คู่มืออาหารสำหรับผู้ป่วยมะเร็งตับระยะสุดท้าย

TA 301

คู่มืออาหาร

สำหรั บผู้ ป่วยโรคมะเร็ งตั บ

ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย



ก

สารบัญ

เ นื้ อ ห า ห น้ า

ส า ร บั ญ . . … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . … ก

ส า ร บั ญ รู ป ภ า พ … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . ข

ส า เ ห ตุ ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตั บ … … … … … … … … … … … … … … . … . … . . … . 1

อ า ก า ร ข อ ง ม ะ เ ร็ ง ตั บ … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . 2

วิธี ก า ร รั ก ษ า ม ะ เ ร็ ง ตั บ … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . 3

ปั จ จั ย ที่ ส่ ง ผ ล ใ ห้ อ า ก า ร ข อ ง โ ร ค แ ย่ ล ง … … … … … … … . . … … … … . . 4

ป ริม า ณ ส า ร อ า ห า ร ที่ ผู้ ป่ ว ย ค ว ร ไ ด้ รั บ ต่ อ วั น … … … … … … . . … … … 5

อ า ห า ร แ ล ะ ส มุ น ไ พ ร ที่ ค ว ร ไ ด้ รั บ ต่ อ วั น … … … … … … … … … … … … . 7

เ ม นู อ า ห า ร ที่ แ น ะ นำ … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . . 8

ข้ อ ค ว ร ร ะ วั ง ใ น ก า ร รั บ ป ร ะ ท า น อ า ห า ร
แ ล ะ ส มุ น ไ พ ร … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . . . … … . 1 1

ก า ร อ่ า น ฉ ล า ก ข อ ง ผ ลิ ต ภั ณ ฑ์ … … … … … … … … … … . . … … … … . … 1 2

ข้ อ แ น ะ นำ ก า ร ป ฏิ บั ติ ตั ว … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 1 3

บ ร ร ณ า นุ ก ร ม … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … . 1 5

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

ข

สารบัญรูปภาพ

เ นื้ อ ห า ห น้ า

รู ป ที่ 1 แ ผ น ภู มิ ก า ร แ บ่ ง ร ะ ย ะ โ ร ค ข อ ง ม ะ เ ร็ ง ตั บ
แ ล ะ แ น ว ท า ง ก า ร รั ก ษ า … … … … … … … … … … … … … … … … … … … … 2

รู ป ที่ 2 ปั จ จั ย ใ น ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ข อ ง ร่ า ง ก า ย … … … … … … . … … 6

รู ป ที่ 3 ปั จ จั ย ใ น ก า ร เ ค ลื่ อ น ไ ห ว ร่ า ง ก า ย 2 … … … … … … … … … . . 6

รู ป ที่ 4 ตำ รั บ ย า เ บ ญ จ อำ ม ฤ ต ย์ ใ น ผู้ ป่ ว ย ม ะ เ ร็ ง ตั บ … … … … … . 7

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

1

สาเหตุการเกิดมะเร็งตับ

- ก า ร ติด เ ชื้อ ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ ช นิ ด บี แ ล ะ ซี
ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย พ บ ก า ร ติ ด เ ชื้ อ ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ บี ใน ผู้ ป่ว ย ม ะ เ ร็ ง ตั บ ม า ก ก ว่า ร้ อ ย ล ะ 5 0 - 6 0
แ ล ะ มีร า ย ง า น พ บ ว่า ผู้ ที่ เ ป็น พ า ห ะ ข อ ง เ ชื้ อ ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ บี มี ค ว า ม เ สี่ ย ง สู ง ต่อ กา ร เ กิด ม ะ เ ร็ ง
ตั บ ม า ก ก ว่า ค น ป ก ติ ร า ว 2 0 0 เ ท่ า ซึ่ ง ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ บี อ า จ ทำ ให้ เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ไ ด้จ า กตัว ไ ว รั ส
เ อ ง ทำ ใ ห้เ กิด g e n e m u t a t i o n ข อ ง เ ซ ล ล์ ตั บ ห รือ ผ่ า น ก า ร เ กิ ด ภ า ว ะ ตั บ แ ข็ง ส่ว น ไ ว รั ส ตับ
อั ก เ ส บ ซีมีร า ย ง า น พ บ ว่า ผู้ ที่ ติ ด เ ชื้ อ ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ ซี เ สี่ ย ง ต่ อ ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตับม า กกว่า คน
ป ก ติร า ว 5 0 เ ท่า

- แ อ ล ก อ ฮ อ ล์
ศึ ก ษ า วิเ ค ร า ะ ห์อ ภิม า น ไ ด้ แ ส ด ง ใ ห้ เ ห็ น ว่า ก า ร บ ริโ ภ ค แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ ใน ป ริม า ณ ม า กขึ้น จ ะ เ พิ่ม
ค ว า ม เ สี่ย ง ต่อ ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตั บ H C C ม า ก ขึ้ น 1 .1 6 เ ท่ า โ ด ย พ บ ว่า ก า ร ดื่ ม แ อ ล กอ ฮ อ ล์มีผ ล
ต่ อ ก า ร เ กิด ม ะ เ ร็ ง ตั บ เ นื่ อ ง จ า ก ทำ ใ ห้ เ กิ ด ส า ร ใน ก ร ะ บ ว น ก า ร ย่ อ ย ส ล า ย เ อ ท า น อ ล ( e t h a n o l)
อ ะ เ ซ ทัล ดีไ ฮ ด์ ( a c e t a l d e h y d e ) แ ล ะ ส า ร อ นุ มู ล อิ ส ร ะ เ พิ่ ม ขึ้ น ส่ ง ผ ล ทำ ล า ยส า ร พัน ธุกร ร ม
ก่ อ ใ ห้เ กิด สิ่ง แ ว ด ล้อ ม ใ น เ นื้ อ เ ยื่ อ ตั บ ที่ เ อื้ อ ต่ อ ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตั บ

- ก า ร สูบ บุห รี่
จ ะ ส่ ง เ ส ริม ใ ห้ก า ร ผ ลิ ต ส า ร อ นุ มู ล อิ ส ร ะ ช นิ ด ต่ า ง ๆ เ พิ่ ม ขึ้ น ส่ ง ผ ล ทำ ล า ย ส า ร พัน ธุกร ร ม ก่อ
ใ ห้ เ กิด ม ะ เ ร็ ง ตับ H C C ไ ด้ มี ร า ย ง า น พ บ ว่า ป ร ะ ช า ก ร ที่ สู บ บุ ห รี่ มี อั ต ร า ก า ร เ กิด ม ะ เ ร็ งตับ
1 . 5 1 เ ท่า แ ล ะ ผู้ที่เ ลิ ก สู บ บุ ห รี่ แ ล้ ว มี อั ต ร า ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตั บ 1 .1 2 เ ท่ า ข อ ง ผู้ที่ไ ม่เ คย สูบบุห รี่

- ไ ข มัน พ อ ก ตับ ( f a t t y l i v e r )
ไ ข มั น พ อ ก ตับ เ ป็น ภ า ว ะ ที่ ร่ า ง ก า ย ไ ม่ ส า ม า ร ถ นำ ไ ข มั น ที่ ร่ า ง ก า ย รั บ ป ร ะ ท า น เ ข้า ไ ปใ ช้ไ ด้ห ม ด
เ กิ ด จ า ก ค ว า ม ผิด ป ก ติ ข อ ง ก ร ะ บ ว น ก า ร เ ม ต า บ อ ลิ ซึ ม ใน ร่ า ง ก า ย จึ ง เ กิ ด ก า ร ส ะ ส ม ไ ข มัน ใ น รู ป
ไ ต ร ก ลีเ ซ อ ไ ร ด์ใ น เ ซ ล ล์ ตั บ ก่ อ ใ ห้ เ กิ ด ผ ล เ สี ย ต่ อ เ ซ ล ล์ ตั บ บ า ง ร ะ ย ะ ก า ร ดำ เ นิ น ข อ งโ ร คอ า จ พ บ
ก า ร อัก เ ส บ ข อ ง เ นื้อ ตั บ ร่ ว ม ด้ ว ย ส่ ง ผ ล ให้ เ กิ ด ภ า ว ะ ตั บ แ ข็ ง แ ล ะ ลุ ก ล า ม ก ล า ย เป็น ม ะ เ ร็ งไ ด้

- ก า ร บ ริโ ภ ค อ า ห า ร ที่ มี ส า ร a f l a t o x i n B 1
เ ป็น ปัจ จัย ร่ ว ม ที่สำ คั ญ ต่ อ ก า ร เ กิ ด ม ะ เ ร็ ง ตั บ H C C ส า ร a fl a t o x in B 1 ส ร้ า งจ า กเ ชื้อ ร า
A s p e r g i l l u s f l a v u s แ ล ะ A s p e r g il l u s p a r a s it ic u s ที่ ป น เ ปื้ อ น ใน อ า ห า ร แ ห้งห ล า ย
ช นิ ด ก า ร ศึก ษ า ท า ง ร ะ บ า ด วิท ย า แ ล ะ ใน ห ล อ ด ท ด ล อ ง พ บ ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ที่ ชั ด เ จ น ร ะ ห ว่า งกา ร
บ ริโ ภ ค a f l a t o x i n B 1 , ก า ร ต ร ว จ พ บ T P 5 3 m u t a t io n s ( c o d o n 2 4 9 ) แ ล ะ อุบัติ
ก า ร ณ์ข อ ง ม ะ เ ร็ ง ตับ H C C โ ด ย เ ฉ พ า ะ ผู้ ป่ว ย โ ร ค ไ ว รั ส ตั บ อั ก เ ส บ บี

- ปั จ จัย อื่น ๆ
ส า ร ไ น โ ต ร ซ า มีน ( n i t r o s a m i n e ) ส า ร ไ ว นิ ล ค ล อ ไ ร ด์ ม อ น อ เ ม อ ร์ ( v in y l c h lo ri d e
m o n o m e r ) ภ า ว ะ เ ห ล็ ก เ กิ น ( h e m o c h r o m a t o s is ) ก า ร ใช้ ย า ฮ อ ร์ โ ม น เ พ ศห ญิง โ ร ควิล
สั น ( W i l s o n ' s d i s c a s e ) ซึ่ ง เ ป็น โ ร ค ที่ เ กิ ด จ า ก ค ว า ม ผิ ด ป ก ติ ใน ก า ร เ ม แ ท บ อ ลิซึม ข อ ง
ท อ ง แ ด ง โ ร ค ตับ แ ข็ ง ท า ง เ ดิ น น้ำ ดี ( p r im a r y b il ia r y c im h o s is ) โ ร ค พ ยา ธิใ บไ ม้ใ น เ ลือ ด
( S c h i s t o s o m i a s i s ) โ ร ค พั น ธุ ก ร ร ม เ ม ต า บ อ ลิ ค ที่ เ กี่ ย ว ข้ อ ง กั บ ตั บ แ ข็ ง เ ป็น ต้น

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

2

อาการของมะเร็งตับ

ในระยะเริ่ มแรกของโรคจะดำเนิ นไปอย่ างช้ า ๆ ผู้ ป่วยมะเร็ งตั บส่ วนใหญ่ ในระยะแรกยั งไม่ มี
อาการปรากฏ ดั งนั้ นเมื่ อมี อาการเกิ ดขึ้ นและรั บการตรวจจากแพทย์ โรคมั กดำเนิ นไปมากแล้ ว
อาการที่ บ่ งบอกว่าเป็นมะเร็ งตั บคื อ ผู้ ป่วยมี อาการปวดท้ องซี กขวาด้ านบน คลำพบก้ อนเนื้ อ
บริเวณท้ องซี กขวาด้ านบนมี อาการอ่ อนเพลี ย น้ำหนั กลด เนื่ องจากท้ องอื ดและแน่ นท้ อง เกิ ด
ภาวะมี น้ำในโพรงเยื่ อบุ ช่ องท้ อง โรคดี ซ่ าน ภาวะเลื อดออกภายในร่ างกาย อาการของมะเร็ งตั บ
จะเป็นอาการที่ สั บสนกั บโรคเกี่ ยวกั บตั บที่ มี อยู่ เดิ มฉะนั้ นจำเป็นต้ องมี การตรวจคั ดกรองให้
แน่ ชั ด

การแบ่งระยะโรคของโรคมะเร็งตับชนิด hepatocellular
carcinoma และการรักษา

การแบ่ งระยะโรคของมะเร็ งตั บ จะคำนึ งถึ ง 3 ปัจจั ย คื อ ลั กษณะของมะเร็ งตั บ (จำนวน และ
ขนาดของก้ อนเนื้ องอก การลุ กล้ำของเนื้ องอกเข้ าหลอดเลื อดตั บ และการแพร่ กระจายไปต่ อม
น้ำเหลื องหรืออวัยวะต่ าง ๆ) สมรรถภาพของตั บ (ระดั บซี รั่ มบิ ลิ รู บิ น ลั กษณะทางคลิ นิ กบ่ งชี้
portal hypertension และสมรรถภาพสำรองของตั บ) และสภาพร่ างกายของผู้ ป่วยประเมิ น
ตามเกณฑ์ ECOG เพราะปัจจั ยดั งกล่ าวมี ผลต่ อการพยากรณ์ โรค การเลื อกวิธี รั กษาและ
ผลลั พธ์ ทางคลิ นิ กของผู้ ป่วยมะเร็ งตั บ ปัจจุ บั นมี การใช้ หลายระบบในการแบ่ งระยะโรคของ
มะเร็ งตั บชนิ ด HCC ซึ่ งในปัจจุ บั นระบบของกลุ่ ม Barcelona Clinic Liver Cancer
(BCLC) เป็นระบบที่ มี การศึ กษาตรวจสอบ ยื นยั นประโยชน์ ในทางปฏิ บั ติ อย่ างกว้างขวางทั่ ว
โลกทั้ งนี้ เพราะครอบคลุ ม ผู้ ป่วยมะเร็ งตั บที่ มี ความรุ นแรงในลั กษณะต่ าง ๆ ได้ ดี สำหรั บใน
ประเทศไทย สมาคมโรคตั บแห่ งประเทศไทย ได้ ทำการแบ่ ง
ระยะโรคปรั บตาม BCLC ดั งแสดงในรู ปที่ 1

รูปที่ 1 แผนภูมิการแบ่งระยะโรคของมะเร็งตับและแนวทางการรักษา
คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ
ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

3

วิธีการรักษาโรคมะเร็งตับ

การดูแลรักษาผู้ป่วยโรคมะเร็งตับ
ในหอผู้ป่วยในด้วยยาสมุนไพร

ข้อมูลจากแนวทางการดูแลผู้ป่วยมะเร็งตับระยะสุดท้ายแบบประคับประคองด้วย
การแพทย์แผนไทยในโรงพยาบาลการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน
หลักการดูแลรักษาผู้ป่วยมะเร็งตับด้วยยาสมุนไพร มีแนวทางการใช้ยาดังนี้

ต้องมีการระบายหรือลดธาตุปิตตะ โดยการใช้ยาระบายพิษร้อนหรือการพอก
ยา เพื่อดูดพิษร้อน
ยากลุ่มที่ฟอกน้ำเหลือง จะสามารถลดพิษร้อนได้ดี ไม่นิยมใช้ยารสเย็น
ยาบำรุง หรือ ปรับธาตุ ทั้ง 4 เนื่องจากหลังการรักษาเสร็จสิ้น หรือระหว่างการ
รักษาธาตุต่างๆ
มีการปรับตัว เปลี่ยนแปลง ต้องมีการบำรุงให้ธาตุเหล่านั้นสมบูรณ์

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

4

ปัจจัยที่ส่งผลให้อาการของโรคแย่ลง

เ นื่ อ ง จ า ก เ ป็ น ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย ไ ม่ ส า ม า ร ถ รั ก ษ า ใ ห้ ห า ย ไ ด้ ทำ ไ ด้ เ พี ย ง ใ ห้ โ ร ค ก ร ะ จ า ย
ไ ป อ ย่ า ง ช้ า ๆ ปั จ จั ย เ สี่ ย ง ที่ จ ะ ทำ ใ ห้ โ ร ค เ ป็ น ม า ก ขึ้ น เ ห มื อ น เ ป็ น ก า ร ก ร ะ ตุ้ น ใ ห้ ม ะ เ ร็ ง ก ร ะ จ า ย

เ ร็ ว ขึ้ น ไ ด้ แ ก่

เ ค รื่ อ ง ดื่ ม แ อ ล ก อ ฮ อ ล์ ทุ ก ช นิ ด

บุ ห รี่

น้ำ ห นั ก ตั ว ล ด ล ง
ส ภ า พ จิ ต ใ จ

ป ฏิ เ ส ธ ก า ร รั ก ษ า

ขึ้ น อ ยู่ กั บ ก า ร ตั ด สิ น ใ จ ข อ ง ผู้ ป่ ว ย

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

5

ปริมาณสารอาหารที่ผู้ป่วยควรได้รับต่อวัน

ประเด็นสำคัญของการดูแลเรื่องโภชนาการในผู้ป่วย
มะเร็งตับระยะสุดท้าย ไม่ใช่การให้โภชนบำบัดเพื่อ “รักษา”
ภาวะทุพโภชนาการ แต่เป็นการ “ป้องกัน” ไม่ให้เกิดภาวะ
ทุพโภชนาการจนเกิดภาวะผอมหนังหุ้มกระดูก(cachexia)

ผู้ป่วยมะเร็งมักจะมีอาการเบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน
การรับรู้รสชาติและกลิ่นของอาหารเปลี่ยนไป
ทำให้ใน 1 มื้อผู้ป่วยรับประทานอาหารได้น้อย จึงต้องปรับ
เปลี่ยนเป็นเพิ่มมื้ออาหารและลดปริมาณอาหารในแต่ละมื้อ
ลง แต่สารอาหาร ความหลากหลายและพลังงานที่ผู้ป่วย
มะเร็งจำเป็นต้องได้มากขึ้นกว่าคนทั่วไป พลังงานที่แนะนำ
สำหรับผู้ป่วยขึ้นอยู่กับน้ำหนักและภาวะอาการที่ผู้ป่วยเป็นใน
ขณะนั้น

สารอาหาร ค่าดัชนีมวลกายของผู้ป่วยโรคมะเร็งอยู่ในช่วง
18.5-22.9 kg/m2หมายถึงผู้ป่วยโรคมะเร็งมีน้ำหนัก
ไขมัน 25% 50% อยู่ในเกณฑ์ปกติ ค่าดัชนีมวลกายของผู้ป่วยโรคมะเร็ง
น้อยกว่า 18.5 kg/m 2หมายถึงผู้ป่วยโรคมะเร็งมีน้ำหนัก
โปรตีน น้อยกว่าเกณฑ์ปกติ และ ค่าดัชนีมวลกายของผู้ป่วย
โรคมะเร็ง มากกว่า 22.9 kg/m 2หมายถึงผู้ป่วยโรค
คาร์โบไฮเดรต มะเร็งมีน้ำหนักมากกว่าเกณฑ์ปกติ
0% โดยสามารถคิดเป็นค่าเฉลี่ยได้ดังนี้
1,600-2,400 กิโลแคลอรี่/วัน
ไขมัน ปริมาณ 65 กรัม คิดเป็น 585 กิโลแคลอรี่
โปรตีน ปริมาณ 50 กรัม คิดเป็น 200 กิโลแคลอรี่
คาร์โบไฮเดรต ปริมาณ 300 กรัม คิดเป็น 1,200

75%

กิโลแคลอรี่ (สุมนทิพย์ และคณะ, 2559)

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

6

การคำนวณพลังงานทั้งหมดที่ร่างกายผู้ป่วยโรคมะเร็งต้องการ

รู ป ที่ 2 ปัจ จั ย ใ น ก า ร เ ค ลื่อ น ไ ห ว ข อ ง ร่ า ง ก า ย รู ป ที่ 3 ปัจ จั ย ใ น ก า ร เ ค ลื่อ น ไ ห ว ข อ ง ร่ า ง ก า ย 2

พลังงานทั้งหมดที่ร่างกายผู้ป่วยโรคมะเร็งต้องการใช้ = พลังงานที่ใช้ในขณะที่ร่างกายพัก X ปัจจัยในการเคลื่อน
ไหวของร่างกาย X ปัจจัยภาวะเครียดของร่างกาย

ซึ่งพลังงานที่ใช้ในขณะที่ร่างกายพัก คำนวณได้จากสูตร Haris-Benedict Equation จำแนกตามเพศ
เพศชาย = 66.47 + (13.75 x W) + (5.0 x H) – (6.76 x A) (กิโลแคลอรี่/วัน)
เพศหญิง = 665.10 + (9.56 x W) + (1.85 x H) – (4.68 x A) (กิโลแคลอรี่/วัน)
W หมายถึง น้ำหนัก
H หมายถึง ส่วนสูง
A หมายถึง อายุ
ปัจจัยภาวะเครียดของร่างกาย ผู้ป่วยโรคมะเร็ง คือ 1.1-1.45

ตั วอย่ าง

ผู้ ป่ ว ย ช า ย ไ ท ย อ า ยุ 6 7 ปี น้ำ ห นั ก 7 0 กิ โ ล ก รั ม ส่ ว น สู ง 1 7 5 เ ซ น ติ เ ม ต ร
เพศชาย = 66.47 + (13.75 x 70) + (5.0 x 175) – (6.76 x 67)

= 66.47 + 962.5 + 875 - 452.92
= 1 , 4 5 1 . 0 5 กิ โ ล แ ค ล อ รี่ / วั น
พ ลั ง ง า น ทั้ ง ห ม ด ที่ ร่ า ง ก า ย ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ต้ อ ง ก า ร ใ ช้ = 1 , 4 5 1 . 0 5 X 1 . 1 1 X 1 . 2

= 1 , 9 3 2 . 8 กิ โ ล แ ค ล อ รี่ / วั น

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

7

อาหารและสมุนไพรที่ควรได้รับต่อวัน

ข้าวเเป้ง
โปร
ตีน
ไขมัน

ผัก

อาหารเหลวย่อยง่าย
โยเกิร์ต

รู ป ที่ 4 ตำ รั บ ย า เ บ ญ จ อำ ม ฤ ต ย์ใ น ผู้ป่ว ย ม ะ เ ร็ ง ตับ

https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/197/%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%8D%E0%B
8%88%E0%B8%AD%E0%B8%B3%E0%B8%A1%E0%B8%A4%E0%B8%95-

%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B0%E0%B9%80
%E0%B8%A3%E0%B9%87%E0%B8%87%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%9A/

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

8

เมนูอาหารที่แนะนำ

มื้อเช้า คุณค่าทาง
กะเพราอกไก่ โภชนการอาหาร
ไม่ใส่พริก
Ingredients: Calories Protein
18.50
อกไก่ 2 ช้อนโต๊ะ 321.25
grams
น้ำมันมะกอก 1 ช้อนโต๊ะ Kcal

กระเทียม 2-4 กลีบ

ใบกะเพรา 1 กำมือ

ซอสปรุงรส 1 ช้อนชา Carbohydrate Fat

เสริฟ์พร้อมข้าวสวย 21.25 18
และไข่ดาว
grams grams

มื้อสาย คุณค่าทาง
โภชนการอาหาร
นมพร่อง
ไขมัน Calories Protein
8
120
grams
Kcal

Carbohydrate Fat
5
12
grams
grams

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

9

เมนูอาหารที่แนะนำ

มื้อกลางวัน Ingredients: คุณค่าทาง
เส้นใหญ่ผัด โภชนการอาหาร
ซีอิ๊ว
เส้นใหญ่ 2 ทัพพี Calories Protein
15
ผักคะน้า 1 ทัพพี 335
grams
หมูหั่น 2 ช้อนโต๊ะ Kcal

น้ำมันมะกอก 1 ส่วน

ซีอิ๊วขาว 1 ช้อนชา Fat
13
น้ำตาล 1 ช้อนชา Carbohydrate
grams
40

grams

คุณค่าทาง Protein
โภชนการอาหาร 0

Calories grams

60

Kcal

ชมพู่ 3 ผล Carbohydrate Fat

45 0

grams grams

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

10

เมนูอาหารที่แนะนำ

มื้อเย็น Ingredients:
เส้นหมี่ปลา
ดุกสมุนไพร เนื้อปลาดุกแล่ 100 กรัม คุณค่าทาง
โภชนการอาหาร
ขมิ้นผง 1/4 tbsp

กระเทียมสับ 1/4 tb

ข่าขูด 1/8 tbsp Calories Protein
496.65 26.44
น้ำมะนาว 1/4 tbsp
Kcal grams
เกลือป่น 1/8 tbsp

น้ำมันพืชสำหรับทอด 1/8 ถ้วย

เส้นหมี่ลวก. 1 1/4 ถ้วย

ส่วนผสมน้ำจิ้ม Carbohydrate Fat
22.49
น้ำจิ้มไก่ 1/8 ถ้วยตวง 44.31
grams
น้ำปลา 1/2 tb grams

น้ำมะนาว 1/2 tb

ต้นหอมซอย, ผักชีลาวสับ

แปะก๊วยตุ๋น คุณค่าทาง
นมสด โภชนการอาหาร

Ingredients: Calories Protein
358.62 8.51
เม็ดแปะก๊วยต้ม 1/4 ถ้วยตวง
น้ำตาลทราย 3 tb Kcal grams
นมพร่องมันเนย 1 ถ้วยตวง
เผือกหั่นเป็นชิ้น 2 tb Carbohydrate Fat
8.13
64.19
grams
grams

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

11

ข้อควรระวังในการกินอาหาร และสมุนไพร

1. AFLATOXIN

ระวังการกิ นอาหารจำพวกพวกถั่ วลิ สง กระเที ยม พริกแห้ ง
ข้ าวโพด เพราะอาจพบสารปนเปื้ อนอะฟลาท็ อกซิ น
(Aflatoxins) ที่ สร้ างจากเชื้ อรา Aspergilius flavus และ
Aspergilius parasiticus

2.NITROSAMINE

ระวังการกิ นผลิ ตภั ณฑ์ จากพื ชผลทางการเกษตร ที่ ใส่ ปุ๋ยมาก
จนเกิ นไป มี โอกาสพบสารไนโตรซามี น (Nitrosamine) ตกค้ าง
โดยเฉพาะผั กประเภทใบและหั ว เช่ น กะหล่ำดอก กะหล่ำปลี หั ว
ผั กกาด รวมถึ งพวกของหมั ก เช่ น ปลาร้ า
ปลาจ่ อม แหนม

3.NITRATE-NITRITE

4 . ม ะ ร ะ ขี้ น ก ระวังผลิ ตภั ณท์ จากอาหารทะเลที่ ผ่ านการแปรรู ป เช่ น ปลา
เค็ ม ปลาแห้ ง กะปิ กุ้ งแห้ งและผลิ ตภั ณฑ์ เนื้ อสั ตว์แปรรู ป ที่ เกิ ด
จากการใช้ สารไนเตรต-ไนไตรต์ ในการถนอมอาหาร เช่ น
ไส้ กรอก แฮม เบคอน แหนม กุ นเชี ยง เนื้ อเค็ ม เป็นต้ น

เ พิ่ ม เ ติ ม

ไม่ กิ นอาหารสุ กๆดิ บๆ เช่ น ปลาน้ำจื ดดิ บ ก้ อย
ปลา อาจทำให้ เป็นโรคพยาธิ ใบไม้ ตั บตามมาได้

หลี กเลี่ ยงอาหารประเภทเนื้ อสั ตว์ เครื่ องใน หรือ
อาหารที่ ย่ อยยาก

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

12

การอ่านฉลากของผลิตภัณฑ์

FAT / Lipid

Cholesterol

Sodium < 2,000 mg/d

Sugar

ในปัจจุบันมีผลิตภัณฑ์อาหาร เครื่องดื่ม หรือแม้แต่เครื่องปรุงให้เลือกซื้อจำนวนมากซึ่งหลายผลิตภัณฑ์
นั้นอาจทำให้เกิดโรคตามมาได้ การอ่านฉลากก่อนซื้อจึงสำคัญมากต่อผู้บริโภคเนื่องจากฉลากโภชนาการเป็น
แหล่งข้อมูลที่ระบุรายละเอียดของชนิดและปริมาณสารอาหารที่มีอยู่ในอาหารนั้น ทำให้ผู้บริโภคสามารถเลือก
ซื้ออาหารที่เหมาะกับภาวะโภชนาการของตนเองได้ และยังสามารถนำมาเปรียบเทียบเพื่อเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่
มีประโยชน์มากสุดอีกด้วย และที่สำคัญยังช่วยให้ผู้บริโภคสามารถหลีกเลี่ยงอาหารที่ไม่ต้องการได้

โดยสิ่งที่ผู้ที่ดูแลใกล้ชิดหรือตัวผู้ป่วยเองควรคำนึงถึงจากการอ่านฉลาก ได้แก่ พลังงาน ไขมัน โซเดียม
และน้ำตาล โดยคำนวณจากน้ำหนักตัวของผู้ป่วยเป็นหลัก

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

13

ข้อแนะนำการปฏิบัติตัว

รั บประทานผั กและผลไม้

รั บประทานโปรตี นที่ ย่ อยง่ าย

หลี กเลี่ ยงของหมั กดอง อาหารกึ่ ง
สำเร็ จรู ป และอาหารที่ ย่ อยยาก

ดื่ มน้ำสะอาดอย่ างน้ อย
8-10 แก้ ว/วัน

หลี กเลี่ ยงของที่ เผ็ ดหรือร้ อนมาก
เช่ น พริก ทุ เรียน ลำไย เป็นต้ น

หลี กเลี่ ยงการรั บประทานอาหารที่ มี ไข
มั นทรานส์

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

14

ข้อแนะนำการปฏิบัติตัว

ดื่ มน้ำสมุ นไพรที่ มี รสเย็ น เช่ น ในผู้ ป่วยที่ มี อาการร้ อนในช่ องท้ อง
ใบบั วบก ใบย่ านาง ใบเตย เป็นต้ น แนะนำให้ พอกยาเย็ น

ออกกำลั งกาย เช่ น ท่ าฤาษี ดั ดตน
การเดิ น ไท้ เก๊ ก เป็นต้ น

การทำสมาธิ เช่ น การทำสมาธิ บนความตั้ งมั่ น
การทำสมาธิ อานาปานสติ การสวดมนต์ เป็นต้ น

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

15

บรรณานุกรม

กุลสิริ ยศเสถียร, วิวรรณ วรกุลพาณิชย์, มณฑกา ธีรชัยสกุล เเละปราโมทย์ เสถียรรัตน์. ตำรับยา
เบญจอำมฤตย์ในผู้ป่วยมะเร็งตับ : ความปลอดภัยและคุณภาพชีวิต. 2560
เกียรติภูมิ วงศ์รจิต. คู่มือการดูแลผู้ป่วยโรคมะเร็งตีบระยะสุดท้ายแบบประคับประคองด้วยการ
แพทย์แผนไทย โรงพยาบาลแพทย์แผนไทยและการแพทย์ผสมผสาน. 2562
จินตนา สุวิทวัส. การพยาบาลผู้ป่วยโรคมะเร็งที่มีภาวะขาดสารอาหารและพลังงาน 2564;18(2).
ณัฏฐ์ปวิตร แก้วหนูนวล เเละ วิสุทธิ์ ประดิษฐ์อาชีพ. EFFECT OF BENJA-UMMARIT
DISPENSATORY FOR TREATMENT O
F HEPATOCELLULAR CARCINOMA IN
RAT ผลของตำรับยาเบญจอำมฤตต่อการรักษา
มะเร็งตับในหนู. 2561
สุมนทิพย์ นาควิจิตร, กิติพล นาควิโรจน์, พรพิมล โอเจริญ และ ศศิปรียากานต์ มิ่งวงศ์. ภาวะ
โภชนาการและปัจจัยที่มีผลต่อการบริโภคอาหารของผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่มารับบริการคลินิกดูแล
และบรรเทาอาการ. 2559:3;41-53.

THANK YOU

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย

คู่ มื อ อ า ห า ร สำ ห รั บ ผู้ ป่ ว ย โ ร ค ม ะ เ ร็ ง ตั บ ร ะ ย ะ สุ ด ท้ า ย