ปลากัดไทย

นติ ยสารปลากดั สวยงาม





สมญานามของปลากัด การคดั ลกู ปลากัด หรือ
ไทย 6 การอนบุ าล 23
ลูกปลากัด

เสน้ ทางสายปลากดั 8 การเปล่ียนน้�ำ 25

ส่วนตา่ งๆของปลากัด 10 ปลากดั มชี วี ติ จติ ใจ 29

อาหารท่เี หมาะสม 12 วธิ ีรกั ษาปลากัด 31
กบั ปลากดั ปลากัด

วธิ ีเลีย้ งปลากัด 18 วงจรชวี ิต ปลากดั 34

ปลากัดไทยกบั วิถีความเป็นไทย

วถิ ีชวี ิตของคนไทยในอดตี เปน็ วิถชี ีวติ ชนบทของผู้คนในสงั คม นานกว่า 200 ปีแล้วทคี่ นไทยรูจ้ กั การเล้ยี งและน�ำ ปลากดั มาต่อสู้
เกษตรกรรมที่คนส่วนใหญ่มักผูกพันกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กนั เนื่องจากปลากดั มีลักษณะเดน่ คือเป็นนกั สทู้ ีม่ คี วามทรหดอดทน
แต่ละครอบครัวมีการเล้ียงสัตว์ต่างๆเอาไว้โดยมีจุดประสงค์เพื่อเอา มีสสี นั ท่ีสวยงาม จนกลายเป็นเกมสก์ ีฬาท่ีได้รับความนิยมไมแ่ พ้การ
ไว้ใช้งาน เอาไวเ้ ปน็ อาหาร และเอาไวเ้ ปน็ งานอดเิ รก เชน่ การเล้ยี ง ตีไก่
ไกช่ น การเลย้ี งววั ควาย และการเลีย้ งปลากดั เป็นตน้ ตามตำ�นานการกัดปลาไม่มีหลักฐานปรากฏแน่ชัดว่ามีมาต้ังแต่สมัย
เมอ่ื เสรจ็ สิ้นฤดูการเกบ็ เกี่ยว ชาวบ้านมักน�ำ สัตวท์ ตี่ นเองเลีย้ ง ใด แตม่ เี รื่องเลา่ ตอ่ มาว่า ในสมัยกรงุ ศรอี ยุธยาพวกมอญและพมา่
มาใช้ในกิจกรรมนอกเหนอื จากทเ่ี ปน็ อยู่ เช่น การกัดปลา การ เอากลองยาวมาเผยแพรใ่ หค้ นไทย เพือ่ ใชเ้ ล่นกนั ในช่วงเทศกาล
ตไี ก่ การแขง่ วง่ิ ควาย และชนวัว เป็นตน้ จนกลายเป็นประเพณี งานประเพณีตา่ งๆ ส่วนคนไทยกส็ อนการเล่นกัดปลาเป็นการ
และขนบธรรมเนียมของสังคมในชนบทและมีการเปลี่ยนแปลงไป ตอบแทน ตอ่ มา พม่ากไ็ ดน้ �ำ การเลน่ กัดปลากลบั ไปยังประเทศ และ
เปน็ การพนันอีกดว้ ย ได้รบั ความนิยมเปน็ อย่างมาก
ปัจจบุ นั การแขง่ ขันกดั ปลาได้เส่ือมความนิยมลงไปแลว้ ผูเ้ ลยี้ ง
สว่ นใหญ่นิยมน�ำ ปลากดั มาเลย้ี งเพ่อื ความสวยงามมากกว่า

สมญานามของปลากดั ไทย

อีก 9 ปีต่อมานายแพทยท์ ีโอดอร์ ได้พมิ พ์
เอกสารเผยแพร่เก่ียวกับปลากัดไทยชนิดดัง
กลา่ วและตงั้ ช่อื วทิ ยาศาสตร์วา่ แมคโครโพดั
ส ปักแนกซ์ (Macropodus pugnax) ซึง่
ตอ่ มาในปีพ.ศ.2452 ชื่อวิทยาศาสตร์ของ
ปลาชนิดนีไ้ ด้เปล่ียนไปเปน็ เบตตา สเปลน
เดนส์ (Betta splendens) โดยนายเทต็ ซี
เรแกน (Mr. Tate C. Regan) เนือ่ งจาก
ชอื่ วิทยาศาสตร์ แมคโครโพดสั ปักแนกซ์
(M. pugnax ) มีผตู้ ้งั ชื่อไวแ้ ล้วและเป็น
ปลากดั คนละสายพนั ธ์กุ นั เบตตา สเปลน
เดนส์ (B. splendens) มชี ่ือสามัญว่า Si-
amese Fighting Fish ค�ำ วา่ Betta มา
จากค�ำ ว่า Bettah หมายถงึ ชนชาตขิ องผู้
เป็นนักรบ ส่วนค�ำ วา่ splendens มาจาก
ในประวัติศาสตร์ไดร้ ะบไุ วว้ า่ ในราวปี พ.ศ. คำ�ว่า splendid หมายถงึ ความสวยงาม
2383 หรือราวๆร้อยกว่าปีมาแลว้ พระมหา ดังน้ันชือ่ วิทยาศาสตร์ Betta splendens
กษตั ริยแ์ หง่ จึงหมายถึง นกั รบหรือนกั สู้ท่สี วยงามและมี
กรงุ สยาม (รัชกาลที่ 4) ไดม้ อบปลากัด สงา่ นนั่ เอง
ของพระองค์ให้กบั ชายไทยคนหนึง่ และ
ชายคนดังกล่าวได้นำ�ปลากัดไปให้เพื่อนท่ี
เปน็ แพทย์ชาวอเมริกันช่ือ นายแพทย์ทีโอด
อร์ แคนเตอร์ (Dr.Theodor Canter) ซงึ่
ทำ�งานอยู่ท่ีสถาบันบริการทางการแพทย์
เบงกอล (The Bengal Medical Ser-
vice) ในประเทศอนิ เดีย

วาดรูปปลากดั ทีม่ ีสีสันตามทีต่ อ้ งการ เชน่ สี
เหลอื งทั้งตวั ตง้ั วางโดยรอบปลาเพศเมยี ใน
ระหวา่ งทีท่ ำ�การเทยี บคนู่ นั้ วิธีการนี้เรยี ก
ว่า Pseudo-breeding technique ถึง
แม้ว่าจะไม่มีการพิสูจน์ออกมาทางวิชาการ
แต่ก็ได้รับการยืนยันจากนักเพาะเล้ียงทั้ง
หลายว่า พบว่าคอกหน่ึง ๆ ทีไ่ ดล้ กู ปลาออก
มาน้นั จะมี 1 – 2 ตวั ทีม่ ีลักษณะเหมอื นกบั ภาพ
ทีว่ าดไว้ ซงึ่ เป็นเรือ่ งท่นี า่ สนใจ และแปลก
ประหลาดมากทเี ดียว

ทม่ี าของปลากัด สมญานามของปลากัดไทย ธรรมชาตินนั้
มกั จะมสี ีน�้ำ ตาลขุ่นหรือสเี ทาแกมเขยี ว มี
ปลากัด มีชือ่ ทางวทิ ยาศาสตร์วา่ Betta splen- ลายตามตวั รวมถงึ ครีบ และหางสั้น
dens และ มีชอ่ื สามญั วา่ Siamese Fighting
Fish เป็นปลาพ้นื เมืองของไทยทนี่ ยิ มเพาะเล้ียง สว่ นปลาเพศผู้มคี รบี และหางยาวกวา่ เพศ
กนั มาเปน็ เวลานานแล้ว เนือ่ งจากปลากดั ไทยน้ัน เมยี เลก็ นอ้ ย แต่จากการ เพาะพนั ธ์ุ และ
เปน็ สตั ว์ท่หี าได้งา่ ยตามล�ำ น้ำ�ลำ�คลองทัว่ ไป อกี การคดั เลอื กพันธุต์ ิดตอ่ กนั มานาน ท�ำ ให้
ทง้ั มีสสี ันลวดลาย ท่ีงดงาม ต่อมาได้มีการผสม ปจั จุบนั ปลากดั ทม่ี อี ย่ตู ามทอ้ งตลาดน้นั จะ
ข้ามพันธ์กุ บั ตา่ งสายพันธุ์ จึงมี สายพนั ธุ์ต่างๆ มสี สี ันสวยงามหลากสี อีกทง้ั ลกั ษณะครีบ
เพิ่มข้ึนมากมาย จนในปัจจบุ ันมีสายพนั ธ์ุตา่ งๆซ่งึ ก็แผ่กวา้ งใหญส่ วยงามกวา่ ดงั้ เดิมมาก และ
มีความแตกต่างกันไปในแตล่ ะพนั ธ์ุ แล้วแต่ว่าเรา จากสาเหตุนี้เองทำ�ให้มีการจำ�แนกพันธ์ุปลา
จะเลือกเลยี้ งแบบไหน ทั้งน้กี ารเล้ียงปลากดั จะมี กัดออกไปไดเ้ ป็นหลายชนดิ เช่น ปลากัด
วัตถปุ ระสงคห์ ลกั 2 ประการ คอื หนง่ึ เพอื่ ไวด้ เู ล่น หมอ้ ,ปลากัดทงุ่ , ปลากัดจีน, ปลากัดเขมร
และเพ่ือกีฬากัดปลา ซง่ึ ปัจจุบันประเทศไทย มีการ เปน็ ตน้
เพาะเลยี้ งปลากดั กันแพรห่ ลาย เนื่องจากเปน็ ปลาที่
เล้ียงและเพาะพันธไุ์ ด้งา่ ย ต้องการความดูแลเอาใจ ในปจั จุบัน การพัฒนาสายพันธ์ปุ ลากัด
ใส่ไม่มากนักจึงเหมาะสมสำ�หรับผู้ท่ีหัดเริ่มเล้ียง กำ�ลงั เป็นท่ียอมรบั และรับความนยิ มจาก
ปลา ท้ังในการเลยี้ งไม่จ�ำ เป็นทีต่ อ้ งเปลีย่ นน�ำ้ บ่อย นักเลี้ยงปลากดั เพ่ือความสวยงาม แทบ
มากเน่ืองจากปลากัดมีอวัยวะช่วยหายใจพิเศษที่ ไมน่ า่ เชอ่ื เลยว่า ปัจจุบันน้ี ปลากัดมีสสี ัน
เรียกวา่ labyrinth ซง่ึ อวัยวะ นีจ้ ะท�ำ หนา้ ท่ี ดงึ สวยงามมากตัง้ แต่ สเี หลอื งทัง้ ตัว สีฟา้
ออกซเิ จนจากในน้�ำ มาเปลย่ี นเปน็ อากาศท่ีสมให้ Half moon โดยมีเรอื่ งอา้ งองิ กนั มาถึง
ปลาหายใจไดส้ อดคลอ้ งกบั สภาพในธรรมชาติ ที่ การพฒั นาสายพนั ธ์ุปลากดั โดยใชส้ ภาพ
มกั จะพบปลากดั ไทย ได้ท่ัวในนำ�้ ทน่ี ิ่ง หรือน้�ำ ท่ีมี แวดล้อมเปน็ ตัวเหน่ยี วน�ำ ด้วยมีความเช่ือว่า
ออกซเิ จนตำ�่ นอกจากนนั้ เรายงั พบปลากัดไทยใน ปลาที่มีสสี ันสวยงามต่าง ๆ น้ัน ส่วนหน่งึ มา
นาขา้ ว กระจาย จากการถา่ ยทอดความรู้สึกของเพศเมยี ไป
ยงั ลูกปลา จนได้มกี ารนำ�เทคนิคเหล่านม้ี า
ท่วั ไปในเขตเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ โดย ใชใ้ นบรรดานกั เพาะปลาทัง้ หลาย โดยการ
ปลากดั เล้ยี งมอี ายุเฉลีย่ เต็มท่ี 2 ปี หรอื
นอ้ ยกว่า แล้วแตก่ ารดแู ลรักษาสขุ ภาพปลา
ของผเู้ ลี้ยง อยา่ งไรกด็ ี ปลากดั พันธด์ุ ัง้ เดมิ

ปลากัดป่าภาคกลาง ปลากดั หางมงกฎุ หนาม ปลากัดหางสามเหลย่ี ม
(Betta splendens) (crown tail) (delta tail)

เส้นทางสายปลากดั

ในปพี .ศ.2439 ปลากัดชนิดน้ีไดถ้ ูกนำ�เข้าไปเลี้ยงในประเทศเยอรมันเปน็ คร้งั แรก และได้แพรข่ ยาย
เข้าไปเล้ียงในประเทศสหรัฐอเมรกิ าเมอื่ ปีพ.ศ.2453 จากนั้นมาปลากดั เรม่ิ ไดร้ ับความนิยมข้ึนเร่ือยๆ จนมีการพัฒนาสายพันธุ์กนั มาอย่าง
ตอ่ เนื่องโดยในระยะแรกนยิ มผสมปลากัดใหไ้ ดส้ ีแปลกใหมแ่ ละมีรูปแบบของสที ่ีสมบรู ณ์

ในช่วงปีพ.ศ.2470-2480 ผูเ้ ล้ียงปลากัดนยิ มปลากัดสอี อ่ นหรือสีเผอื ก โดยเฉพาะทเี่ รยี กวา่ ปลากัดเขมร ซึง่ มลี �ำ ตวั สีออ่ น และครบี มีสี
แดง ต่อมาในปพี .ศ.2490 ได้มีการเพาะพนั ธุ์ปลากัดสดี �ำ ได้เป็นผลส�ำ เรจ็
ความสนใจในการพฒั นาลักษณะรปู ทรงล�ำ ตัวและครบี มีมากข้นึ จนในปพี .ศ.2507 นกั เพาะเลย้ี งปลาท่ีสหรฐั อเมริกาไดป้ ระสบความสำ�เร็จ
ในการผลติ สายพันธ์ปุ ลากัด “ลิบบี้” ซง่ึ มคี รบี หางทีใ่ หญแ่ ละกว้างกวา่ ลำ�ตัวถึง 3 เทา่ ตอ่ มาในชว่ งปพี .ศ.2510-2520 นักเพาะเล้ยี งปลากดั
ในประเทศสหรฐั อเมริกาสามารถสรา้ งสายพันธ์ปุ ลากัดหางสามเหล่ยี มทเ่ี รียกวา่ “เดลต้า” และปลากดั หางสามเหลย่ี มขนาดใหญท่ ีเ่ รียกวา่
“ซุปเปอร์เดลต้า” หางของปลากัดชนดิ นีจ้ ะแผ่ทำ�มุม 45-61 องศากบั โคนของครีบหาง

ต่อมาประมาณปพี .ศ.2530 นักเพาะพันธุป์ ลากัดในทวีปยโุ รปสามารถเพาะพันธุป์ ลากดั ที่มีหางรูป
คร่งึ วงกลมทีเ่ รยี กวา่ “ฮาร์ฟมูน” หรือ “ปลากัดหางพระจนั ทรค์ รึ่งซีก” ไดส้ �ำ เร็จและแพร่กระจายออกไปท่วั โลก

ในปีพ.ศ. 2543 นกั เพาะเล้ยี งและพฒั นาสายพันธุ์ปลากดั ชาวสงิ คโ์ ปร์ไดพ้ ัฒนาปลากัดหางจัก ซึ่งลกั ษณะเหมอื นมงกฎุ ที่มหี นามเรียกว่า
“ปลากดั หางมงกุฎหนาม” หรือ “คราวนเ์ ทล” และได้รบั ความนยิ มเปน็ อย่างมาก
จนในระยะตอ่ มาไดม้ ีการพฒั นาปลากัดหางมงกุฎออกไปจนมรี ปู แบบใหมๆ่ อีกมากมาย

ปจั จุบันนอกจากการพฒั นาในเร่ืองของครีบท่สี วยงามแลว้ ยังมีการพัฒนารูปแบบของหางจากปลากัดหางเด่ยี วไปเป็นปลากัดหางสอง
แฉก (double tail)

ประโยชน์ของการเลย้ี ง

1.ฝึกให้เราเป็นคนท่ีมีความรับผิดชอบมากข้ึนเพราะปลากัดเองก็ต้องการความดูแลจาก
เจา้ ของเชน่ เดยี วกับสตั ว์ชนดิ อน่ื ๆ
2.ฝกึ ฝนนิสัยในการรักสตั ว์ มีความเมตตากรณุ าต่อสตั ว์
3.อนรุ กั ษ์ปลากดั ของไทยให้คงอยู่ไม่สูญพนั ธ์ุ
4.สามารถสร้างรายได้ท้ังภายในและภายนอกประเทศได้
5. เลีย้ งงา่ ยและการดูแลไมซ่ ับซอ้ น
6.ใช้พ้นื ท่ใี นการเลย้ี งไมม่ ากนกั เพราะปลากดั สามารถเลี้ยงไดใ้ นโหลขนาด 4*4*8 หรือ
ใหญก่ วา่ เช่น 4*6*8 น้ิวได้
7. ปลากัดมีราคาจับต้องไดต้ ั้งแต่หลักสิบ หลักร้อย ถึงหลงั พันบาทตามเกรดตามความ
สวยงามและกระแสปลากัดแต่ละประเภท

ส่วนต่างๆของปลากดั

ปลากดั จดั เปน็ ปลาขนาดเล็ก ลำ�ตัวมีความยาวประมาณ 5 - ปลากดั มีลำ�ตวั แบนขา้ ง ลำ�ตัวยาว หวั เลก็ มขี นาดเฉลีย่ 5-6
7 เซนตเิ มตร ลกั ษณะลำ�ตวั เรยี วยาว แบนขา้ ง ปากมีขนาดเล็ก เซนติเมตร ชอบกินอาหารจ�ำ พวกสัตว์ขนาดเลก็ หรือตวั ออ่ นของ
เชิดขึ้นด้านบนเล็กนอ้ ย ส่วนหวั มีเกลด็ ปกคลุม ครบี ก้นมฐี านครีบ แมลง เช่น ลกู น้�ำ ,ไรแดง,ไรนำ้�,หนอนแดง,เปน็ ต้น แต่ถา้ น�ำ มาเล้ยี งก็
คอ่ นข้างยาว มจี �ำ นวนก้านครีบ 23 - 26 อนั ครีบท้องเลก็ ยาว สามารถฝึกให้กนิ อาหารสำ�เรจ็ รปู ได้ ปลากดั จะมีฤดกู ารผสมพันธ์ุ
สีของล�ำ ตวั เปน็ สีเทาแกมดำ� สขี องครีบและเกลด็ บริเวณใกลค้ รีบ ในช่วงเดอื น พฤษภาคม – กนั ยายน โดยปลาจะจับค่กู ันเองตัวต่อตัว
จะเปน็ สสี ดเขม้ สีใดสหี น่ึงทงั้ ตัว เชน่ ปลากดั สีแดง จะมคี รบี ทุก ตัวผจู้ ะสรา้ งรงั โดยการพน่ ฟองข้ึนมาตามผวิ นำ้�เรียกว่า “หวอด”
ครบี และเกลด็ ทอี่ ยใู่ กล้ครีบเป็นสแี ดงทงั้ หมด ตัวเมียที่พร้อมจะวางไข่ก็จะเข้ามาวางไข่โดยตัวผู้จะเป็นตัวรัดตัว
เมยี ใหป้ ล่อยไข่ออกมาพร้อม ๆ กบั ปล่อยน้�ำ เชือ้ ของตวั เองออกมา
ปลากดั เปน็ ปลาพน้ื เมืองของประเทศไทย มรี ปู ร่างสวยงาม พบ จากนั้นตัวผูจ้ ะเก็บไขม่ าไว้ในรังของตวั เอง “หวอด” และเฝา้ ดูแลไข่
แพรก่ ระจายทวั่ ไปทุกภาคของประเทศ และสำ�หรับในต่างประเทศ จนกระทง้ั ไข่ฟักเปน็ ตัวออกมา
ก็พบว่ามปี ลากัดกระจายอย่ทู ว่ั ไปเชน่ กัน เชน่ มาเลเซีย พมา่ ลาว ปลากัดยังมอี วัยวะพิเศษอยา่ งหนึง่ ทช่ี ่วยในการหายใจ นอกจาก
กมั พูชา และจีน เป็นตน้ เหงอื ก อวัยวะนนั้ มีชอ่ื วา่ (Labyrinth organ) อยู่ในโพรง
อากาศหลงั ชอ่ งเหงอื ก ซึง่ ทำ�ให้ปลากัดสามารถอยใู่ นน้ำ�ทีม่ ีอากาศ
ตามธรรมชาตปิ ลากัดจะมีสีน�้ำ ตาลข่นุ หรอื สีเทาแถบเขยี วมีลาย นอ้ ยไดเ้ ปน็ อยา่ งดี
ตามล�ำ ตวั ครีบและหางสั้น มนี สิ ยั กา้ วรา้ ว ตวั ผคู้ รบี และหางจะยาว
กว่าตัวเมียเล็กน้อยและยังมีสีสันสวยงามมากกว่าตัวเมียอย่างเห็น
ได้ชดั ปลากัดจะอาศัยอยู่ตามบริเวณแหลง่ นำ�้ ทค่ี อ่ นขา้ งใส นำ�้
นิ่งหรือไหลเอือ่ ย ๆ บริเวณผวิ น้�ำ เชน่ ทะเลสาบ หนอง บงึ แอ่งน้ำ�
ลำ�คลอง ท่มี พี นั ธุ์ไม้น้�ำ ข้นึ ประปราย เปน็ ตน้



อาหารทีเ่ หมาะสมกับปลากัด

1.อาหารสำ�เรจ็ รปู อาหารประเภทน้ีเป็นการผสมวสั ดุอาหารท่ีได้ 2.1ลกู น�ำ้ หรอื ตวั ออ่ นของยงุ พบได้ทว่ั ไปตามแหลง่ นำ�้ ขงั ตา่ งๆ
จากพชื และสตั ว์ เพือ่ ใหไ้ ด้อาหารที่มี นักเล้ียงปลากัดมืออาชีพส่วนใหญ่ใช้ลูกนำ้�เป็นอาหารหลักของ
คุณค่าทางอาหารสูง มีสารอาหารตา่ งๆครบถว้ น แตอ่ ยา่ งไรกต็ าม ปลากัด ลกู น�ำ้ ที่ใชเ้ ลี้ยง ควรใช้ให้หมดมฉิ ะน้นั จะกลายเป็นยุงและ
ปลากัดมกั ไมค่ ่อยชอบกินอาหารส�ำ เรจ็ รปู จงึ ท�ำ ใหผ้ ู้ผลิตพยายาม อาจน�ำ โรคมาสู่คนได้ ปัจจุบันมกี ารน�ำ ลกู น�ำ้ มาทำ�แหง้ และผสมสาร
พัฒนาอาหารที่มคี ุณภาพเพ่อื ให้ปลากดั ยอมรับมากขน้ึ อาหาร อาหารเพิม่ เตมิ เพ่ือทำ�เป็นอาหารเมด็ ขนาดเล็กใหป้ ลากัดกิน
สำ�เร็จรูปแบบเกล็ดได้ทดสอบแล้วพบว่าเหมาะสมที่สุดสำ�หรับปลา 2.2 หนอนแดง เป็นตัวอ่อนของแมลงรน้ิ นำ�้ จืด ลกั ษณะเหมือน
กดั เพราะกนิ งา่ ยและลอยอย่บู นผิวนำ้� อาหารสำ�เร็จรูปเม่อื เปดิ หนอนขนาดเลก็ พบตามบรเิ วณทีม่ ีนำ�้ ขังเป็นเวลานาน จัดเป็นอาหาร
กระปอ๋ งแลว้ ตอ้ งใช้ใหห้ มดเน่ืองจากอาหารจะดดู ความช้ืนและ ชนิดหนง่ึ ทป่ี ลากดั ชอบมาก
คุณภาพอาจเปลี่ยนไป 2.3 ไรแดง เป็นสตั ว์ไม่มีกระดกู สันหลังจำ�พวกก้งุ และปู หรอื
2.อาหารที่มชี ีวติ อาหารทีม่ ชี ีวติ เปน็ อาหารท่นี ยิ มใช้เล้ียงปลากัด เรียกวา่ ครัสเตเชียน (crustacean) มชี ื่อภาษาอังกฤษวา่ wa-
ต้งั แต่มขี นาดเล็กจนถึงโตเต็มวยั ter flea จดั เปน็ สัตว์น้ำ�จดื ในกลมุ่ ของแมลงที่มีขนาดเล็กสีแดง พบ
ปลากดั จะชอบกินอาหารท่ีมชี ีวิตมากกว่าอาหารส�ำ เร็จรูป แตใ่ น อยตู่ ามคนู �ำ้ หรือการเพาะ
การให้อาหารทีม่ ีชวี ติ ตอ้ งระวงั เรอื่ งความสะอาด ขยายพนั ธเ์ุ พ่ือขาย หาซอ้ื ได้งา่ ยตามร้านขายปลาตู้ เหมาะกับ
เพราะอาจทำ�ใหป้ ลาตดิ โรคหรอื ปรสติ ได้ อาหารมีชวี ิตหรอื อาหาร ลกู ปลาหรอื ปลาขนาดเล็ก
เป็นๆ หมายถงึ สตั ว์นำ�้ ขนาดเล็กๆ ชนิดตา่ งๆ ได้แก่ 2.4 ไส้เดอื นดิน เปน็ อาหารทเ่ี หมาะกับปลากดั อกี อยา่ งหนง่ึ
สามารถหาไดง้ า่ ยตามพน้ื ดินรว่ นซยุ ถา้ เป็นไสเ้ ดือนขนาดเล็กกใ็ ห้
ปลากนิ ได้เลย แตถ่ ้ามขี นาดใหญต่ อ้ งมาสบั ให้เปน็ ช้ินเล็กๆ

2.5 อาร์ทเี มีย หรือ ไรสีน�ำ้ ตาล หรือไร ครีบไดม้ ากมายแฝงอยู่ จงึ ท�ำ ใหม้ ีการพฒั นาปลากัด สายพนั ธท์ุ ีม่ ลี ักษณะใหมข่ น้ึ มาเรื่อยๆ
น้�ำ เค็ม มชี ื่อภาษาองั กฤษว่า artemia เปน็ และมกี ารตั้งชอื่ ปลาท่ีพัฒนาไดใ้ หม่น้ันด้วย
สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังเช่นเดียวกับกุ้งและ
ปู มขี นาดเลก็ พบอาศยั อยใู่ นน�้ำ เคม็ ในทอ้ ง
ตลาดจะขายกันในลักษณะของไข่บรรจุ
กระป๋อง เมอ่ื น�ำ ไปใสน่ ำ�้ เค็มและใหอ้ ากาศ
ก็จะฟักเปน็ ตัวภายใน 24 ช่วั โมง อารท์ เี มีย
ท่ีเพ่ิงฟักออกจากไข่เหมาะกับลูกปลาขนาด
เลก็ แตอ่ ารท์ เี มยี ทโ่ี ตเต็มวยั จะเหมาะกับปลา
ขนาดใหญ่ แตเ่ น่ืองจากไรสนี �้ำ ตาลเป็นสตั ว์
น้ำ�เค็มที่มีเปลือกชนิดอ่อนนุ่มห่อหุ้มตัวอาจ
ท�ำ ให้มีผลต่อระบบยอ่ ยอาหารได้

2.6 ไข่สตั ว์ชนดิ ตา่ งๆ นับว่าเป็นแหล่ง
อาหารท่ดี อี ย่างหน่ึงของปลากัด โดยเฉพาะ
ไขก่ งุ้ นบั ไดว้ ่าเปน็ อาหารทด่ี ีเยี่ยม มีคณุ ค่า
ทางอาหารสูงมาก อกี ทงั้ ยังเป็นอาหาร
ที่ ช่ ว ย ใ ห้ ป ล า มี สี สั น ส ด ใ ส ชั ด เ จ น ย่ิ ง ข้ึ น
นอกจากไข่กุ้งแลว้ ไข่มด ไข่หอย และไข่
กบก็ใช้เป็นอาหารปลาได้เป็นอย่างดีเช่นกัน

ปลากัดป่าแต่ละภาคใน ปลากดั ปา่ ภาคกลาง (แก้มแดง) เป็นปลากัดทพ่ี บในแหล่งน้�ำ ธรรมชาติ ตามท้อง
นา และหนองบงึ เปน็ ปลาขนาดเล็กทไี่ มม่ ลี กั ษณะเด่นมากนกั สว่ นมากครีบ และหาง มสี ีแดง
ประเทศไทย เกือบตลอด มปี ระสดี ำ�บ้างเล็กน้อย บางทีอาจมีแต้มสีเขยี วออ่ นๆ เรียงตอ่ กันเปน็ เสน้ สเี ขียวๆ
ทีค่ รบี หลัง เวลาถอดสี ทัง้ ตวั และครบี จะเป็นสนี �ำ้ ตาลดา้ นๆ คลา้ ยใบหญา้ แห้ง ในปัจจบุ ันค�ำ
ปลากดั ท่ีพบตามแหล่งนำ้�ธรรมชาติ ใน ว่า “ปลาป่า” หมายความรวมถึงปลากดั พนื้ เมืองภาคอีสาน และปลากดั พน้ื เมอื งภาคใต้ดว้ ย
ประเทศไทยมีอยู่ ๓ ชนิด แตม่ เี พียงชนดิ
เดียว ทนี่ ยิ มเลี้ยงกนั มากในประเทศไทย ลกั ษณะเด่นของปลากดั ป่าภาคกลาง
และแพรห่ ลายไปท่ัวโลก คือ ปลากัดท่ีมชี ่อื ใบหน้าแกม้ จะมสี ีแดง ล�ำ ตัวสีนา้ํ ตาลแดงหรอื ดำ�แดง หางสแี ดง ส่วนกระโดงจะมที ั้งสแี ดง
วิทยาศาสตรว์ ่า Betta splendens ซ่งึ พบ และสดี ำ�บางๆ ชายนํา้ สีแดงลายขีดสลบั น้าํ เงินออกฟ้า
ท่ัวไปในทกุ ภาคของประเทศ ปลากัดอีก ๒
ชนิดทน่ี ยิ มน�ำ มากดั กนั แต่ไม่นิยมน�ำ มาเลย้ี ง ปลากดั ปา่ ภาคใต้ (แกม้ เขียว)
หรือปรับปรุงพนั ธนุ์ ้ัน ชนดิ หนง่ึ เปน็ ปลา พบเหน็ ได้ตง้ั แต่จงั หวดั ชมุ พรสรุ าษฎรธ์ านี
จนไปถงึ 3 จังหวัดภาคใต้ และ ประเทศ
พื้นเมืองภาคใต้ (Betta imbellis) และ มาเลเซีย เวยี ดนาม (มีขนาดเล็กทีส่ ุดใน
อีกชนิดหน่ึงเป็นปลากัดพ้ืนเมืองภาคอีสาน
(Betta smaragdina) ในระยะหลัง ได้ ทกุ สายพนั ธุ)์ ฉายาในวงการปลา ปากไว
ใจน้อย
มีการนำ�ปลาป่าพื้นเมืองภาคใต้มาผสมข้าม
สายพนั ธ์บุ า้ ง เพอื่ ใหไ้ ด้ลูกผสมท่กี ดั เกง่
หรือใหไ้ ด้สแี ละลกั ษณะท่ีสวยงาม อย่างไร ลักษณะเด่นของปลากัดปา่ ภาคใต้
ใบหนา้ แก้มสเี ขียวหนา้ บาร์ก กบั แก้มสี
กต็ าม เมื่อพดู ถึงปลากดั โดยทว่ั ไปจะหมาย เขียวหน้าเคลอื บ หางเป็นวงแดงคล้ายรปู
ถึง Betta splendens ซงึ่ นิยมเล้ยี งกนั อยู่
ท่วั โลก โดยท่ีปลากัดชนดิ นี้ มลี กั ษณะทาง พระจนั ทรเ์ สีย้ ว และมีขนาดเล็กทส่ี ุดใน
ทัง้ 6สายพันธ์ุ (หางโพธห์ิ ายากที่สดุ ในปลา
พันธกุ รรม ท่ีสามารถสร้างลกั ษณะสีและ กดั ป่าภาคใต)้

ลกั ษณะทีห่ างเหมอื นลายขีดสดี ำ�

ปลากัดป่าภาคอีสาน ปลากัดปา่ มหาชยั ปลากัดเอเลี่ยน
(ปลากัดหนา้ ง)ู
พ บ เ ห็ น ไ ด้ ที่ จั ง ห วั ด ส มุ ท ร ป ร า ก า ร ลกั ษณะเดน่ ของปลากัดเอเลี่ยนคอื มเี กลด็ ท่ี
พ บ เ ห็ น ไ ด้ ง่ า ย ใ น ท า ง ภ า ค อี ส า น ข อ ง สมุทรสาคร สมทุ รสงคราม และ ปริมณฑล ล�ำ ตวั จะสะท้อนแสง มีทง้ั สเี ขยี ว และสนี �ำ้ เงิน
ประเทศไทย แถบสมทุ รปราการรอยต่อหวั กระบือ และ มีเกลด็ แวววาวที่สวยงาม
ลักษณะเดน่ ของปลากัดปา่ ภาคอสี าน บ้านแพว้ กม็ ีทั้งแกม้ แดงและมหาชยั (ทใ่ี กล้
จะสูญพันธเ์ุ ตม็ ที) ปลากดั ไฮบรดิ
มเี กล็ดทใ่ี บหน้าเป็นแผ่นๆลักษณะคล้าย ลกั ษณะเด่นของปลากดั ป่ามหาชยั
ของใบหน้างู จึงเป็นที่มา (ใชเ้ รียกกันเฉพาะ ลักษณะเดน่ ของปลากดั ไฮบริดคือมีเกล็ดที่
เพอื่ จะไดเ้ ขา้ ใจกันไดง้ ่าย) ลักษณะนิสัย ดุ ใบหน้าแกม้ แทน่ สองขีดสีเขยี ว เกล็ด ลำ�ตวั จะสะท้อนแสง มที ง้ั สเี ขียว และสนี �ำ้ เงนิ
โหด แตเ่ มอื่ อยู่ต่างถิน่ มักจะมีความข้กึ ลวั แวววาว เรียงตัวเขยี วแกห่ รอื เขียวออ่ น มเี กลด็ แวววาวทสี่ วยงาม คลา้ ยกบั ปลากดั
เปน็ คอ่ ยข้างมาก ตวั ใหญเ่ ป็นอันดับต้นๆ คลา้ ยกบั เมด็ ข้าวโพ และหางโพธสิ์ วยงาม เอเลย่ี น แต่ปลายหางจะมสี แี ดงแซมๆอยู่
ของสายพันธ์ปุ ลากดั ปา่ ในปลากัดปา่ อสี าน เนอื่ งจากเปน็ สายพัฒนา
จะแยกออกเปน็ สองสาย คือ อีสานหนา้ งู ปลากัดปา่ ภาคตะวันออก
ธรรมดา กบั อีสานหางลาย (กีต้า)

ปลากัดป่าภาคอสี าน พ บ เ ห็ น ไ ด้ ท า ง ภ า ค ต ะ วั น อ อ ก ข อ ง
ประเทศไทยและเช่ือมต่อไปยังประเทศเพ่ือน
(ปลากดั หางลายกตี า้ ) บ้าน ในตะวันออกจะมที งั้ แกม้ ด�ำ และแกม้
แดง
พบเห็นได้แค่ไม่กี่จังหวัดในทางภาคอีสาน
เเตจ่ ะมชี อื่ เสยี งมากท่ีสดุ คอื จังหวดั บงึ กาฬ

ลักษณะเด่นของปลากัดป่าภาคอีสานหา ลกั ษณะเดน่ ของปลากดั ป่าภาคตะวนั ออก
งกตี า้ ลกั ษณะคลา้ ยปลาใต้ แต่ต่างกนั ท่ใี บหน้า

เหมือนปลากดั อสี านหน้างทู กุ อยา่ ง แต่ และลำ�ตัวด�ำ เขม้ เกล็ดเขยี วเดน่ ส่วนอนื่ ๆ
แตกตา่ งกันที่หาง เหมอื นกบั ปลากดั ภาคใต้และภาคกลาง

สายพันธ์ุปลากัด พันธ์ุระหว่างปลากัดลูกทุ่งกับปลากัดลูก 3.หลากสี (multi-color) หมายถงึ ปลา
หมอ้ มลี กั ษณะล�ำ ตวั ทเี่ กิดจากการผสม มี กัดทีม่ ตี ้ังแตส่ องสขี ึน้ ไป ทงั้ ส่วนของลำ�ตัว
1. ปลากัดลูกป่า/ปลากัดทุง่ ความอดทนในการต่อสู้เหมือนกับปลากัด และครบี ยกเว้นเขมา่ ด�ำ บรเิ วณปากจรดโคน
เป็นปลากดั ทพี่ บได้ตามธรรมชาติ มี หมอ้ ล�ำ ตัวมหี ลายสี เป็นปลาท่ีนยิ มเล้ยี ง ครีบหู และเส้นขอบครีบจะเป็นสีใดกไ็ ด้ ส่วน
และนำ�มากัดพนันกันมากไม่แพ้ปลากัดลูก ของตะเกยี บอนุโลมให้มสี อี ื่นได้ ส่วนครบี หู
ลกั ษณะล�ำ ตัวเลก็ บอบบาง ครบี และหาง หม้อ อนุโลมใหเ้ ป็นครบี กระจกได้
ส้นั มสี นี ํ้าตาลข่นุ หรือเทาแกมเขยี ว เปน็ สีไม่
ค่อยสวย และไมท่ นทานในการกดั เทา่ ปลา 4.ปลากดั จีน/ปลากัดครบี ยาว/ปลากดั เขมร ลกั ษณะลำ�ตัวปลากดั แบ่งได้ ดังน้ี
กัดลกู หมอ้ โดยเวลากัดกนั จะใชเ้ วลาน้อย เป็นพันธุ์ปลากัดทค่ี ้นพบโดยนักเพาะพนั ธ์ุ
มาก 1. รปู ทรงปลาช่อน จะมลี ักษณะลำ�ตัวยาว
2.ปลากัดลูกหม้อ/ปลากัดไทย/ปลากัดครีบ ปลากัดหม้อ โดยพบบังเอญิ ขณะท่พี ฒั นา หัวใหญเ่ หมือนปลาชอ่ น รูปร่างเพรียว
สั้น ปลากดั ให้ได้ลักษณะครบี ยาว ใหญ่ และให้ 2. รปู ทรงปลาหมอ จะมลี ักษณะตัวสัน้ และ
มีหลากหลายสที ่สี วยงาม จนได้ปลากัดทีม่ ี คอ่ นขา้ งอว้ น
เปน็ ปลากดั พฒั นามาจากการเพาะเล้ยี ง ลักษณะหางเป็นพวง คลา้ ยปลาทอง สีของ 3. รปู ทรงปลากราย จะมลี กั ษณะหนา้ เชดิ
และการคดั พันธ์มุ าหลายชั่วอายุ เพอื่ การ ปลากัดชนิดนี้ ได้แก่ สแี ดง สนี ้ำ�เงิน สีเขียว ล�ำ ตัวตรง มลี กั ษณะเปน็ สเ่ี หล่ียม มองด้าน
กัดตอ่ สู้โดยเฉพาะ มรี ปู รา่ งล�ำ ตวั ทโ่ี ตกวา่ ม่วง สนี ํ้าเงิน ฯลฯ รวมถงึ การผสมหลาก บนจะผอมบาง มีครีบอก และครบี กน้ ยาว
ปลากัดลกู ทุง่ และปลากัดลกู ผสม มีลกั ษณะ หลายสใี นตวั เดียวกัน ถอื เปน็ ปลากดั ท่ีนิยม 4. รูปทรงปลาตะเพยี น จะมีลกั ษณะล�ำ ตัว
ปากใหญ่ วา่ ยน้ําปราดเปรยี ว สีสันสวยงาม เลยี้ งมากในประเทศไทย รวมถึงในตา่ ง ป้อม และครีบยาวสวยงาม
หลากสี เช่น สีแดงเขม้ นาํ้ เงนิ เข้ม นํา้ ตาลเข้ม ประเทศ จึงมีการเพาะเลี้ยงเพ่ือสง่ ขายออก
หรอื สีผสมระหวา่ งสีตา่ งๆ ปลาชนิดนกี้ ัดได้ ต่างประเทศ ทำ�ใหส้ ร้างรายได้เข้าประเทศ รปู แบบครีบหาง แบง่ ได้ ดังน้ี
ทรหดยิ่งกวา่ ชนดิ อนื่ ใชเ้ วลาในการกดั นาน เป็นอันดับต้นๆของปลาสวยงามมีแหล่งเพาะ
จึงนิยมเลี้ยงมากกว่าปลากัดลูกทงุ่ และปลา เลีย้ งทสี่ ำ�คัญในแถบภาคกลาง และภาค - หางรูปสามเหล่ียม (delta tail) ครีบ
กดั ลกู ผสม โดยแบง่ ประเภทของปลากัดลูก ตะวันตก เช่น ปทุมธานี อยุธยา ราชบรุ ี หางจะมีขนาดใหญ่ และแผโ่ คง้ ปลายหาง
หมอ้ ตามรปู รา่ งของร่างกาย ไดแ้ ก่ นครปฐม เป็นตน้ กลมมน ก้านครบี ตรงถงึ ปลาย
- ปลากดั ลูกหมอ้ ทรงปลาชอ่ น มลี ัษณะล�ำ
ตวั ยาว ทรงกระบอก คล้ายปลาชอ่ น มีหน้า รูปแบบสปี ลากัด - หางหวหี รอื หนามเตย (comb tail)
ส้ัน ชว่ งหัวยาวและโคนหางใหญ่ ถือเป็นปลา ครีบหางจะมขี นาดใหญ่ และยาว บรเิ วณ
ทม่ี ีลีลาการต่อสูท้ ด่ี ุดัน และมีพละกำ�ลงั มาก 1.สีเดียว (solid color) หมายถึง ปลากัด ปลายครบี หาง ครีบหลงั และครีบทอ้ งมี
มีประวัติการกัดชนะเป็นอันดับหนึ่งในเวที ที่มสี เี ดยี วกนั ทงั้ หมดทงั้ ครบี และลำ�ตวั โดย ลักษณะเปน็ หนาม
ต่างๆ ไมม่ ีสอี นื่ แต้มหรือปะปน ยกเว้นเขมา่ ด�ำ ท่พี บ - หางมงกุฎ (crown tail) ครีบหางจะ
- ปลากัดลูกหมอ้ ทรงปลาหมอ้ มลี ัษณะลำ� จากปากจรดครบี หู เสน้ ของครีบ และขอบ ยาวมากกว่าแบบหางหวี ก้านครบี ทีแ่ ผอ่ อก
ตัวสนั้ หนา ล�ำ ตัวกว้างหนาเมื่อมองจากทาง เกลด็ สว่ นตะเกยี บ (ครบี ท้อง) อนโุ ลมใหม้ สี ี จะต้ังตรงต้ังแต่โคนครีบหางถึงปลายครีบ
ดา้ นขา้ ง และดา้ นบน ลกั ษณะลำ�ตัวคล้ายกบั อน่ื ๆได้ แตป่ ลากัดเผอื กท่ลี �ำ ตวั และครีบทอ้ ง หาง และจะพบลกั ษณะเป็นหนามบรเิ วณ
ปลาหมอไทย เป็นปลาท่ที รหด และว่องไว จะมีสีอนื่ ไมไ่ ด้ ส่วนครีบหูนน้ั อนโุ ลมใหเ้ ป็น ปลายครบี หาง ครีบหลัง และครีบทอ้ ง ก้าน
ในการกัด ครีบกระจก (ครบี ทีม่ ีลักษณะใส) ได้ ครีบหางเป็นทั้งก้านครีบเด่ียวหรือก้านครีบ
- ปลากัดลูกหมอ้ ทรงปลากราย มีลัษณะ คู่
มหี น้างอนขน้ึ ลำ�ตวั สัน้ แบน เปน็ ปลาท่ี 2.สองสี (bi-color) หมายถึง ปลากัด - หางคู่ (double tail) ครบี หางจะมี
คล่องแคลว่ และว่องไวในการกดั และมี ทม่ี สี ีลำ�ตวั สเี ดยี ว และสคี รีบสเี ดยี ว ซึ่งทัง้ ลักษณะสองแฉก
ประวตั ิการกัดทีย่ อดเยย่ี ม สองส่วนตอ้ งมีสแี ตกตา่ งกนั ยกเว้นเขม่า
3. ปลากัดลูกผสม ด�ำ บรเิ วณปากจรดโคนครีบหู และเสน้ ขอบ
ครีบจะเป็นสใี ดกไ็ ด้ ส่วนตะเกยี บอนุโลม
ปลากดั ลกู ผสมมชี ่ืออกี อย่างว่า ลกู สงั กะสี ให้มสี ีอน่ื ได้ ส่วนครบี หอู นโุ ลมใหเ้ ป็นครีบ
หรอื ลูกตะกวั่ เปน็ ปลาท่ีมาจากการผสม กระจกได้

ลักษณะพันธุ์ของ
ปลากดั
1 ปลากัดลกู หม้อ มีลกั ษณะล�ำ ตัวค่อน 3 ปลากัดลูกผสม หรือพันธุ์สงั กะสี หรือ เฉพาะครีบหางจะยาวมากเป็นพิเศษและมี
ขา้ งหนาเม่ือเทียบกบั สายพนั ธุ์อ่ืน สว่ นหัว พนั ธุ์ลกู ตะก่วั เปน็ ลกู ปลาทีเ่ กดิ จากการ รปู ทรงหลายแบบ มีสสี ันสดสวยมากมาย
คอ่ นขา้ งโต ปากใหญ่ ครบี ส้ันสเี ขม้ เดิม ผสมข้ามสายพันธ์ุระหว่างปลากัดลูกหม้อ หลายสี เป็นปลาทไ่ี มค่ ่อยตื่นตกใจเช่น
มกั จะเปน็ สีเขยี ว หรือสนี ้ำ�เงนิ แกมแดง แต่ กับปลากดั ลูกทงุ่ โดยอาจผสมระหว่างพ่อ เดยี วกบั ปลาหมอ้ แตไ่ มม่ คี วามอดทน เมอ่ื
ปจั จบุ นั มีหลายสี เช่นสแี ดง สนี ำ�้ เงนิ สี เป็นปลาลกู หมอ้ กบั แมเ่ ป็นปลาลกู ทงุ่ หรือ ปลอ่ ยกัดกนั มักร้ผู ลแพ้ชนะภายใน 10 นาที
มว่ ง สีเขยี ว และสนี าก เปน็ ชนิดท่มี คี วาม พอ่ เปน็ ปลาลกู ท่งุ กับแมเ่ ปน็ ปลาลกู หมอ้ ได้ ไม่นยิ มใช้ในการกดั พนนั ปจั จบุ ันนิยมเรียก
อดทน กดั เก่ง ได้รบั ความนิยมสำ�หรบั ทง้ั สองแบบ ผูเ้ พาะตอ้ งการให้ปลาลูกผสม เป็นกลุ่มของ ปลากดั ครบี ยาว
การกัดพนนั ปจั จบุ นั นยิ มเรยี กเป็นกล่มุ ของ ที่ได้มลี กั ษณะปากคม กดั คล่องแคลว่
ปลากัดครีบส้นั วอ่ งไวแบบปลาลูกทงุ่ และมีความอดทน ปจั จบุ นั ผูเ้ พาะพันธปุ์ ลากัดสามารถเพาะ
2 ปลากัดลูกทุ่ง มลี กั ษณะลำ�ตัวเล็กกวา่ แบบปลาลูกหม้อ โดยพยายามคดั ปลาทีม่ ี พันธุ์ปลากัดสายพันธ์ุใหม่ๆออกมาอีกหลาย
พันธ์ุลกู หม้อ ล�ำ ตัวคอ่ นข้างยาว ครบี ลักษณะลำ�ตวั เปน็ ปลาลกู ทงุ่ เพราะเมื่อน�ำ ไป สายพันธุ์ และมคี วามหลากหลายทางด้าน
ยาวปานกลางหรือยาวกว่าพันธ์ุลูกหม้อ กัดกบั ปลาลูกทุ่งแท้ ๆ ปลาลกู ผสมนี้จะกัด สสี ันอีกดว้ ย ท�ำ ใหม้ กี ารเรียกช่ือสายพนั ธ์ุ
เล็กนอ้ ย สีไมเ่ ข้มมากนกั สว่ นมากมักจะ ทนกวา่ ปลาลกู ท่งุ ปลากัดเพ่ิมขึน้ อกี มากมาย ไดแ้ ก่ ปลากดั
เป็นสีแดงแกมเขียว เปน็ พันธ์ทุ ่มี คี วามต่นื 4 ปลากัดจีน เปน็ ปลากดั ที่เกดิ จากการ ครบี ส้ัน(ปลากดั หมอ้ )สีเดียว ปลากดั ครบี
ตกใจได้งา่ ยทสี่ ุด การกัดจะมีความว่องไว เพาะและคัดพันธ์ุปลากัดโดยเน้นเพื่อความ ยาว(ปลากดั จนี )สีแฟนซี ปลากัดสองหาง
มากกวา่ พันธลุ์ ูกหมอ้ ปากคม แตไ่ มค่ อ่ ย สวยงาม พยายามคัดพันธเ์ุ พอื่ ใหป้ ลามี (Double Tail) ปลากดั หางหนามมงกฎุ
มีความอดทน ใช้เวลาประมาณ 30 นาที หางยาวและสสี ันสดเขม้ จนในปจั จบุ ัน (Crown Tail) ปลากดั หางพระจนั ทร์
จะร้ผู ลแพช้ นะ นิยมใชใ้ นวงการกัดพนนั สามารถผลิตปลากัดจีนที่มีความสวยงาม (Halfmoon) เป็นต้น
เช่นกัน อยา่ งมาก มีครบี ตา่ งๆค่อนขา้ งยาว โดย

ทีอ่ าศัยของปลากดั
ปลาป่า หรือ ปลาลกู ทุ่ง ทีพ่ บในธรรมชาติ ตามท้องนา หนองบึง เปน็ ปลากัดขนาดเล็กทไี่ ม่มลี ักษณะเดน่ สะดดุ ตา ปลาป่าขนาดใหญ่
ทส่ี ุดมขี นาดไม่เกนิ ๕ เซนตเิ มตร ในสภาพปกตสิ ีอาจเป็นสีน�ำ้ ตาล สเี ทาหมน่ หรอื สเี ขียว และอาจมแี ถบสดี ำ�จางๆ พาดอยตู่ ามความยาวของ
ลำ�ตวั กไ็ ด้ปลาปา่ อาศยั หลบซ่อนตัวอยูร่ ะหวา่ งพรรณไม้น�้ำ ในที่ตื้น ความพิเศษของปลากัดอยู่ท่ีความเป็นนักสโู้ ดยธรรมชาติ เมื่อพบปลาตัว
อ่ืนจะเข้าตอ่ สูก้ นั ทนั ที และปลากดั ตัวผู้สามารถเปล่ียนสีให้งดงามเม่อื ถูกกระตุ้น ในสภาวะตืน่ ตวั ครบี ทกุ ครีบจะแผก่ างออกเตม็ ที่ แผน่ หมุ้
เหงือกขยายพองตวั ออก พร้อมกับมสี นี ำ้�เงินหรือสีแดงปรากฏข้ึนชัดเจนในโทนสตี า่ งๆ ทำ�ให้ดูสงา่ สวยงาม

ปลากดั เปน็ ปลาท่ีมอี วัยวะชว่ ยหายใจ อย่ทู ่ีโพรงเหงอื กท้ังสองขา้ ง ท�ำ ใหส้ ามารถใช้ออกซเิ จนไดโ้ ดยตรงจากอากาศ จงึ ด�ำ รงชีวิตอยู่
ได้อย่างทนทานในทีท่ ่มี อี อกซเิ จนต�ำ่ โดยการข้นึ มาฮุบอากาศทผี่ วิ น�ำ้ เป็นระยะๆ ในฤดแู ล้ง ถ้านำ�้ ในแหลง่ นำ�้ แห้งลง ปลากดั อาจจะเขา้ ไป
อาศยั อยู่ในรูปนู าตามขอบหนอง ชายบึง รมิ คู และรอ่ งรางน้�ำ ตื้นๆ เมือ่ น้�ำ เริ่มลดไปจนตลอดหนา้ แล้ง ปกู ็จะขุดรลู กึ ตามระดบั น้ำ�ลงไป
เร่ือยๆ พอต้นฤดูฝนปลาจะกลบั ออกมาแพรพ่ นั ธใ์ุ หม่ และกระจายออกไปหากนิ ตามที่มหี ญา้ รกๆ ในเขตน้ำ�ตน้ื ปลากดั เป็นปลาทช่ี อบน้�ำ ตน้ื
จงึ ไมพ่ บตามแมน่ ้ำ�ลำ�คลอง หนอง บงึ ทม่ี นี �้ำ ลึก ปลากัดเปน็ ปลาท่มี ีอายุสั้น ส่วนใหญ่จะมีอายไุ ม่เกิน ๒ ปี

ในการผสมพนั ธุว์ างไข่ ปลากดั จะกอ่ หวอดหรือสร้างรังขนึ้ มาก่อน โดยปลากัดตัวผ้เู ป็นผสู้ รา้ ง ดูแลไขแ่ ละลกู ออ่ น รงั เป็นหวอดที่กอ่ ข้ึน
จากฟองอากาศทีฮ่ ุบเขา้ ไปผสมกับเมือกในปาก แล้วน�ำ มาพน่ เปน็ หวอดบรเิ วณผวิ น�ำ้ เพือ่ เปน็ ท่ีส�ำ หรบั ฟองไข่และลูกอ่อนเกาะติด ปลาตัวผู้
จะเลอื กท�ำ หวอดใหเ้ กาะติดอยู่กบั ใบไม้ หรอื พรรณไม้น�ำ้ หลังจากท่เี ก้ียวพาราสีจนตวั เมยี ยนิ ยอมแล้ว ตวั ผูจ้ ะท�ำ การรดั ตัวเมียซง่ึ จะปล่อย
ไข่ออกมาตวั ผู้ก็จะปลอ่ ยน�้ำ เชือ้ ออกมาผสมกันภายนอก ไขจ่ ะถกู ปล่อยออกมาเป็นชุดๆ และจมลงสู่พ้ืนอยา่ งชา้ ๆ พ่อปลาจะใชป้ ากฮบุ ฟอง
ไข่ แลว้ นำ�ไปพน่ ไวท้ ฟี่ องหวอดจนกว่าไข่จะหมด ซ่งึ อาจใชเ้ วลานบั ชว่ั โมง หลงั จากน้ันพ่อปลาจะเป็นผู้ทำ�หนา้ ท่เี ฝา้ ระวังไข่และลกู ออ่ น ใน
การผสมพนั ธ์แุ ต่ละครัง้ แมป่ ลาจะวางไข่ประมาณ ๒๐๐ - ๗๐๐ ฟอง ลกู ปลาท่ีเพง่ิ ฟกั ออกเป็นตัว จะพักอยภู่ ายใต้หวอดจนกว่าอาหารใน
ถงุ อาหารท่ีตดิ ตวั มาดว้ ยจะถกู ใชห้ มด และครีบไดพ้ ฒั นาอยา่ งสมบูรณ์ หากมีลูกปลาพลดั ออกจากหวอด พอ่ ปลาจะทำ�หนา้ ทพ่ี าลูกกลบั
มาไว้ที่หวอดดังเดิม และคอยเสริมหวอดดว้ ยการพน่ ฟองอากาศใหม่อยูเ่ รอ่ื ยๆ ในระยะน้พี อ่ ปลาจะคอยดแู ลลูกทงั้ วนั โดยไมม่ ีการพักผอ่ น
นอกจากจะตอ้ งซอ่ มแซมหวอดและคอยดูแลลูกปลาท่พี ลัดตกจากหวอดแล้ว พอ่ ปลายังตอ้ งเฝ้าระวงั ศตั รูท่จี ะเขา้ มากินลกู อ่อนโดยเฉพาะ
อย่างยิ่งแมป่ ลาทจ่ี ะต้องถกู ขับไล่ใหไ้ ปอยู่ห่างๆ เนือ่ งจากชอบกินลูกของตวั เอง ๑ เดอื นหลังจากวางไข่ ปลาตัวเมยี กพ็ ร้อมท่ีจะสร้างไขช่ ดุ
ใหม่ ในระยะเวลา ๑ ปี ปลาตวั เมีย ๑ ตวั สามารถใหไ้ ข่ไดป้ ระมาณ ๒,๕๐๐ - ๕,๐๐๐ ฟอง หรือมากกว่าน้นั

ในธรรมชาติการตอ่ สู้กันของปลากดั มักไม่จรงิ จงั นกั ส่วนมากเพียงแตแ่ ผพ่ องครบี หางขู่กนั เพ่ือแยง่ ถ่นิ บางตวั เหน็ ท่าไม่ดกี ็อาจเลี่ยงไป
โดยไม่ต่อสกู้ นั เลยกม็ ี แตบ่ างคู่ก็ตอ่ สกู้ ันอย่างจริงจงั ปลาตวั ผตู้ วั ใดทยี่ ึดชยั ภูมิทเี่ หมาะได้ กจ็ ะก่อหวอดไว้ แล้วพองตวั เปลง่ สเี กีย้ วตวั เมยี
ทผ่ี า่ นไปมา เพอ่ื ผสมพนั ธุ์วางไข่

ปลาปา่ นั้นเม่ือนำ�มากดั กันจะไมอ่ ดทนมากนัก ระยะเวลาการตอ่ ส้ขู องปลาพวกน้สี ว่ นใหญ่ไม่เกนิ ๑๕ - ๒๐ นาที แตป่ ลาลกู หม้อทม่ี กี าร
คัดสายพันธุม์ าอยา่ งต่อเนอ่ื ง สามารถต่อสู้ได้นานนับชวั่ โมง บางค่อู าจจะกัดกันข้ามวันขา้ มคนื แตโ่ ดยเฉล่ยี แลว้ ใชเ้ วลาอย่างต่�ำ ประมาณ
๓ ชวั่ โมง ปลากดั สามารถตอ่ ส้อู ย่างตอ่ เน่ืองได้นานโดยไม่ต้องพกั อาจมกี ารคน่ั เวลา เพียงโผล่ขน้ึ มาฮบุ อากาศที่ผวิ น้ำ�ในช่วงระยะเวลา
สน้ั ๆ เม่ืออย่ใู นสภาพเตรยี มตอ่ สู้ ปลาจะมีการแผ่ครีบปดิ เหงอื กและเปล่งสีเตม็ ที่ หันหวั ไปในทางเดยี วกัน โดยตวั ใดตวั หนงึ่ อยู่เย้อื งไปทาง
ด้านหลงั เลก็ นอ้ ย ปลาจะอยใู่ นทา่ นี้ในระยะเวลาสนั้ ๆ เป็นวนิ าทหี รอื หลายนาที แล้วจะเร่ิมเขา้ กัดโจมตอี ย่างรวดเร็ว อาวธุ หลักทใี่ ชท้ ำ�ร้าย
ศัตรูคอื ฟนั การโจมตจี ะตอ่ เน่ืองรุนแรง โดยมรี ะยะเวลาพักสนั้ ๆ ทปี่ ลาจะแยกตวั ออกมาอยใู่ นท่าเตรียมพร้อม แล้วเขา้ ต่อส้กู นั อกี จดุ หลัก
สำ�หรบั การโจมตี คอื ครีบกน้ ครีบหาง และครบี หลงั สว่ นครีบอกและตะเกยี บนั้น มกั ไมไ่ ดร้ บั ความสนใจมากนกั เม่ือการต่อส้ผู า่ น
ไปเรอ่ื ยๆ ครีบเหล่านี้จะถูกกดั ขาดวน่ิ ไป จนบางครงั้ เหลอื แตโ่ คนของกา้ นครีบ ซ่งึ จะทำ�ใหป้ ระสทิ ธภิ าพในการวา่ ยน้�ำ และการควบคมุ
ทศิ ทางลดลง จดุ อ่นื ทีเ่ ปน็ เป้าโจมตีของปลา คอื ดา้ นขา้ งลำ�ตวั การกัดบริเวณน้ีอยา่ งรวดเรว็ อาจทำ�ใหเ้ กล็ดร่วงหลุด แตส่ ่วนใหญไ่ มค่ ่อย
ท�ำ ให้ถงึ กบั เปน็ แผลบาดเจบ็ ยกเวน้ บริเวณเหงอื กท่บี างครัง้ อาจถูกกดั ขาดเป็นแผล การพฒั นาสายพันธ์ใุ นระยะหลังๆ ทำ�ใหไ้ ดป้ ลากดั ที่
ฉลาด รู้จักเลอื กที่กัดเพอ่ื เอาชนะคู่ตอ่ สู้ สามารถกดั เฉพาะที่ที่เป็นจุดส�ำ คญั ๆ ท้ังกัดได้แมน่ ย�ำ และหนักหนว่ ง

วิธีเลย้ี งปลากดั

ปลากดั เป็นสตั ว์เลี้ยงทีน่ า่ สนใจมาก เพราะมันมีสสี ันทสี่ วยงาม ไม่
ต้องใชพ้ น้ื ท่ใี นการเล้ียงมากนักและมีราคาท่ีไมแ่ พงจนเกินไป ตัวผู้
จะมีหางท่ียาวในขณะทีต่ ัวเมยี ดูเรยี บง่ายกวา่ เมื่อเทยี บกบั ตัวผู้ ปลา
กัดเปน็ ปลามีสสี ันหลากหลายเชน่ แดง ฟ้า ม่วง และขาวเพอื่ ให้ปลา
กัดมีสุขภาพที่ดีและร่างเริงมีข้อแนะนำ�ที่ควรปฏิบัติตามดังน้ีในการ
เล้ียงปลากัดควรแยกเพศผู้ให้อยู่ตัวเดียวเพราะถ้าอยู่ร่วมกันมันจะ
ต่อสู้กันจนเกิดการตายได้แต่ถ้าเป็นปลาเพศเมียจะมีนิสัยไม่ดุร้าย
และสามารถท่ีจะเลี้ยงรวมกันเป็นจำ�นวนมากได้ปลากัดมีถ่ินกำ�เนิด
ตรงบรเิ วณน้ำ�นิ่งทเี่ ปน็ ทงุ่ ขา้ วทางเอเชียใต้ ดังนน้ั ปริมาณออกซเิ จน
ท่ีมันได้รับจึงต่ำ�มันจึงมีการช่วยหายใจโดยงับเอาอากาศที่บริเวณ
ผิวน้ำ�เพ่ือเพ่ิมปริมาณออกซิเจนด้วยเหตุนี้ปลากัดจึงไม่ต้องการท่อ
ออกซิเจนในภาชนะเลี้ยงปลาและขนาดของภาชนะไม่ควรจะเล็กเกิน
ไป ควรมขี นาดท่ีพอเหมาะ โดยอาจจะเปน็ ภาชนะท่ีใช้เลี้ยงปลากัด
โดยเฉพาะ หรือ อาจนำ�แกว้ ใสบ่ รั่นดีขนาดใหญม่ าเลยี้ งก็ไดค้ วรจะ
ใส่กรวดหินพืชน้ำ�หรือหาวัสดุมาตกแต่งที่เล้ียงปลาให้สวยงามเพ่ือ
ให้เป็นบ้านที่น่าอยู่สำ�หรับปลากัดและมีความสวยงามแก่ผู้ที่พบเห็น
อกี ด้วยน้�ำ ในภาชนะเล้ียงควรเปลยี่ นทุก2อาทิตย์ โดยนำ้�ทเี่ ปล่ียน
น้ีต้องมีสภาวะที่เหมาะสมต่อการเล้ียงปลากัดเช่นในนำ้�ประปาจะมี
สารแปลกปลอมโดยเฉพาะคอร์รนี ซ่งึ จะเปน็ อันตรายตอ่ ปลากดั ดัง
นัน้ กอ่ นจะเปลีย่ นน�ำ้ ควรพักน�้ำ ประปาไว้2วันก่อน เพื่อให้ คอร์รีน
ในน้�ำ ระเหยออกไปในอากาศ ผ้เู ล้ียงอาจจะใชน้ ำ�้ กรองหรือน�ำ้ ที่
ซ้อื มาจากร้านขายปลาก็ได้ นอกจากนค้ี วรเก็บน�้ำ เดมิ ไว้1/4สว่ น
รวมกับน้ำ�ท่ีจะนำ�มาเปลยี่ น3/4สว่ น เพราะจะเป็นการรักษาสมดุล
ของแบคทเี รยี ที่เปน็ ประโยชนต์ อ่ ปลากดั ผ้เู ลี้ยงควรท�ำ ความสะอาด
ภาชนะดว้ ยผา้ หรอื กระดาษท่สี ะอาด ไม่ควรใชส้ ารท�ำ ความสะอาด
เพราะถา้ ตกคา้ งจะเปน็ อันตรายตอ่ ปลากดั นอกจากนีอ้ ณุ หภูมิของ
น้�ำ ควรจะเท่ากบั อุณหภมู ิหอ้ งก่อนที่จะน�ำ ปลากัดไปปลอ่ ยในน้�ำ ด้วย

วธิ กี ารเพาะพันธุ์

น�ำ ขวดปลาเพศผแู้ ละเมียมาวางตดิ กัน วธิ นี เี้ รยี วา่ เทียบคู่ ซง่ึ ควร
จะเปน็ บรเิ วณท่ีปราศจากส่ิงรบกวน จะทำ�ใหป้ ลา ตกใจ ใข้เวลา
เทยี บคปู่ ระมาณ 3-10 วัน จากนัน้ นำ�ปลาเพศผแู้ ละเมยี ใลล่ งใน
ภาชนะที่เตรียมไว้สำ�หรับผสมพันธ์ุ เช่น ขันพลาสติก โหลแกว้ อ่าง
ดนิ ใส่นำ�้ ใหม้ ีระดบั 5 เซนตเิ มตร เพอ่ื มใิ ห้ตัวผ้เู หน่ือยมากเกนิ ไปใน
ขณะท่ีลำ�เลียงไขข่ องตวั เมยี ไปไวท้ ร่ี ัง ซ่งึ จะทำ�ให้ ไข่เสียหายนอ้ ย
แลว้ ใส่พรรณไมน้ ้ำ�ท่ีนยิ มใช้ ไดแ้ ก่ สาหรา่ ยพงุ ชะโด สาหร่ายหาง
กระรอก จอก ใบผักตบชวา เปน็ ต้น ควรจะมีฝาปดิ ภาชนะทผี่ สม
พันธุ์ ตัวเมียจะเร่มิ กอ่ หวดติดกับพรรณไมน้ ำ�้ หลังจากสร้างหวอด
เสร็จตวั ผจู้ ะพองตวี กางครีบ ไล่ต้อนตวั เมียให้ไป อยู่ใต้หวอด ขณะ
ทต่ี วั เมียลอยขึน้ มาบิรเวณผวิ น�้ำ ปลาตีวผูจ้ ะรัดตัวเมยี ตรงบริเวณ
ชอ่ งอวัยวะเพศ จากน้นั ไขก่ จ็ ะหลุดออกมา พร้อมกบั ตัวผู้จะฉีดน�้ำ
เชื้อเข้าผสม และปลาตวั ผู้าจะตามลงไปใช้ปากดดู อมไขไ่ ว้ ว่ายน้�ำ
ขึน้ ไปพ่นไข่เขา้ ไปไว้ในฟองอากาศจนกว่า จะหมด เมื่อสิน้ สดุ การ
วางไขป่ ลาตัวผู้จะทำ�หน้าทดี่ แู ลไข่เพียงลำ�พัง และจะไล่ตอ้ นตวั เมยี
ไปอยทู่ ่ีมุมภาชนะ หลังจากนนั้ รบี นำ�ปลา ตัวเมยี ออกจากภาชนะ
เพอ่ื ป้องกันไมใ่ หป้ ลาตัวเมยี กนิ ไข่ ปล่อยใหป้ ลาตวั ผู้ดแู ลไข่ 2 วัน
จึงแยกตวั ผอู้ อก ต้องระวังการกระแทก ทจ่ี ะทำ�ใหไ้ ข่ได้รับการเสยี
หาย

การคดั เลือกพอ่ แม่พนั ธป์ุ ลา
ในข้นั ตอนแรกต้องหาปลาท่ีมสี ายพนั ธุป์ ลาที่ดจี ากแหล่งเล้ียงหรอื แหลง่ เพาะพนั ธ์ุทเ่ี ชอื่ ถอื ได้ โดยใหค้ วามส�ำ คญั กับรปู รา่ งลำ�ตวั เช่น
ต้องมีความสมส่วนทัง้ ลำ�ตวั ครีบ และหาง ตะเกยี บยาวเสมอกันทงั้ 2 ขา้ ง เมื่อพองขอบครีบหลงั จรดครบี หางสีสด แขง็ แรง และปราด
เปรยี วและพอ่ แมป่ ลาท่นี �ำ มาผสมกนั ควรมอี ายุ 5 – 6 เดือนขึน้ ไป

เนื่องจากลาอายนุ อ้ ยจะมีขนาดตัวเล็กทำ�ให้ปรมิ าณไข่น้อย แม่ปลามอี ายุ 3 เดอื น นาํ้ หนักตวั 0.7 – 0.8 กรัม จะมีไข่ 100 – 300 ฟอง/คร้งั
แต่ถ้ามอี ายุ 5 – 6 เดอื นขนึ้ ไป จะให้ไข่ 500 – 1,000 ฟอง/ครัง้
การคัดเลือกปลาเพศผู้ และเพศเมียมาผสมพนั ธุ์ ควรตรวจความสมบูรณ์เพศ โดยใชห้ ลกั การ
ดังน้ี
- ปลาเพศผู้ต้องแข็งแรง ไมเ่ ซือ่ งซมึ สสี วย เป็นปลาที่ชอบสร้างหวอด (การพ่นฟองอากาศทม่ี ี
นํ้าเมือกจากปาก และล�ำ คอสำ�หรบั เพศเมยี วางไข)่ ซงึ่ แสดงถงึ ปลาเพศผทู้ มี่ ีความสมบูรณ์ทางเพศพร้อมทจี่ ะผสมพันธไ์ุ ด้
- ปลาเพศเมยี ควรเปน็ ปลาทีแ่ ข็งแรง ไมเ่ ซอื่ งซึม วา่ ยน�้ำ ปราดเปรยี ว บรเิ วณทอ้ งอมู เปง่ ใต้ทอ้ งมีตมุ่ สขี าวทเ่ี รียกว่าไขน่ ำ� ซ่ึงอย่ใู กลก้ ับ
รกู น้

การผสมเทียมปลา
1.) คดั เลอื กพ่อพันธ์แุ มพ่ ันธุป์ ลาทสี่ มบูรณ์ มีน้�ำ เชื้อดแี ละมไี ข่มาก
จากปลาที่ก�ำ ลังอยูใ่ นวัยผสมพนั ธไุ์ ด้
“ผมทำ�งานประจ�ำ อย่คู รับ เพาะเลีย้ งปลากดั ขายน่เี ปน็ อาชีพเสรมิ แต่
รายได้เกือบเท่ารายไดห้ ลกั ของผมเลยทีเดียว ดว้ ยความชอบเลีย้ ง
2.) ฉดี ฮอร์โมนใหแ้ ม่ปลา เพอ่ื เร่งให้แม่ปลามไี ขส่ กุ เรว็ ขึน้ ฮอร์โมน ปลาตัง้ แต่เด็ก และเลือกปลากดั เพราะเปน็ ปลาทเี่ ล้ียงง่าย เปน็ ปลา
ท่ีฉีดน้ีได้จาการนำ�ต่อมใต้สมองของปลาพันธ์ุเดียวกันซ่ึงเป็นเพศใด ทเ่ี จริญเติบโตจากแหล่งน�ำ้ ธรรมชาติ ฉะน้ัน การเล้ยี งปลาใหใ้ กล้
ก็ได้ น�ำ มาบดใหล้ ะเอยี ดแลว้ ผสมน�้ำ กลัน่ ฉดี เข้าท่ีบรเิ วณเสน้ ขา้ งลำ� เคียงกับธรรมชาติมากท่ีสดุ กจ็ ะทำ�ให้ปลากดั ไมต่ ายงา่ ยเหมอื นที่
ตัวของแม่ปลา หลายคนประสบปัญหา”

3.) หลงั จากฉีดฮอร์โมนให้แมป่ ลาแลว้ ประมาณ 5-12 ชวั่ โมง แล้ว เร่มิ ตน้ เลย้ี งปลากดั เมอื่ ราว 2 ปีทีผ่ า่ นมา คณุ มนตรีอาศัยความชอบ
แตช่ นดิ และน�ำ้ หนกั ของแมป่ ลา ตอ่ จากน้ันจึงรดี ไขแ่ ละนำ�้ เชอ้ื จากแม่ ในการเล้ยี งปลา เลือกเลี้ยงปลากัดเป็นอาชีพเสรมิ เพราะเห็นวา่
พนั ธ์แุ ละพ่อพันธท์ุ เ่ี ลอื กไว้ใสภ่ าชนะใบเดยี วกนั ปลากัดเปน็ ปลาทนี่ า่ จะเลี้ยงง่าย อาศยั ธรรมชาติในการดูแล แตถ่ งึ

4.) ใช้ขนไก่คนไข่กับน�ำ้ เชอ้ื เบา ๆ เพื่อคลุกเคล้าใหท้ วั่ แลว้ ใส่น�ำ้ ให้ อย่างนั้น คุณมนตรกี ็ไมไ่ ด้เล้ียงแบบขอไปที แต่เรมิ่ ด้วยการศกึ ษา
ทว่ ม ทิ้งไว้ประมาณ 1-2 นาที จึงถ่ายทิ้งประมาณ 1-2 ครง้ั ใหถ้ อ่ งแทท้ างอนิ เตอรเ์ นต็ หนังสือ และอืน่ ๆ เทา่ ทจี่ ะทำ�ได้

เทคนคิ เลย้ี งปลากัดใหร้ อด5.) นำ�ไข่ทีผ่ สมแล้วไปพกั ในทท่ี ่เี ตรยี มไว้ ซึ่งตอ้ งเปน็ ทท่ี ี่มนี �้ำ ไหล แรกเร่ิมมอื ใหม่ คุณมนตรีกเ็ สียร้ไู ปเหมอื นกนั พ่อแมพ่ ันธุป์ ลากดั ที่
ตระเวนซ้ือมาจากตลาดนดั จตุจักร 20 คู่ ตายหมด หลังจากซอื้ มา
ผา่ นตลอดเวลา เพ่อื ให้ไขล่ อยและป้องกนั การทับถมของไข่ ทง้ิ ไว้ เล้ยี งไดไ้ ม่นาน ด้วยเหตนุ ี้ คุณมนตรีจึงหนั กลบั ไปศึกษาอย่างจรงิ จัง
จนกระทง่ั ไข่ปลาฟกั ออกเป็นลกู ปลาในเวลาตอ่ มา ใหมอ่ ีกคร้งั และพุ่งเป้าท่ีไปฟาร์ม ซึ่งเป็นแหล่งผลิตปลากัดโดยตรง
โดยเฉพาะในพ้นื ท่จี ังหวัดนครสวรรค์ มีฟารม์ ปลากัดชอ่ื ดังหลาย
แหง่ หลังจากมปี ระสบการณ์ คุณมนตรเี ดนิ หนา้ เขา้ หาฟารม์ ปลากัด
ปกติปลากัดเป็นปลาท่ีอาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำ�ธรรมชาติของไทยอยู่ หลายแหง่ เพื่อเลือกพ่อพันธุ์แมพ่ นั ธแุ์ ละได้ตามต้องการมาเพาะ ใน
แล้ว แต่ดว้ ยสสี ันท่ีแปลกแตกต่างไม่เหมือนกนั ในแต่ละตัว ทำ�ให้ปลา ท่สี ุดกเ็ รม่ิ เพาะพันธุ์ปลากดั ได้จ�ำ นวนเพ่มิ ขึน้ เร่อื ยๆ
กัดกลายเปน็ ปลาทีไ่ ดร้ ับความนิยม นำ�ข้ึนมาเลยี้ งตู้ โหล ขวด แลว้
แต่ภาชนะทผี่ ู้เล้ยี งสะดวก และเป็นทเ่ี ขา้ ใจกนั ว่า ปลากัด เลยี้ งง่าย
ตายยาก แต่ผเู้ ล้ียงหลายรายประสบปญั หาเดียวกนั คอื ซือ้ มาแลว้ เทคนิคการเลย้ี งปลากดั ให้รอดและตายน้อยทสี่ ุด คุณมนตรี บอก
เลย้ี งไม่นานกต็ าย ว่า ขน้ึ อยกู่ บั นำ�้ ท่ใี ช้เลีย้ งวา่ มีความสะอาดมากพอหรือไม่ แมว้ ่าปลา
กดั จะเป็นปลาตามธรรมชาติ มคี วามอดทนสูง โอกาสตายนอ้ ย แต่ก็
ไมใ่ ชว่ า่ จะสามารถทนทานไดท้ กุ สภาพแวดลอ้ ม ซึ่งปจั จยั แวดลอ้ มท่ี
คณุ มนตรี สายศรี หรือ คุณตัม้ หนุ่มวยั ทำ�งาน ผ้ศู ึกษาการเพาะเลีย้ ง สำ�คญั ทีส่ ุดคือทีอ่ ย่อู าศัยและน้ำ�ทใ่ี ช้
ปลากดั ดว้ ยตนเอง กระทง่ั กอ่ ต้งั ฟาร์มเลก็ ๆ เป็นที่ค้าปลีกและค้าส่ง
ปลากดั ท่รี ้จู ักกนั ดขี องจังหวัดอา่ งทอง และเพาะเลยี้ งปลากัดเพือ่
จำ�หน่ายเปน็ อาชีพเสรมิ ซง่ึ คุณมนตรเี องบอกว่า รายได้มากเทียบ “ปลากัดเป็นปลาอิงธรรมชาติ จึงไม่ตอ้ งห่วงว่าจะเกิดโรคจากแหล่ง
เท่ารายได้หลกั ทเี ดียว น้ำ� เพราะแหล่งน้�ำ ธรรมชาติมพี ืน้ ทกี่ วา้ ง โอกาสเกิดน้ำ�เสยี ยาก ปลา
จงึ ตายยากดว้ ยเชน่ กัน”

ที่อย่อู าศัยส�ำ หรบั ปลากดั คุณมนตรีเลอื กใช้โหลท่มี พี น้ื ทก่ี วา้ งมาก ให้แมพ่ ันธ์ุอยู่กับไข่และหวอดแทน ท้ังนี้ ควรใหอ้ าหารพ่อพนั ธุ์อย่าง
พอ เพอื่ ใหป้ ลาไมร่ ู้สกึ อดึ อดั เมอ่ื ปลารา่ เรงิ กจ็ ะไมป่ ว่ ยง่าย อีก เตม็ ท่ี เพราะหากปลอ่ ยให้พ่อพันธุห์ ิว พอ่ พันธุ์อาจกนิ ไข่ท่ีมีกไ็ ด้
ท้ังการทำ�ความสะอาดน้ำ� โดยการเปล่ยี นถ่ายน้�ำ บอ่ ยๆ ท�ำ ใหน้ ำ้�
สะอาด โอกาสเกดิ โรคกบั ปลากน็ อ้ ย ซ่ึงการถา่ ยนำ�้ จะท�ำ ในตอน
เย็นของทุกวันด้วยการดูดเอาสิ่งสกปรกที่ตกตะกอนในภาชนะเล้ียง
ปลาออก แลว้ เตมิ น�้ำ เขา้ แทนที่ 2-3 วนั จะเปล่ียนนำ้�ทงั้ หมดอีกคร้ัง
เมอื่ ถ่ายน้�ำ ใหม่ ปลากัดจะร่าเริง โอกาสปว่ ยนอ้ ยมากหรือไมม่ ีเลย

สำ�หรบั นำ้�ทีใ่ ชเ้ ล้ียงปลากัด ไมจ่ ำ�เปน็ ตอ้ งวดั ค่าพีเอชอยา่ งละเอียด
แต่ควรเป็นน�ำ้ ทมี่ ีสารคลอรีนตกค้างนอ้ ยท่ีสดุ หากอยใู่ นชุมชนก็
ควรพักนำ�้ ไวก้ อ่ นเปลีย่ นถ่ายให้กับปลา และควรใสใ่ บหกู วางแหง้
หรือใบสเี สียดแห้งไว้ดว้ ย เพราะรกั ษาสมดุลน�้ำ และทำ�ให้น�้ำ มีสเี ขม้
ขึ้น เน่อื งจากปลากัดเป็นปลาข้ีกลวั ข้ีระแวง เมื่ออาศยั อยูใ่ นน�้ำ ใส
จะกังวลและขบั เมือกตัวเองออกมา และเมอื กท�ำ ให้น�้ำ ข่นุ เมือ่ น�ำ้
ขุ่นจะมีผลท�ำ ให้นำ�้ เสียและเกิดโรคทป่ี ลาในทส่ี ดุ คุณมนตรี บอกวา่ ระหวา่ งท่พี อ่ พนั ธุเ์ ฝ้าหวอดและไข่ ควรให้ใบสเี สยี ดแหง้ หรือใบ
ความโดดเด่นของปลากดั อยูท่ ส่ี ีสันสวยงาม ใช้พนื้ ทีน่ อ้ ยในการ หกู วางแหง้ ใส่ลงไปในภาชนะนัน้ ด้วย เพ่อื ให้ลกู ปลาทกี่ ำ�ลังเรม่ิ โต
เลี้ยง ไมม่ เี สียงรบกวน อยู่ได้โดยไม่ตอ้ งมอี ุปกรณ์ในการเลย้ี งท่ียงุ่ ไดม้ ที ่ีเกาะ พยงุ ตวั ลูกปลาไว้ อีกท้งั ใบสเี สยี ดแห้งหรือใบหูกวาง
ยาก แหง้ จะช่วยให้นำ้�มคี วามเปน็ ธรรมชาติ

ในการผสมปลากัด อย่างที่บางคนเช่ือว่า ปลากัดแค่มองตาก็ต้ังทอ้ ง เมอ่ื ระยะเวลาผ่านไป 4-5 วัน ควรเรม่ิ ให้อาหาร เปน็ ไขแ่ ดงต้ม ไร
แทท้ ่ีจริงแลว้ การเทยี บปลาใหม้ องตากนั เปน็ วธิ ลี ดความกา้ วร้าว ทะเล หรือไรจดื ในปรมิ าณน้อยมาก

ระหวา่ งปลาท้ังคู่ และเมื่อเห็นวา่ ความกา้ วรา้ วระหวา่ งคู่ลดลงแลว้ จากนน้ั ลูกปลาเรม่ิ เจรญิ เตบิ โตขน้ึ อายุ 2 สัปดาห์ ขนาดลกู ปลากดั
จึงจบั ใสภ่ าชนะเดียวกัน เพือ่ ให้ปลาไดผ้ สมพันธกุ์ นั ดังนั้น ความเช่อื เกือบเท่าปลาหางนกยงู ซ่งึ ไซซ์นอี้ ตั ราการรอดของลกู ปลากัดจะ
ทว่ี ่าปลากดั แค่มองตาแล้วตง้ั ทอ้ งจงึ เปน็ ความเชื่อทผ่ี ดิ สงู

วิธีสังเกตความพร้อมของพ่อพันธ์ุและ หลังจากนน้ั ควรใหอ้ าหารเสริมเป็นเต้าห้ไู ข่ เพราะในเตา้ ห้ไู ข่ มีไข่
แมพ่ ันธุ์ปลากัด แป้ง และวิตามินอื่นๆ ให้วันละครั้ง ปลากัดก็อยู่ไดท้ ัง้ วนั อย่างไร
อายขุ องพอ่ พันธุ์แมพ่ ันธ์ปุ ลากดั ต้องไม่น้อยกว่า 3 เดือน จึงจะผสม กต็ าม การให้อาหารเมด็ นนั้ กย็ ังจำ�เปน็ อยู่ เพราะเมอ่ื เปลีย่ นเจา้ ของ
ได้ ซงึ่ การผสมพันธุม์ ีหลายแบบ ข้นึ กบั เทคนคิ การผสมของแต่ละ อาหารทไี่ ด้อาจเปน็ อาหารเม็ดกไ็ ด้

ฟาร์มท่ีไมเ่ หมือนกนั ในการออกไข่แต่ละครง้ั ของปลากัด จะมมี ากกวา่ 1,000 ฟอง

สำ�หรบั ฟนิ เบ็ตตา้ จะใหค้ วามสำ�คญั ทคี่ วามสมบรู ณข์ องพ่อพนั ธุ์แม่ เม่อื เจรญิ เตบิ โตเป็นลูกปลา จะลดจำ�นวนลง เพราะเกดิ ความเสยี
พนั ธุ์ โดยเลือกพอ่ พนั ธุ์ท่มี ีหวอดสมบรู ณ์ สว่ นแมพ่ ันธ์ุเลอื กตัวทีม่ ไี ข่ หายระหว่างฟกั แตอ่ ัตราการรอดของลกู ปลากัดทีท่ ำ�ได้มากทส่ี ุด
สังเกตทีท่ ้องมีสีเหลอื งๆ เตง่ ออกมา จากนั้นน�ำ ภาชนะพอ่ พนั ธุ์และแม่ คือ 300-500 ตัว ต่อปลากัดจำ�นวน 1,000 ตัวทฟี่ กั ออกมา และ
พันธุเ์ ทยี บกัน 1-2 วนั เพื่อลดความกา้ วร้าวระหว่างปลาทั้งคู่ลง แล้ว ในจ�ำ นวนทรี่ อด สามารถคดั เป็นปลากดั เกรดสวยได้เพียง 20
จงึ นำ�แมพ่ นั ธใ์ุ สล่ งไปในภาชนะพอ่ พันธ์ุ ปลอ่ ยให้อย่ดู ้วยกนั นาน 4 เปอร์เซน็ ต์

วนั จากนนั้ ตกั แมพ่ นั ธ์ุออก ปล่อยให้พ่อพนั ธุด์ แู ลไข่

เหตทุ ่ีปล่อยให้พอ่ พันธด์ุ ูแลไข่ เนอื่ งจากเมอื่ ไขเ่ ก็บอยูใ่ นหวอดแลว้
พอ่ พันธ์จุ ะพ่นหวอดออกมาอีกเรื่อยๆ เพ่อื พยุงไข่ไม่ใหต้ กลงพ้ืน
ภาชนะ ยกเว้นกรณที ่พี บวา่ พอ่ พันธ์ุกนิ ไข่ให้ตกั พอ่ พนั ธอ์ุ อก ปล่อย

การคัดลกู ปลากดั หรือ การอนุบาลลกู ปลากดั

ลกู ปลาที่ฟกั ออกจากไขใ่ หมๆ่ จะเกาะอยทู่ ห่ี วอด และมถี งุ อาหารติดอยู่ทีต่ ัว ลูกปลาจะใช้อาหารจาก
ถุงอาหารหมดภายใน 3-4 วนั ดังนน้ั ในช่วงนี้จงึ ไม่จ�ำ เปน็ ต้องให้อาหาร

เมอื่ ลกู ปลาเร่มิ กนิ อาหารควรใหไ้ ข่แดงตม้ สุกบดละเอียดกรองผ่านกระชอนตาถี่ๆ หยดกระจายในน้�ำ ที่เลี้ยงลกู ปลาวนั ละ 1 ครัง้ เปน็ เวลา 3-5 วัน แลว้ จงึ
เปลี่ยนไปใชไ้ รแดงท่ีมีขนาดเลก็ เลย้ี ง เม่อื ลกู ปลาเร่มิ โตจงึ เปลยี่ นไปเลย้ี งดว้ ยไรแดงขนาดใหญ่จนกระทั่งลูกปลาสามารถกนิ ลูกนำ้�ได้ จึงควรเลย้ี งด้วยลูกน้ำ�ต่อ
ไป

เม่อื ปลากัดอายุไดป้ ระมาณ 1 เดือนครึ่งถงึ 2 เดอื นจะสามารถแยกเพศได้ ควรแยกปลากัดตวั ผ้แู ละตวั เมยี ออกจากกนั โดยเฉพาะปลากดั ตวั ผจู้ ะตอ้ งแยกจากกนั
เน่อื งจากพวกมนั จะเร่ิมกัดกันเอง เพือ่ แสดงล�ำ ดบั ขนั้
ความส�ำ คญั ในกลุ่ม แต่ไมถ่ ึงข้ันที่กัดกนั จนตาย พฤติกรรมนอ้ี าจเป็นสาเหตุทำ�ใหป้ ลาได้รบั บาดเจบ็ และเกิดเปน็ โรคได้ แตจ่ ากการสังเกตพบว่า่ถ้านำ�ตวั ผู้ครอก
เดียวกันทแี่ ยกจากกนั ไปแล้วมาใส่รวมกันอกี มนั จะกดั กันจนอาจถงึ ตายได้

เมือ่ ลกู ปลามอี ายุ 4 เดอื น นบั ว่าปลากดั โตเตม็ ทแี่ ลว้ พร้อมท่ีจะจ�ำ หน่ายและผสมพันธุ์ ในชว่ งนีอ้ าหารท่ีให้คงเปน็ ลกู นำ้� หรือเปน็ อาหารทม่ี ชี ีวติ อื่นๆ เชน่ ปลวก
ไสเ้ ดือน ลูกกงุ้ เปน็ ต้น

เม็ดสี และการเกดิ เม็ดสใี นลูกปลากดั อร์ ( melanophore) ชั้นสแี ดงประกอบดว้ ยเซลลเ์ ม็ดสอี รี โิ ทร
ฟอร์ (erythrophore) และชน้ั สเี หลือง ประกอบด้วยเซลลเ์ ม็ด
การศึกษาพฒั นาการของลูกปลากัดวัยออ่ น จากลักษณะภายนอก สีแซนโธฟอร์ (xanthophore) ซงึ่ ควบคมุ ปรมิ าณรงควัตถสุ ีด�ำ
ท่มี องเหน็ ได้ในระยะตา่ ง ๆ โดยการเกบ็ รวบรวมตวั อย่างลูกปลาวยั (melanin) สีแดง (pterin) และสเี หลือง (xanthin) ตามลำ�ดับ
ออ่ นจากการเพาะฟัก ต้ังแต่ฟักออกจากไข่ใหม่ ๆ จนกระท่ังลูกปลา รงควตั ถุสีเงาวาว (iridescence) สนี �ำ้ เงิน และสีเขยี ว
ได้พัฒนาลกั ษณะรปู รา่ งเหมือนปลาทโ่ี ตเต็มวยั (ระยะ juvenile
อายุประมาณ 50 วัน) ลูกปลากดั วยั ออ่ นระยะที่มีถงุ อาหารสำ�รอง ปลากดั ขบั ถ่ายของเสยี ออกทางเหงือกและผวิ หนัง แตม่ ีของ
(yolk sac stage) ไมม่ จี ุดสีบนถุงอาหารสำ�รอง ลูกปลากดั วยั เสยี บางประเภทที่ถกู เกบ็ สะสมไวใ้ นบริเวณผวิ หนงั ตา และครีบ
อ่อนระยะแรก (pre larval stage) ไมม่ ีหรอื มีจดุ สนี อ้ ยมากบน ซึ่งสารประกอบที่เป็นของเสียจากขบวนการเมตาบอลิซึมของ
ลำ�ตวั ลูกปลากัดวยั อ่อนระยะหลัง (post larval stage) มจี ุดสี สารประกอบท่ีมไี นโตรเจน เชน่ กัวนีน (guanine) เปน็ โพลิเมอร์
กระจายอย่บู นลำ�ตัว สขี องปลาถกู ควบคุมโดยเซลลเ์ มด็ สี (chro- ของแอมโมเนียทเ่ี รียงตัวเป็นผลึก (crystalline) จะสะท้อนแสง
matophores) ชนิดตา่ งๆที่อย่ใู นผวิ หนังท่เี รยี กว่าชั้นเดอร์มสิ และท�ำ ให้เห็นตวั ปลาเป็นเงาวาว โดยพบผลึกของกัวนีนอยู่ในเซลล์
(dermis) หรอื ช้ันทีล่ ึกลงไป หรือพบไดใ้ นตาของปลา เมด็ สอี ิรโิ ดไซท์ (iridocyte) ความหนาและการจัดเรียงตวั ของ
ผลึกและรงควัตถุชนิดนี้ทำ�ให้มองเห็นปลากัดมีสีน้ำ�เงินและสีเขียวที่
ชนั้ สขี องปลากัดสามารถแบง่ ออกเป็น 4 ชนั้ ได้แก่ ชน้ั สีเงาวาว หลากหลาย
หรือสนี �้ำ เงิน (iridescent layer) ช้นั สีดำ�(black layer) ช้ัน รงควัตถุสดี �ำ (melanin)
สีแดง (red layer) และชนั้ สีเหลือง (yellow layer) โดยชั้นสี
แต่ละชั้นของปลากดั จะมยี นี ท่ีกำ�หนดสตี ่างๆ ซง่ึ ทำ�ให้ชัน้ สแี ตล่ ะชัน้ มี รงควตั ถสุ ีด�ำ เป็นอนพุ ันธ์ของกรดอะมโิ นท่ชี อ่ื วา่ อะลานนี (al-
ชนิด จ�ำ นวนเม็ดสี (pigment) และการกระจายตัวของเมด็ สแี ตก anine) ซึ่งเซลลข์ องรา่ งกายสามารถเปลย่ี นเปน็ สารอ่ืนๆ เช่น ฟี
ต่างกนั ออกไป นลิ อะลานีน (phenylalanine) ไทโรซนี (tyrosine) และได
ไฮดรอกซลิ -ฟีนลิ อะลานนิ (dyhydroxyl-phenylalanine
ช้นั สเี งาวาวหรอื สีน้ำ�เงนิ สว่ นใหญป่ ระกอบด้วยเซลล์เมด็ สีอิ ริ โิ ด : DOPA) ซ่ึงมกั เกิดขนึ้ ในเซลลเ์ มลาโนไซท์ (melanocyte) โดย
ไซด์หรอื กัวโนฟอร์ (iridocyte หรอื guanophore) ท่คี วบคมุ ใช้เอนไซมช์ นิดตา่ งๆ และเอนไซม์ท่ีส�ำ คัญ คอื ไทโรซเิ นส (tyrosi-
ปริมาณรงควัตถสุ ีน้�ำ เงนิ ชนั้ สีดำ�ประกอบด้วยเซลลเ์ มด็ สีเมลาโนฟ

nase) หากปลากัดไมส่ ามารถผลติ เอนไซม์ชนดิ นไ้ี ด้ จะทำ�ให้เป็น การเล้ียงปลากัดในขวด
ปลากดั เมื่อโตไดข้ นาด ผูเ้ ลี้ยงจะคดั แยกตวั เมียและตวั ผ้อู อกจาก
ปลากดั เผือก (albino) กัน ตัวผจู้ ะน�ำ ไปเล้ียงในขวดขวดละ
ในเซลลเ์ มลาโนไซท์ (melanocyte) นัน้ DOPA จะถูกเปลย่ี น 1 ตัว ขวดท่นี ิยมใช้คอื ขวดสรุ าแบน ส่วนตัวเมยี หลงั จากคดั ไวท้ ำ�
พนั ธ์ุแลว้ จะขายที่เหลือไปในราคาถูก
รปู เป็น DOPA-quinone ซึ่งเป็นรงควตั ถุ
สแี ดง แตไ่ มเ่ สถียรจึงเปล่ยี นเปน็ อินโดล ควโิ นน (indole qui- ปลากัดทเี่ ลี้ยงในขวดตอ้ งใหอ้ าหารเชา้ เยน็ เปลีย่ นน้ำ�ทุก 3 วนั
none) ทรี่ วมตวั กนั เปน็ สายโพลิเมอรท์ เ่ี รยี กวา่ เมลานนิ (mela- จะทำ�ให้ปลาโตเร็ว การเล้ยี งใชเ้ วลาประมาณ 30-40 วนั ก็ขายได้
nin) ทำ�ให้มองเหน็ ปลากัดเป็นสีดำ�หรือสนี ้ำ�ตาล ปลากัดที่เลี้ยงในขวดจะต้องให้อาหารให้อ่ิมมิฉะน้ันปลาอาจจะกัด

รงควตั ถุสแี ดง (pterin) หางตัวเองโดยเฉพาะปลากัดจนี
สีแดงของปลากัดอาจเป็นผลมาจากรงควัตถุเธอรีน (pterin) ซ่ึง ทุกๆเดือนหรอื สองเดอื น ควรล้างขวดที่เลีย้ งใหส้ ะอาดเพือ่ ป้องกนั

มีโครงสร้างของเทอรดิ นี (pteridin) ทเี่ รยี กวา่ เทอริโนโซม (pte- การเกิดโรคเนอ่ื งจากการสะสมของ ของเสยี ตา่ งๆ โดยย้ายปลากัด
rinosome) ลกั ษณะคลา้ ยกับการจบั กันแบบกัวนนี (guanine) ไปเล้ียงในขวดใหม่ที่เตรยี มไว

และอาจเกดิ จากแอสทาแซนทีน (astaxanthin)

รงควตั ถุแคโรทีนอยด์ (carotenoid)
สเี หลอื งทพ่ี บในปลากดั อาจเกดิ จากรงควัตถุแคโรทนี อยด์ (ca-

rotenoid) ในเซลลแ์ ซนโธฟอร์ (xanthophore) หรืออาจเกิด
ระหว่างขั้นตอนการสร้างเมลานินซึ่งมีสาเหตุจากปริมาณเอนไซม์ไท
โรซเิ นส (tyrosinase) ไม่เพยี งพอ ทำ�ใหเ้ กดิ เปน็ สเี หลืองหรือสี
แดงข้ึนได้ ดังนัน้ การเกิดสเี หลืองในปลากดั อาจเกดิ ข้นึ ได้จากหลาย
สาเหตุ อาทเิ ชน่ ระหว่าง melanin pathway หรือ xanthin
pathway ของแคโรทีนอยด์ หรือ pterine pathway ของ
เอนไซมร์ ่วม (cofactor) ทีเ่ หมือนกนั กับกรดโฟลิค รงคว์ ตั ถแุ ค
โรทีนอยด์ชนดิ ท่ีรู้จกั กันมากที่สดุ คอื แอสทาแซนทนิ (astaxan-
thin) พบในสาหรา่ ยสไปรูไลนาซ่งึ เปน็ สาหรา่ ยสีเขยี วแกมน้�ำ เงิน
ทีน่ ยิ มน�ำ มาใชท้ ำ�้เป็นส่วนประกอบของอาหารปลา ดังนัน้ การ
เลี้ยงปลากัดด้วยอาหารที่มีส่วนผสมของรงค์วัตถุจากสิ่งมีชีวิตจาก
ธรรมชาติจะชว่ ยทำ�ใหป้ ลามสี ีที่สดกวา่ เดิม

ความแตกต่างระหว่างรงควัตถแุ ละสารใหค้ วามวาว
รงควัตถุ (สารส)ี ทพี่ บในปลากดั ส่วนใหญ่เป็นเธอริน (pterin)

สารประเภทแคโรทีน (carotene) และ เมลานิน (melanin)
สารใหค้ วามวาวส่วนใหญเ่ ปน็ สารประเภทเบส (bases) ของกรด

นิวคลอี คิ (nucleic acid) ท่ตี กเป็นตะกอน และกึ่งผลึกเป็นช้ันตาม
ผิวและเกล็ด

วธิ กี ารเปลย่ี นน้�ำ ใหป้ ลากดั - คณุ ยังสามารถใช้สายยางสูบน้ำ�เพื่อสูบ
นำ้�จากตู้ปลากัดของคุณลงในกะละมังหรือ
1 เตรียมน้ำ�ใหม่ ใส่น�้ำ เปล่าลงในภาชนะ อ่างได้อกี ดว้ ย เมื่อน�ำ้ เรมิ่ ไหลออก ใหเ้ ลื่อน
ขนาดใหญ่ทส่ี ะอาด ขณะนใี้ หป้ ลอ่ ยตูป้ ลา สายยางไปตามก้อนกรวดที่ก้นตู้ปลาเพื่อให้
กัดไวต้ ามเดิมกอ่ น ใชน้ ้ำ�ยาปรบั สภาพนำ�้ ทำ�การดูดขป้ี ลา เศษอาหาร และส่ิงสกปร
(หาซ้ือได้ตามร้ายค้าอุปกรณ์สัตว์เลี้ยง) กอนื่ ๆ ออกไป
เพ่อื กำ�จัดคลอรนี และสารอ่นื ๆ ท่ีอาจกอ่ ให้
เกดิ อนั ตรายออกจากน�ำ้ เปลา่ 4 เติมน�ำ้ ลงในตูป้ ลากัดของคณุ . คอ่ ยๆ เท
ปฏิบัติตามคำ�สั่งทุกข้อที่มากับน้ำ�ยาปรับ น้ำ�เปล่าท่ีผ่านการปรับสภาพแล้วจากภาชนะ 2
สภาพน�ำ้ และใช้ในปรมิ าณทกี่ �ำ หนดส�ำ หรับ ที่คุณเตรียมไว้ลงในตู้ปลากัดท่ีคุณใช้อยู่ใน 3
ขนาดของตูห้ รืออา่ งปลาของคุณ ปจั จุบนั จนถงึ ระดับน�ำ้ ในตอนแรก [7] [8] 4
หากภาชนะน้ันหนักเกินกว่าที่จะยกข้ึนเทได้ 5
2 ปลอ่ ยใหน้ �ำ้ อุน่ ขน้ึ . การปล่อยปลากัด ให้ใช้ขนั ท่ีสะอาด (หรอื ภาชนะที่คลา้ ยกัน)
ของคุณลงไปในน้ำ�ท่ีมีอุณหภูมิต่างกันทันที หรือสายยางสบู นำ�้ เพ่อื เตมิ นำ�้ ลงไป คณุ
อาจกอ่ ให้เกิดอนั ตรายต่อตวั ปลาได้ ปล่อย สามารถปล่อยปลากัดให้อยู่ในตู้ของมันใน
ให้นำ้�เปล่าที่ผ่านการปรับสภาพแล้วใน ขณะที่คุณเตมิ น�้ำ สะอาดก็ได้ แตใ่ หเ้ ตมิ นำ้�ลง
ภาชนะต้ังอยู่ที่อุณหภูมิห้องเป็นเวลาหน่ึง ไปช้าๆ เพื่อให้ไมเ่ ป็นการรบกวนปลา
ชวั่ โมง เพ่ือใหป้ ลอดภยั และสะดวกสบาย
ส�ำ หรบั ปลาของคุณ 5 ทำ�การเปล่ียนน้ำ�ใหมใ่ หเ้ ป็นกจิ วัตร. ผู้
- อีกวธิ ีหน่ึงคอื คณุ สามารถผสมน�ำ้ รอ้ น เช่ียวชาญส่วนใหญ่แนะนำ�ให้เปลี่ยนนำ้�ปลา
และนำ้�เย็นจากก๊อกประปาก็ได้จนกว่าจะ กดั อย่างนอ้ ยสปั ดาห์ละหนงึ่ ครง้ั [9] [10]
มีอุณหภูมิเท่ากันกับน้ำ�ในภาชนะของปลา [11] อย่างไรก็ตาม หากตปู้ ลากดั ของคุณ
กดั ในขณะน้ัน หากคณุ ปฏบิ ัตติ ามวธิ นี ้ี ให้ เกดิ สกปรกข้นึ มาอย่างย่ิง คุณอาจจำ�เปน็
ใช้เคร่ืองวัดอุณหภูมิสำ�หรับตู้ปลาเพื่อให้ ตอ้ งเปลยี่ นบอ่ ยกว่าเดมิ
แน่ใจวา่ น้�ำ ในท้งั สองตูม้ ีอุณหภมู ิเทา่ กนั และ
ใส่น้ำ�ยาปรับสภาพน้ำ�ลงไปในนำ้�ใหม่ตาม
ปริมาณที่แนะน�ำ

3 น�ำ น้ำ�บางส่วนออกจากตู้ปลากดั ท่ีใชง้ าน 1
อยู.่ สำ�หรบั การเปลีย่ นนำ�้ ใหม่บางสว่ น คุณ
จะต้องนำ�นำ้�บางส่วนออกจากตู้ปลากัดของ
คณุ และเปลี่ยนนำ�้ เปลา่ ท่ผี ่านการปรบั สภาพ
แลว้ ลงไปแทนทีบ่ างสว่ น ใช้ขันทีส่ ะอาดหรอื
อุปกรณ์ท่ีคล้ายกันตักนำ้�ในตู้ปลากัดท่ีคุณ
ใชอ้ ยใู่ นปจั จุบันออก 25 ถึง 50 เปอร์เซน็ ต์
[4] [5] [6] ปล่อยใหป้ ลากัดของคุณอยูใ่ นตู้
ปลาในขณะทีค่ ุณตกั น้�ำ ออก

- คุณสามารถวัดปรมิ าณน้�ำ ในขณะที่คุณ
ตกั น้�ำ ออกเพอื่ ใหม้ คี วามแมน่ ย�ำ ตัวอยา่ ง
เชน่ หากคุณมีตูป้ ลาขนาด 75 ลติ ร ให้ตกั น้�ำ
ออกมากสุด 37.5 ลติ ร โดยใชเ้ หยือกหรือ
ภาชนะอืน่ ๆ ท่ีใชว้ ดั ปริมาณนำ้�ได้

วธิ ีการเปลย่ี นน้�ำ ให้ปลากดั 2.การหมกั ปลาในบ่อ ขน้ึ ตะไคร่..และสามารถลา้ ง เหลี่ยมไดง้ า่ ย
1.หมกั อยกู่ ับท่ี ระยะการหมักให้สัเกตุดูที่ตัวปลาและเนื้อ
1.ช่วงลกู ปลาอายุ 5-6 เดือน หนงั ปลา ถ้ายงั ไม่ดำ� หรอื มนั แวววาว เปน็
การ นำ�ปลาข้ึนมาจากบ่อตอนใหมๆ่ นปี้ ลา 2.ช่วงลกู ปลาอายุ 9-10 เดือน ที่พอใจของเราก็หมกั ต่อได้ครับ แตร่ ะวัง
กดั สว่ นมากจะเกรด็ ออ่ นและฉุ เราจึงน�ำ ปลา อย่าให้น้ำ�หมักเน่าเป็นอันขาดจะทำ�ให้ปลา
มาใส่เหล่ยี ม ขวด หรอื ถังใสป่ ลา วิธนี ี้ถา้ การ หมักแบบนคี้ วรใชช้ ่วงเวลา ประมาณ ตวั เป่ือย มีผลเสียตามมาแนน่ อนครับ
เปน็ ปลากดั ทีข่ ึน้ จากบอ่ ใหม่ๆ ถอื ว่าเป็นการ 1เดือน ก�ำ ลังสวยและน้�ำ หมกั ควรเปน็ น�้ำ
หมักปลากัดรอบแรกเลยทีเดียวให้เรานำ� อ่อนๆ และคอยเติมน�ำ้ อยูเ่ ร่อื ยๆ เพอ่ื คลาย 4.การเลี้ยงไปหมกั ไป
ปลา ใสน่ ้ำ�ธรรมดา3วัน หลังจากนน้ั ก็ หาใบ ตวั ปลาและกันน�้ำ เน่า การหมักแบบนไ้ี ด้ผล
หมักปลาต่างๆมาใส่..แล้วแต่สะดวกนะครับที่ มากส่วนมาก พวก ที่ใช้สูตรน้ี เป็น กลุ่มทีฟ่ กั เป็นอีกวธิ ใี นการ เลยี้ งหมักปลาครบั เลยี้ ง
ท่ที ่านอยู่มี อะไรหาง่ายก็เอามา ของผมอยู่ ปลาขายจ�ำ นวนเยอะๆ ไปหมักไปส่วนใหญ่จะใช้นำ้�หมักที่ทำ�ใน
นราธิวาส ท่งี ่ายหนอ่ ยก็ หกู วาง กบั กา้ น สรปุ ดังนี้ การหมกั ในบอ่ น้ีถา้ เราหมกั โอง่ จะดีมากครับ หรอื จะใสใ่ บหมักลงใน
มะพร้าว..สลบั กนั ไปดวู า่ จะเข้าเนือ้ หรือ ได้1ช่วงคือช่วงแรกช่วงเดียวเวลานำ�ปลา เหลยี่ มกไ็ ด้ แตอ่ ยา่ ใช้เวลานาน ใบหมกั จะ
ป้องกันเช้ือราแต่ให้ล้างให้สะอาดก่อนใส่ลง กดั ขึ้นขวด ต้องนำ�มาหมกั อีกแต่ถา้ เรา เน่าซะก่อนให้ใช้น้ำ�หมักในโอ่งไปเลยย่ิงดี..
หมักเสมอแล้วจัดการ ใสใ่ บ หมักได้เลยการ หมัก2ช่วงครบตามกำ�หนดเวลานำ�ปลาขึ้น ไมส่ กปรกง่ายเหมอื นใน เหลี่ยมดว้ ย การ
หมักอย่กู บั ที่เราควรหมกั น�้ำ แกๆ่ สักหนอ่ ย ขวดก็ไม่จำ�เปน็ ต้องหมักอีกครบั เลี้ยงไปหมักไปส่วนมากใช้กับปลากัดที่
เพื่อปลากัดจะได้เกรด็ แขง็ แรงและคนุ้ เคยกับ เข้ยี วยาว และรีบกดั นำ�ปลาขน้ึ มาจากบ่อ
นำ้�หมักการหมักอยู่กับทค่ี วรใช้ เวลาการ 3. การหมกั ปลากัดในขวดโหล 7-14 วนั กอ็ อกกัดไดเ้ ลย..วิธนี ้ผี มชอบใช้
หมกั 2 อาทิตยข์ น้ึ ไป เปน็ อย่างน้อย ถา้ หมกั เหลยี่ ม แบน กบั ลูกผสมสายกดั ..หรอื ลูกทุ่ง ชุดใหมๆ่ ท่ี
ไดเ้ ป็นเดอื นๆ ยิ่งดแี ต่ ควรทำ�ความสะอาด เพ่งิ ขึ้น สว่ นมากเค้าจะชอบการเลี้ยงแบบนี้
ก้นถงั หรือ โอง่ ทใ่ี ช้หมกั อยู่เสมอ การหมักแบบ น้ี ไมเ่ หมือนแบบ 1 และ2 ดู ครับ..เพราะได้รับนำ้�เลี้ยงและความสดแบบ
แล้วต่างกนั มาก และการหมักปลาในทีแ่ คบๆ เต็มทคี่ วบคกู่ นั ไป...สว่ นลกู หมอ้ คงคลา้ ยกัน
แบบนี้ปลากัดจะไมส่ บายตวั และตัวเป่ือย นะครับ เป็นการรวบรดั โดยไม่ตอ้ งท�ำ ขน้ั
ง่ายจึงไม่ควรใส่ใบหมักลงในโหลดีท่ีสุดแต่ ตอนต่างๆ ต้งั แต่แยกใหส้ ติอารมในการอยู่
ควรทำ�นำ�้ หมกั ใว้ในขวด หรือโอง่ ตา่ งหาก.. ตัวเดียว และธงปลา แต่วิธีน้ีตอ้ งใช้กับปลา
ท�ำ ใว้ตา่ งหากให้เขม้ ๆ แลว้ ใว้เตมิ ในเหลี่ยม.. ทเ่ี ขีย้ วยาว จรงิ ๆเพราะการหมักไปเลย้ี งไป
และคอยกะเวลาเตมิ ไม่ควรออ่ น หรือ จดั ในระยะสั้นนี้ปลากัดจะไม่ทันเนื้อหนังดีเท่า
จนเกินไปการหมักแบบน้ีจะไม่ทำ�ให้เหล่ียม ไหรก่ ็ ออกศึก

5.การหมักปลารอบ2การหมัก
ปลารอบ2สว่ นมากใช้กับปลา

ทีเ่ คยผา่ นการหมักมาแลว้ แต่เนอ้ื หนงั ยงั ไม่
ดเี ทา่ ท่ีควร จึงควรหมักอกี ครัง้ เพื่อเพิ่มเขมา่
ให้หัวปลากัดและเกร็ดปลากัดให้แข็งแกร่ง
ขึ้นส่วนมากการหมักรอบ2มักใช้กับปลา
กัดอายนุ ้อยๆ เพราะปลากัดทเ่ี ก่ง อายุ
น้อยๆ มักมีเน้ือหนังที่บอบบางมากกว่าปลา
กัดเก่งทีแ่ ก่และมีอายมุ าก สว่ นมาก ปลากดั
ทแี่ ก่ และอายมุ าก จะมีเกรด็ และเนอื้ หนงั ที่
แข็งแกร่งตามธรรมชาตโิ ดย บางคร้งั แทบ
ไม่ต้องอาศัยการหมักเลยครับการหมัก
รอบ2ควรเพิ่มความเขม้

การแพรพ่ ันธุ์ของปลากัด จะปลอ่ ยไข่ออกมาคร้งั ละ 7 – 20 ฟองใน ปลาใหม่ๆไขจ่ ะจมน�้ำ แตเ่ ม่อื ถูกนำ�ไปไวใ้ น
ขณะเดียวกันปลาเพศผู้จะปล่อยนำ้�เชื้อเข้า หวอดจะพัฒนาเกิดหยดนำ้�มันและลอยนำ้�ได้
ในธรรมชาติปลากดั เป็นปลาทว่ี างไข่ได้ ผสมกบั ไข่ ในชว่ งนท้ี ง้ั ปลาเพศผแู้ ละเพศ ดี ลักษณะไข่เป็นเม็ดกลมสขี าว ใช้เวลาใน
เกือบตลอดปี โดยปลาจะจับคู่วางไข่ตาม เมียจะค่อยๆจมลงสู่ก้นบอ่ จากนน้ั ปลาเพศ การฟักตวั ประมาณ 30 – 40 ชัว่ โมง ปลา
นำ�้ น่ิง ปลาเพศผูจ้ ะท�ำ หนา้ ทสี่ รา้ งรงั ดว้ ย ผู้จะคอ่ ยๆคลายการรัดตัว แล้วรีบวา่ ยน�้ำ เพศเมียที่มขี นาดความยาวประมาณ 4 – 6
การก่อหวอดท่ีบริเวณผิวน้ำ�และจะติดอยู่ใต้ ไปหาไขท่ ก่ี ำ�ลังจมลงสพู่ ืน้ ใชป้ ากอมไข่นำ� ซม. จะมีไข่ประมาณ 300 – 700 ฟอง เมื่อ
ใบพนั ธ์ไุ มน้ ้�ำ ชายฝ่ัง หวอดนที้ ำ�จากลมและ ไปพน่ ติดไวท้ ีห่ วอด ปลาเพศเมยี กจ็ ะช่วย วางไข่ไปแล้วจะสามารถวางไข่คร้ังต่อไป
น�ำ้ ลายจากตัวปลา โดยการทปี่ ลาเพศผ้จู ะ เก็บไขไ่ ปไว้ท่หี วอดด้วย เมื่อตรวจดวู า่ เกบ็ ภายในเวลาประมาณ 20 – 30 วนั
โผล่ขึ้นมาทผี่ ิวนำ�้ แลว้ ใช้ปากฮุบเอาอากาศ ไขไ่ ปไว้ท่ีหวอดหมดแลว้ จากนั้นปลากจ็ ะ
ท่ผี วิ น้ำ�เข้าปาก ผสมกับน�ำ้ ลายแลว้ พน่ ออก ท�ำ การรัดตัวกนั ใหม่ ทำ�เช่นน้ไี ปเรือ่ ยๆจน
มาเป็นฟองอากาศเล็กๆลอยติดกันเป็นกลุ่ม แม่ปลาไข่หมดทอ้ ง ซง่ึ จะใชเ้ วลาประมาณ
ทรงกลม เส้นผ่าศนู ยก์ ลางประมาณ 5 2 ช่ัวโมง เมื่อวางไข่หมดแล้วปลาเพศผ้จู ะ
เซนติเมตร จากน้ันจะกางครีบวา่ ยวนเวียน ไล่กัดขับไล่ปลาเพศเมียไม่ให้มาใกล้รังอีก
อยใู่ กล้ๆหวอด เปน็ เชงิ ชวนใหป้ ลาเพศ เลย เพราะเมื่อปลาเพศเมยี วางไข่หมดแล้ว
เมียท่มี ีไขแ่ ก่เข้ามาทีห่ วอด การผสมพันธ์ุ มกั จะกินไขข่ องตวั เอง จะมีเฉพาะปลาเพศ
วางไข่จะเกิดข้ึนในชว่ งเช้า เวลาประมาณ ผเู้ ทา่ น้นั ทค่ี อยดูแลรกั ษาไข่ คอยไลไ่ ม่ให้
7.00 – 8.00 น. โดยทั้งปลาเพศผูแ้ ละเพศ ปลาตัวอื่นเขา้ ใกล้รงั และจะคอยเปล่ยี นลม
เมยี จะเขา้ ไปอยใู่ ตร้ ัง จากนัน้ ปลาเพศผู้ ในหวอดอยเู่ สมอ ไขข่ องปลากัดจัดวา่ เป็น
จะงอตัวรัดบริเวณท้องของปลาเพศเมีย ไขป่ ระเภทไขล่ อย ถงึ แม้ตอนปล่อยจากแม่
ลักษณะนีเ้ รียกว่า “การรัด” ปลาเพศเมยี

เขา้ ใจเรือ่ งเกลือใช้เลยี้ ง ไปในการใช้หรือเทคนิคการใช้ แต่อยาก ในน�ำ้ เท่านนั้ แตใ่ นการเลี้ยงบางกรณที ่ีเปน็
ให้เปลีย่ นไปในทางทด่ี ี เข้าใจมากขึน้ ไม่ ระบบปดิ นานๆถงึ จะถา่ ยน้�ำ ซักครั้ง มกั ใส่
ถา้ ถามวา่ ยาอะไรเป็นยาสามญั ประจ�ำ บ้าน ไดห้ มายถงึ ผมจะร้เู รือ่ งมากกว่า แตผ่ ม เพือ่ ผลอยา่ งอ่ืนดว้ ยน่ันคือ การลดความ
ของปลากัด รวมถงึ ปลาสวยงามน้�ำ จืดต่างๆ พยายามรวบรวมมาจากประสบการณ์ และ เปน็ พษิ จากของเสียตา่ งๆ แบบนี้จะตอ้ ง
กค็ งหนไี มพ่ ้นเกลือ ตอนแรกวา่ จะเขียน ความรทู้ ี่ไดพ้ บเจอมา เกลือ คอื สารให้ ใสม่ ากข้ึนมาอกี ถึง 3 ppt แต่นั่นกไ็ ม่ได้
บทความเกี่ยวกับเรื่องนี้เองแต่ลองค้นข้อมูล ความเค็มอาจจะเกิดจากสารอะไรได้หลาย หมายความว่าจะดีเสมอไป เพราะเกลือทเ่ี พม่ิ
แลว้ ไปเจอบท ความนงึ คิดว่า อ่านงา่ ยและ อยา่ งแต่เกลอื ที่ใชใ้ นการเลี้ยง สัตวน์ ำ้�หรอื ข้ึนหมายถึงร่างกายปลาที่รับภาระมากขึ้น
ทำ�ความเข้าใจได้ไมย่ าก รวมทงั้ ได้เนอื้ หา ท่ีใช้ในการประกอบอาหารของมนุษย์ ดว้ ยเช่นกนั
ค่อนขา้ งครบนะ เลยไม่เขยี นเองล่ะ เอามา
ให้อ่านกันเลยแล้วกัน น้นั คือ เกลือแกง ชือ่ นีห้ มายรวมถึงเกลือ

จากทุกแหล่งทีม่ ีสว่ นประกอบเปน็ โซเดียม 2.ใช้เพอ่ื รักษาโรค หรือใชเ้ พอื่ ก�ำ จัด
เกลอื ๆๆๆ ใครๆ กใ็ ช้เกลือ หนั ไปทางไหน (Na) และคลอไรด์ (Cl) เช่นท่มี าจาก น�้ำ จุลชพี อืน่ ๆ กรณีนี้ใสก่ ันไดแ้ บบกระหนำ่�ใส่
กเ็ กลือ ท�ำ ไมเลีย้ งปลาตอ้ งใชเ้ กลือ มอื เก่า ทะเล หรือเกลอื สินเธาว์ ทีเ่ ราคนุ้ เคยล้วนเปน็ แลว้ แตช่ นดิ ปลา ถา้ ปลาทนๆหน่อย อยา่ ง
มือใหม่ รไู้ วไ้ มเ่ สยี หาย เกลอื แกงทง้ั สิ้น หมอสี ใส่กนั ถงึ 10-12 ppt กบ็ ย่ ัน่ แต่กบั
ปลาทอง 10 ppt กน็ ่าหวาดเสยี วแล้วครับ
ร้าน ขายปลา เซียนเลย้ี งปลา ฟารม์ ปลา หลักเกณฑ์ง่ายๆ และเปน็ สากลในการก�ำ จัด
ไมว่ า่ ใครๆ เม่อื ถามถงึ การเล้ียงปลาวา่ ตอ้ ง 1 . ใ ช้ เ พื่ อ ใ ห้ ป ล า ส บ า ย ตั ว ล ด ปรสิตภายนอกด้วยเกลืออยู่ท่ีระดับความ
ใชส้ ิ่งใดประกอบการเล้ยี งบา้ ง ตา่ งบอก ความเครียด กรณนี อ้ี ตั ราสว่ นการใชก้ ็ เคม็ 5-7 ppt แชไ่ ปนานทั้งสัปดาห์แลว้ คอ่ ย
เป็นเสยี งเดยี วกันวา่ ถ่ายน�้ำ ตอ้ งใส่เกลอื ใส่ ต้งั แต่ 1 ppm ไปจนถึง 3 ppt เอากันตาม ถา่ ยน้ำ�เลยครบั แตท่ ั้งน้ีดอู าการง่ายๆ 3-4
เยอะบ้าง น้อยบา้ ง ใสเ่ กลอื ชนิดนน้ั ชนิดน้ี หลกั วิชาการเลยว่างัน้ เพราะในน้�ำ ประปา วนั เขา้ ไปแลว้ เจ้าเชื้อโรค ปรสิตต่างๆทีเ่ กาะ
แตร่ ู้หรือไม่ บางครง้ั เกลอื เป็นอะไรทมี่ ากก ทั่วไปปรมาจารย์ด้านคุณภาพน้ำ�กล่าวไว้ อยู่ยังไม่ไปไหนก็หาวิธีอ่ืนรักษาได้แล้ว
ว่าแค่การใส่เพราะว่าเขาบอกมาว่าจะดี มี วา่ แทบไมต่ ้องใสเ่ กลอื อกี แล้วหากมีน�ำ้ ถ่าย ครับ ก่อนทจ่ี ะเสียใจ และเสยี ดาย
ประโยชนอ์ ะไรบา้ ง ลองมาดกู นั ครับ อาจ อย่างเสมอๆ ยกตัวอย่างการเล้ียงรนั ชทู ่ี
จะท�ำ ให้บางท่านคิดเปลยี่ นไป มองเปล่ยี น ถา่ ยนำ้�กนั ทกุ วนั หรือใส่แคเ่ พอ่ื เพิม่ ไอออน

ลักษณะ พฤติกรรม และความสมั พันธ์ “ปลากดั ฮารฟ์ มูน” เปน็ ตน้
กับมนษุ ย์
ปลากดั จีน
เป็นชอื่ ที่ใชเ้ รียกปลากดั ครีบยาวมาช้านาน เข้าใจวา่ อาจมาจาก
ลักษณะครบี ทย่ี าวรยุ่ รา่ ยสีฉูดฉาดเหมือนงิ้วจีน ปลากัดจนี เปน็ ปลา
มรี ูปร่างเพรยี วยาวและแบนข้าง หวั มขี นาดเล็ก ครีบก้นยาวจรด ท่พี ฒั นาสายพนั ธ์ุมาจากปลาลกู หมอ้ โดยผสมคดั พันธ์ใุ หไ้ ด้ลกั ษณะ
ครีบหาง หางแบนกลม มีอวยั วะชว่ ยหายใจบนผวิ น�้ำ ได้โดยใชป้ าก ทม่ี คี รบี และหางยาวขึ้น ความยาวของครีบหางสว่ นใหญจ่ ะยาว
ฮุบอากาศโดยไมต่ ้องผา่ นเหงอื กเหมือนปลาทัว่ ไป เกลด็ สากเป็น เท่ากบั หรือมากกวา่ ความยาวของลำ�ตัวและหัวรวมกนั และมีการ
แบบทีนอยด์ ปกคลมุ จนถงึ หวั รมิ ฝปี ากหนา ตาโต ครีบอกคแู่ รก พฒั นาให้ไดส้ ใี หม่ ๆ และสวยงาม โดยนกั เพาะเลยี้ งปลากัดชาวไทย
ยาวใชส้ �ำ หรับสมั ผัส ปลาตวั ผมู้ ีสีนำ้�ตาลเหลือบแดงและน�้ำ เงินหรือ ซ่งึ ไดพ้ ฒั นาสายพนั ธุส์ ำ�เร็จมาช้านาน ก่อนทปี่ ลากดั จะถูกน�ำ ไป
เขียว ครบี สแี ดงและมแี ถบสีเหลอื งประ ในขณะทปี่ ลาตัวเมียสจี ะซีด เล้ียงในตา่ งประเทศ แตไ่ ม่มีการบันทึกไวว้ า่ การพัฒนาปลากดั สาย
ออ่ นและมขี นาดล�ำ ตัวท่ีเลก็ กวา่ มากจนเหน็ ไดช้ ัด พนั ธนุ์ เี้ กดิ ขนึ้ ตัง้ แตเ่ มือ่ ใด ปลากดั ชนิดน้ีเปน็ ชนดิ ทีน่ ิยมเลี้ยงเปน็ ปลา
สวยงามแพรห่ ลายไปทัว่ โลก และได้มกี ารนำ�ไปพัฒนาสายพันธตุ์ ่อ
ขนาดโตเตม็ ท่ปี ระมาณ 6 เซนติเมตร พบกระจายอยู่ท่วั ไปในแหลง่ เน่ือง จนได้สายพันธุ์ท่ีมีลกั ษณะใหม่ ๆ ออกมาอีกมากมาย
นำ�้ นง่ิ ตน้ื ๆ ขนาดเล็กของท่ีราบลมุ่ ภาคกลางและบางสว่ นของภาค
เหนือในประเทศไทยเทา่ นั้น สถานะปัจจุบนั ในธรรมชาติถกู คกุ คาม ปลากดั ปา่ หรอื ปลากดั ลกู ทุ่ง
จากสภาพแวดลอ้ มที่เปลี่ยนไปและสารเคมีทีต่ กคา้ ง เป็นปลากัดที่พบในแหลง่ น้ำ�ธรรมชาติ ตามท้องนา และหนองบงึ
เป็นปลาขนาดเลก็ ทไี่ มม่ ีลกั ษณะเดน่ มากนัก สว่ นมากครีบ และหาง
เปน็ ปลาทีช่ าวไทยรู้จักเปน็ อย่างดมี าแตโ่ บราณ โดยปลากดั มสี แี ดงเกอื บตลอด มีประสดี �ำ บ้างเลก็ นอ้ ย บางทีอาจมีแตม้ สเี ขยี ว
สายพนั ธุ์ดัง้ เดมิ จากธรรมชาตมิ กั เรยี กติดปากวา่ “ปลากดั ทงุ่ ” ออ่ น ๆ เรยี งตอ่ กันเปน็ เส้นสีเขียว ๆ ที่ครีบหลัง เวลาถอดสี ทงั้ ตวั และ
หรือ “ปลากัดลกู ทุ่ง” หรอื “ปลากดั ป่า” จากพฤตกิ รรมที่ชอบกดั ครบี จะเป็นสีน้ำ�ตาลดา้ น ๆ คล้ายใบหญา้ แห้ง ในปัจจบุ ันคำ�วา่ “ปลา
กนั เองแบบนี้ ท�ำ ให้นยิ มนำ�มาเลยี้ งใชส้ ำ�หรบั กัดตอ่ สกู้ ันเป็นการ ปา่ ” หมายความรวมถึงปลากัดพ้นื เมอื งภาคอีสาน และปลากดั พ้ืน
พนันชนิดหน่ึงของชาวไทย และไดม้ ีการพฒั นาสายพนั ธุ์และความ เมอื งภาคใตด้ ้วย
สามารถในชั้นเชงิ การกดั จนถึงปัจจบุ นั จนเปน็ เอกลกั ษณอ์ ยา่ ง
หนึ่งของประเทศไทยและเปน็ ทรี่ ับร้ขู องชาวตา่ งชาตใิ นชอ่ื “Si- ปลาสังกะสแี ละปลากดั ลูกหม้อ
amese fighting fish” โดย ฮวิ จ์ แมคคอรม์ ิค สมธิ มสี ่วน เปน็ ปลากัดทนี่ ักเพาะพันธ์ปุ ลาได้น�ำ มาคัดสายพันธุ์ โดยมุง่ หวัง
สำ�คัญที่ทำ�ให้ปลากัดเป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางในระดับโลก จะไดป้ ลาทก่ี ัดเกง่ จากบนั ทึกค�ำ บอกเลา่ ของหลวงอมั รนิ ทร์สมบตั ิ
โดยเขียนบทความชอื่ “The Fighting Fish of Siam” ลงใน (ครอบ สวุ รรณนคร) ซึ่งเปน็ นักเลงปลาเกา่ เชือ่ วา่ ปลาสังกะสแี ละ
วารสารโคเพีย ฉบบั ที่ 159, วารสารไซเอนซไ์ ดเจสต์ ฉบบั ท่ี 2 และ ปลาลูกหม้อน่าจะได้รับการพัฒนาขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2430 โดยทา่ นจ�ำ ได้
วารสารเนเชรลั ฮิสทรี ฉบับท่ี 39 โดยบรรยายถึงลักษณะเฉพาะ ว่ากอ่ นหน้านั้นยงั ต้องจบั ปลาปา่ มากัดพนนั กันอยู่ ตอ่ มานักเลงปลา
ตวั ของปลากดั เช่น การพองตัวตอ่ ส,ู้ การแข่งขันพนนั กดั ปลาใน บางคนก็เริ่มใช้วิธีไปขุดล้วงเอาปลาป่าท่ีอาศัยอยู่ตามรูปูในฤดูแล้ง
ประเทศไทย รวมถงึ การเพราะพนั ธ์ุปลากดั เพื่อการเล้ยี งเพื่อการ มาขงั ไว้ในโอง่ และเล้ยี งดใู ห้อาหาร พอถึงฤดูฝน กน็ �ำ มากดั พนนั กบั
พนันและความสวยงามอีกด้วย [2] นอกจากนี้แล้วในภาพยนตร์ชดุ ปลาปา่ ซ่งึ ส่วนใหญ่จะสปู้ ลาขดุ ท่ีนำ�มาเลยี้ งไวไ้ มไ่ ด้ การเลน่ ปลา
เจมส์ บอนด์ ของฮอลลีวู้ด เรอ่ื ง From Russia with Love ใน ขุดยงั นยิ มเล่นกนั มาถึงประมาณ พ.ศ. 2496 หลงั จากนน้ั ก็มีการ
ปี พ.ศ. 2509 กไ็ ดม้ ีการอา้ งองิ ถงึ ปลากดั ในเชิงสัญลักษณ์ดว้ ย [4] เกบ็ ปลาทกี่ ัดเก่งเล้ยี งไวข้ ้ามปี และหาปลาป่าตัวเมยี มาผสม ลกู ปลา
ทไ่ี ดจ้ ากการผสมในชุดแรกเรียกว่า “ปลาสังกะสีสแี ดง” หรือ “ปลา
ในปัจจบุ นั ปลากดั ภาคกลางไดถ้ ูกพัฒนาสายพนั ธุ์ใหม้ ขี นาดใหญ่ กัดสงั กะส”ี ปลาสงั กะสที ่เี กง่ อดทน สวยงาม กจ็ ะถกู คัดไวเ้ ป็นพอ่ แม่
ขน้ึ มสี สี ันท่สี วยงามและหลากหลายขนึ้ เรยี กวา่ “ปลากัดหม้อ” พันธุ์ เมอื่ ผสมออกมาในชุดต่อไป จะได้ปลาที่เรียกว่า “ปลาลูกหม้อ”
นิยมเล้ียงในภาชนะขนาดเลก็ และแคบ เช่น ขวดโหล, ขวดนำ้�อดั ลม หรือ “ปลากดั หมอ้ ”
เป็นต้น อีกท้ังยังไดพ้ ัฒนาสายพนั ธใ์ุ นแง่ของความเปน็ ปลาสวยงาม
อีกหลายสายพนั ธุ์ เชน่ “ปลากดั จนี ” ทีม่ ีเครอ่ื งครบี ยาว “ปลากัด ท่ีเรียกวา่ ปลาสังกะสี สนั นษิ ฐานว่าน่าจะได้ชื่อมาจากผิวหนงั ที่
แฟนซี” ทม่ี ีสีสันหลากหลายสวยงาม “ปลากัดคราวนเ์ ทล” หรือ หนาแกร่ง ไม่ขาดงา่ ยเม่อื ถกู กดั เหมอื นปลาป่า ปลาสงั กะสมี กั จะตัว

ใหญ่ มีสสี ันลักษณะตา่ งจากปลาป่า แต่สว่ นมากมีชัน้ เชงิ และความ พระจันทร์ครง่ึ ซกี มีลักษณะท่สี ำ�คญั คือ ครีบหางแผเ่ ปน็ รปู ครงึ่
อดทนในการกัดส้ปู ลาลูกหม้อไมไ่ ด้ วงกลม โดยขอบครบี ด้านหน้าจะแผ่เปน็ แนวเสน้ ตรงเดยี วกนั เปน็ มมุ
180 องศา ครบี ดา้ นนอกเป็นขอบเส้นโคง้ ของครงึ่ วงกลม กา้ นครีบ
สว่ นท่ีเรียกวา่ ปลาลกู หมอ้ นน้ั น่าจะมาจากการน�ำ หมอ้ ดินมา หางแตกแขนง 2 ครัง้ เป็น 4 แขนง หรือมากกว่า ปลาทสี่ มบรู ณจ์ ะ
ใช้ในการเพาะและอนุบาลปลากัดในระยะแรกๆ ปลาลกู หมอ้ จงึ เปน็ ต้องมีล�ำ ตวั และครีบสมส่วนกัน โดยลำ�ตวั ต้องไมเ่ ล็กเกนิ ไป ครีบ
ปลาสายพันธท์ุ ี่สรา้ งมาโดยนักเลงปลาท้งั หลาย เพอื่ ให้ได้ลกั ษณะที่ หางแผต่ ่อเน่ืองหรอื ซ้อนทบั กับครบี หลังและครีบกน้ จนเห็นเป็นเนื้อ
ดสี �ำ หรบั การต่อสู้ และมสี ีสนั ทส่ี วยงามตามความพอใจของเจา้ ของ เดยี วกัน ขอบครบี หลงั โค้งมนเป็นสว่ นหนงึ่ ของวงกลม เส้นขอบ
ปลาลกู หม้อมีรูปร่างหนาใหญ่กวา่ ปลาป่าและปลาสงั กะสี สว่ นมากสี ครบี ทกุ ครีบโคง้ รับเปน็ เส้นเดยี วกัน (ยกเวน้ ครบี อก) ปลายหางคู่
จะเปน็ สีน�ำ้ เงนิ สแี ดง สีเทา สเี ขียว สคี ราม หรอื สแี ดงปนน้ำ�เงิน ครีบ ที่แยกเปน็ 2 แฉกจะต้องซ้อนทบั และโคง้ มนสวยงาม ปลากัดหาง
หางอาจเป็นรปู มนปา้ น หรอื รปู ใบโพธ์ิ การเลน่ ปลากดั ในสมยั ก่อน พระจันทรค์ ร่ึงซีกทแ่ี ท้จริงจะตอ้ งมีขอบครีบหางแผ่ทำ�มมุ 180
นัน้ ปลาลกู หม้อแบง่ ออกเป็น 2 ประเภทคือ “ลูกแท”้ และ “ลกู สบั ” องศา ไดต้ ลอดไป ถึงแม้ปลาจะมอี ายุมากข้ึนกต็ าม
ลูกแทห้ มายถึง ลกู ปลาที่เกิดจากพ่อแม่ท่มี าจากครอกเดียวกนั สว่ น
ลกู สบั หมายถงึ ลกู ปลาท่เี กิดจากพ่อแม่ทม่ี าจากต่างครอกกัน ปลากัดหางมงกุฎหรือปลากดั คราวนเ์ ทล (Crowntail)
เป็นปลากดั ทไี่ ดร้ ับการพัฒนาสายพันธขุ์ น้ึ ใน พ.ศ. 2543 โดยนัก
ปลากดั หางสามเหล่ยี มหรือปลากัดเดลตา (Delta) เพาะเลีย้ งปลากัดชาวอินโดนเี ซีย เป็นปลากัดสายพันธ์ุใหมท่ ีม่ ีหาง
เปน็ ปลาทีพ่ ัฒนาสายพันธมุ์ าจากปลากดั ครบี ยาว หรอื ปลากัดจนี จกั เป็นหนามเหมอื นมงกุฎ และเป็นสายพันธหุ์ นึ่งท่ไี ดร้ บั ความนิยม
โดยพฒั นาให้หางส้ันเขา้ และแผ่กวา้ งออกไปเป็นรูปสามเหล่ียม ขอบ เลี้ยงกนั มากในปจั จุบนั ลกั ษณะสำ�คญั ของปลากดั ชนดิ นีค้ ือ ก้าน
ครบี หางกางท�ำ มุม 45 - 60 องศา กบั โคนหาง และต่อมาไดพ้ ัฒนา ครีบจะโผลย่ าวออกไปจากปลายหาง ลักษณะดูเหมอื นหนาม ซึง่
ใหค้ รีบแผอ่ อกไปกว้างมากยง่ิ ขึ้น เรียก “ซเู ปอร์เดลตา” ซ่งึ มีหาง อาจยาวหรอื ส้นั แตกต่างกันออกไป เชน่ เดยี วกบั ลกั ษณะการแยก
แผ่กางใหญก่ วา่ ปกติ จนขอบครีบหางด้านบนและลา่ งเกอื บเป็นเสน้ ของปลายหนาม และการแยกการเวา้ โคนหนามก็มีหลายรูปแบบ
ตรง กลนิ่ หอม ปลากัดหางมงกุฎท่ีสมบูรณ์จะมีครีบหางแผ่เต็มซ้อนทับได้แนวกับ
ครีบอน่ื ๆ และสว่ นของหนามมกี ารจัดเรยี งในรูปแบบทีส่ วยงาม
ปลากัดหางพระจนั ทร์ครึง่ ซีกหรอื ฮาลฟ์ มนู (Halfmoon) สมำ่�เสมอ
เป็นปลากดั ท่มี ีหางแผเ่ ปน็ รูปครง่ึ วงกลม โดยขอบครบี หางจะแผ่
เปน็ แนวเส้นตรงเดยี วกันเปน็ มมุ 180 องศา ได้มีแนวคิดและความ
พยายามในการที่จะพัฒนาปลากดั สายพนั ธนุ์ ต้ี ั้งแต่ พ.ศ. 2500 ใน
ประเทศเยอรมนี แตเ่ พิ่งประสบผลส�ำ เรจ็ เมอื่ ราว พ.ศ. 2530 โดย
นกั เพาะเลย้ี งปลากัดชาวฝร่ังเศสและชาวเยอรมัน ปลากดั หาง

วธิ ีรักษาปลากดั และ โรคปลากัด 2.ใช้ยา Antibiotic ทใี ช้กับโรคจุดขาวก็ใชไ้ ด้
3.ใชย้ าเพนนิซลิ ิน ยานจี้ ะไม่เป็นอนั ตรายต่อปลาและสะดวกต่อการ
ใช้ ถ้ายงั ไม่หายให้เพ่มิ อตั ตราการใช้เปน็ 200,000 หนว่ ย / น�้ำ
ส�ำ หรบั โรคทม่ี กั พบในปลาเล้ยี งท่วั ๆ ไปกไ็ ด้แก่ 4.5 ลิตร ปลาจะหายภายในไมก่ ีว่ ัน
1.โรคจุดขาว
- จะเหน็ เป็นจุดขาวๆบริเวณตัวปลาและติดตอ่ กันได้ดว้ ย
การรกั ษา 5.โรคครบี เปอ่ื ยหางเปอ่ื ย
1.ใชเ้ มททีลีน บลู หยดลงในน�ำ้ จำ�นวน 5 หยด / น�ำ้ 4.5 ลติ ร ทำ�ซ�ำ้ - โรคนจี้ ะแสดงอาการได้ชดั คอื เหน็ วา่ ครีบและหางขาดและอาจ
เป็นเวลา 1-2 วัน ลามถึงโคน ท�ำ ลายเนื้อเยอื่ บรเิ วณโคนหาง
การรักษา
2.ใชย้ าแอนตีไบโอติค 50 มิลกิ รัม / น�ำ้ 4.5 ลติ ร
3.ใชม้ าลาไครก์ รนี โดยใชส้ ารละลายยา 1-2 ซซี ี. / น้ำ� 1 ลิตร นำ� 1.โดยใหป้ ลาไดร้ บั acration ร่วมกับการใชย้ าเพนนิซิลนิ 15,000
ปลามาแช่ 3 วันจงึ เปลี่ยนนำ�้ หนว่ ย / น้ำ� 1 แกลลอน

2.โรคสนิม 6.โรคทอ้ งมาร
- โรคนี้จะมลี ะอองสีเหลืองคลา้ ยกำ�มะหย่ี เกาะตามผิวหนัง ล�ำ ตัว - โรคนีเ้ น่ืองมาจากเชอ้ื ไวรัส ปลาทีเ่ ปน็ โรคทอ้ งมารเกลด็ จะชตี้ ้ังข้นึ
และเหงอื กของปลา จนทัว่ ตวั สว่ นทอ้ งจะบวมเน่ืองจากมขี องเหลวภายในช่องทอ้ ง
การรกั ษา
ต่างกับโรคจุดขาวคอื มสี เี หลอื งเล็กและเขม้ กว่า 1.ใช้ Chloromycetin ใสใ่ นน้ำ� 50-100 mg. / น�ำ้ 4.5 ลิตร
การรักษา
1.ใช้เกลือแกงเข้มข้น 1% แช่ปลาไวน้ าน 24 ช.ม. ควรท�ำ ซ�ำ้ ทกุ 2 วนั 2.ใช้ Para-chlorophenoxethol เข้มขน้ 1.20 มลิ ลิลติ ร / นำ�้
2.ใชเ้ มททีลนี บลู อัตตรา 10 หยด / นำ้� 4.5 ลติ ร ประมาณ 2 สัปดาห์ 4.5 ลติ ร ค่อยๆใสจ่ นถงึ 24 ช.ม.
3.ใชย้ าเหลอื ง (Acriflavine) 4 มิลลิ ติ ร / น�้ำ 4.5 ลติ ร และท�ำ ซ้ำ� 3.โดยการเจาะลำ�ตวั ปลาบรเิ วณเหนือชว่ งเปิด แต่การรษั าโดยวธิ ีน้ี
จากครั้งแรก 1 สปั ดาห์ ตอ้ งอาศยั ความชำ�นาญเปน็ พเิ ศษ อย่าใหถ้ ูกอวัยวะ ภายในเป็นอนั
ขาด
4.ยา Antibiotic ใช้เหมือนกับโรคจุดขาว

3.โรคเช้อื รา 7.โรคตาโปน
- โรคน้เี กิดต่อเมื่อปลาได้รบั บาดเจ็บหรืออ่อนแอ ปลาจะมลี กั ษณะ - เกดิ จากแบคทเี รยี หรือหลงั จากการไดร้ ับบาดแผลเปน็ รอยถลอก
ผวิ เปน็ ปยุ สีขาว คลา้ ยส�ำ ลีตามล�ำ ตัว หรืออาจมเี สน้ ราเกิดขนึ้ บรเิ วณใกล้ๆ นัยนต์ า ตาจะปดู ปวมขนึ้ มาและโปนกว่า ปกตมิ าก
ถ้าไม่ได้รบั การรักษาทนั ที ราจะกระจายและทำ�อันตรายเนือ้ เย่ือ การรกั ษา
ของปลาและอาจถึงตายได้ 1.โดยการจบั ปลาไปแช่ไว้ในน�ำ้ ทม่ี ีใบหกู วาง 2-3 วัน อาการตาปดู
ก็จะหายไป
การรกั ษา
1.ใช้ “มาลาไคท์ กรีน” เข้มข้น 60 ppm. หรอื 1:15,000 และน�ำ ปลา อนง่ื ยางของใบหูกวางท่ีละลายอยู่ในนำ�้ จะช่วยรกั ษาแผลตา่ งๆ ได้
แช่ 30 นาที ถา้ ไม่หายก็ท�ำ ซำ้�อีก เปน็ อยา่ งดีเชน่ กัน

2.ใช้เกลอื แกง คอ่ ยๆใส่ลงในนำ�้ ปลาจะทนความเข้มขน้ ได้ 0.5 %
โดยเติมสารละลายเกลือ 1 ชอ้ นชา / นำ�้ 4.5 ลิตร ทุก 2-3 ช.ม. จน 8.โรคเชือ้ แบคทีเรีย
ครบ 5 ช้อนพอดี จึงหยดุ เพ่ิมความเข้มข้นของเกลือแกง ในน�ำ้ น้ี ใช้ - โรคนีม้ อี าการปรากฏคอื มีอาการทอ้ งบวมและมขี องเหลวในช่อง
เวลา 1-2 วัน ท้องมาก แตไ่ ม่มีอาการเกลด็ ตง้ั ขนึ้
การรักษา
1.แช่ไวใ้ นยาปฏิชวี นะ เช่น ออกซิเทตราไซคลินหรือคลอแรมฟินิคลั
4.โรคราทปี่ าก
- โรคนีเ้ กิดจากแบคทเี รยี บริเวณปากและกระจายไปอย่างรวดเร็ว ทมี่ คี วามเขม้ ขน้ 10-20 ส่วนในล้านสว่ นและตอ้ งเปลยี่ น น้ำ�ยาแช่
ลักษณะเป็นเส้นสขี าวและดำ�รอบรมิ ฝีปาก ทำ�ให้ปลาไมย่ อมกิน ใหม่ทุกวนั และเติมยาใหม้ คี วามเขม้ ขน้ เท่าเดมิ ทุกคร้ัง โดยแชต่ ดิ ต่อ
อาหาร เน่อื งจากปลาเจ็บปาก และเปน็ ไข้ กัน 3-5 วัน

การรกั ษา
1.ใช้ยาเพนนิซิลิน 100,000 หน่วย / น้ำ� 4.5 ลติ ร

9.โรคกระเพาะลม
- โรคนีจ้ ะท�ำ ให้ปลาเสียการทรงตัว ปลาท่ีมีการทรงตัวไม่ดอี าจจะ
ทอ้ งหงายข้ึนลอยตามผิวน้�ำ หรือจมอยู่ทีพ่ ื้นราบ
การรักษา
สำ�หรับโรคนไ้ี ม่สามารถทำ�การรักษาได้ ตายสถานเดียวครบั ...!
10.โรคสลี �ำ ตัวซีด
- โรคน้เี กิดจากมีสตั ว์เซลลเ์ ดยี วมาเกาะ ท�ำ ใหป้ ลามกี ารขบั เมอื ก
ออกจากตวั มากผิดปรกติ ปลาจะมีสซี ีด
การรกั ษา
1.เชน่ เดยี วกับการรักษาโรคจุดขาว
11.โรคปรสติ (พยาธใิ บไมแ้ ละหนอนสมอ)
- มกั พบตามตวั เหงอื ก ครบี มลี ักษณะคลา้ ยเส้นด้ายสั้นๆ ส่วน
หนอนสมอ จะเหน็ เปน็ เส้นดา้ ยส้นั เกาะอยู่ตามผวิ ตัว ทำ�ใหป้ ลาแคระ
แกรนและอาจตายในที่สดุ
การรักษา
1.ใช้ด่างทับทิมละลายในน้ำ�ใหม้ คี วามเขม้ ข้น 2 ppm. / น�ำ้ 1 ลติ ร
2.ใช้กรดนำ้�ส้มเข้มขน้ 1 : 500 แชป่ ลานาน 20 วืนาที และจะทำ�ซำ�้
หลงั จากนั้น 3 วนั ก็ได้
3.ใช้ฟอรม์ าลนิ 20 หยด / นำ�้ 4.5 ลติ ร แชป่ ลานาน 5-10 นาที
12.โรคปลาตัวสัน่
- โรคน้ีมีสาเหตไุ ม่แน่นอนเนื่องจากน�้ำ ท่ีเล้ยี งสกปรกเกินไปหรือ
เกิดจากในนำ�้ มสี ารพิษ เชน่ คลอรีนมากเกินไปกไ็ ด้ ดงั นัน้ ปลาจึงมี
อาการตัวสนั่
การรกั ษา
1.ต้องรบี เปลีย่ นน�้ำ ที่มีคุณสมบตั ิเหมาะแกก่ ารเจริญเติบโต



วงจรชวี ิต ปลากดั

ปลากดั จะมีวงจรชวี ติ 3 ชว่ ง คอื ช่วงทเี่ ปน็ ไข่ ช่วงท่เี ปน็ ตัวอ่อน วนั ที่ 10 ลูกปลาเรม่ิ หาอาหารกนิ เองได้ เยอ่ื ครบี แบง่ ออกเป็น
และช่วงโตเตม็ วัย ครีบหลงั กับครบี หาง มีก้านครีบ 8 กา้ น

ลกู ปลาอายุ 1 วนั ตวั ออ่ นของลูกปลาจะแขวนตวั ลอยอยู่ใน วนั ท่ี 15 ลกู ปลาจะมลี ำ�ตัวทบึ แสงไมส่ ามารถมองเห็นอวัยวะ
หวอด มีลกั ษณะคล้ายลูกน�้ำ ในบริเวณสว่ นหวั บริเวณทอ้ งมถี งุ ภายใน แต่เหน็ กระเพาะลมเดน่ ชัด ครบี หางเปล่ยี นรปู รา่ งเปน็ กลม
กลมๆ มีรงควตั ถุส�ำ ดำ�บรเิ วณหัวและถงุ สะสมอาหาร ลำ�ตัวมีสีขาว มน มกี า้ นครีบ 10 กา้ น
ขุ่นเกือบใส มเี ยือ่ ครบี รอบๆ ลำ�ตวั มคี รบี อกเกิดข้นึ อย่างเด่นชัด มี
ปาก รกู น้ และตาสดี ำ� วันท่ี 30 ลูกปลามลี �ำ ตัวหนาขึ้นเร่อื ยๆ มรี งควัตถบุ รเิ วณลำ�ตัว
และมหี ัวแถบสีดำ�สองแถบขนานกนั อยกู่ ลางล�ำ ตัวจากหวั ไปถงึ โคน
วนั ท่ี 2 ถุงอาหารบรเิ วณทีช่ ่องท้องยุบลงไปเล็กนอ้ ย ปากเปดิ หาง ครีบก้นมกี า้ นครบี 27 กา้ น ครีบหลังมีก้านครบี 11 ก้าน มี
ได้ รกู ้นยื่นออกจากล�ำ ตวั จนเห็นได้ชดั เร่มิ สังเกตเห็นรอยแยกทอ่ี ยู่ ลักษณะเหมือนตัวเตม็ วัย
ระหว่างกระพุ้งแก้มกับลำ�ตวั กระดกู สันหลงั เร่ิมเจรญิ เปน็ ขอ้ ๆ และมี
ก้างย่นื ออกมา ลกั ษณะเหมอื นหนามในแต่ละขอ้ ปลากัดตัวผูจ้ ะมีถงุ นำ�้ เชอ้ื ย่นื ออกมาขา้ งนอกซง่ึ จะมีสแี ละบรเิ วณ
ใกล้กบั ไขน่ ำ� แตเ่ มอ่ื ปลาอายปุ ระมาณ 3 เดือน ถงุ น้�ำ เช้อื จะค่อยๆ
วันที่ 3 ถุงอาหารยบุ ลงไปจนเหลือน้อย ปากเริม่ เปิด สามารถ หดกลบั เขา้ ล�ำ ตัวปลาไป เมอ่ื ปลากัดมีอายุประมาณ 3-7 เดอื นจะ
กินอาหารไดแ้ ล้ว เริม่ สังเกตเห็นระบบทางเดินอาหาร เปน็ ชว่ งท่ีเหมาะสมส�ำ หรับการผสมพนั ธ์ุ ปลากัดจะมอี ายุขัยโดย
เฉลย่ี 2 ปี แต่กม็ ผี ู้เลี้ยงบางรายทีเ่ ลยี้ งปลากดั ไดจ้ นมอี ายุ 3 ปี
วันท่ี 4 ตวั อ่อนจะเริม่ ว่ายน�ำ้ สลับกบั การลอยตวั นง่ิ ๆ มีกระเพาะ อย่างไรกต็ ามหากปลากดั มกี ารผสมพันธุก์ ันอายขุ ยั ของปลากดั ก็
เกดิ ขน้ึ เยอื่ ครีบคอดเว้าแบง่ เป็นส่วนๆ จะลดลงดว้ ย

วนั ท่ี 5 สขี องลูกปลาจะทึบขึ้น ส่วนของเยื่อครีบจะกลายเป็นครบี โดยปกติแล้วลกู ปลากัดครอกแรกน้ันจะมปี รมิ าณมากถงึ 100 ตัว
ครบี สว่ นหางเร่มิ มน แตค่ รอกตอ่ ๆ ไปจะลดปริมาณลงตามล�ำ ดับ

วันที่ 6 ทอ้ งของตวั ออ่ นจะมลี ักษณะหนามากขนึ้ กระดูกบรเิ วณ
หางสามารถงอได้ สงั เกตเหน็ กา้ นครบี ของครีบหาง แตก่ ้านครีบยัง
ไมแ่ บ่งกนั เป็นข้อๆ เหน็ ก้างที่ย่ืนออกมาจากกระดกู สนั หลงั เดน่ ชัด
ข้ึน