FLIPBOOK PENGHASILAN PRODUK (1)

AADDAATT DDAANN TTRRAADDIISSII
MMAASSYYAARRAAKKAATT

OORRAANNGG AASSLLII || SSAABBAAHH || SSAARRAAWWAAKK

KUMPULAN 5 F1Y

AHLI
KUMPULAN

Amirah Auni Binti Zamri Maizatul Akmar Binti
P21250503 Abd Ghani
(Ketua) P21250494

Nor Shakila Binti Ahmad Zulaikha Amirah Binti
Ridzuan Zainudin
P21256216
P21256214
iv.

ISI KANDUNGAN MUKASURAT
PERKARA
iv
NAMA AHLI KUMPULAN

BAHAGIAN 1:ORANG ASLI 1
2-3
Pantang Larang 4
Kepercayaan 5-6
Peralatan Tradisional 7
Perubatan 8-9
Masakan Dan Makanan Tradisional 10-11
Perayaan 12
Perkahwinan 13
Kelahiran dan Adat Bersunat 14
Kematian 15
Adat Melindungi Rumah

Adat bersama Keluarga, Jiran & Tetamu 16
BAHAGIAN:MASYARAKAT SABAH 17
Adat Kelahiran Etnik Bajau 18-19
Kepercayaan Bajau 20
Makanan Tradisional Etnik Kadazandusun 21
Pantang Larang Orang Kadazan 22
Adat Kematian Etnik Murut

Adat Memenggal Kepala Etnik Murut 23
BAHAGIAN:MASYARAKAT SARAWAK 24
Adat Kepercayaan Etnik Melanau 25
Adat Perayaan Etnik Melanau 26
Adat Kematian Etnik Melanau 27
Kediaman Etnik Iban 28
Adat Perkahwinan Etnik Iban 29
Adat Indu Tangkap Indu Berap 30
Adat Kelahiran Etnik Iban 31
Makanan Tradisional Etnik Iban 32
Pakaian Tradisional Etnik Bidayuh 33
Pantang Larang Etnik Bidayuh 34
Adat Piseh/Nyipiseh 35-36
Perubatan Tradisional Etnik Melanau dan Iban
Rujukan

ADAT DAN TRADISI
ORANG ASLI

PANTANG LARANG MASYARAKAT ORANG
ASLI

1.SELEPAS BERSALIN

Tempoh pantang ialah selama 40 hari.
Ibu bersalin dilarang makan makanan berminyak, berlemak,
pedas, berbaur keras, hanyir, berbisa dan masam.
Contoh > Durian, keledek, ikan dan pisang uri.
Ibu perlu berurut, bertungku, memakai bengkung serta
mengamalkan ubatan herba.
Contoh herba > Kacip Fatimah.

2. SEMASA DI DALAM HUTAN

Dilarang menegur bunyi yang
aneh.
Seperti bunyi pokok tumbang atau
bunyi burung.
Jika menegur, berkemungkinan
mendapat bata atau menghadapi
bahaya.

1.

KEPERCAYAAN MASYARAKAT ORANG ASLI

Mempercayai animisme yang diwarisi turun-temurun.
Percaya akan kewujudan makhluk seperti naga dan tohan.
Tohan > Juga dikenali sebagai Hala' Asal.
Naga > Dikenali sebagai Ya' atau De'. Panggilan ini mengikut
suku kaum Orang Asli.
Mereka juga percaya akan Gobar.
Gobar mengawal cuaca dalam kehidupan manusia (Krik
Micheal Endicott, 1979).
Mereka juga percaya kewujudan makhluk supernatural.
Makhluk supernatural > Tuhan, malaikat, penunggu, hantu
dan Tak Engku.
Tuhan mempunyai kuasa
tertinggi yang juga dikenali
sebagai 'uyaang' atau 'muyang'.
Tuhan dianggap lambang kuasa
sahaja.

2.

Percaya kepada penunggu.
Terdapat empat penunggu yang utama yang menguasai
empat penjuru alam.

1.Muyang Ulu Temuan
2.Nenek Urang

Penyunkur
3.Lintang Pular
4.Lintang Menuak

Terdapat tempat-tempat yang tertentu dimana
penunggu berada antaranya >
1. Bukit
2. Gunung
3. Paya
4. Lubuk

3.

PERALATAN TRADISIONAL ORANG ASLI

Memburu > Lembing,
tombak, jerat, sumpit dan
parang.
Pada masa lapang, mereka
membuat gadang, cerok,
tanggok, ambong dan ibong.
Centong (buluh), gendang
dan gong merupakan alatan
muzik turun-temurun.

4.

PERUBATAN ORANG ASLI

1. JAMPI

Dilakukan oleh bomoh dengan menggunakan daun dan akar
kayu.
Puyang akan menjampi pesakit dam menetapkan beberapa
pantang untuk dipatuhi.
Jampi merupakan ayat-ayat yang dibaca untuk sesuatu
tujuan.
Bomoh memulakan upacara jampi dengan bismillah dan
berakhir dengan ayat iaitu berkat kata aku kata Allah
Laillah.
percaya bahawa setiap penyakit
ada penunggu dan ia boleh dihalau
dengan jampi serapah.
Setiap perkhidmatan jampi ada
pengeras yang selalunya berbentuk
wang.

Untuk menguatkan tenaga batin mereka
mengamalkan pengambilan tongkat ali.
Pengamalan kacip fatimah untuk
mengecutkan rahim wanita yang baru
bersalin.

5.

2. SEWANG
Dikenali sebagai miksoi yang bermaksud berubat orang

sakit yang menggunakan jampi dan bacaan yang

tertentu.

Sewang terbahagi kepada dua > Sewang terang dan

sewang Gelap.

Digunakan untuk mencari semangat dan untuk

perubatan.

1.Sewang Terang

Dilakukan pada waktu siang dan malam dan diketuai

oleh bomoh serta pengikut yang menari dan

menghentak buluh.

Mengubati penyakit yang ringan seperti demam dan

sakit badan.

2. Sewang Gelap

Hanya dilakukan pada waktu

malam kerana bomoh

mengetuai dan akan

berkomunikasi dengan jin.

Merawat penyakit yang 6.

teruk.

MAKANAN TRADISIONAL

Ikan, labu, ubi keledek dan bayam.
Ikan biasanya dimasak dengan dibalut dengan daun
gesang atau daun pisang kemudian dibakar di atas api
yang dikenali sebagai cak'am.
Pantang larang dari segi makanan iaitu makanan tidak
boleh dimakan serentak.
Contohnya, telur ayam tidak boleh dimasak dengan
terung.
Mereka juga akan memasak bubur yang dikenali sebagai
subai dalam bahasa Kensiu.
Hasil hutan sangat penting untuk dijadikan sumber
makanan.

7.

PERAYAAN

1. HARI GENGGULANG

Merupakan hari Orang Asli menjamu hantu-hantu.
Mereka percaya hantu ini boleh menggangu
ketenteraman dan kesihatan mereka.
Jamuan diadakan setahun sekali dan mengadakan
jamuan tersebut sehari semalam.
Jiran dari kampung-kampung yang berdekatan juga
dijemput hadir ke jamuan tersebut.
Dengan adanya majlis tersebut, mereka percaya
kesihatan mereka dan ketenteraman kampung tidak
diganggu oleh hantu-hantu.

8.

2. HARI BERLANCANG

Perayaan bagi suku kaum Orang Asli
yang tinggal di kawasan pantai.
Diadakan setahun sekali.
Merupakan hari memuja pantai.
Menghidangkan pelbagai jenis makanan
untuk dijamu.
Mereka juga bermandi-manda selepas
patung-patung dan perahu yang telah
dihias dihanyutkan ke laut.

3. HARI MEMBUKA LADANG

Berladang merupakan pekerjaan utama Orang Asli.
Setiap tahun mereka membuka ladang baru.
Setiap hutan yang tebal, gaung, bukit, anak sungai dan batu
besar mempunyai keramat penunggu mengikut kepercayaan
mereka.
Bagi mengelakkan bencana berlaku, mereka akan
mengadakan kenduri secara besar-besaran untuk menjamu
penunggu yang ada di daerah itu.
Dirasmikan oleh sewang dan pawang.
Pawang dan sewang akan mengasap
kemenyan di tanah ladang tersebut.

9.

PERKAHWINAN

1. MERISIK

Wakil dihantar kepada
keluarga pihak perempuan
untuk menyatakan hajat
pihak lelaki.
Meminang tanpa merisik -
tangkap basah

2. PERTUNANGAN

Memerlukan wali iaitu bapa
Tempoh pertunangan ditetapkan mengikut persetujuan
kedua belah pihak.
Nafkah tanggung diberikan kepada pihak perempuan.
Hantaran disediakan mengikut kemampuan.
Pemberian sebentuk cincin emas atau perak diberikan
kepada pihak perempuan.
Wali perlu dibeli jika tiada :

*sebiji pinggan dan wang sebanyak 2
ringgit diberikan kepada wali.
10.

3. PERKAHWINAN
Sebelum - istiadat mengasah gigi dan bertepung
tawar diadakan.
Melibatkan keluarga kedua-dua pengantin sahaja.
Pengantin lelaki - baju Melayu.
Pengantin perempuan - baju kurung.
Makan beradap - simbolik perkahwinan mereka
telah sah.
Menjamu ahli keluarga dengan sirih pinang.
Majlis mengadu hal

*majlis menyambut menantu perempuan
*menceritakan perihal isterinya kepada ahli

keluarga.
Suami menetap di kampung halaman isteri untuk
mengelakkan sebarang masalah berlaku.
Perkahwinan terbatal jika perbelanjaan sepanjang 3
tahun tidak mencukupi.

11.

KELAHIRAN

Bayi disambut oleh bidan atau suami.
Tali pusat bayi dipotong menggunakan seembilu
buluh yang dijampi oleh bidan dan dimandikan.
Uri dianggap sebagai kakak atau abang kepada
bayi.
Uri dan tembuni dibersihkan oleh bapa dan
ditanam di tempat jauh.
Bapa dilarang menoleh ke kiri atau kanan

*dikhuatiri mata anak akan juling.
Kenduri melepas tali - majlis bercukur jambul
bagi bayi.
Upacara bercukur diiringi jampi.

ADAT BERSUNAT

Kanak-kanak lelaki lingkungan 12 - 13
tahun.
Kanak-kanak lelaki dibawa berendam
di sungai.
Dibawa menonton persembahan silat
oleh tukang silat di balai adat.

12.

Disunatkan oleh tok mudim.
Alatan sunat - pisau, tempurung,
sejenis daun khas.
Alatan yang digunakan untuk bersunat
dibuang ke dalam sungai.

KEMATIAN

Penduduk kampung tidak boleh ke hutan,
bersuka ria dan bekerja jika ada kematian.
Ditangguh semalaman.
Ahli keluarga berkumpul dan menjaga si
mati.
Dikebumikan di perkuburan lama.
Dimandikan di kawasan perkuburan.
Dibungkus dengan kemas.
*ketebalan dan lapisan kain mengikut

kemampuan.

13.

Kedalaman kubur - 3 kaki.
Mayat dibawa berkeliling di kuburnya sebanyak 3 kali.
Mayat diberi hidu segumpal tanah.
Diletakkan ke dalam dubur dalam keadaan terlentang.
Lelaki - menghadap matahari terbenam.
Perempuan - menghadap matahari terbit.
Barangan si mati diletakkan di atas kubur.
Sebahagian diambil keluarga untuk kenangan.
Kenduri kematian diadakan.
*lelaki - 6 hari 6 malam
*perempuan - 7 hari 7 malam
Si mati diberi makan dan minum sepanjang kenduri
sahaja.

ADAT MELINDUNGI RUMAH

Sebiji buah pak dan kayu digantung di
hadapan rumah.
Buah pak terbuka - terdapat makhluk
ghaib.
Merenjis air daun menggunakan daun
langsuir di sekeliling rumah.

14.

ADAT DENGAN KELUARGA

Menghormati ibu-bapa.
Menhormati sesama adik-beradik.
Bapa mertua dengan menantu
perempuan dan ibu mertua dan
menantu lelaki berkomunikasi melalui
pengantara.

ADAT DENGAN JIRAN

Tidak boleh masuk ke rumah jiran
tanpa izin.
Menziarahi jiran sakit.
Saling berkongsi rezeki.
Menyapa satu sama lain.

ADAT DENGAN TETAMU

Melayan tetamu dengan baik.

Bermanis muka sewaktu menjemput tetamu.

Bersembang setelah makanan dan minuman

dihidang.

Sirih pinang dan tembakau gulung dihidangkan

kepada tetamu. 15.

ADAT DAN TRADISI
MASYARAKAT SABAH

ADAT KELAH

IRAN BAJAU







-Berpantang
-Menempah bidan
-Melenggang perut


PANTANG LARAN
G WANITA HAMIL

-Tidak boleh makan soton
g kerana akan
menyukarkan proses melahirkan
-Tidak boleh berjalan malam kerana dikhuatiri
diganggu makhluk halus.
-Dilarang minum dan mandi air hujan yang jatuh
dari bumbung kerana dibimbangi tembuni akan
terus mati terutama mereka yang mengandung
sulung.




16.

KEPERCAYAAN BAJAU

PERCAYA K
EPADA JIN

-Meminta pertolongan daripada jin dan ini

menyalahi hukum Islam

-Terpesong dari ajaran Islam yang tulen

-Pemeliharaan jin Islam dibolehkan dalam kalangan

masyarakat untuk meminta perlindungan dan pertolongan

-Bertentangan dengan ajaran Islam kerana mendatangkan

kesan yang buruk




MAGOMBO

-Percaya dengan roh nenek moyang mereka

-Jika melanggar adat dan pantang larang, roh nenek moyang

mereka akan marah dan mereka akan mendapat malapetaka

dan penyakit

-Percaya roh nenek moyang boleh kembali ke dunia dan

bertentangan ajaran Islam iaitu syirik

-Masyarakat Bajau melakukan upacara Magombo untuk

meminta kesejahteraaan daripada roh nenek moyang apabila

penyakit menyerang

-Merupakan ritual warisan dan perjanjian dilakukan

-Peralatan yang diperlukan adalah air, tikar, daun, beras dan

lain-lain 17.

MAKANAN TRADISION
AL KADAZANDUSUN
AMBUYAT

-Rakyat semenanjung atau sabah dan sarawak pasti kenal
dengan makanan popular ini
-Menggunakan sagu rumbia yang diproses daripada pokok
rumbia
-Dimakan bersama dengan sayur, sup ikan dan lauk-pauk
yang lain mengikut selera masing-masing
-Cara pembuatannya menggunakan air panas dengan
kuantiti yang betul
-Cara makannya sangat unik iaitu menggunakan kayu
penyepit

18.

BUTOD

-Sejenis ulat yang hidup di dalam pokok rumbia yang reput
-Makanan istimewa bagi masyarakat Kadazandusun
-Ulat ini berwarna putih kekuningan dan mengandungi lemak
dan protein yang baik untuk tubuh badan
-Bebas kolesterol
-Proses pengutipan ulat agak sukar kerana pokok rumbia
perlu ditebang terlebih dahulu untuk dijadikan tempat
bertelur butod
-Dimakan secara mentah atau digoreng bersama bawang
hingga garing







19.

PANTANG LARANG ORANG KADAZAN


-Apabila berlaku kematian, masyarakat Kadazan tidak

boleh menjalankan aktiviti pekerjaan contohnya
menanam padi yang perbuatannya amat dilarang.

-Ketika hari kelahiran bayi, sahabat tidak dibenarkan

berkunjung ke rumah kecuali saudara mara terdekat

sahaja




-Tengkorak merupakan harta pustaka turun temurun

kerana mteenrgekkoaramkedwiaanrigsgi aapd
aktupaottdoanng kepala.Memiliki
banyak mulia. Tengkorak

wajib dijaga dengan baik dan mematuhi pantang

larangnya.

-Dilarang mempermainkan semangat padi.Jika

semangat padi diganggu,hasil tuaian mereka akan


terjejas




-Dilarang untuk keluar pada
waktu senja




20.

ADAT KEMATIAN ETNIK MURUT

-Pengurusan mayat tertib dan baik mengikut adat untuk
mengelakkan berlakunya bencana dan musibah

-Tiga proses pengebumian iaitu semasa kematian,
pengebumian dan selepas pengebumian

-Semasa kematian,keluarga mayat memukul gong dan


penduduk mesti berhenti melakukan sebarang aktiviti. Jika

tidak,semua penduduk akan didenda memberi seekor khinzir
kepada ahli keluarga si mati

-Mayat diletakkan di rumah dua hari
sebelum dimasukkan ke dalam tajau.
Tajau ialah bangkalan kaum Murut

-Mengamalkan adat berkabung dan Tajau Orang Murut
adat tolak bala




21.

ADAT MEMBURU KEPALA

-Menjadikan kaum ini digeruni oleh kaum lain. Semua
etnik di pulau Borneo mengamalkannya kecuali kaum
penan yang berada di Sarawak
-Memberikan suatu penghormatan dan berkait rapat
dengan adat perkahwinan yang mana pengantin lelaki
perlu membawa sekurang-kurangnya satu kepala kepada
keluarga pengantin perempuan
-Untuk upacara kerohanian
-Kepala ketua suku kaum Murut yang dipenggal oleh
kaum Murut yang lain kurang nilainya berbanding kepala
orang tua dan kanak-kanak dalam serangan mengejut.
-Kaum ini masih menyimpan kepala tersebut dalam
rumah panjang dan ada juga yang
telah menanamnya dan amalan ini
sudah lama ditinggalkan




22. Kepala musuh yang digantung

ADAT DAN TRADISI
MASYARAKAT SARAWAK

ADAT DAN TRADISI ETNIK MELANAU

1.ADAT KEPERCAYAAN ETNIK MELANAU

Bercorak animisme dan percaya kepada kuasa-kuasa ghaib
Kepercayaan Melanau Tradisional -wujud kuasa ghaib yang
dipanggil sebagai Ipo’ (juga disebut Ipu’ dan Ipuk) dipercayai
menguasai semangat pada benda-benda sama ada yang
bernyawa mahupun yang tidak bernyawa.Hal ini
diturunkan dari tradisi nenek moyang mereka.
Contoh:Ipo' Langit (Dewa Langit), Ipo’ Tanah (Dewa Bumi)
dan Ipo’ Iyang (Dewa Air).
Kepercayaan Pagan.

23.

2.ADAT PERAYAAN ETNIK MELANAU

Perayaan Kaul- bertujuan menghargai pelbagai jenis
semangat, seperti semangat laut, tanah, hutan, dan
kebun mereka.
Pesta warna-warni(bot berhias) dan permainan buaian
gergasi
Dirayakan pada akhir Mac atau awal April setiap
tahun.Asal usul perayaan ini dikatakan berbalik pada
berkurun dahulu, di mana mereka mempercayai
kepercayaan animisme.

24.

ADAT KEMATIAN ETNIK MELANAU

Semasa kematian Dimandikan oleh A-beri patai.
Perhiasan cantik-manik.
Ditutup dengan kain Lugi.
Wanita-dipakaikan kain Sebunong.

Pengebumian Mayat disimpan selama 3 hari.
Ahli keluarga menangis dengan suara
nyaring.
Tilam dalam keranda dan lilin dinyalakan.

Selepas Upacara piyup dan platow.
kematian Upacara perkabungan-bawa kuih ke
kubur.

25.

KEDIAMAN ETNIK IBAN

Rumah Panjang
Bilik dipanggil sebagai
"pintu".
Setiap pintu didiami oleh
satu keluarga.
Satu pintu terdapat satu
"ruai" iaitu ruang
halaman.
Seorang ketua-Tuai
Rumah atau Ketua
Kampung.
"Gempuru"-majlis
keramaian.

26.

ADAT PERKAHWINAN ETNIK IBAN

Merisik(Berjarum-jarum)
Calon menantu dicari oleh ibubapa-pandai bertenun.
Rombongan dihantar jika pihak perempuan setuju.
Pihak lelaki tidak dibenarkan hadir.

Pertunangan dan Persandingan
Ibu mentua menyarungkan cincin kepada pengantin
perempuan.
Diadakan serentak pada hari yang sama.
Pengantin tidak boleh bersua muka sehingga majlis
tamat.

Perkahwinan

Majlis perkahwinan-melah pinang.

Jamuan makan bagi tetamu.

Pengantin perempuan ditutup dengan pua

kumbu(semasa perjalanan ke rumah pengantin

lelaki) 27.

ADAT INDU TANGKAP INDU BERAP

Keluarga kaya berhak
melarikan calon
menantu untuk
mendapatkan status
sosial.
Mempunyai tiga
proses yang terlibat.
Berhenti melarikan
jika bersetuju untuk
berbincang.

28.

ADAT KELAHIRAN ETNIK IBAN

1.Mengandung
Tempoh selama 7bulan.

2.Semasa Lahir
Potong tali pusat(bayi).
Pontong.
Berurut bagi ibu.

3.Selepas Lahir
Ibu berpantang.
Mandi sungai(bayi).
Berdiang/bersala.
Berkhatan.

29.

Penganan Iri MAKANAN Manok Pansoh
Diperbuat TRADISIONAL Ayam yang
daripada dimasak
tepung beras ETNIK IBAN dalam buluh.
dan gula. Ditambah
Cara masak-
daun ubi di
menggoreng. hujung buluh.

Umai 30. Kemiding/Midin
Ikan mentah dengan Rupa sayur ini
campuran beberapa seakan pucuk
bahan seperti paku.
bawang merah, cili, Dimasak bersama
garam dan perahan belacan(midin
limau. belacan).

PAKAIAN TRADISIONAL ETNIK BIDAYUH

Lelaki:
Baju dan seluar dari satin
dihiasi pita merah dan
putih.
Jipo Boyuh dari kulit
kayu(bahagian luar).
Kalung gigi beruang.

Wanita:
Baju jipo pendek dan
skirt bidang fabrik
satin rona hitam
berhias selempang
merah.
Syiling perak-
perhiasan pinggang.
Perhiasan kepala-
sipiah dari tiga warna.

31.

PANTANG LARANG ETNIK BIDAYUH

1.Pengunjung luar tidak dibenarkan
memasuki kampung tersebut
selama tujuh malam berturu-
turut(jika berlaku kematian).

2.Pasangan dilarang menggerudi
benda-benda keras seperti kayu.

3.Pasangan suami isteri juga
dilarang keluar waktu senja kerana
takut disampuk umot senja.

4.Bagi mereka yang tidak pernah
masuk ke dalam hutan, mereka
dikehendaki untuk sapu tanah di
dahi.

32.

ADAT PISEH/NYIPISEH

Amalan perkongsian hasil
buruan atau tangkapan.
Diamalkan oleh etnik yang
tinggal di rumah panjang.
Contoh: Jika seseorang yang
pulang dengan hasil buruan, dia
hendaklah berkongsi hasilnya
dengan sanak saudara dan
penduduk rumah panjang.
Menunjukkan etnik Bidayuh
mementingkan keharmonian.
Merapatkan hubungan
persaudaraan.

33.

PERUBATAN TRADISIONAL ETNIK
MELANAU DAN IBAN

1.Payun
Model perahu layar dan diisi dengan patung
dakan yang menyerupai penjaga laut dan
sungai.
Bergendang, mengasap kemenyan
seterusnya bomoh menggosok bahan ke
tubuh pesakit .

2.Manang
Manang(bomoh)menyapu lada
hitam ke bahagian tubuh pesakit
dengan jampi.

3.Balian 34.
Dianggap suci dan menggunakan jampi
untuk mengubati pesakit.
Pantang larang-pesakit tidak boleh
memotong,memakan atau menyentuh
tumbuhan seperti cendawan,buluh dan
sayur-sayuran semasa balian dijalankan.

RUJUKAN

Ahmad Redzuwan Mohd Yunus & Abdul Chafar Hj. Don. (2010).
Kepercayaan Animisme Masyarakat Orang Asli di
Semenanjung Malaysia. Jurnal Al-Hikmah, 2(2): 119-125.

Hamidah Abdul Wahab. (2013). Petua dan pantang larang tradisional
Alam Melayu Sarawak. International Journal of the Malay World
and Civilisation, 1(1): 89-97.

Jeniri Amir & Awang Azman Awang Pawi. (2001). Kaul: Suatu
Interpretasi Sosiobudaya. Massa Kasturi Management.

Juli Edo. (1993). Kepercayaan dan Pantang Larang di Kalangan Orang
Semai. Universiti Kebangsaan Malaysia.

Kiyai, G. &Noria Tugang. (2020). Artifak budaya masyarakat Iban:
warisan dan pusaka. Jurnal Kinabalu, 26(1): 59-71.

Kirk Michael Endicott. (1979). An Analysis of Malaya Magic. Oxford
University Press.

Mazni Bali. (2008). Budaya Dan Pembelajaran Kadazandusun.
https://www.academia.edu/11383356/BUDAYA_KADAZANDUSUN.

Noria Tugang. (2014). Pua Identiti dan Budaya Masyarakat Iban.
Universiti Malaysia Sarawak.

Nur Faaizah Md Adam & Mohd Sharifudin Yusop. (2020). Sejarah, Adat
dan Warisan Orang Asli Jahut di Pahang. Universiti Teknologi Mara.

Nur Faizah Md Adam, Mohd Sharifudin Yusop & Noor Saadah Salleh.
(2019). Budaya dan Warisan Orang Asli. Universiti Teknologi Mara.

35.

RUJUKAN

Syamsul Azizul Marinsah, Mohammad Naqib Hamdan, Mohd
Farhan Md Ariffin & Mohd Anuar Ramli. (2016). Amalan tradisi
masyarakat bajau di Semporna, Sabah:Kajian menurut hukum
islam. Jurnal Perspektif, 8(2). 135-149.

Orang Sumber: adat
1)Nama: Ivy Wong Sin Ying
Umur: 18
Alamat: Sungai Penyulau, 96700 Kanowit, Sarawak
Sebab Temubual:Menemubual untuk bertanya tentang
perkahwinan , kepercayaan dan makanan tradisional Sarawak.

2)Nama:Leong Sui Hua
Umur:18
Alamat:Sungai Meruton 96100 Sarikei Sarawak
Sebab Temubual:Menemubual untuk bertanya tentang pakaian
tradisional dan adat kematian masyarakat Sarawak.

36.