รายวิชา สังคมศึกษา สค31001 ม.ปลาย

193

3. สถาบนั ทเ่ี กย่ี วของกบั การแลกเปลี่ยน ไดแก
1) คนกลาง (Middleman) หมายถึง ผูทําหนาที่เปนส่ือกลางระหวางผูผลิตกับผูบริโภค เชน

พอคาขายปลีก พอคาเรตาง ๆ เปนตน คนกลางมีประโยชนทําใหผูบริโภคไดใชสินคาและบริการตามความ
ตองการแตถ าคนกลางเปน ผูเอาเปรียบผบู รโิ ภคมากเกนิ ไปจะทําใหประชาชนเดอื ดรอน

2) ธนาคาร (Bank) คือ สถาบันการเงินที่ใหความสะดวกในดานการแลกเปลี่ยน ธนาคารทํา
หนาท่เี ปน ตวั กลางระหวางผอู อมและผลู งทนุ

3) ตลาด (Market) ในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง กระบวนการแลกเปลี่ยนซ้ือขายสินคาและ
บรกิ าร ไมไดหมายถึงสถานท่ีทําการซ้ือขายสนิ คา แตเปนสถานทใ่ี ด ๆ ทส่ี ามารถติดตอซ้ือขายกันได อาจจะมี
หลายรูปแบบ เชน ตลาดขา ว ตลาดหนุ ตลาดโค กระบอื เปนตน หนา ทีส่ ําคัญของตลาด ไดแก

3.1) การจัดหาสินคา (Assembling) คอื จัดหา รวบรวมสินคา และบริการมาไวเพื่อจําหนาย
แกผตู อ งการซ้ือ

3.2) การเก็บรักษาสนิ คา (Storage) คอื การเกบ็ รกั ษาสนิ คา ท่ีรอการจาํ หนา ยแกผตู องการซอ้ื
หรือเกบ็ เพื่อการเก็งกาํ ไรของผูข าย เชน โกดัง หรอื ไซโลเก็บพืชผลตาง ๆ เปน ตน

3.3) การขายสินคา และบรกิ าร (Selling) ทาํ หนา ที่ขายสนิ คาและบรกิ ารแกผูต องการซอ้ื เชน
รานคาปลกี หา งสรรพสินคา ตลาดสด เปนตน

3.4) การกําหนดมาตรฐานของสินคา (Standardization) ทําหนาที่กําหนดมาตรฐานของ
สินคาท่นี าํ มาเสนอขายในดานของนํ้าหนกั ปริมาณและคณุ ภาพ เพือ่ ใหผ ซู ือ้ เกดิ ความไววางใจในสินคาที่นํามา
เสนอขาย

3.5) การขนสง (Transportation) ระบบการขนสงทําหนาท่ีสงสินคาที่นํามาแลกเปล่ียนซ้ือ
ขายกนั การขนสงมคี วามสําคญั เพราะทุกขั้นตอนของการผลิตจะตองผานกระบวนการขนสงทง้ั สน้ิ

3.6) การยอมรับการเสี่ยงภัย (Assumtion of Risk) ตลาดจะยอมรับการเสี่ยงภัยตาง ๆ
อนั อาจเกดิ ข้ึนจากการแลกเปล่ียนซอ้ื ขาย อาทิ ความเสยี่ งภยั เกี่ยวกบั สนิ คาสญู หายหรอื เสอ่ื มภาพ เชน สินคา
การเกษตร ยารักษาโรค อาหาร เปนตน

3.7) การเงิน (Financing) ตลาดทําหนาที่รับจายเงินในข้ันตอนตาง ๆ ของการซื้อขาย
ตลอดจนการจัดหาทนุ หมุนเวียนและสนิ เชือ่ ตาง ๆ เพือ่ การดําเนนิ ธรุ กิจเกย่ี วกับการแลกเปล่ยี นซ้อื ขาย

ในการแขงขนั ตลาดแบง ออกเปน 2 ลกั ษณะคือ
1) ตลาดท่ีมีการแขงขันท่ีไมสมบูรณ (Imperfect Competitive Market) เปนตลาดที่พบอยู

โดยทวั่ ไปในประเทศตา ง ๆ ลักษณะสาํ คญั ของตลาดชนิดน้ีคือ มักมีการจํากัดอยางใดอยางหน่ึงที่ทําใหผูขาย
หรือผซู ื้อมอี ิทธพิ ลตอการกําหนดราคาหรือปริมาณได ตลาดที่มีการแขงขันไมสมบูรณแบงออกเปน 3 แบบ
ไดแก

1.1) ตลาดก่ึงแขงขันก่ึงผูกขาด (Monopolistic Comtetition) คือ ตลาดที่มีผูซื้อขาย
จาํ นวนมาก สนิ คา ของผูขายแตล ะรายจะมคี วามแตกตางกันเพียงเลก็ นอยแตไมเหมอื นกนั ทุกประการ สามารถ
ท่ีจะทดแทนกนั ไดแ ตไ มอาจทดแทนกันไดอยางสมบูรณ สวนใหญจะแตกตางกันในเรื่องของการบรรจุหีบหอ

194

และเครื่องหมายการคา ในตลาดชนิดน้ีผูขายสามารถกําหนดราคาไดบางแตตองคํานึงถึงราคาของผูขาย
รายอื่น ๆ ดวย ตัวอยางของสินคาในตลาด กึ่งแขงขันกึ่งผูกขาด ไดแก ผงซักฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระผม
แปง เด็ก เปน ตน

1.2) ตลาดผขู ายนอยราย (Oligopoly) หมายถงึ ตลาดทมี่ ผี ขู ายไมม ากนัก ผูขายแตละราย
จะมีสวนแบง ในตลาด (Market Share) มาก สนิ คาที่ซื้อขายในตลาดจะมลี กั ษณะคลา ยคลงึ กันแตไ มเหมอื นกัน
ทุกประการ เชน การผลิตนาํ้ อัดลมในประเทศไทยมีเพยี งไมกีร่ าย ถาหากผูผลติ นํ้าอัดลมรายใดลดราคาสินคา
ลงจะทําใหปรมิ าณขายของผูผลิตรายน้ันเพิ่มข้ึนและปริมาณขายของผูอ่ืนจะลดลง แตอยางไรก็ตามผูขายใน
ตลาดชนดิ นีม้ กั จะไมลดราคาแขง ขนั กนั เพราะการลดราคาเพอ่ื แยงลกู คาซึ่งกันและกันในที่สุดจะทําใหรายได
ของผูขายทกุ รายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพิม่ ดงั นั้น ผขู ายมกั จะแขงขันกันดวยวิธีอ่ืน เชน การโฆษณาและการ
ปรับปรุงคุณภาพของสินคา เปนตน ตัวอยางสินคาในตลาดชนิดนี้ ไดแก น้ําดื่ม น้ําอัดลม น้ํามัน รถยนต
เปนตน

1.3) ตลาดผูกขาด (Monopoly) หมายถงึ ตลาดทม่ี ีผูขายเพียงรายเดียวสินคาท่ีซื้อขายใน
ตลาดมีคุณลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมอื นใคร ไมสามารถหาสินคา อื่นมาทดแทนไดอ ยางใกลเ คียง เปนการผูกขาดตาม
นโยบายของรัฐบาล เชน การผลติ บหุ รี่ การออกสลากกินแบง เปนตน หรอื ขนาดของกิจการตอ งใหญม าก เชน
กจิ การรถไฟใตดิน โทรศัพท การผลิตไฟฟา เปน ตน

2) ตลาดแขง ขนั สมบรู ณ (Prefect Competitive Market) มีลกั ษณะดงั น้ี
2.1) ผูขายและผูซื้อมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปนปริมาณสินคาเพียง

เล็กนอยเม่ือเทยี บกบั จํานวนซ้อื ขายทงั้ ตลาด ดังนัน้ การเปล่ยี นแปลงปรมิ าณซ้อื ขายของผูซอ้ื และผูขายรายใด
รายหนง่ึ จึงไมท าํ ใหอุปสงคข องตลาดเปลี่ยนแปลง และไมส ง ผลกระทบตอราคาตลาด

2.2) สินคามคี ุณลกั ษณะและคุณภาพใกลเคียงกันมาก (Homogeneous Product)
หมายความวา ในสายตาของผูซอ้ื เห็นวา สินคาดังกลาวของผขู ายแตล ะรายไมแ ตกตางกันจะซอื้ จากผูขายรายใด
ก็ไดต ราบเทา ที่ขายในราคาตลาด

2.3) ผผู ลิตรายใหมส ามารถเขาสตู ลาดไดโดยงา ย ขณะเดียวกันการเลิกกิจการก็สามารถทํา
ไดโดยไมมีอุปสรรคในการเขาและออกจากตลาด (Free Entry and Exit) กิจการใดที่มีกําไรสูงจะมีผูเขามา
แขง ขันมากเพอื่ จะไดมีสวนแบงในกําไรนั้น แตกิจการใดขาดทุนผูประกอบกิจการจะเลิกไปเพื่อไปประกอบ
กจิ การอยางอน่ื ที่ทํากาํ ไรมากกวา

2.4) ปจจยั การผลิตสามารถเคล่ือนยายไดโดยสมบูรณ (Perfect Mobility of factors of
Production) ปจจัยการผลติ สามารถเคลอ่ื นยายจากกจิ กรรมทีม่ ีผลตอบแทนต่ําไปยงั กิจกรรมที่มีผลตอบแทน
สูงกวาทนั ทีโดยไมต องเสียตนทุนการเคล่อื นยา ยแตอยางใด

2.5) ผซู ้อื ผูขายมขี อมลู ขา วสารสมบรู ณ (Perfect information หรอื Perfect Knowledge)
กลาวคอื ผูซ ้อื ผูขายสามารถเขาถึงขอมูลเก่ียวกบั ตลาด เชน ราคาสินคาในแตละพื้นท่ไี ดส ะดวกและเสมอภาค
กนั เปนตน

195

ในตลาดแขงขันสมบรู ณดงั กลาว การจดั สรรและการใชท รพั ยากรท่มี อี ยูอยางจํากดั รวมทั้งสินคาและ
บริการตาง ๆ จะถูกกําหนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรือโดยปฏิสัมพันธของผูซ้ือและผูขาย
จาํ นวนมากในตลาดซึง่ ในทางเศรษฐศาสตร กค็ ืออุปสงคแ ละอปุ ทานตลาดนัน่ เอง การซอื้ ขายเปน ไปตามความ
พอใจของผซู อ้ื และผขู ายอยา งแทจ ริง

4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรัฐบาล
ราคาสนิ คาและบริการในตลาดบางครงั้ อาจถกู แทรกแซงโดยรฐั บาลกไ็ ด ซงึ่ สามารถทาํ ไดใน 3 กรณี คือ

1) การกําหนดราคาสงู สดุ (Fixing of Maximum Prices) ในกรณที ร่ี ฐั บาลเหน็ วา สนิ คา ทจี่ ําหนา ย
จําเปนตอการครองชีพในทองตลาดเกิดการขาดแคลนและราคาสินคาสูงข้ึน ทําใหประชาชนไดรับความ
เดือดรอน รัฐบาลจะเขาควบคุมโดยกําหนดราคาสูงสุดของสินคาน้ัน ๆ เชน เน้ือสัตว น้ําตาลทราย
เปนตน

2) การประกันราคาขั้นตํ่า (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาราคา
สนิ คาบางอยางลดตํา่ ลง จนอาจเกิดผลเสยี แกผ ผู ลิต เชน สินคา การเกษตรบางประเภทรัฐบาลจะเขาควบคุม
โดยกาํ หนดราคาข้ันตํา่ หรอื ถา ไมม ีพอ คา รบั ซ้อื รฐั บาลจะเขา รับซอื้ เอง เปนตน

3) การพยุงราคา (Price Support) เปนมาตรการที่รัฐบาลชวยใหราคาสินคาชนิดใดชนิดหน่ึง
เพิม่ สูงขึน้ เพอื่ ประโยชนของผูผลิตหรือผูขายอาจกระทําโดยการเขาแทรกแซงตลาดของรัฐบาลดวยการเขา
แขงขนั การซ้ือกับเอกชน เพ่ือขยายอุปสงค หรือการใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตที่ลดการผลิตลงเพ่ือลดอุปทาน
ใหมีนอ ยลงกไ็ ด

กลาวไดว า การแลกเปลี่ยนเปนกิจกรรมที่สําคัญตอการกระจายสินคาและรายไดไปยังบุคคลตาง ๆ
ซ่งึ ตองอาศยั สถาบันท่ีเกี่ยวของกับการแลกเปลี่ยนหลายสถาบัน อาทิ คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบัน
อ่นื ๆ อีกมากมาย รวมทง้ั บทบาทของรัฐบาลที่จะเขา มาอาํ นวยความสะดวกใหก ารแลกเปล่ยี นดาํ เนินไปดวยดี

สรุป

การแลกเปลี่ยน หมายถึง การเปล่ียนความเปนเจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือยาย
กรรมสทิ ธิ์หรอื ความเปน เจาของระหวางบุคคลหรือธุรกิจ การแลกเปลี่ยนมีวิวัฒนาการมายาวนานต้ังแตการ
แลกสิ่งของกับสิ่งของจนถึงปจจุบันท่ีใชระบบเงินและเครดิตและอาศัยสถาบันตาง ๆ เปนตัวกลางในการ
แลกเปลี่ยน

แบบฝกหดั ทา ยบทเร่ืองท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกจิ

คําส่ัง เมื่อผูเรียนศึกษา เร่ืองกระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปน้ี โดยเขียนในสมุด
บนั ทึกกิจกรรมการเรยี นรู
แบบฝกหดั ท่ี 1 ใหผูเ รยี นศกึ ษาวเิ คราะหช่อื สินคา และประเภทของสินคาตามท่ีกําหนด แลวนําช่ือ ประเภท
สนิ คาใสท า ยชื่อสินคา ใหส ัมพันธ / สอดคลอ งกัน

196

ก. สินคาไรราคา (Free Goods)
ข. สินคา เศรษฐทรพั ย (Economic Goods)
ค. สินคาสาธารณะ (Public Goods)

1. นาํ้ ทะเล ......................................................................................
2. ผลไม ......................................................................................
3. โทรศพั ท ......................................................................................

4. รถยนต ......................................................................................
5. ขยะ ......................................................................................
7. ปลาทตู วั เลก็ ......................................................................................

8. กองทพั แหง ชาติ ......................................................................................
9. ขาวสารชนดิ 25% ......................................................................................
10. แสงแดด ......................................................................................

แบบฝก หัดที่ 2 ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอไปน้ี
1. การผลติ หมายถึง อะไร

…………………………………………………………………………………………………….…………..…………………
2. ปจ จยั การผลิต ไดแกอะไรบาง

………………………………………………………………………………………………………………..…………………

3. ลาํ ดบั ข้นั การผลติ มกี ีล่ าํ ดับขั้น ไดแ กอะไรบาง
………………………………………………………………………………………….……………………….………………
………………………………………………………………………………………………………………..……………......

4. สินคา มีกี่ประเภท อะไรบา ง
.........................................................................................................................………....
.........................................................................................................................………....

5. สิ่งกําหนดการผลิตไดแกอะไรบาง
……………………………………………………………………………………………………………………..…………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

6. ประเภทของหนวยธรุ กจิ ไดแกอ ะไรบา ง
………………………………………………………………………………………………………..………………...……
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

197

7. การแบง สรร หมายถงึ อะไร
……………………………………………………………………………………………………………………..…………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

8. การแบง สรรมีกีป่ ระเภท อะไรบาง
………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

9. ความแตกตา งในดา นรายไดข องคนเราเกิดจากอะไร
………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

แบบฝก หัดที่ 3 ใหผูเรยี นอา นขอ ความทกี่ าํ หนดใหแ ลว ตอบคําถาม
อปุ สงค (Demand) หมายถงึ ความตอ งการของผูบ ริโภคในการท่ีจะบริโภคสินคาอยางใด อยางหนึ่ง

ดว ยเงินที่เขามอี ยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนึ่ง เปน ความตอ งการทีผ่ ซู ้อื ตอ งการและเต็มใจท่จี ะซอ้ื สนิ คา

อุปทาน (Supply) หมายถงึ ปรมิ าณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหนง่ึ ตามความตอ งการของผูซอื้ เปน
สภาพการตดั สินใจของผขู ายวาจะขายสนิ คา จํานวนเทาใด ในราคาเทา ใด

ใหผเู รียนพจิ ารณาตารางแสดงอุปสงค อุปทานของลําไยในตลาดแหง หนึ่ง แลว ตอบคําถาม

ตารางราคาลําไย

ราคา (บาท) ปริมาณซ้อื (Demand) ปริมาณจา ย (Supply)
(กก.) (กก.)
30 20 80
25 35 65
20 50 50
15 65 35
10 80 20

198

คําถาม
1. ราคาสินคา จะสงู หรือตาํ่ ขึน้ อยูกบั

....................................................................................................................
2. เพราะเหตุใดลาํ ไยราคากโิ ลกรมั ละ 30 บาท ผซู อื้ จึงตองการซื้อนอ ย

....................................................................................................................

3. ณ ราคาเทาใดที่ผูข ายตอ งการขายลําไยนอ ยทส่ี ุด
....................................................................................................................

4. ลาํ ไยราคา 20 บาท เรียกวา

....................................................................................................................
5. ปริมาณลาํ ไย 50 กิโลกรัม เรียกวา

....................................................................................................................

แบบฝก หดั ที่ 4 ใหผ เู รยี นศึกษาปจ จัยการผลิตและผลตอบแทนตอ ไปน้แี ลว ตอบคําถามท่กี ําหนดให

ในการผลติ สนิ คา จะตองอาศยั ปจ จัยการผลิต 4 อยา ง คอื
1. ที่ดิน (Land) หมายถงึ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ุกชนดิ มผี ลตอบแทนเปนคา เชา
2. แรงงาน (Labour) หมายถงึ ความมานะพยายามของมนษุ ยท ัง้ ทางกายและทางสมองมผี ลตอบแทน
เปน คา จา ง
3. ทนุ (Capital) หมายถึง สนิ คาประเภททนุ หรือเคร่ืองมือในการผลติ มผี ลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี
4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดต้ังองคการเพ่ือผลิตสินคาและบริการ
มผี ลตอบแทน คอื กาํ ไร

ใหผ ูเ รียนแสดงผลตอบแทนของปจ จัยการผลติ แตละชนดิ

ปจ จยั การผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต

1. ที่ดนิ

2. แรงงาน

3. ทุน

4. ผปู ระกอบการ

199

เรอ่ื งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ

1. ความหมายและความสาํ คญั ของการพัฒนาเศรษฐกิจ
การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึง การเปล่ียนแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมอื ง และเศรษฐกิจใหอยู

ในภาวะทีเ่ หมาะสม เพ่อื ทําใหร ายไดทแี่ ทจริงเฉล่ียตอบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง อันเปนผลทําใหประชากร
ของประเทศมีมาตรฐานการครองชพี สงู ขนึ้

การพัฒนาเศรษฐกจิ ของแตละประเทศ จะมจี ดุ มุงหมายทแ่ี ตกตางกัน ท้งั น้ีเนอ่ื งจากทรัพยากร
การผลิต สภาพภูมิศาสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวัฒนธรรมไมเหมือนกัน แตอยางไรก็ตาม ในแตละประเทศ
ยังคงมีจดุ มงุ หมายท่ีเหมอื นกันประการหน่ึง คือ มุงใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยางมีเสถียรภาพ
เพื่อใหป ระชากรของประเทศอยูดกี ินดนี น่ั เอง

การพัฒนาเศรษฐกิจ หากทาํ ไดผลดียอ มสงผลใหประเทศมีฐานะทางเศรษฐกิจดีข้ึน ประชาชนมี
ความเปนอยสู ุขสภาพในทางตรงกันขาม หากการพฒั นาเศรษฐกิจไมไ ดผลหรอื ไมไ ดร ับการเอาใจใสอ ยา งจริงจัง
ฐานะทางเศรษฐกจิ ของประเทศก็จะทรดุ โทรมลง และประชาชนมีความเปนอยูแรนแคน มากขึน้

สาํ หรบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทยน้ันไดมีการพัฒนาอยางตอเน่ืองและใหความสําคัญ
มาก โดยเฉพาะอยางย่งิ การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจ โดยจะเหน็ ไดจากการกําหนดให มีหนวยงานรับผิดชอบ
ในการจัดทําแผน คือ สาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ซ่ึงในปจจุบันประเทศไทย
มีแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติทัง้ หมด 11 ฉบับ

2. ปจ จยั ทีเ่ กีย่ วของกบั การพัฒนาเศรษฐกจิ
ปจ จยั ทีเ่ ก่ียวของกับการพัฒนาเศรษฐกิจมี 4 ประการ คือ ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางการเมือง

ปจ จยั ทางสังคม และปจจยั ทางเทคโนโลยี ซ่ึงปจจยั ดังกลา วมรี ายละเอยี ดดังน้ี
2.1 ปจ จยั ทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลใหเกิดการเพ่ิมข้ึนของรายไดตอบุคคลมี 4

อยาง คอื
1) การสะสมทุน การสะสมทนุ จะเกดิ ขึ้นไดใ นกรณีทมี่ รี ายไดประชาชาติสูงขึ้น ซึ่งทําใหเกิด

เงินออมและเงินลงทนุ เพมิ่ ขนึ้ ซ่งึ เม่อื มกี ารสะสมทนุ ขึ้นแลว กจ็ ะมผี ลตอการเพ่มิ การผลติ และรายไดตอบุคคล
ตามมา

2) การเพิม่ จํานวนประชากร ในปจจุบันน้ันการเพ่ิมจํานวนประชากรกอใหเกิดผลเสียทาง
เศรษฐกิจอยา งมาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการผลิตจะมีประสิทธิภาพต่ําลงเนื่องจากมีการใชทรัพยากรธรรมชาติ
กันมากขนึ้ ซ่งึ มผี ลทําใหทรัพยากรเสื่อมคุณภาพและทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได
นอกจากน้เี มอื่ มีประชากรเพ่ิมข้นึ ทําใหรฐั บาลตอ งเสียคาใชจา ย ดา นสวัสดิการเพิ่มขึ้น เชน คาใชจายดานการ
จดั การศกึ ษา การสาธารณสุขและการสาธารณูปโภค เปนตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสียคาใชจายดังกลาว
แลว ยงั มีปญ หาอยา งอื่นตามมาอกี เชน ปญหาดานการจราจร ปญ หาดานมลพษิ ฯลฯ

3) การคนพบทรพั ยากรใหม ๆ ทําใหเ กิดโอกาสใหม ๆ ในการผลิต รวมท้ังมีผลทําใหมีการ
ลงทุนเพม่ิ ขน้ึ และสงผลในการเพิม่ ขนึ้ ของผลผลิตเพือ่ ใหป ระชาชนไดบ รโิ ภคมากข้นึ

200

4) ความกาวหนา ทางเทคโนโลยจี ากความกา วหนาทางเทคโนโลยีในปจจุบัน จะเห็นไดวามี
การนาํ เคร่อื งจกั รมาใชในการผลิต ดังนนั้ จึงทําใหมีความสามารถในการผลิตไดมาก ปริมาณผลผลิตก็เพิ่มข้ึน
และเปนไปอยางสมาํ่ เสมอ ประการท่ีสําคญั ชว ยลดตนทนุ ในการผลิตไดเ ปน จํานวนมากอีกดวย

2.2 ปจจยั ทางการเมือง
ปจจัยทางการเมืองนับวามีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจมากดวยเชนกัน โดยเฉพาะในดาน

นโยบายและความมน่ั คงการปกครอง การเปล่ยี นแปลงรัฐบาลบอ ย ๆ หรอื การยดึ อํานาจ โดยรฐั บาลเผด็จการ
จะมสี วนทําใหเกิดปญ หาดานการผลติ ตางชาตไิ มส ามารถเขาไปลงทนุ ดา นการผลิตได นอกจากนอี้ งคก รธุรกจิ
ภายในประเทศเองกอ็ าจตอ งหยุดซะงกั ตามไปดวย

2.3 ปจ จยั ทางสงั คม
ปจ จัยทางสังคมมีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจไมแพปจจัยอ่ืน ๆ โดยเฉพาะประเทศ ที่กําลัง

พัฒนา ซ่ึงพบวาสวนใหญประชาชนมักขาดความกระตือรือรนในการทํางานและมีนิสัยใช จายเงินฟุมเฟอย
การเก็บออมจงึ มีนอ ย และเมอ่ื มีรายไดเ พิ่มมักใชจ า ยในการซือ้ เครื่องอุปโภคบรโิ ภคทีอ่ าํ นวยความสะดวกสบาย
มากกวา ทจี่ ะไปลงทนุ ในการผลิตเพอื่ ใหรายไดงอกเงยข้นึ

2.4 ปจ จยั ดานเทคโนโลยี
ใ น ป ร ะ เ ท ศ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยี ชั้ น สู ง ช ว ย ทํ า ใ ห เ พิ่ ม ผ ล ผ ลิ ต ไ ด ม า ก ข้ึ น

ในขณะเดียวกันก็สามารถประหยดั การใชแรงงานซง่ึ มีอยอู ยา งจาํ กัด โดยการใชเ ครื่องจักรทุนแรงตาง ๆ แตใน
ประเทศกําลังพัฒนาการใชเทคโนโลยีมีขอบเขตจํากัดเน่ืองจากยังขาดผูมีความรู ความสามารถ ดานการใช
เทคโนโลยี ขาดเงินทนุ ท่จี ะสนับสนนุ การคน ควาวจิ ัยทางดา นเทคโนโลยีใหม ๆ และท่ีสําคัญการใชเ คร่ืองจักร
ทุนแรงในประเทศทก่ี ําลังพฒั นาจะกอ ใหเกิดปญหาดาน แรงงานสว นเกิน แทนท่ีจะทําใหก ารวา งงานนอ ยลง

3. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศไทย
ประเทศไทยไดมีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติตั้งแตมี พ.ศ. 2504 โดยเริ่ม

ตง้ั แตฉ บับที่ 1 จนถงึ ปจจบุ นั คอื ฉบบั ที่ 11 มกี ารกาํ หนดวาระของแผน ฯ ดงั นี้
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 1 พ.ศ. 2504 – 2509
แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ที่ 2 พ.ศ. 2510 – 2514
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 3 พ.ศ. 2515 – 2519
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2520 – 2524
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 5 พ.ศ. 2525 – 2529
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 6 พ.ศ. 2530 – 2534
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 7 พ.ศ. 2535 – 2539
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 8 พ.ศ. 2540 – 2544
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับที่ 9 พ.ศ. 2545 – 2549
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 10 พ.ศ. 2550 – 2554
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 11 พ.ศ. 2555 – 2559

201

3. สาระสาํ คญั และผลการใชพ ฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ

แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

ฉบับที่ 1 จุดมงุ หมาย สงเสรมิ อตุ สาหกรรมทดแทนการ G.D.P. เพม่ิ ขนึ้ 8 % ตอไป

พ.ศ. 2504 - 2509 นาํ เขา การกระจายรายไดไมเปน

สาระสําคญั เนนการลงทนุ เศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน ธรรมเกิดปญ หาสาํ คญั

เชน เขอ่ื น ไฟฟา ประปา ถนน และ ในชวงนค้ี ือประชากร

สาธารณูปการอืน่ ๆ นอกจากนยี้ งั มีการพฒั นา เพิม่ ข้นึ อยางรวดเรว็

การศกึ ษาระดบั อดุ มศึกษาไปสูภูมภิ าคเปน

ครงั้ แรก (ตั้งมหาวิทยาลยั เชยี งใหม, ขอนแกน)

อปุ สรรค ขาดบคุ ลากรทางวิชาการและการ

บรกิ าร

ฉบบั ท่ี 2 จดุ มงุ หมาย พัฒนาสงั คมควบคกู ับการ พัฒนา อตั ราการขยายตัวทาง
เศรษฐกจิ สงู แตตํ่ากวา
พ.ศ. 2510 - 2514 เศรษฐกจิ แผนฉบบั นีจ้ งึ เร่ิมใชชือ่ วา เปา หมาย การกระจาย
“แผน พัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาต”ิ รายไดไ มเปน ธรรม

สงเสรมิ การผลิตเพื่อการสงออก

ฉบับที่ 3 สาระสาํ คัญ เนน การพัฒนาสงั คม โดยลด G.D.P. เพม่ิ ขึน้ 6.2% ตอ
ปซ ึ่งตาํ่ กวา เปาหมายทั้งน้ี
พ.ศ. 2515 - 2519 ชองวางของการกระจายรายไดนอกจากนี้ยงั ได เพราะสภาพดินฟา อากาศ
เร่ิมโยบายประชากรและการวางแผนครอบครวั
แปรปรวนประกอบกบั การ
ผันผวนของเศรษฐกจิ โลก
(โดยเฉพาะการข้ึนราคา

นา้ํ มัน) อุตสาหกรรมทําให
ไทยตองนําเขาสนิ คาทนุ
มากข้ึนจนตอ งประสบ

ภาวะขาดดลุ การคา และ
ดลุ ชําระเงนิ อยางมาก

ฉบบั ที่ 4 จดุ มงุ หมาย เนนการกระจายรายไดแ ละสรา ง ผลการพฒั นาสงู กวา
เปาหมายเลก็ นอยยงั คงมี
พ.ศ. 2520 - 2524 ความเปนธรรมทางสังคมมกี ารปรับปรงุ ปญ หาตอ งพงึ่ พาการ

อุตสาหกรรมเพ่อื ขยายการสงออกและพัฒนา

202

แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

ทรัพยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะนาํ้ มนั และกาซ นาํ เขาขาดดลุ การคา ความ
ธรรมชาต)ิ มาใชประโยชนนอกจากน้มี ีการ
พัฒนาเมอื งหลกั ในแตล ะภาคอยางชดั เจน ยากจนในชนบทการ
พัฒนาสงั คมความเสอื่ ม
โทรมของสง่ิ แวดลอม

ฉบับที่ 5 จดุ มุงหมาย แกป ญหาการกระจายรายได และ G. D.P. เพม่ิ ขน้ึ 4.4%
พ.ศ. 2525 - 2529 ความยากจนในชนบท โดยใหช าวชนบทมสี วน ตอ ปซ ึง่ ตํา่ กวาเปา หมาย
รวมในการแกป ญหาดว ยตัวเองมากทสี่ ดุ ประสบความสาํ เร็จในการ

นอกจากนีย้ งั เนนการพฒั นาเมอื งในพนื้ ทีช่ ายฝง พัฒนาชนบททยี่ ากจนและ
ตะวันออก การลดอัตราการเพม่ิ
ประชากร

ฉบบั ที่ 6 จุดมงุ หมาย เนน การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ และ เศรษฐกจิ ขยายตัวสูงและ
พ.ศ. 2530 - 2534 พฒั นาคุณภาพประชากร เปดกวางเขาสรู ะดบั
นานาชาตมิ ากข้นึ
สาระสําคัญ โครงสรางเศรษฐกจิ เริ่มเขา
พัฒนาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร สูภ าคอตุ สาหกรรมฐานะ
การเงินการคลังของ
เทคโนโลยี และทรพั ยากรธรรมชาติ ปรบั ปรงุ ประเทศมเี สถียรภาพ
(ดลุ การคลังเกินดลุ ครั้ง
คณุ ภาพสนิ คาไทยเพอื่ แขงขนั ในตลาดโลก แรกในป 2531) ยงั คงมี
ปญ หาการกระจายรายได
กระจายรายไดส ภู ูมภิ าคและชนบท แผนฉบบั นี้ ขาดบริการขนั้ พน้ื ฐานและ
เงนิ ออมปญ หาสังคมและ
หันมาเพมิ่ บทบาทของภาคเอกชนในการพัฒนา ความเสือ่ มโทรมของ
ทรัพยากรธรรมชาตริ ะบบ
ประเทศมากขึ้นอุปสรรค ขาดแคลนบรกิ ารขน้ั ราชการไมด พี อ
พนื้ ฐาน (เชน ถนน ไฟฟา ทาเรอื สนามบนิ )

และแรงงานฝม ือ

ฉบบั ท่ี 7 จดุ มุงหมาย เนน “ปรมิ าณทางเศรษฐกจิ ” การเปดเสรที างการเงนิ ทํา
พ.ศ. 2535 - 2539 “คุณภาพประชากร” และ “ความเปน ธรรมทาง ใหฟ องสบแู ตก เปน

สังคม” ใหส มดลุ กนั สาระสําคญั เนนการ ตนเหตุของวิกฤตเิ ศรษฐกจิ
ไทย (ตมยาํ กุง)
พฒั นาคุณภาพชวี ติ โดย มงุ การขยายตัวและ

203

แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

เสถียรภาพทางเศรษฐกจิ พฒั นากรงุ เทพฯ และ
ปริมณฑลใหเ ช่อื มโยงกับพน้ื ทชี่ ายฝง ทะเล
ตะวันออก

ฉบบั ที่ 8 จดุ มงุ หมาย เนน “การพฒั นาทรัพยากร เกิดวกิ ฤตเศรษฐกจิ ไทย
ในเดือนกรกฎาคม 2540
พ.ศ. 2540 - 2544 มนษุ ย และคณุ ภาพชีวิตของคนไทยเปนสาํ คัญ ทําใหเ กิดภาวะชะงกั งนั
ทางเศรษฐกจิ และรฐั ตองกู
การพัฒนาคุณภาพชีวิต สงิ่ แวดลอ มและ เงินจาก IMF มาพยุงฐานะ
ทางเศรษฐกจิ
ทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ หรบั การพฒั นาอยาง

ยัง่ ยนื และยาวนาน การกระจายความเจริญสู

สว นภมู ิภาคโดยใหค วามสําคัญแกการพฒั นา

กลุม คนในชนบท และกระจายอํานาจบรหิ ารสู

ทอ งถ่นิ กําหนดเขตเศรษฐกจิ อยางจรงิ จงั และ

ชัดเจนโดยรัฐ เขา ไปดแู ลใหก ารสนบั สนุนการ

ปลูกพืชตามท่กี ําหนดให

ฉบบั ที่ 9 จดุ มุง หมาย เนน พฒั นาคนเปน ศนู ยก ลางปรบั

พ.ศ. 2545 - 2549 โครงสรา งการพฒั นาประเทศ ใชค วามคิดเห็น

ประชาชนท้งั ประเทศ มากําหนดกรอบและ

ทศิ ทางของแผนพัฒนาฯ ใชแ นวพระราชดําริ

“เศรษฐกจิ พอเพียง” เปน วิสยั ทศั นของแผน

การพฒั นาทีย่ ่ังยืน และความอยดู ีมีสขุ ของคน

ไทยรากฐานการพัฒนาประเทศทเี่ ขม แข็ง

กระจายผลประโยชนแ กปญ หาความยากจน

ฉบบั ที่ 10 จุดมงุ หมาย เนน “สังคมอยเู ย็นเปน สุข

พ.ศ. 2550 - 2554 รวมกนั ” ภายใตแ นวปฏบิ ัติของ “ปรชั ญา

เศรษฐกจิ พอเพยี ง”การพฒั นาแบบบรู ณาการ

เปนองคร วมทม่ี ี “คนเปนศูนยกลางการพฒั นา”

การพฒั นาทีย่ งั่ ยืนการพฒั นาคนและ เทคโนโลยี

204

4. วเิ คราะหส าระสําคัญจากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10
จากแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 10 ไดสรุปสาระสําคัญเก่ียวกับสถานะดาน

เศรษฐกจิ ของประเทศไว คือ ประเทศไทยมีการเจริญเติบโตอยางตอเนื่องอัตราเฉล่ีย 5.7 ตอป ชวงป 2545 -
2548 และจัดอยูในกลมุ ประเทศท่มี ีรายไดปานกลาง โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญเปนอันดับท่ี 20 จากจํานวน
192 ประเทศของโลก มีบทบาททางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดในขณะท่ีการ
แขงขันสูงขึ้น ตลอดถึงการพัฒนาเศรษฐกิจฐานความรูของประเทศไทยปรับตัวสูงข้ึน โครงสรางการผลิตมี
จุดแข็ง คือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเส่ียงจากภาวะผันผวนของวัฎจักรเศรษฐกิจ สามารถ
เช่ือมโยงการผลิตเพื่อสรางมูลคาเพิ่มไดมากข้ึน แตเศรษฐกิจไทยมีจุดออนในเชิงโครงสรางที่ตองพ่ึงพิงการ
นําเขาวตั ถุดิบ ชิน้ สว น พลังงาน เงินทุนและเทคโนโลยีในสัดสวนที่สูง การผลิตอาศัยฐานทรัพยากรมากกวา
องคความรู มีการใชทรัพยากรเพื่อการผลิตและบริโภคอยางสิ้นเปลือง ทําใหเกิดปญหาสภาพแวดลอมและ
ผลกระทบในดานสังคมตามมา โดยไมไดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใช
พลังงานเชิงพานิชยส ูงถงึ รอ ยละ 38 โครงสรา งพื้นฐานดานเทคโนโลยสี ารสนเทศและสื่อสาร รวมถึงน้าํ เพือ่ การ
บรโิ ภคยังไมก ระจายไปสูพื้นท่ีชนบทอยา งเพียงพอและท่ัวถึง โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี
และนวัตกรรมยงั อยูในระดับตาํ่ และเปน รองของประเทศที่เปนคูแขง ทางการคา

ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูท่ีมีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับท่ีดี จากการดําเนินนโยบายเพ่ือฟนฟู
เสถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตามราคานํ้ามันที่เพิ่มสูงขึ้นและตอเน่ืองถึง
ปจจบุ นั สง ผลใหด ุลการคา ดุลบัญชเี ดินสะพดั ขาดดุลเพม่ิ ขึน้ สะทอนถึงปญหาความออ นแอในเชิง โครงสรางท่ี
พง่ึ พงิ ภายนอกมากเกินไป ประเทศไทยยังมกี ารออมต่ํากวาการลงทนุ จึงตองพ่งึ เงินทุนจากตา งประเทศทําใหมี
ความเสย่ี งจากการขาดดลุ บญั ชเี ดนิ สะพัด และจากการเคลอ่ื นยายเงินทนุ ระหวางประเทศ จงึ จาํ เปนตอ งพฒั นา
ระบบภูมิคุมกันทางเศรษฐกิจภายใตเงื่อนไขบริบทโลกที่มีการเคลื่อนยายอยางเสรีของคนองคความรู
เทคโนโลยี เงินทนุ สินคา และบรกิ าร

การพฒั นาเพื่อเสรมิ สรางความเปน ธรรมทางเศรษฐกิจและการแกไขปญหาความยากจนมีสวนชวยให
ความยากจนลดลงตามลําดับและการกระจายรายไดป รบั ตวั ดีข้ึนอยา งชา ๆ

5. แนวคดิ หลักและทศิ ทางการปรบั ตัวของประเทศไทย จากสถานการณด ังกลาวจาํ เปนตอ งปรับตัว
หันมาปรบั กระบวนทรรศนก ารพัฒนาในทิศทางที่พึ่งตนเองและภูมิคุมกันมากขึ้น โดยยึดหลัก “ปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียง” เปนแนวทางปฏิบัติควบคูไปกับการพัฒนาแบบบูรณาการเปนองครวมที่ยึด “คนเปน
ศนู ยกลางการพฒั นา” เพือ่ เกดิ ความเชื่อมโยงทง้ั ดา นตวั คน สงั คม เศรษฐกิจ ส่ิงแวดลอมและการเมือง โดยมี
การวเิ คราะหอยางมี “เหตุผล” และใชหลัก “ความพอประมาณ” ใหเกิดความสมดุลระหวางความสามารถ
ในการพึ่งตนเองกบั ความสามารถในการแขง ขันในเวทีโลก ความสมดุลระหวา งสงั คมชนบทกบั สงั คมเมือง
โดยมกี ารเตรยี ม “ภมู คิ ุมกัน” ดวยการบริหารจดั การความเสย่ี งใหเพียงพอพรอ มรับผลกระทบจากการเปล่ียน
ทงั้ จากภายนอกและภายในประเทศ

การขับเคล่ือนการพัฒนาทุกข้ันตอนตองใช “ความรอบรู” ในการพัฒนาดานตาง ๆ ดวยความ
รอบคอบ เปนไปตามลําดับข้ันตอน รวมทั้งเสริมสรางศีลธรรมและสํานึกใน “คุณธรรม”จริยธรรมในการ

205

ปฏบิ ัติหนาที่และการดําเนินชวี ติ ดวยความเพียร อนั เปน ภูมิคมุ กนั ในตวั ทดี่ ี พรอมรับการเปล่ียนแปลงที่เกิดขนึ้
ท้ังในระดับครอบครัว ชุมชน สังคมและประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลองกับ
เจตนารมณของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550

เปาหมายดานเศรษฐกิจ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหมีความสมดุลและยั่งยืน โดยใหสัดสวนภาค
เศรษฐกิจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพ่ิมข้ึน สัดสวนภาคการผลิตเกษตรและอุตสาหกรรม
เพิ่มขึน้ กาํ หนดอตั ราเงนิ เฟอ ลดการใชพ ลงั งานโดยเฉพาะภาคขนสง สดั สว นผลผลิตของวิสาหกิจขนาดกลาง
และขนาดยอมตอ ผลติ ภณั ฑร วมในประเทศต่ํากวา รอ ยละ 40

แบบฝกหดั ทา ยบท เรอื่ งท่ี 4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ

คาํ สัง่ เมือ่ ผเู รียนศึกษา เรือ่ ง แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติจบแลวใหทาํ แบบฝกหัดตอไปน้ี
โดยเขียนในสมุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรยี นรู

แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยกาเคร่ืองหมาย X คําตอบทีถ่ กู ท่สี ุด
1. การพัฒนาเศรษฐกจิ หมายถึงอะไร
ก. การเพ่มิ ขึน้ ของรายได
ข. การขายตัวทางดา นเศรษฐกจิ และการคา
ค. อตั ราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและรายไดเพิ่มสูงข้ึน
ง. การเปล่ยี นโครงสรา งทางเศรษฐกจิ สงั คม การเมือง นําไปสูก ารกระจายรายไดท สี่ งู ขนึ้
2. ประเทศตา ง ๆ เร่มิ มีความตนื่ ตวั ในการพัฒนาเศรษฐกิจเมื่อใด
ก. กอ นสงครามโลกครัง้ ท่ี 1
ข. หลังสงครามโลกครงั้ ที่ 1
ค. กอ นสงครามโลกครงั้ ที่ 2
ง. หลังสงครามโลกคร้ังท่ี 3
3. เหตุผลใดไมไ ดส งผลกระตนุ ใหป ระเทศตาง ๆ หนั มาพฒั นาเศรษฐกิจ
ก. ภาวะเศรษฐกิจตกต่ําหลงั สงครามโลกคร้ังที่ 2
ข. ภาวะสงครามเยน็ หลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2
ค. ความเจริญทางการสอื่ สารกอใหเ กดิ การเลยี นแบบกนั
ง. ประเทศเอกราชหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี 2 ตนื่ ตัวในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขนึ้
4. ส่งิ ทีใ่ ชวดั ระดับการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศตา ง ๆ คืออะไร
ก. รายไดต อบคุ คล
ข. รายไดป ระชาชาติ
ค. รายไดร วมจากสินคาและบรกิ าร
ง. ความกาวหนา ทางเทคโนโลยี

206

5. ประเทศ A มีรายไดแทจ รงิ ตอบคุ คล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มีรายไดแ ทจรงิ ตอ
บคุ คล เทา กบั ประเทศ A แสดงวาอยา งไร
ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพฒั นาแลวเหมอื นกัน
ข. ประเทศ A มีระดบั การพัฒนาเทา กบั ประเทศ B ถา ดชั นีช้ีวดั ความอยูด กี นิ ดขี อง 2 ประเทศ
ใกลเ คยี งกนั
ค. ประเทศ B มีระดบั การพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถาประเทศ B มดี ลุ การชําระเงินเกนิ ดลุ
ง. ทั้งประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกาํ ลงั พัฒนาเหมือนกัน

6. นอกเหนอื จากรายไดต อ หวั ตอ คน ตอปแลว ส่งิ สาํ คัญทบี่ ง บอกถงึ ระดบั การพฒั นาของประเทศ
ตาง ๆ คอื อะไร
ก. จํานวนประชากร
ข. อาชีพของประชากร
ค. คุณภาพประชากร
ง. อตั ราการเพิม่ ของประชากร

7. ขอ ใดไมใ ชสิ่งบง บอกวาเปนประเทศดอ ยพฒั นาหรือกําลังพฒั นา
ก. รายไดตาํ่
ข. ประชากรสวนใหญเ ปนเกษตรกร
ค. มีความแตกตา งกันมากเร่ืองรายได
ง. เศรษฐกจิ ของประเทศพง่ึ ตวั เองได

8. จุดเร่ิมตน ของวัฏจักรแหง ความอยากจนอยูท่ีใด
ก. การลงทนุ ตํา่
ข. รายไดแทจริงตํ่า
ค. ปจ จัยทนุ มีประสทิ ธิภาพตาํ่
ง. ประสิทธภิ าพการผลติ ตาํ่

9. ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจจะมกี ระบวนการพัฒนาโดยเริม่ ตนและสิ้นสุดอยา งไร
ก. สาํ รวจภาวะเศรษฐกิจ - กาํ หนดเปาหมาย
ข. สาํ รวจภาวะเศรษฐกิจ – ประเมนิ ผลการพัฒนา
ค. กาํ หนดเปา หมาย – ปฏบิ ตั งิ านตามแผนพฒั นา
ง. กาํ หนดเปา หมาย – ประเมินผลการพัฒนาเศรษฐกิจ

10. ขอใดไมถ กู ตอ ง
ก. ประเทศไทยไดประกาศใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกิจหลงั การเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475
ข. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ คร้ังแรกใน พ.ศ. 2504
ค. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ ครง้ั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต
ง. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แผนแรกของประเทศไทยเปน แผนทีม่ รี ะยะเวลายาวนานทสี่ ดุ

207

11. ระยะแรกของการใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 เนนในเรื่องใด
ก. การพฒั นาสังคม
ข. การผลิตสินคา สาํ เรจ็ รปู
ค. การลงทนุ ปจจยั พืน้ ฐาน
ง. การควบคมุ อตั ราเพิ่มประชากร

12. ขอบกพรอ งของแผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบับท่ี 1 คืออะไร
ก. ขาดการลงทนุ ปจจยั พนื้ ฐาน
ข. ละเลยการพัฒนาชนบท
ค. พัฒนาอตุ สาหกรรมมากกวา การเกษตร
ง. ละเลยการพฒั นาทางดา นสังคม

13. แผนพฒั นาเศรษฐกิจฉบบั ใดที่เริ่มพัฒนาเศรษฐกจิ ควบคูกบั สังคม
ก. ฉบบั ที่ 1
ข. ฉบับที่ 2
ค. ฉบบั ที่ 3
ง. ฉบับที่ 4

14. ขอ ใดไมใ ชอปุ สรรคของการดาํ เนินงานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 3
ก. สภาพดินฟา อากาศแปรปรวน
ข. ภาวะการคาและเศรษฐกิจโลกซบเซา
ค. ดุลการคาและดุลการชาํ ระเงนิ ของประเทศเกนิ ดลุ
ง. การขึ้นราคาน้าํ มนั ของกลมุ โอเปคทําใหเ กิดภาวะเงนิ เฟอ

15. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาตฉิ บบั ใดทีม่ งุ แกป ญ หาความยากจนในชนบทอยางจรงิ จงั
ก. ฉบบั ท่ี 4
ข. ฉบบั ท่ี 5
ค. ฉบับที่ 6
ง. ฉบับท่ี 7

16. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติฉบบั ใดทีก่ ําหนดเปา หมายการลดอัตราเพม่ิ ประชากรเปน
ครง้ั แรก
ก. ฉบบั ท่ี 3
ข. ฉบบั ท่ี 4
ค. ฉบบั ท่ี 5
ง. ฉบบั ที่ 7

208

17. ขอ ใดไมไดอยใู นเปาหมายการพฒั นาตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 6
ก. พัฒนาคุณภาพของทรัพยากร
ข. กําหนดอตั ราเพิ่มประชากรไมเกนิ รอยละ 1.2
ค. การผลติ สินคา เพอ่ื การสงออกไปแขงขนั ในตลาดโลก
ง. การขยายตวั ทางดานการลงทุนและดานอตุ สาหกรรม

18. ขอ ใดไมใ ชจดุ เนนของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 7
ก. การกระจายรายไดไ ปสภู มู ภิ าคมากขึ้น
ข. การพฒั นาคุณภาพชวี ิต รกั ษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ
ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกิจอยา งตอเนื่องเหมาะสมและมเี สถยี รภาพ
ง. การพฒั นาอุตสาหกรรมโดยใชว ตั ถุดิบทางการเกษตรเพอื่ พง่ึ ตนเอง

19. การมงุ พัฒนาประเทศใหเ ปนประเทศอตุ สาหกรรมตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ
ฉบบั ท่ี 1-7 ไดก อ ใหเ กิดผลตอ สงั คมไทยอยางไร
ก. รายไดต อหัวของประชากรสงู ขนึ้ และกระจายไปสูคนสวนใหญอ ยางท่ัวถงึ
ข. ประชาชนไดรับการบรกิ ารพ้ืนฐานอยา งเพียงพอและมีความเปนธรรมในสงั คม
ค. สังคมไดรบั การพัฒนาทางวัตถุ ละเลยการพฒั นาทางจติ ใจเกิดชองวา งระหวางเมอื งและ
ชนบท
ง. เกดิ เสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมือง มาตรฐานการครองชพี ของประชาชนสงู ขน้ึ

20. เปาหมายหลกั ของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 คืออะไร
ก. การกระจายรายไดท่ีเปนธรรม
ข. อตั ราการขยายตวั ทางเศรษฐกจิ สงู ข้นึ
ค. คุณภาพประชากร
ง. การเปนประเทศอตุ สาหกรรมช้นั นํา

209

เรอื่ งที่ 5 สถาบนั การเงินและการธนาคาร การคลงั

ความหมายและความสาํ คัญของเงนิ

เงิน (Money) หมายถึง อะไรก็ไดท่ีมนุษยนํามาใชเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน แตตองเปนส่ิงท่ี
สังคมนัน้ ยอมรับในการชําระหน้ี เชน คนไทยสมยั สโุ ขทัย ใชเ บี้ยหรือเปลือกหอย เปนตน เงินอาจจะอยูในรูป
ของโลหะกระดาษ หนังสตั ว ใบไมก็ได เงินท่ดี จี ะตองมลี กั ษณะดงั น้ี

1. เปน ของมีคาและหายาก เงินจะตอ งเปน สิ่งที่มีประโยชน และมีคา ในตัวของมนั เอง เชน ทองคาํ และ
โลหะเงิน เปนตน

2. เปน ของทด่ี อู อกงาย สามารถรูไดวาเปนเงินปลอมหรือเงินจริง โดยไมตองอาศัยวิธีการท่ีซับซอน
ในการตรวจสอบ

3. เปน ของทีม่ ีมลู คาคงตัว ไมเปลี่ยนแปลงมากนักแมเวลาจะผานไป
4. เปน ของทแ่ี บง ออกเปน สวนยอ ยได และมลู คา ของสว นทแ่ี บงยอย ๆ น้นั ไมเ ปลีย่ นแปลงและใชเปน
สือ่ กลางในการแลกเปลยี่ นได
5. เปน ของท่ขี นยา ยสะดวก สามารถพกพาติดตวั ไปไดง า ย
6. เปนของท่คี งทนถาวร เงินสามารถจะเกบ็ ไวไดนาน ไมแ ตกหักงาย
คาํ วา “เงนิ ” ในสมัยกอ นใชโลหะทองคําและเงิน ตอมามกี ารปลอมแปลงกันมากจึงมีการประทับตรา
เพ่ือรบั รองน้ําหนักและความบรสิ ุทธ์ิของเงิน เงินท่ีไดรบั การประทบั ตรานีจ้ ึงเรียกวา “เงนิ ตรา”

ความสาํ คัญของเงิน
เงนิ เปน ส่ือกลางในการแลกเปลี่ยนที่มีความสําคัญตอชีวิตประจําวันของมนุษยมาก เงินชวยอํานวย
ความสะดวกใหแกมนุษย 3 ประการ คอื
1. ความสะดวกในการซ้ือขาย ในสมยั โบราณมนุษยนําส่งิ ของมาแลกเปลีย่ นกันทาํ ใหเกิดความยุงยาก
ในการแลกเปลย่ี นเพราะความตอ งการไมตรงกนั หรอื ไมยุติธรรมเพราะมูลคา ของสง่ิ ของไมเ ทาเทยี มกนั การนํา
เงินเปนสือ่ กลางทาํ ใหเกิดความสะดวกในการซ้ือขายมากข้ึน
2. ความสะดวกในการวัดมูลคา เงินจะชวยกําหนดมูลคาของส่ิงของตาง ๆ ซ่ึงสามารถนํามา
เปรยี บเทียบกนั ได
3. ความสะดวกในการสะสมทรัพยสิน สนิ คาทม่ี นุษยผ ลิตไดบางอยา งไมสามารถเกบ็ ไวไ ดนาน ๆ
แตเมอ่ื แลกเปลี่ยนเปนเงิน สามารถทีจ่ ะเก็บไวแ ละสะสมใหเพ่มิ ข้ึนได
สรปุ

เงิน หมายถงึ อะไรก็ไดที่มนุษยนํามาใชเปน ส่ือกลางในการแลกเปลี่ยนและเปนสิ่งท่ีสังคมน้ันยอมรับ

เงินนอกจะมีความสําคัญในแงของสอื่ กลางในการแลกเปลย่ี นแลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซอ้ื ขายการ

วัดมลู คา และการสะสมทรัพยส ิน

210

ประเภท และหนา ท่ขี องเงนิ

ประเภทของเงนิ
เงินในปจจบุ ันแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแ ก
1. เหรยี ญกษาปณ (Coinage) เปน เงินโลหะทสี่ ามารถชําระหนี้ไดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิต
โดยกรมธนารักษ กระทรวงการคลัง
2. เงนิ กระดาษหรอื ธนบัตร (Paper Currency) เปนเงินท่ีสามารถชาํ ระหนไ้ี ดต ามกฎหมายในประเทศ
ไทยผลิตโดยธนาคารแหงประเทศไทย
3. เงินเครดิต (Credit Money) ไดแก เงินฝากกระแสรายวัน หรือเงินฝากท่ีส่ังจายโอนโดยใชเช็ค
รวมทั้งบตั รเครดติ ทใ่ี ชแ ทนเงนิ ได
การท่ีสังคมยอมรับวาทั้ง 3 ประเภทเปนเงิน (Money) เพราะวามีสภาพคลอง (Liquidity) สูงกวา
สินทรัพยอ ่นื ๆ กลาวคอื สามารถเปลีย่ นเปนสนิ คาและบรกิ ารไดทนั ที สว นสนิ ทรัพยอ่นื ๆ เชน เงนิ ฝากประจาํ
เงนิ ฝากออมทรัพย ตั๋วแลกเงิน พันธบัตรรัฐบาล เปนตน มีสภาพคลองนอยกวาจึงเรียกวา เปนสินทรัพยท่ีมี
ลักษณะใกลเ คียงกับเงิน (Near Money)

หนา ท่ขี องเงนิ
เงนิ มีหนา ที่สาํ คญั 4 ประการ คือ
1. เปนมาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนุษยใชเงินในการเทียบคาสินคาและ
บริการตาง ๆ ทาํ ใหก ารซ้ือขายแลกเปล่ยี นสะดวกน้นั
2. เปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียน (Medium of Exchange) เงินทําหนาท่ีสื่อกลางในการซื้อขาย
สินคาตาง ๆ เพราะวา เงนิ มีอาํ นาจซือ้ (Purchasing Power) ทจี่ ะทาํ ใหการซื้อขายเกดิ ขนึ้ ไดทกุ เวลา
3. เปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนาการซ้ือแลกเปลี่ยนสินคาภายในประเทศและระหวาง
ประเทศยอมเกดิ หน้สี ินทจ่ี ะตอ งชาํ ระเงนิ เขา มามบี ทบาทในการเปนสัญญาที่จะตอ งชําระหนี้นน้ั
4. เปนเครื่องรักษามูลคา (Store of Value) เงินที่เก็บไวจะยังคงมูลคาของสินคาและบริการไว
ไดอ ยา งครบถวนมากกวาการเก็บเปนตัวของสินคา ซึง่ อาจจะอยไู ดไ มน าน

สรุป

เงนิ แบงออกเปน 3 ประเภท คือ เหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินเครดิต เงินมีหนาที่สําคัญในดาน

เปน มาตรฐานในการเทยี บคา เปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนเปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนา และเปน

เครอ่ื งรกั ษามลู คา

211

วิวฒั นาการของเงิน

วิวัฒนาการในดานการแลกเปลี่ยนของมนษุ ยม ดี งั น้ี
1. ระบบเศรษฐกิจท่ีไมใชเงินตรา เปนการแลกเปลี่ยนโดยใชสิ่งของกับสิ่งของซ่ึงมีขอยุงยากและ
ไมส ะดวกหลายประการ ไดแ ก

1.1 ความตอ งการไมตรงกันทั้งชนิดและจํานวนของสนิ คา
1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะส่ิงของนําทนี่ าํ มาแลกเปลีย่ นมีมลู คา ไมเทากนั
1.3 ยงุ ยากในการเกบ็ รักษา การเกบ็ เปน สินคาเปลืองเนอ้ื ทม่ี าก
2. ระบบเศรษฐกิจท่ีใชเ งนิ ตรา มวี วิ ัฒนาการดังน้ี
2.1 เงินที่เปน สิ่งของหรือสนิ คา คอื การนาํ สิ่งของหรอื สินคา บางอยางมาเปน สื่อกลาง เชน ลูกปด
ผา ขนสตั ว เปลอื กหอย เปนตน ซงึ่ เงนิ ชนดิ น้ีอาจจะไมเ หมาะสมในดา นความไมค งทน มมี าตรฐานและคุณภาพ
ไมเหมอื นกัน ทําใหค าไมม่ันคง ยุงยากในการพกพาและแบงยอยไดย าก
2.2 เงินกษาปณ (Coinage) การนําโลหะมาเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียน แตเดิมใชไปตาม
สภาพเดิมของแรนั้นๆ ยังไมรูจักการหลอม ตอมาไดมีวิวัฒนาการดีขึ้นเรื่อย ๆ มีการหลอม การตรวจสอบ
นาํ้ หนักและความบริสุทธหิ์ รือผสมโลหะหลายชนดิ เขา ดว ยกัน
2.3 เงินกระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนส่ือกลางในการแลกเปล่ียนเพราะมีนํ้าหนักเบา
พกพาสะดวก ประเทศแรกที่รูจกั การใชเงินกระดาษ คอื ประเทศจีน
2.4 เงินเครดติ (Credit Money) เปนเงินทเ่ี กิดขน้ึ ในสังคมเศรษฐกิจสมัยใหมท่ีมีระบบธนาคาร
แพรหลายเรว็ การใชเ งินชนิดนีก้ อใหเ กิดความรวดเร็วและปลอดภัยในการแลกเปลี่ยน
สาํ หรบั ประเทศไทยมีววิ ัฒนาการของเงนิ ประเภทตางๆ ดงั นี้
1. เหรยี ญกษาปณ ประเทศไทยใชเ งนิ เบ้ียเปนส่อื กลางในการแลกเปล่ียนมาตั้งแตสมัยสุโขทัยและใช
มาถงึ สมยั กรงุ ศรอี ยุธยา ในรัชสมัยพระเจา อยหู วั บรมโกศเกิดการขาดแคลนเบี้ย จึงนําดินเผามาปนและตีตรา
ประทับ เรียกกวา “ประกับ” ตอมาไดมีการทําเงินพดดวงข้ึนซ่ึงไดใชตอมาถึงสมัยรัชกาลที่ 4 แหงกรุง-
รตั นโกสินทร เมอื งไทยเราทาํ การคากับตางประเทศมากขึ้นทําใหเ กิดความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทํา
เงนิ เหรียญข้ึนแทน ในสมยั รัชกาลท่ี 5 ไดจัดทําเหรียญสตางคขึน้ เพ่ือสะดวกในการทําบญั ชี
2. ธนบตั ร รัชกาลที่ 4 ไดม ีพระราชดาํ ริใหผ ลิตธนบัตรข้นึ เรยี กวา “หมาย” แตไมแพรหลายมากนกั ใน
สมัยรัชกาลท่ี 5 ไดประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2445 ดําเนินการออกธนบัตร
โดยรฐั บาล ธนบตั รจึงแพรห ลายต้ังแตน้นั มา

สรุป

การแลกเปลยี่ นของมนษุ ยม วี ิวัฒนาการจากระบบเศรษฐกิจทไ่ี มใชเ งินตรามาเปนระบบเศรษฐกิจท่ีใช

เงินตรา สําหรับประเทศไทยใชเงินเบี้ยเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนมาตั้งแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใช

212

เหรยี ญสตางคในสมยั รัชกาลที่ 5 สวนธนบัตรมีการผลติ และประกาศใชพระราชบัญญตั ิธนบัตรเปนคร้ังแรกใน

สมัยรชั กาลท่ี 5

ปริมาณและการหมุนเวียนของเงิน

1. ปรมิ าณเงนิ
ปริมาณเงินในความหมายอยางแคบ หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก
กระแสรายวนั รวมกันท้งั หมดนาํ ออกใชหมุนเวยี นอยใู นมอื ประชาชนขณะใดขณะหน่งึ
ปริมาณเงิน ในความหมายอยางกวาง หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก
กระแสรายวนั รวมท้งั เงินฝากประจาํ และเงินฝากออมทรพั ยในสถาบันการเงนิ ทุกประเภท
2. การวัดปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปนเครื่องช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะใด
ถา ปรมิ าณเงินสงู ขนึ้ อํานาจซ้ือของประชาชนกจ็ ะสูงข้ึน ถา ปริมาณสินคาและบริการไมเพียงพอประชาชนจะ
แยงกันซื้อและกักตุนสินคา ถาปริมาณเงินนอยลง อํานาจซื้อของประชาชนก็จะลดลง สินคาจะลนตลาด
ผผู ลติ อาจจะลดการผลิตสนิ คา ลง หรืออาจจะเกดิ การวางงานได
3. การหมนุ เวียนของเงนิ กับกฎของเกรแชม การหมนุ วยี นของเงิน หมายถึง เงินท่ีเราจับจายใชสอย
เปลี่ยนมือไปเรื่อยๆ เซอรโทมัส เกรแชม ไดต้ังกฎท่ีเรียกวา กฎของเกรแชม (Greshan’s Law) กลาววา
ถาประชาชนใหความสําคัญแกเงินทุกชนิดเทาเทียมกันการหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะใด
ประชาชนเหน็ วา เงินชนดิ หนง่ึ สงู กวาเงินอกี ชนดิ หนึง่ ประชาชนจะเกบ็ เงนิ ที่มีคา สูงไวไ มน าํ ออกมาใชจ าย
แตจะรบี นาํ เงนิ ทม่ี ีคาตํ่ามาใช
4. คา ของเงนิ หมายถึง ความสามารถหรืออํานาจซ้ือของเงินแตละชนิดท่ีจะซื้อสินคาหรือบริการได
การวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาท่ัวไปซึ่งเปนราคาถัวเฉลี่ยของสินคาและบริการคาของเงินจะ
เปลีย่ นแปลงในทางเพิม่ ขึน้ หรือลดลง ยอ มมผี ลกระทบตอ บุคคลกลมุ ตา ง ๆ

สรปุ

ปริมาณเงนิ ในระบบเศรษฐกิจมที ้งั ปรมิ าณเงนิ ในความหมายอยางแคบและปรมิ าณเงินในความหมาย
อยางกวาง ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ การวัดวาเงินจะมีคาหรือไมวัดดวย
ระดับราคาท่ัวไปหรือดัชนีราคา

สถาบันการเงิน

1. ความหมายของสถาบนั การเงนิ
สถาบันการเงินเปนตลาดเงิน (Financial Market) หรือแหลงเงินทุนใหผูที่ตองการลงทุนกูยืม

เพื่อนําไปดําเนนิ ธรุ กิจ ตลาดการเงินมที งั้ ตลาดการเงินในระบบ ไดแ ก แหลง การเงินของสถาบันการเงินตาง ๆ
กับตลาดการเงนิ นอกระบบ ซึ่งเปนแหลงการกยู มื เงนิ ระหวา งบุคคล เชน การจาํ นํา จาํ นอง เปน ตน

213

2. ประเภทของสถาบนั การเงิน สถาบันการเงินทีส่ าํ คญั ในประเทศไทย ไดแก
2.1 ธนาคารแหงประเทศไทย เปนสถาบันการเงินที่จัดตั้งขนึ้ เพ่อื รกั ษาเสถียรภาพทางการเงินและ

เศรษฐกิจของประเทศ
2.2 ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันการเงนิ ที่ใหญท สี่ ุดของประเทศ เพราะมปี ริมาณเงินฝากและเงินกู

มากที่สดุ เมื่อเทยี บกับสถาบันอ่ืน ๆ
2.3 ธนาคารออมสนิ เปน สถาบนั การเงนิ ของรฐั ทําหนา ทเ่ี ปนสอ่ื กลางในการระดมเงินออม

จากประชาชนสูรัฐบาล เพือ่ ใหห นวยงานของรัฐและวสิ าหกิจกไู ปใชในการพฒั นาประเทศ
2.4 บรษิ ทั เงนิ ทนุ และบริษทั หลักทรพั ย

บริษทั เงินทุน หมายถึง บรษิ ัทจาํ กดั ทไ่ี ดรับอนุญาตจากรฐั มนตรีวาการกระทรวงการคลังใหประกอบ
กิจการกยู ืมหรือรบั เงนิ จากประชาชน การใหก ูมีทัง้ ระยะสน้ั และระยะยาว

บริษัทหลกั ทรัพย หมายถงึ บรษิ ัทจํากดั ทีไ่ ดรับอนุญาตจากรัฐมนตรกี ระทรวงการคลังใหประกอบธุรกิจ
หลักทรัพยประเภทใดประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทก็ไดในดานการเปนนายหนา การคา การใหคําปรึกษา
ดา นการลงทนุ เปนตน

2.5 สถาบนั การเงินเฉพาะอยาง
1. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคารของรัฐบาลจัดต้ังขึ้น

โดยมีวัตถุประสงคท่ีจะใหความชวยเหลือทางการเงิน เพื่อสงเสริมอาชีพ หรือการดําเนินงานของเกษตรกร
กลุมเกษตรกร หรือสหกรณการเกษตร โดยใหเ งนิ กทู ้งั ระยะสน้ั และระยะยาว

2. บรรษัทเงินทุนอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคที่จะจัดหาทุน
เพือ่ ใหก ูร ะยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพือ่ สรางสนิ ทรพั ยถ าวร เชน โรงงาน เครื่องจักร เคร่ืองมือ เปนตน
และรบั ประกนั เงนิ กูลกู คาที่กูจากสถาบนั การเงนิ ภายในและภายนอกประเทศดวย

3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปนธนาคารของรัฐบาล จัดตั้งข้ึนเพ่ือดําเนินการสงเสริมให
ประชาชนมอี าคารและทีด่ นิ เปนที่อยูอาศัย ท้ังการซอื้ ขาย ไถถอน จํานอง รับจํานํา

4. บริษัทประกันชีวิตและบริษัทประกันภัย เปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการรับประกันภัย
ใหกับผอู ื่นโดยไดรบั เบี้ยประกนั ตอบแทน ถา เปนการประกนั ภยั อนั เกดิ กับทรัพยสินเรยี กวา การประกันวนิ าศภัย

5. สหกรณการเกษตร เปน สถาบนั การเงินที่ต้ังขึน้ เพอ่ื ใหเกษตรกรรวมมอื กันชว ยเหลอื ในการ
ประกอบอาชพี ของเกษตรกร

6. สหกรณอ อมทรัพย เปนสถาบนั ท่รี บั ฝากเงินและใหสมาชิกกูยืมโดยคิดดอกเบ้ียมีผูถือหุน
เปนสมาชิก

7. บรษิ ัทเครดิตฟองซิเอร เปนสถาบนั ทร่ี ะดมเงนิ ทุนดว ยการออกตั๋วสัญญาใชเงินและนํามา
ใหป ระชาชนกูยมื เพือ่ ซอ้ื ท่ดี นิ และสรางท่ีอยอู าศยั

8. โรงรบั จํานาํ เปน สถาบนั การเงนิ ที่เลก็ ทีส่ ดุ มจี ดุ มุง หมายท่จี ะใหป ระชาชนกูยมื โดยการรับ
จาํ นาํ สงิ่ ของ

214

3. การวัดความสําคญั ของสถาบันการเงนิ
สถาบนั การเงนิ แตละประเภททําหนาท่ีระดมเงินออมจากประชาชนใหผูตองการเงินทุนกูยืมมาก

นอยแตกตางกันไป สถาบนั การเงินมคี วามสาํ คญั วดั ไดจาก
1. ความสามารถในการระดมเงินออม การระดมเงินออมโดยวิธีรับฝากเงินของสถาบันการเงิน

แตล ะแหงจะแตกตางกนั ไป ในประเทศไทยธนาคารพาณิชยสามารถระดมเงินออมไดม ากทีส่ ุด
2. ความสามารถในการใหก ูย ืมเงิน ธนาคารพาณชิ ยเ ปนสถาบนั การเงินที่ใหก ูเ งินแกป ระชาชนมาก

ท่ีสดุ รองลงมาคอื บรษิ ทั เงนิ ทนุ และท้ังสองสถาบันยังมีอัตราการขยายตัวของการใหก ูในแตละปส ูงดวย
3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันที่มียอดรวมของสินทรัพยมากท่ีสุด

รองลงมาคือธนาคารออมสินและบรษิ ัทเงินทนุ
4. ความสําคญั ดานการพัฒนาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและบริษัทเงินทุนเปน

สถาบันทีเ่ ปนกําลังสาํ คญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจไทย เพราะทําหนาท่ีระดมเงินออม ใหกูแกผูลงทุนและเปน
แหลงเงินกูข องรัฐบาล

การคลงั

ความหมายและความสําคญั ของเศรษฐกิจภาครฐั บาลหรอื คลงั รัฐบาล (Public Economy)
ความหมายของเศรษฐกิจภาครัฐบาล
เศรษฐกิจภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดาน
รายได รายจาย นโยบายที่รัฐกําหนดโครงสรางของรายไดรายจายและการกอหนี้สาธารณะ ตลอดจน
ผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงินของรัฐ เพ่ือดําเนินกิจกรรมทางดานเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ
เศรษฐกจิ สงั คมและการเมือง เพ่อื ใหบ รรลุวตั ถุประสงคดา นเศรษฐกิจของประเทศ ไดแ ก การมงี านทาํ การ
มรี ายได การรกั ษาเสถียรภาพของราคาและดลุ การชาํ ระเงิน การผลกั ดันใหร ะบบเศรษฐกิจมคี วามมั่นคง
เปน ตน
ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพื่อตอบสนองวัตถุประสงคทาง
เศรษฐกจิ 4 ประการ คอื

1. เพ่อื จัดสรรทรพั ยากรใหเปน ไปอยา งมีประสิทธภิ าพและตอบสนองความตอ งการของสังคม
2. เพือ่ การกระจายรายไดใ นสังคมทม่ี คี วามแตกตางกัน ลดชองวางระหวา งคนรวยและคนจน
3. เพอื่ การเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ ประชาชนมงี านทําและมีรายได
4. เพื่อรักษาเสถยี รภาพดานเศรษฐกจิ แกป ญหาการวางงาน รักษาระดบั ดุลการชําระเงนิ ไมใ หข าด
ดลุ และรักษาระดบั ราคาสนิ คา ไมใหส ูงข้ึน
เศรษฐกิจภาครฐั บาล กค็ ือ คลงั รัฐบาล ซ่งึ หมายถงึ การแสวงหารายไดแ ละการใชจายเงินของรัฐบาล
ตามงบประมาณแผน ดินประจาํ ป

215

ความสาํ คัญของเศรษฐกิจภาครัฐบาล
นับต้ังแตศตวรรษที่ 18 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรมีความเช่ืออยางแพรหลายวารัฐบาลไมควร
แทรกแซงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แตควรมีหนาท่ี 3 ประการ คือ หนาท่ีในการปองกันประเทศ หนาที่รักษา
ความสงบและความยตุ ธิ รรมในประเทศ และใหบ ริการสาธารณะบางอยา ง เชน การศกึ ษา สาธารณสุขเสนทาง
คมนาคม เปนตน ท่ีเปนเชนน้ีเพราะนักเศรษฐศาสตรเหลาน้ันมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคนสามารถจะ
ตดั สินใจทาํ กจิ กรรมตา ง ๆ ซ่งึ จะเปน ประโยชนสูงสุดแกตนเอง ยอมจะกอ ใหเกิดประโยชนสูงสุดตอสังคมดวย
แตนับตงั้ แตศตวรรษที่ 19 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรบางกลุมเริ่มมองเห็นวาการปลอยใหระบบเศรษฐกิจ
ดําเนินไปอยางเสรีโดยรัฐบาลไมแทรกแซงนั้นกอใหเกิดปญหาบางประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหา
เศรษฐกิจตกต่ํา เปนตน จึงเกิดความคิดวารัฐบาลนาจะเขามามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแกไข
ปญหาตา ง ๆ ขจัดการเอารดั เอาเปรยี บระหวางกลุมเศรษฐกิจตาง ๆ สงเสริมการผลิตสินคาและบริการท่ีเปน
ประโยชนต อสว นรวม ควบคมุ การผลติ สนิ คา และบริการท่ีกอใหเกดิ โทษตอสังคม การแทรกแซงของรัฐบาลจะ
ชว ยรกั ษาเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ ไมใ หเ กิดภาวะเงนิ เฟอหรอื เงนิ ฝด และการวางงาน เครื่องมือสําคัญในการ
ดําเนนิ งานของรัฐบาล คอื นโยบายการคลงั (Fiscal Policy)
เศรษฐกิจภาครัฐบาลไมวาจะเปนเร่ืองการจัดเก็บรายได การกอหนี้สาธารณะ การใชจายเงินจาก
ภาครัฐสูภาคเอกชนลวนมีผลกระทบตอการผลิต การบริโภค และการจางงาน โดยเฉพาะในประเทศดอย
พฒั นาเศรษฐกจิ ภาครัฐบาลมีความสาํ คัญมากเพราะวา
1. รัฐบาลประเทศตาง ๆ มีภาระหนาท่ีไมเพียงแตการบริหารประเทศเทานั้น รัฐยังตองพัฒนา
เศรษฐกิจในทกุ ๆ ดา น ซ่งึ ตองใชจ า ยเงนิ จํานวนมาก
2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบตอกิจกรรมทาง
เศรษฐกจิ ในดา นการผลิต การบริโภค การแลกเปล่ียน และการกระจายรายได
ดงั น้ัน การคลังจึงมีความสาํ คญั ในการดาํ เนนิ งานของรัฐบาล เพราะรฐั บาลจะใชก ารคลงั ควบคุมภาวะ
เศรษฐกิจของประเทศดวยวธิ ีการ ดังตอไปนี้
1. สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรของสังคม (Allocation Function) ใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ
เนอื่ งจากทุกประเทศประสบปญหาทรัพยากรมีจํากัด จึงเกิดปญหาวาจะจัดสรรทรัพยากรของสังคมอยางไร
จึงจะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดี นโยบายการคลังจึงมีบทบาทสําคัญในการ
กําหนดการจดั สรรทรพั ยากรระหวางภาครัฐกับภาคเอกชนใหเปนไปในสัดสวนที่ทําใหสังคมไดรับประโยชน
สงู สดุ
2. สงเสริมการกระจายรายไดที่เปนธรรม (Distribution Function) นโยบายการคลังของรัฐบาล
จงึ มวี ตั ถปุ ระสงคทจ่ี ะใหเกิดความเปน ธรรมในการไดร ับประโยชนแ ละรบั ภาระรายจายของรฐั บาล
3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของสังคม (Stabilization Function) รัฐบาลจะตองควบคุม
และดูแลใหเศรษฐกจิ ของสงั คมเปน ไปดวยความราบร่นื ดวยการรกั ษาระดบั การจางงานใหอ ยูในอัตราสูงระดับ
ราคาสนิ คา และบริการมเี สถยี รภาพ รวมทง้ั อัตราการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยใู น
ระดบั ทน่ี า พอใจ

216

รัฐบาลจงึ ใชนโยบายการคลงั ในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ
เพอื่ ใหร ะบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซ ึง่ เสถยี รภาพ

ตารางแสดงความแตกตา งระหวางการดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจของภาคเอกชนและภาครัฐบาล

การดาํ เนนิ กิจกรรม ภาคเอกชน ภาครฐั บาล

วตั ถปุ ระสงคแ ละจดุ มงุ หมาย เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรและ มีวัตถปุ ระสงคเ พอ่ื ประโยชนข อง
ประโยชนส ว นตวั สาธารณชน

ดา นการวางแผนดาํ เนิน วางแผนดําเนนิ กจิ กรรมทาง วางแผนโครงการและตัง้ ประมาณ
กิจกรรม เศรษฐกจิ โดยพจิ ารณารายได การรายจา ย แลว จึงประมาณการ
กอ นหรอื มรี ายไดก ําหนดรายจาย รายไดทคี่ าดวา จะไดรับหรอื มี
รายจายกําหนดรายได

ดา นระยะเวลาดําเนิน มักดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ มักดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ
โครงการ ทีใ่ หผลตอบแทนในระยะสั้น ที่ใหผลตอบแทนระยะยาว ในบาง

โครงการไมส ามารถประเมินออกมา
เปน ตวั เลขได

สรปุ

เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดา นรายได รายจายนโยบาย
ทรี่ ฐั กําหนดโครงสรางของรายได รายจา ย และการกอ หน้สี าธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจดั เก็บรายได
และการใชจ า ยเงนิ ของรัฐ เศรษฐกจิ ภาครฐั บาลมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรัฐบาล เพราะการคลังชวย
ควบคมุ ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ

งบประมาณแผน ดิน (Budget)

งบประมาณแผน ดิน เปน แผนการเกยี่ วกับการหารายได และการใชจายเงินของรัฐบาลตามโครงการ
ตาง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ เปนผูจัดทําและเสนอไปยังสํานักงบประมาณเพ่ือเสนอตอไปยัง
คณะรัฐมนตรี จัดทําเปนรางพระราชบัญญัติงบประมาณประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงิน
งบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดินตองไดรับ
อนมุ ัติจากรัฐสภากอ น

217

งบประมาณแผนดนิ แบงออกเปน 3 ลักษณะ คอื
1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คือ รายไดและรายจา ยของรฐั บาลมีจํานวนเทากนั
2. งบประมาณขาดดุล (Dificit Budget) คอื รายไดของรัฐบาลต่าํ กวา รายจาย
3. งบประมาณเกนิ ดุล (Surplus Budget) คือ รายไดของรัฐบาลสงู กวา รายจาย

งบประมาณแผน ดินจงึ เปน การเปรียบเทียบรายไดแ ละรายจา ยจรงิ ของรฐั บาลในชว งเวลา 1 ป
ดลุ แหง งบประมาณในระบบเศรษฐกิจจะเปนอยางไรนน้ั ขึน้ อยูกบั ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะ
น้ัน โดยทั่วไปในขณะที่ระบบเศรษฐกิจรุงเรือง ดุลแหงงบประมาณมักจะเกินดุลและจะขาดดุลในขณะท่ี
เศรษฐกจิ ซบเซา ในกรณที ่ีงบประมาณขาดดุลรฐั บาลอาจชดเชยการขาดดุลโดยการกอหนี้สาธารณะ (Public
Debit) หน้ีที่มีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไมเกิน 1 ป ถือเปนหน้ีระยะสั้น สวนหนี้ระยะยาวมีกําหนดเวลา
ชําระคืน 5 ป ขน้ึ ไป ซึง่ อาจจะมาจากแหลงเงินกูภ ายในประเทศหรอื ภายนอกประเทศก็ได

สรุป

งบประมาณแผนดินเปน แผนการเกี่ยวกับการหารายไดแ ละการใชจายเงินของรฐั บาลตามโครงการ
ตาง ๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผนดินมี ลักษณะ คือ งบประมาณสมดุล งบประมาณขาดดุล
งบประมาณเกินดลุ

รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue)

รายไดข องรัฐบาล หมายถงึ เงนิ ภาษีอากร (Tax Revenue) ทร่ี ัฐจดั เก็บจากราษฎรและรายไดอ ื่น
ท่มี ิใชภาษอี ากร (Non – tax Revenue) เชน กําไรจากรัฐวสิ าหกิจ คาธรรมเนียมและรายไดเ บด็ เตลด็ อ่นื ๆ
เปนตน

รายไดข องรฐั บาล จาํ แนกออกไดเปน 4 ประเภท คือ
1. รายไดจ ากภาษอี ากร เปนรายไดสว นใหญประมาณรอยละ 88 ของรายไดท้งั หมด
2. รายไดจากการขายสงิ่ ของและบรกิ าร หมายถงึ คา บริการและคาธรรมเนียม เชน คาเชาทรัพยสิน
ของรัฐ คาขายอสังหาริมทรัพย คาขายผลิตภัณฑธรรมชาติ คาขายหนังสือราชการ คาขายของกลางจาก
คดีอาญา รายไดส วนน้คี ิดเปน รอ ยละ 2 ของรายไดท ั้งหมด
3. รายไดจ ากรฐั พาณชิ ย หมายถึง รายไดข องรัฐบาล ท่ีมาจากผลกําไร และเงนิ ปน ผลจากองคการ
ตาง ๆ ของรฐั เงนิ สว นแบง จากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดส ว นนคี้ ดิ เปนรอ ยละ 6 ของรายไดท ง้ั หมด
4. รายไดอ่ืน ๆ เปนรายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรับ คาธรรมเนียม
ใบอนุญาตตา ง ๆ คาสมั ปทานแรแ ละปโตรเลียม คา อาชญาบตั รสาํ หรับฆา สตั ว คาภาคกลางแรและปโตรเลียม
คา ภาคหลวงไม การผลติ เหรยี ญกษาปณ รายไดส วนนี้คิดเปน รอยละ 4 ของรายไดทง้ั หมด

218

สรุปไดวารายไดสวนใหญของรฐั บาลคอื รายไดจากภาษีอากรเปน เงนิ ทีร่ ฐั บาลเก็บจากประชาชนผูมเี งิน
ไดเพ่ือใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใดอยางหนึ่งแกผูเสียภาษีอากร
ซงึ่ มวี ัตถุประสงคใ นการจัดเกบ็ ดงั นี้

1. เพ่อื เปน รายไดข องรฐั สาํ หรบั ใชจ า ยในโครงการตา งๆ ท่ีจําเปน
2. เพื่อการควบคุม เชน เพื่อจํากัดการบริโภคของประชาชนในสินคาฟุมเฟอย หรือสินคาที่เปน
อนั ตรายตอ สุขภาพ
3. เพ่ือการจดั สรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ในอัตราสูง เพื่อใหรัฐ
นําไปใชจ ายใหเ ปนประโยชนแกสว นรวมและผูมรี ายไดนอย
4. เพื่อการชําระหน้ีสินของรัฐโดยการเก็บภาษีอากรจากผูที่ไดรับประโยชนจากการพัฒนาของรัฐ
เพือ่ นาํ ไปชําระหนเ้ี งินกทู ี่รฐั กูยืมมา
5. เพื่อเปนเครื่องมือในนโยบายทางธุรกิจ โดยใชภาษีอากรเปนเครื่องมือสนับสนุนหรือจํากัดการ
ลงทุนการธุรกิจเพอ่ื ประโยชนใ นการพัฒนาเศรษฐกิจ
6. เพอ่ื เปน เคร่ืองมือในนโยบายการคลัง เชน เพ่ิมอัตราภาษีใหสูงข้ึนในภาวะเงินเฟอ และลดอัตรา
ภาษีลงในภาวะเงินฝด เปนตน

สรุป

รายไดของรฐั บาลประกอบดว ยรายไดท ่เี ปน ภาษีอากรและรายไดทีไ่ มใชภาษอี ากร เพอ่ื นํามาใชจาย

ในกิจการของรฐั บาลโดยไมตองใหการตอบแทนแกผ หู นง่ึ ผูใ ดโดยเฉพาะ

ภาษีอากร

ประเภทของภาษอี ากร
การแบง ประเภทของภาษอี ากรขึ้นอยกู ับเกณฑท่ีใชใ นการแบงซึ่งมี 4 เกณฑ ดงั นี้
1. แยกตามหลกั การผลกั ภาระภาษี แบงไดเปน 2 ชนิด คือ

1.1 ภาษที างตรง คือ ภาษีท่เี ก็บแลวผเู สียภาษีไมส ามารถผลักภาระไปใหผูใดไดอีก ไดแก ภาษี
เงนิ ไดบคุ คลธรรมดา ภาษีเงินไดนติ ิบคุ คล ภาษที รพั ยส ิน เปน ตน

1.2 ภาษที างออ ม คอื ภาษที ี่ผูเสียภาษไี มจ ําเปน ตอ งรับภาษไี วเอง สามารถผลกั ภาระใหผ ูอ่ืนได
เชน ภาษสี รรพสามิต ภาษศี ลุ กากร เปน ตน

2. แยกตามการใชภ าษี แบงไดเปน 2 ชนดิ
2.1 ภาษีท่ัวไป (General Tax) หมายถึง ภาษีที่จัดเก็บเพื่อนํารายไดไปเขางบประมาณ

แผนดนิ สําหรับใชใ นกจิ การท่วั ไป ไมมีการระบวุ าจะตอ งนําเงินภาษีไปใชเ พ่ือการใดโดยเฉพาะ
2.2 ภาษเี พือ่ การเฉพาะอยา ง (Ear – Marked Tax) หมายถงึ ภาษที ี่จัดเก็บเพ่อื นําเงนิ ไปใชใน

กจิ การใดกิจการหนง่ึ โดยเฉพาะ จะนาํ ไปใชผ ิดกิจกรรมมไิ ด เชน ภาษกี ารปอ งกนั ประเทศ เปนตน

219

3. แยกตามฐานภาษี แยกเปน ชนิดตาง ๆ ตามฐานภาษี ดังน้ี
3.1 ภาษที เ่ี ก็บจากเงนิ ได เชน ภาษเี งินไดบ คุ คลธรรมดา หรอื ภาษีเงนิ ไดน ิติบคุ คล เปน ตน
3.2 ภาษที เี่ กบ็ จากฐานการใชจ าย เชน ภาษกี ารใชจ าย เปนตน
3.3 ภาษีท่ีเกบ็ จากทนุ เชน ภาษมี รดก ภาษีรถยนต เปนตน
3.4 ภาษที ีเ่ ก็บจากการเปลี่ยนมือ เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามติ เปน ตน

4. แยกตามเกณฑก ารประเมนิ ไดแ ก
4.1 ภาษตี ามมูลคา (Ad Valorem Tax) คือ ภาษีท่ีถือมูลคาของสินคาหรือบริการที่ซื้อขาย

กันเปน ฐาน โดยมากกาํ หนดรอยละของมูลคาโดยไมค าํ นงึ ถงึ จํานวนทซ่ี ้อื ขายกนั วา เปนอยางไร
4.2 ภาษตี ามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษีทเ่ี กบ็ ตามสภาพของสนิ คา เชน กําหนดเก็บภาษี

น้ํามันวา เกบ็ ลิตรละ 2 บาท ไมว าราคาน้าํ มนั จะเปนเทา ใด เปน ตน
โครงสรางอัตราภาษอี ากร (Tax Rate Structure) แบง เปน 3 ประเภท คือ
1. โครงสรางอัตราภาษีแบบกาวหนา คือ ภาษีที่อัตราภาษีเพ่ิมข้ึนเม่ือฐานภาษีสูงขึ้น ถาภาษีเงินได

เปน ภาษแี บบกา วหนา เม่อื เงินไดเ พ่มิ ข้นึ อัตราภาษีจะสูงข้นึ ดวย
2. โครงสรา งภาษแี บบคงที่ คอื ภาษที ีม่ อี ัตราคงท่ไี มว าฐานภาษจี ะเพ่มิ ขึน้ หรือลดลง
3. โครงสรา งอัตราภาษแี บบถดถอย คือ ภาษีที่อัตราภาษจี ะลดลงเมอื่ ฐานภาษีมคี า สูงขึ้น

การจดั เกบ็ ภาษอี ากรในประเทศไทย

ภาษอี ากรซึง่ เปน รายไดสว นใหญข องประเทศไทย มหี นว ยงานทจ่ี ดั เก็บ ไดแ ก
1. ประเภทภาษีอากรทีก่ รมสรรพากรทีห่ นา ที่จดั เกบ็ ไดแก

1.1 ภาษีเงนิ ไดบุคคลธรรมดา
1.2 ภาษีเงนิ ไดน ติ บิ ุคคล
1.3 ภาษีเงนิ ไดปโตรเลียม
1.4 ภาษกี ารคา
1.5 ภาษีมลู คาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนําเขา มาใชแทนภาษกี ารคา

เม่ือวนั ท่ี 1 มกราคม 2535
1.6 ภาษีธรุ กจิ เฉพาะ
1.7 อากรแสตมป
1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา) ไดยกเลิกการจดั เกบ็ แลว
1.9 อากรรังนกนางแอน

การธนาคาร

ความหมายของการตลาดเงินและตลาดทนุ
ตลาดเงิน คือ ตลาดท่ีมีการระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป การโอนเงิน
การซื้อขายหลกั ทรัพยทางการเงินที่มอี ายุการไถถอนระยะสั้น เชน ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใชเงิน และต๋ัวเงินคลัง

220

เปน ตน ปน ทีร่ วมกลไกท้งั หลายทท่ี าํ ใหการหมนุ เวียนของเงินทุนระยะสั้นเปนไปดวยดี ไดแก การใหสินเช่ือ
เพื่อการประกอบธุรกิจ และการจัดหาทุนระยะส้ันแกภาครัฐบาล แบงออกเปน ตลาดเงินในระบบ ไดแก
ธนาคารพาณชิ ย บรษิ ัทเงนิ ทนุ บริษัทหลักทรพั ย ธนาคารกลาง เปนตน และตลาดเงินนอกระบบเปนการกูยืม
ระหวางบุคคล

ตลาดทุน คือ ตลาดทมี่ ีการระดมเงินออมระยะยาวและใหส นิ เชือ่ ระยะยาว ตั้งแต 1 ปข ึ้นไป ไดแ ก
เงนิ ฝากประจําตง้ั แต 1 ปขึ้นไป หุน กู หุน สามญั และพันธบตั รรัฐบาลหรอื เอกชน

ในปจ จุบันการแบง ปน ตลาดเงนิ และตลาดทนุ คอ นขางยงุ ยากเพราะสถาบนั การเงนิ จะทาํ หนา ทท่ี ง้ั สอง
อยา งจงึ รวมเรียกวา ตลาดการเงนิ

สรุป

ตลาดเงินคือตลาดที่ระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออม

มากกวา 1 ปข้ึนไป เรียกวาตลาดทุน ตลาดเงินและตลาดทุนมีทั้งในระบบและนอกระบบ และมีสวนสําคัญ

ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ

ธนาคารกลาง
1. ความหมายของธนาคารกลาง
ธนาคารกลางเปน สถาบันการเงินซ่ึงสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาท่ีเปนศูนยกลางควบคุมการเครดิต

และระบบการเงินของประเทศ ในประเทศไทยคอื ธนาคารแหงประเทศไทย
ธนาคารกลางมลี กั ษณะแตกตางจากธนาคารพาณชิ ย คอื
1.1 ธนาคารกลางดําเนินงานเพ่ือเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ ไมใช เพื่อรายไดหรือผล

กาํ ไรอยางธนาคารพาณชิ ย
1.2 ธนาคารกลาง เปน สถาบันการเงินที่รัฐบาลเขา มามีสว นรว มในการบรหิ าร
1.3 ลูกคาสวนใหญของธนาคาร ไดแก หนวยงานของรัฐบาล ธนาคารพาณิชย และสถาบัน

การเงินบางประเภท ธนาคารกลางจะไมท ําธรุ กิจตดิ ตอพอคา หรอื ประชาชนโดยตรง

2. หนา ทข่ี องธนาคารกลาง
2.1 เปนผูออกธนบัตร เพ่ือควบคุมปริมาณธนบัตรท่ีใชหมุนเวียนใหพอดีกับความตองการของ

ธรุ กิจและประชาชนท่ัวไป
2.2 เปนผูควบคุมเงินสดของธนาคารพาณิชย โดยมีอํานาจกําหนดเพ่ิมหรือลดจํานวนเงินสด

สํารองเงินฝากของธนาคารพาณิชย เพือ่ ใหธ นาคารกลางสามารถกําหนดปริมาณเงินฝากและการสรางเงินฝาก
ของธนาคารพาณิชยไ ด

2.3 เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชยเปนผูให
ธนาคารพาณชิ ยกยู ืมแหลง สดุ ทา ย และรับหักบัญชรี ะหวา งธนาคาร

221

2.4 เปนนายธนาคารของรัฐบาล ธนาคารกลางจะถือบัญชีเงินฝากของรัฐบาลใหรัฐบาลกูยืมเละ
เปน ตวั แทนทางการเงินของรฐั บาล

3. ธนาคารแหง ประเทศไทย
3.1 ประวัตคิ วามเปน มา
ธนาคารแหง ประเทศไทยเปนธนาคารกลางของประเทศไทย เร่ิมตนจากรัฐบาลไทยไดริเริ่มจัดตั้ง

สํานักงานธนาคารชาติไทยข้นึ เมือ่ วันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483 สํานักงานนีป้ ระกอบธรุ กิจของธนาคารกลาง
เฉพาะบางประเภทเทานั้น เพราะยังไมมฐี านะเปนธนาคารกลางโดยสมบรู ณ ตอมาเมอ่ื วนั ที่ 10 ธันวาคม พ.ศ.
2548 รัฐบาลไดจัดต้ังธนาคารกลางขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุน
ดําเนินงานจากรัฐบาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสํานักงานธนาคารแหงประเทศไทย 13.5
ลา นบาท

3.2 หนาทข่ี องธนาคารแหงประเทศไทย
1) ออกและพิมพธนบัตร ธนาคารแหงประเทศไทยมีอํานาจตามกฎหมายที่จะออกธนบัตร

รฐั บาลภายใตเงือ่ นไข 2 ประการ คือ ออกธนบัตรใหมแ ทนธนบัตรเทาที่ชํารุดเสียหาย และเม่ือไดรับทุนสํารอง
เงนิ ตราเพม่ิ ขน้ึ

2) เก็บรกั ษาทนุ สาํ รองเงนิ ตรา ในการออกธนบตั รใหมของธนาคารแหงประเทศไทย กฎหมาย
กําหนดใหม ีทุนสาํ รองเงนิ ตรา ประกอบดว ย ทองคาํ หลักทรัพยและเงินตราตางประเทศไมตํ่ากวารอยละ 60
ของจํานวนธนบัตรที่พมิ พออกใช

3) เปนธนาคารของธนาคารพาณชิ ย และคอยกํากับดูแลธนาคารแหงประเทศไทยใหบริการ
แกธ นาคารพาณชิ ยในลกั ษณะเดยี วกับที่ธนาคารพาณิชยดแู ลลูกคา คือ

3.1 รักษาบญั ชเี งินฝากของธนาคารพาณิชย
3.2 เปน สาํ นักงานกลางในการหักบัญชรี ะหวา งธนาคาร
3.3 เปนผูใหกแู หลง สุดทาย
3.4 เปนศูนยก ลางการโอนเงิน
4) เปน ธนาคารของรฐั บาล ธนาคารแหง ประเทศไทยรกั ษาบัญชเี งินฝากของหนวยงานรฐั บาล
และรฐั วิสาหกจิ ซอ้ื ขายเงินตราตา งประเทศใหร ฐั บาล และใหรฐั บาล รฐั วสิ าหกิจ กยู มื โดนมีหลักทรพั ย
5) รกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตรา เปน บทบาทหนาท่ีทส่ี าํ คญั ทีส่ ดุ ของธนาคารแหงประเทศไทย
ในการรกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตราโดยการใชม าตรการตา ง ๆ ควบคุมปรมิ าณเงนิ ของประเทศใหอยูในปริมาณ
ทีเ่ หมาะสม

สรปุ

ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินที่สว นใหญเ ปนของรัฐทาํ หนาทีเ่ ปนศนู ยก ลางควบคมุ การเครดิตและ
ระบบการเงินประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย

222

ธนาคารพาณิชย

1. ความหมายของธนาคารพาณิชย
ธนาคารพาณิชย หมายถึง ธนาคารที่ไดรับอนุญาตใหประกอบการธนาคารพาณิชยและหมายรวม
ตลอดถงึ สาจาของธนาคารตางประเทศทีไ่ ดร ับอนุญาตใหป ระกอบการธนาคารพาณิชย โดยการประกอบธุรกิจ
ประเภทรบั ฝากเงนิ ทีต่ องจายเมอื่ ทวงถามหรือเมื่อส้ินระยะเวลาอันกําหนดไวและใชประโยชนเงินน้ันในทาง
หนงั สือหลายทาง เชน

1. ใหก ยู มื
2. ซอื้ ขายหรือเกบ็ เงนิ ตามตั๋วแลกเงนิ หรือตราสารเปลีย่ นมืออืน่ ใด
3. ซอ้ื หรอื ขายเงินปริวรรตตา งประเทศ
2. หนาที่ของธนาคารพาณิชย มีดังน้ี
2.1 หนาทีใ่ นดานการใหบรกิ ารทางการเงิน ไดแก

1) การรบั ฝากเงิน เงนิ ทร่ี บั ฝากจะมปี ระเภทเงนิ ฝากกระแสรายวัน เงินฝากประจํา และเงิน
ฝากออมทรพั ย

2) การโอน หมายถงึ การสงเงนิ ภายในทองถิน่ ระหวางเมืองหรือระหวางประเทศโดยการ
ใชด รา ฟ หรือผา นระบบออนไลน

3) การเรยี กเกบ็ เงนิ หมายถึง การเรยี กเกบ็ เงินตามเช็ค ตั๋วแลกเงนิ ที่ครบกาํ หนดเวลา
4) การใหเ ชา หบี นิรภยั คือ การใหเชาหองท่มี คี วามม่ันคงปลอดภัย เพอ่ื เกบ็ ทรพั ยสนิ
5) การเปนทรัสต หมายถึง การทาํ หนาทพ่ี ทิ กั ษท รพั ยส นิ และผลประโยชนของบุคคลอน่ื หรอื
รับจดั การผลประโยชนข องผทู ม่ี ีทรัพยส นิ มากและไมมีเวลาดแู ลทรัพยส นิ ของตนเองได
6) การซอื้ ขายเงนิ ตราตา งประเทศ หมายถงึ การซื้อขายแลกเปลีย่ นเงนิ ตราตา งประเทศ

2.2 หนา ทเี่ กย่ี วกบั การใหกยู มื และสรางเงินฝาก
1) การใหกูยืมของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชยรับฝากเงินจากประชาชน แลวนํามาให

กยู มื 3 วธิ ดี ว ยกนั คอื
1.1) ใหกยู ืมเปน ตวั เงินโดยตรง
1.2) ใหเบิกเงินเกนิ บัญชี
1.3) รบั ซื้อต๋วั แลกเงิน
2) การสรางเงินฝากของธนาคารพาณิชย เมื่อมีลูกคานําเงินมาฝากเรียกวา เงินฝากข้ันที่ 1

ธนาคารจะเอาไปใหผูอื่นกูยืม โดยเปดบัญชีเงินฝากในนามของผูกู เรียกวา เงินฝากขั้นที่ 2 โดยมอบเช็คให
เพ่อื ไปเขยี นสงั่ จา ยตามวงเงินที่กู เงนิ ฝากของธนาคารจึงเพ่มิ ข้ึนโดยธนาคารไมจาํ เปนตอ งมลี ูกคานาํ เงินสดเขา
มาใหมเสมอ เปนเงินฝากท่ีเกดิ จากการแปลงหน้ีของผูก ใู หอยูในรปู บัญชเี งินฝาก

223

สรุป

ธนาคารพาณิชย คอื สถาบันการเงินท่ีไดรับอนุญาตใหรับฝากเงิน ใหกูยืม ซ้ือขายหรือเรียกเก็บเงิน
ตามต๋วั แลกเงนิ ซอ้ื หรอื ขายเงินปริวรรตตา งประเทศ เปน สถาบนั การเงนิ ทใ่ี หญทส่ี ุดในประเทศไทย

แบบฝก หดั ทา ยบทเรื่องท่ี 5 สถาบันการเงนิ และการเงนิ การคลัง การธนาคาร

คาํ สั่ง เมอื่ ผเู รยี นศึกษาเร่อื งสถาบันการเงนิ และการเงนิ การคลังจบแลว ใหทาํ แบบฝก หดั ตอ ไปน้ี โดยเขยี นใน

สมดุ บันทึกกิจกรรมเรียนรู

แบบฝกหดั ท่ี 1 ใหผเู รยี นศกึ ษาวิเคราะหและจับคขู อ ความทีก่ ําหนดใหตอ ไปน้ี โดยใหมีความสัมพันธกนั

..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงนิ ฝากทส่ี ั่งจายโดยใชเช็ค

..............2. ธนบัตร ข. รัชกาลที่ 4

..............3. เงนิ ฝากกระแสรายวนั ค. รชั กาลที่ 5

..............4. เงินพดดว ง ง. เร่มิ ใชส มยั สโุ ขทยั

..............5. เริม่ ใชธ นบัตรเปนชาติแรก จ. ธนาคารแหงประเทศไทย

..............6. เลกิ ใชเงินพดดว ง ฉ. กรมธนารักษ

..............7. เรมิ่ ใชเงินโลหะ ช. เงินโลหะ

..............8. เร่ิมผลติ ธนบตั รในประเทศไทย ซ. อียิปต

..............9. หนว ยงานทีผ่ ลติ ธนบตั ร ฌ. จนี

............10. หนวยงานที่ผลติ เหรยี ญกษาปณ ญ. เงนิ กระดาษ

แบบฝกหัดท่ี 2 ใหผ เู รยี นบอกหนา ท่ขี องสถาบนั การเงนิ ตอ ไปนี้
1. ธนาคารออมสนิ

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

2. บริษัทเงินทุน
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

3. บริษทั หลกั ทรพั ย
.................................................................................................................……………………………….......
.............................................................................................................................................................

4. บรรษทั เงินทุนอตุ สาหกรรมแหง ประเทศไทย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

224

5. บริษัทประกนั ภยั
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

6. โรงรับจาํ นาํ
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

7. บรษิ ัทเครดิตฟองซเิ อร
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

8. สหกรณอ อมทรพั ย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

9. ธนาคารอาคารสงเคราะห
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

10. ธนาคารเพ่ือการเกษตรและสหกรณการเกษตร
.............................................................................................................................................................

แบบฝกหัดที่ 3 ใหผ ูเรยี นสรปุ เรอ่ื งตอ ไปน้ี
1. ความหมายของเศรษฐกิจภาครฐั บาล

..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

2. ความสาํ คัญของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล
.....................................................................................................................................................................

3. ความหมายของงบประมาณแผนดิน
.....................................................................................................................................................................

4. ขน้ั ตอนการจดั ทํางบประมาณแผน ดิน
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................

225

5. หนว ยงานรบั ผิดชอบในการจัดทํางบประมาณแผน ดิน
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

6. งบประมาณแผน ดนิ ในปปจ จุบัน
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

เรื่องที่ 6 ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศ
กับภูมิภาคตาง ๆ ทั่วโลก

เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการระหวางประเทศ
ซ่ึงประกอบดวย การคาระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวมมือทางเศรษฐกิจระหวาง
ประเทศ

1. การคา ระหวางประเทศ (International Trade)
การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและบริการจากประเทศ

หนงึ่ แลกเปลีย่ นกบั อีกประเทศหนงึ่
1.1 ปจ จัยทที่ ําใหเกดิ การขยายตัวทางการคาระหวา งประเทศ
1) ความแตกตา งของทรัพยากรและปจจัยการผลิต เชน ราคาของวัตถุดิบ คุณภาพแรงงาน

การใหบ ริการ เปนตน
2) ความแตกตางของลักษณะทางกายภาพ เชน ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทําใหผลผลิตที่ได

แตกตา งกนั เปน ตน
3) ความแตกตา งในความสามารถทางการผลติ เชน เทคโนโลยี ตนทุนการผลติ
4) การสนบั สนนุ จากภาครัฐบาลและกฎหมายท่เี ออ้ื ตอการลงทุน
5) โครงสรา งทางเศรษฐกิจของประเทศ

1.2 ประโยชนข องการคาระหวา งประเทศ
1) แตละประเทศมสี ินคา ครบตามตอ งการ
2) การผลติ สนิ คา ในประเทศตา ง ๆ จะมีการแขงขนั ทางดานคณุ ภาพและประสทิ ธิภาพ
3) การกระจายผลผลติ ไปสผู ูบริโภคอยางกวางขวาง เปน การจดั สรรทรพั ยากรของโลกที่มีอยู

อยางจํากัด ใหส ามารถสนองความตองการของประชากรโลกอยางทั่วถึง

226

4) เกิดความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของการผลิต การจางงาน การถายทอด
เทคโนโลยี การผลิตระหวางประเทศ เกิดความรูความชํานาญเฉพาะอยาง มีโอกาสพัฒนาประเทศตนให
ทัดเทยี มกันได

5) การผลติ สนิ คาเปน การผลิตเพอื่ การคาหรือมีเศรษฐกิจแบบการคา
ประเทศท่ีทําการซ้ือขายสินคาระหวางกันเรียกวา ประเทศคูคา สินคาท่ีนํามาจากตางประเทศ
เพื่อเขามาจําหนาย เรียกวา สินคาเขา (Import) สวนสินคาที่ผลิตไดนําสงออกไปจําหนายในตางประเทศ
เรียกวา สินคาออก (Export)
1.3 นโยบายการคา ระหวางประเทศ (Trade Policy) เปนแนวทางปฏิบัติทางการคา กบั ประเทศ
ตาง ๆ ซ่ึงมักกาํ หนดขึ้นเพอ่ื รกั ษาผลประโยชนทางเศรษฐกจิ ของประชาชน แบงเปน 2 ลักษณะ คือ

1) นโยบายการคาแบบเสรมี ักใชวธิ ีการ ดังนี้
1.1 ไมมีการเกบ็ ภาษคี ุมกัน คอื ไมกาํ หนดกําแพงภาษีขาเขา ไมเกบ็ คา พรเี มี่ยม
1.2 ไมใหส ิทธทิ างการคา แกประเทศหน่ึงประเทศใด
1.3 หลักการแบงงานทํากัน เลือกผลิตเฉพาะสินคาที่ตนถนัด ทําใหตนทุนการผลิตต่ํา

สินคามคี ณุ ภาพ เกดิ ประโยชนท ัง้ ผผู ลติ และผูบ ริโภค
1.4 ไมม ขี อ จํากัดทางการคา คือ ไมม กี ารกําหนดโควตาสินคา

ปจ จุบนั ประเทศตาง ๆ ยกเลิกนโยบายการคาแบบเสรี เน่ืองจากประเทศเกษตรกรรมจะเสียเปรียบ
ประเทศอตุ สาหกรรม ทําใหเกิดภาวะปญ หาขาดดุลการคา เงินทองรวั่ ไหลไปประเทศอืน่ มาก และสถานการณ
ทางการเมืองโลกท่ีเปล่ยี นไป จงึ มกี ารกดี กนั ทางการคา ซ่งึ กันและกนั

2) นโยบายการคา แบบคมุ กัน (Protective Policy) เปนนโยบายการคา ที่จํากัดสินคาเขาท่ีจะ
มาแขง ขนั กบั สนิ คาท่ีผลติ ไดในประเทศ นโยบายน้ีมีวตั ถุประสงคเพื่อคุมครองการผลติ ภายในประเทศประเทศ
ที่ใชนโยบายการคา แบบคุม กันมักใชว ิธกี าร ดังนี้

2.1 การต้ังกําแพงภาษี กําหนดอัตราภาษีสินคาเขาใหสูงกวาชาติอ่ืนหรือ เก็บภาษี
หลายอัตรา

2.2 กําหนดปรมิ าณการนําเขา หรือการสง ออกสินคา บางชนดิ (โควตา)
2.3 หามนําเขา หรือสง ออกสนิ คา บางชนิด เชน หา มสง ออกสตั วปา
2.4 การใหเงินอุดหนุน เชน ใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตในประเทศหรือผูสงออกสินคา
บางชนิดลดภาษีสง ออกหรอื ใหความสะดวกดานสนิ เช่อื
1.4 นโยบายการคา ตา งประเทศของไทย
พ้ืนที่ทางเศรษฐกิจของไทย คือ เกษตรกรรม เพ่ือไมใหเกิดการเสียเปรียบดุลการคา จึงใช
นโยบายการคาตางประเทศแบบคุมกัน ดังน้ี
1) ใชนโยบายการคาแบบคุมกัน โดยนําเอามาตรการตาง ๆ มาใช เชน ต้ังกําแพงภาษี
การกําหนดปริมาณการนําเขาสินคา การลดภาษีสงออก เพ่ือคุมครองอุตสาหกรรมและการผลิตสินคา
ภายในประเทศ

227

2) ใหเ อกชนมีบทบาททางการคามากท่ีสดุ รฐั บาลสงเสรมิ ใหเอกชนดาํ เนนิ การสงออกมสี ินคา
บางอยา งท่รี ัฐเปน ผูดําเนนิ การสงออก เชน ขาว ขาวโพด น้ําตาล เปนตน

3) ใชระบบภาษีศุลกากรพิกัดอัตราเด่ียว หรือพิกัดอัตราซอน สินคานําเขาจากประเทศใด
ก็ตาม รัฐเก็บภาษาศุลกากรในอัตราเดียวกัน ไมใหสิทธิหรือกีดกันประเทศใดเปนพิเศษ ที่เปนเชนนี้
เพราะประเทศไทยเปน สมาชิก องคการคาโลก (World Trade Organization หรอื WTO)

ปรมิ าณการคา ระหวางประเทศ คิดจากมูลคาของสินคาออกและมูลคาของสินคาเขารวมกันปริมาณ
การคาระหวา งประเทศจะแตกตา งกันไป ตามสภาพเศรษฐกจิ และนโยบายการคาของประเทศน้ัน ๆ ประเทศ
พฒั นาแลวมีปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศสงู กวาประเทศกําลังพฒั นา

1.5 ดุลการคา ระหวา งประเทศ
ดุลการคา (Balance of Trade) คอื การเปรียบเทียบมูลคา สินคาออกกับมูลคา สินคาในเวลา 1

ป ดลุ การคามี 3 ลักษณะ คือ
ดลุ การคาเกนิ ดลุ = มูลคา สินคา ออก มากกวา มูลคาสนิ คาเขา
ดลุ การคาสมดลุ = มลู คา สนิ คา ออก เทากบั มูลคา สินคา เขา
ดุลการคาขาดดลุ = มูลคา สินคา ออก นอยกวา มูลคาสนิ คา เขา

แตขณะเดยี วกันประเทศไทยรว มจัดตั้ง เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area หรือ
AFTA) มีขอตกลงจัดเก็บภาษีสินคาเขาจากประเทศสมาชิก AFTA ตํ่ากวารอยละ 0-5 เทาน้ัน ประเทศ
สมาชกิ AFTA ทั้ง 10 ประเทศจะเก็บภาษใี นอตั ราเทากันทงั้ หมดในอตั ราที่ตา่ํ กวา WTO

1.6 ดลุ การคา ของไทย
ดุลการคาประเทศไทยมีลักษณะขาดดุลมาตลอด นับต้ังแต พ.ศ. 2495 เปนตนมา เนื่องจาก

สินคาเขาสวนใหญเปนสินคาอุตสาหกรรม เชน เครื่องจักรไฟฟา เครื่องจักรใชในอุตสาหกรรม เคมีภัณฑ
แผงวงจรไฟฟา นํา้ มันดบิ เปนจํานวนมากมาพฒั นาประเทศ สว นสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรม
ซ่ึงมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาดดุลการคาตั้งแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคาขยายตัวสูงขึ้น
เรอ่ื ย ๆ ประเทศไทยเร่ิมดลุ การคาเกินดลุ ประเทศคูคา สาํ คญั ของไทย คอื ญีป่ นุ สหรัฐอเมรกิ า ประชาคมยโุ รป
(EC) และประเทศในกลุม อาเซียน

1.7 ปญ หาการคา ระหวางประเทศของไทย
ปริมาณการคาระหวางประเทศของไทย มีอัตราขยายตัวสูงมาก ขณะเดียวกันก็ประสบปญหา

สําคัญ 3 ประการ คือ
1) ลทั ธิกีดกันทางการคาของประเทศคูคา ทส่ี าํ คญั เชน การต้งั กาํ แพงภาษีขาเขา ยกเลิกการใหส ิทธิ

พเิ ศษทางการคา (GSP) แกสินคา ไทย กฎหมายลิขสทิ ธ์ทิ างปญ ญา เปน ตน
2) ตลาดการคา ในตา งประเทศยังไมกวางขวาง
3) การแขงขันแยงตลาดของประเทศคูแขง ไทยมีคูแขงสินคาการเกษตรในตลาดโลกหลายราย

โดยเฉพาะสนิ คาขาว

228

4) ขอผูกพันที่ตองปฏิบัติตามกฎขอบังคับของแกตต (GATT) คือ ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษี
ศลุ กากรและการคาของประเทศสมาชกิ

5) การขาดดุลการคา ซ่ึงแนวทางแกไข คอื ปรบั ปรุงคุณภาพสนิ คาและราคา แลวขยายตลาดและ
ปริมาณสงออก ในขณะเดียวกันตองพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศพรอม ๆ กับจํากัดการนําเขาสินคา
ตางประเทศทีฟ่ ุมเฟอ ย

การเงินระหวางประเทศ (International Finance)
การเงินระหวางประเทศเปน การแสดงความสมั พนั ธดานการเงินระหวางประเทศหนงึ่ กับอกี ประเทศ
หนึง่ อนั สืบเนือ่ งมาจากการคาขายระหวางประเทศ การกยู ืมเงินและการชาํ ระหน้ี การลงทุนระหวางประเทศ
และการชว ยเหลือกนั ระหวา งประเทศ
2.1 การแลกเปลย่ี นเงินตราตางประเทศ (Foreign Exchange)
การแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตางประเทศ คอื การเปรียบเทยี บราคาของเงินตราประเทศหนึ่งกับเงินตรา
ของอกี ประเทศหน่งึ โดยท่ัวไปมกั เทยี บคา เงนิ ตราของประเทศตนกับเงนิ ดอลลารสหรัฐ การท่ตี องแลกเปลย่ี น
เงินตราตางประเทศ เพราะมกี ารดาํ เนินธรุ กิจการคาระหวา งประเทศ แตล ะประเทศมหี นวยเงินตรา ไมเหมือนกัน
จึงตองกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน เงินตราท่ีไดรับการยอมรับใหเปนส่ือในการแลกเลี่ยน คือ เงินดอลลารสหรัฐ
เงนิ เยน เงินยโู ร
ธนาคารกลางเปนผูกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน โดยเทียบคาเงินของตนกับทองคําหรือเงินตรา
สกลุ อืน่ ภายใตเง่ือนไขท่ีกองทุนการเงนิ ระหวางประเทศ (IMF) กําหนด
2.2 ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ (Balance of Payment)
ดุลการชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ หมายถึง รายการแสดงยอดรายรับและรายจายของประเทศที่เกิด
จากการทาํ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศในระยะเวลา 1 ป
ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ ประกอบดว ย 3 สว นใหญ ๆ คอื
1) บญั ชีเดนิ สะพัด เปน บัญชีแสดงดุลการคา ดุลบรกิ าร
2) บญั ชที นุ เคลอ่ื นยาย เปน บัญชแี สดงการนําเงนิ ไปลงทุนระหวางประเทศทัง้ ภาครัฐและเอกชน
3) บญั ชที นุ สาํ รองระหวางประเทศ เปนบัญชีท่ีแสดงการเปล่ียนแปลงจํานวนเงินสํารองระหวาง
ประเทศในแตละป
ทนุ สาํ รองระหวา งประเทศ คอื ทรพั ยสินของประเทศที่เก็บไวในรูปของเงินสกุลตางประเทศและ
ทองคาํ แทง
4) บญั ชีเงนิ โอนและบริจาค เปน เงนิ ไดเ ปลาหรอื เงินบรจิ าคระหวางประเทศดลุ การชําระเงนิ มี 3
ลักษณะ คือ
ดุลการชําระเงินขาดดลุ คอื รายรบั ต่ํากวารายจา ย
ดุลการชาํ ระเงินเกนิ ดุล คอื รายรับสูงกวารายจา ย
ดุลการชาํ ระเงนิ สมดลุ คอื รายรับเทา กบั รายจา ย

229

ดลุ การชาํ ระเงิน = รายรับทัง้ หมดท่ไี ดจากตางประเทศ - รายจายทัง้ หมดที่จา ยไปตา งประเทศ

ขอแตกตางระหวางดลุ การคากบั ดลุ การชําระเงิน
1) ดุลการคา เปรยี บเทยี บเฉพาะ มูลคาสินคา ออกกบั มลู คาสินคาเขา เทานัน้
ดลุ การชาํ ระเงิน เปรียบเทยี บเฉพาะรายรบั กบั รายจายทเ่ี กดิ จากการตดิ ตอ กบั

ตา งประเทศทกุ ดาน
2) ดลุ การคา เปน สวนหนงึ่ ของบัญชีดลุ การชําระเงิน

2.3 ภาวะดุลการชาํ ระเงินของไทย
แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาดดุลการชําระเงินปใด
ดลุ การชาํ ระเงินเกินดุลเกดิ ผลดี ทาํ ใหประเทศมี “ทนุ สํารองระหวางประเทศ” เพ่ิมสงู ขึ้น
ป 2540 ดุลการชําระเงินขาดดุล เพราะดึงทุนสาํ รองมาใช จนเกดิ วกิ ฤตกิ ารเงนิ
ป 2541 ดุลการคาเริม่ เกนิ ดลุ เนอ่ื งจากการลดอตั ราแลกเปลีย่ นเงินตราระหวางประเทศ ลดการ
นาํ เขา สนิ คาทุนและวตั ถดุ บิ นบั จากป 2541 น้ไี ป ไทยยงั คงมีดลุ การคา เกินดลุ แตเ ร่ิมเกินดุลลดลง

3. การลงทุนระหวางประเทศ (International Investment)

การลงทนุ ระหวางประเทศ หมายถงึ การทีร่ ฐั บาลหรือเอกชนของประเทศหนึ่งนําเงินไปลงทุนดําเนิน
ธุรกจิ เพื่อแสวงหากาํ ไรในอกี ประเทศหน่ึง ปจ จุบันการลงทุนระหวางประเทศสวนใหญอ ยใู นรปู การดําเนินงาน
โดยวิสาหกิจ และมสี ถาบนั การเงนิ เอกชนเปนผจู ดั หาเงินทุนสําหรบั โครงการตา ง ๆ

3.1สาเหตขุ องการลงทุนระหวา งประเทศ
1) ลดตน ทุนการนาํ เขา วตั ถุดบิ
2) ลดตน ทนุ แรงงานต่ํา
3) ขยายตลาด โดยตั้งโรงงานผลิตเพ่ือตอบสนองความตอ งการตลาดมากข้นึ
4) ไดรับสทิ ธิพเิ ศษทางภาษี

ประเทศกําลังพฒั นามคี วามเหมาะสมมากตอ การลงทนุ
ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คือ ทาํ ใหก ารคาระหวางประเทศขยายตัว เศรษฐกิจภายใน
ประเทศดีขน้ึ และมีความกา วหนาทางเทคโนโลยี
3.2 การลงทนุ ของตา งประเทศในประเทศไทย

รัฐบาลสนับสนนุ และสงเสรมิ การลงทนุ ของตางประเทศ และจัดต้ังสํานักงานคณะกรรมการ
สง เสริมการลงทนุ (Board of Investment หรือ BOI) เพือ่ ทาํ หนา ทส่ี นบั สนุนการลงทุนโดยใหส ิทธพิ เิ ศษ
ตา ง ๆ แกผ ลู งทนุ เชน ลดหยอนภาษีศุลกากรสินคาสงออกและนําเขาวัตถุดิบ หรือตั้งกําแพงภาษีสินคาจาก
ตางประเทศ เพือ่ คมุ ครองอตุ สาหกรรมท่ผี ลติ ไดใ นประเทศไทย ประเทศไทยไดร บั ความชว ยเหลือทางเศรษฐกจิ
จากประเทศญี่ปนุ และสหรัฐอเมริกาเปน สว นใหญ

230

แบบฝกหัดทายบทเร่ืองท่ี 6 เร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับภูมิภาค
ตาง ๆ ทว่ั โลก

คําสง่ั เมื่อผเู รยี นศกึ ษาเรอื่ ง ความสมั พันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศกับภูมิภาค
ตา ง ๆ ท่วั โลก จบแลว ใหทาํ แบบฝกหัดตอ ไปน้ี โดยเขียนในสมุดบนั ทึกกจิ กรรมเรียนรู

แบบฝกหดั ท่ี 1 ใหผ เู รยี นอา นขอความตอ ไปนี้ แลวตอบคําถามท่กี าํ หนดให

เรอื่ งท่ี 1
การคา ระหวา งประเทศ หมายถึง การซ้อื ขายแลกเปล่ียนสนิ คา และบริการระหวา งประเทศหนึ่งกับอีก

ประเทศหน่งึ อาจกระทาํ โดยรัฐบาลหรือเอกชนกไ็ ด ปจ จุบนั ประเทศตา ง ๆ สวนมากมักมกี ารติดตอซือ้ ขายกัน
เน่ืองจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟาอากาศ และความชํานาญในการผลิตสินคา
แตกตา งกัน สรุปไดวา ปจจยั ท่กี อ ใหเ กดิ การคาระหวางประเทศ คือ

1. ความแตกตางในเร่อื งทพั ยากรธรรมชาติ ไดแก พลงั งาน แรธ าตุ ปาไม ความอดุ มสมบรู ณของดินใน
แตล ะประเทศในโลกแตกตา งกัน ประเทศท่มี ที รัพยากรอุดมสมบูรณ ยอมมโี อกาสสูงที่จะนําทรัพยากรมาผลิต
เปนสนิ คา และบรกิ าร

2. ความแตกตางในดานลักษณะภมู ิประเทศและภูมิอากาศ จงึ ผลิตสินคา ไดแ ตกตางกนั
3. ความแตกตางในเรื่องความชํานาญการในการผลิต เพราะแตละประเทศมีความกาวหนาทาง
เทคโนโลยีแตกตา งกัน ประชากรของแตละประเทศมีความรู ความชํานาญแตกตางกัน เชน สวิตเซอรแลนด
มีความชํานาญในการผลติ นาฬิกา เปน ตน

ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปน้ี โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวาง
1. การคาระหวางประเทศ หมายถงึ .....................................................................................................
2. การดาํ เนนิ กจิ กรรมในดานการคาระหวา งประเทศสามารถดาํ เนนิ การโดย ......................................
............................................................................................................................................................................
3. สาเหตุทีท่ าํ ใหเ กดิ การคาระหวางประเทศ ไดแ ก .............................................................................
............................................................................................................................................................................
4. ประเทศไทยเปน ประเทศท่ีผลิตขา วไดมาก เน่อื งจาก.....................................................................
............................................................................................................................................................................

เรื่องที่ 2
การท่ีประเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดนั้น ข้ึนอยูกับปจจัยและความเหมาะสมหลาย ๆ

ประการดังทไี่ ดกลาวมาแลว ไมม ปี ระเทศใดสามารถผลิตสินคาที่ประชาชนตองการไดหมดทุกอยาง ประเทศ
ตาง ๆ จงึ นําสินคาของตนมาแลกเปลีย่ นกัน ดงั นน้ั การคาระหวา งประเทศจึงกอ ใหเ กดิ ประโยชน ดงั นี้

231

1. สินคาใดท่ีผลิตในประเทศเราไมได เราสามารถที่จะซื้อสินคาจากประเทศอน่ื ได ทาํ ใหมีสินคาสนอง
ความตองการของเราไดมากขึน้

2. สินคาทผี่ ลติ ไดในประเทศแตม ีตนทนุ ในการผลติ สงู ประเทศเราควรเลือกผลิตสินคาที่มีตนทุนการ
ผลิตตา่ํ แลว สง ไปขายแลกเปล่ยี น เราจะไดสนิ คาคณุ ภาพดแี ละราคาถกู กวา ทจ่ี ะผลติ เอง

3. กอ ใหเ กดิ ความรูค วามชาํ นาญในการผลิตเฉพาะอยางตามความถนดั ทาํ ใหเกดิ แรงจูงใจที่จะคิดคัน
เทคนคิ การผลติ ใหมีคณุ ภาพมากข้ึน

4. ชว ยใหประเทศกําลังพฒั นาไดแบบอยา งการผลิตทท่ี นั สมยั สามารถนาํ ทรพั ยากรที่มอี ยมู าใชในการ
ผลิตเพ่ือสง ออกมากขน้ึ

5. ชวยใหประเทศกําลังพัฒนารูจักใชเทคโนโลยีจากประเทศท่ีพัฒนาแลวมาพัฒนาประเทศให
เจรญิ กา วหนา ข้นึ

ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชองวา งตอไปน้ี
1. ในการผลิตสินคา ถาตน ทนุ ในการผลิตในประเทศสูง ควรแกปญหาโดย
.............................................................................................................................................................
2. ประเทศกําลงั พฒั นาไดแ บบอยางในการผลิตสินคา จาก..................................................................

........................................................................................................................................................
3. การคา ระหวา งประเทศชว ยใหเ ศรษฐกจิ ขยายตัวเพราะ ............................................................

........................................................................................................................................................

เรอ่ื งที่ 3
นโยบายการคาระหวางประเทศ เปนนโยบายที่ประเทศหน่ึงประเทศใดนําไปใชในการคาระหวาง

ประเทศแบง ออกเปน 2 แบบ คือ
1. นโยบายการคาเสรี เปนนโยบายที่สงเสริมใหประเทศอ่ืนนําสินคามาขายอยางเสรี ปราศจาก

ขอ จํากดั ใดๆ ประเทศท่ใี ชนโยบายการคาเสรีจะตอ งปฏบิ ตั ิตามเง่อื นไขตอไปน้ี
1.1 ตอ งผลติ สนิ คาทมี่ ีประสิทธิภาพสูง หรือมีความชาํ นาญในการผลิตสูง
1.2 ตอ งไมเ ก็บภาษี หรอื เกบ็ นอ ยทสี่ ดุ เพือ่ ไมใหเ กิดความแตกตา งในการผลติ สนิ คา
1.3 ไมมีการแบงแยก หรือใหอ ภิสิทธิ์แกประเทศใดประเทศหน่งึ

2. นโยบายการคาแบบคุมกัน เปนนโยบายที่รัฐบาลจะใชเคร่ืองมือตาง ๆ เพ่ือจํากัดการนําเขาและ
สงเสรมิ การสง ออก

232

เรื่องท่ี 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ

ความเปนมาและองคป ระกอบ
การคา ระหวางประเทศเกิดข้ึนเนื่องจากการที่โลกไดถูกแบง ออกเปนประเทศ แตละประเทศตางผลิต
สินคาหรอื บริการแตกตางกนั เมอ่ื แตละประเทศตา งเกิดความตองการที่จะแลกเปลี่ยนสินคาและบริการที่ตน
ผลิต ไดเ ปนจํานวนมากสินคาและบรกิ ารท่ีตนผลิตไดนอยหรือผลิตไมไดเลยกับประเทศอื่น ประกอบกับการ
คมนาคมไปมาหาสูก ันสะดวก การคา ระหวา งประเทศจงึ เกดิ ข้นึ
การที่แตล ะประเทศผลติ สนิ คา หรือบรกิ ารไดแ ตกตา งกันเปนเพราะสาเหตตุ อไปนี้
1. แตละประเทศตา งมีลกั ษณะที่ต้งั ตา งกัน ลักษณะที่ตั้งของบางประเทศเอื้ออํานวยใหเกิดการผลิต
สินคาหรือบริการ เชน ประเทศท่ีมีชายฝง ทะเลกจ็ ะมอี ุตสาหกรรมตอเรือเพื่อขนสงหรือการใหบริการขนถาย
สินคาโดยใชทา เรือนาํ้ ลกึ บางประเทศมภี ูมปิ ระเทศงดงาม จะมีอตุ สาหกรรมการทองเที่ยวเกิดข้ึน
2. แตล ะประเทศมแี รธาตุซงึ่ เปนทรัพยากรธรรมชาติมากนอยตางกัน เชน สวีเดนมีเหล็ก เยอรมันมี
ถา นหนิ เวเนซูเอลาและตะวันออกกลางมีนํ้ามัน แอฟริกาใตมีทองคําและยูเรเนียม ประเทศเหลานี้ก็จะนํา
แรธ าตขุ ึ้นมาใชและสงเปน สนิ คา ออก
3. แตละประเทศมีลกั ษณะดนิ ฟาอากาศทีแ่ ตกตา งกนั เชน สหรัฐอเมริกาและแคนาดาประเทศทอี่ ยูใน
เขตอบอุนสามารถปลูกขาวสาลไี ด ไทยอยูในเขตมรสมุ สามารถปลูกขา วได บราซลิ เปน ประเทศในเขตศูนยสูตร
สามารถปลกู กาแฟได จากการทีพ่ ืชผลสามารถข้นึ ไดดี ตามสภาพดนิ ฟาอากาศแตละชนิดดังกลาวทําใหแตละ
ประเทศสามารถผลติ พืชผลชนิดน้นั ไดเปนจาํ นวนมาก เม่ือมเี หลอื ก็สามารถสง เปนสนิ คาออก
นอกจากนี้ยังมีทฤษฎียืนยันวา “ถาทุกประเทศแบงงานผลิตสินคาและบริการตามที่ตนถนัดหรือ
เมื่อเปรียบเทยี บแลวไดเปรียบ จะทําใหมผี ลผลติ เกดิ ขน้ึ มากกวาตางคนตางผลติ ”

ดลุ การคาและดุลการชาํ ระเงิน
ในการทําการคา ระหวา งประเทศนนั้ ประเทศหนึง่ ๆ ยอมตองบนั ทึกรายการที่เกดิ ขึ้น เพราะจะทําให
ไดทราบผลการติดตอ คา ขายกับตา งประเทศ รายการคากับตางประเทศนี้อาจบันทึกอยูใน 2 รูปแบบ ดวยกัน
คอื ดุลการคา และดุลการชําระเงิน
ดุลการคา (Balance of Trade) ไดแก การเปรียบเทียบมูลคาของสินคาท่ีประเทศหน่ึงสงออกขาย
(Export) ใหประเทศอ่ืน ๆ กับมูลคาของสินคาท่ีประเทศน้ันสั่งซื้อเขามาจําหนายวามากนอยตางกันเทาไร
ในระยะ 1 ป เพ่อื เปรยี บเทียบวา ตนไดเ ปรยี บหรือเสียเปรยี บ
ตัวอยางเชน ประเทศไทยสงสินคา ออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญี่ปุน สิงคโปร และอีกหลาย
ประเทศ มีมูลคารวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และในปเดียวกันก็ไดสั่งสินคาเขาจากประเทศ
ตาง ๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เมื่อนํามาเปรียบเทียบกันจะทําใหทราบไดวาไดเปรียบหรือเสียเปรียบ
ดลุ การคา ในการเปรียบเทยี บนอ้ี าจแบงออกไดเปน 3 ประเภท คือ

233

1. ดุลการคาไดเปรียบ หรือเกินดุล ไดแกการท่ีประเทศหนึ่งสงสินคาไปขายยังตางประเทศมีมูลคา
มากกวาส่งั สินคาเขามาอุปโภคบรโิ ภค

2. ดลุ การคาเสยี เปรยี บ หรือขาดดุล ไดแก การทีป่ ระเทศหนง่ึ สง สินคา ไปขายยังตางประเทศ มีมูลคา
นอยกวา ทส่ี ่งั สนิ คา เขา มาอปุ โภคบรโิ ภค

3. ดุลการคาสมดุล ไมไดเปรียบเสียเทียบกันหรือเทากันมีผลลบเปนศูนยกลาวคือมูลคาสินคาเขา
เทากบั มูลคา สนิ คา สง ออก

โดยทั่วไปการใชดุลการเพียงอยางเดียวอาจไมทําใหทราบฐานะที่แทจริงของประเทศไดกลาวคือ
ดุลการคา ท่เี สียเปรยี บนนั้ อาจไมเ ปนผลเสียใด ๆ ตอ ประเทศก็ได เนื่องจากบันทึกเก่ียวกับดุลการคานั้นจะไม
รวมถงึ การนาํ เขาสนิ คา บางชนิด ท่ีไมต องชาํ ระเปน เงินตราตางประเทศกไ็ ดเ น่ืองมาจากสินคา ชนิดนน้ั จะมาจาก
การบริจาคชว ยเหลือ ถา นาํ เอารายการน้ีมาหักออกอาจทําใหดุลการคาลดลงหรือการคิดราคาสินคาเขาและ
สินคาออกตางกนั กลาวคอื ขณะทสี่ ินคา เขารวมมูลคาขนสงและการประกันภัยแตสินคาออกไมไดรวมไวหรือ
การส่งั สนิ คาประเภททนุ เชน เครื่องจกั รกลเขา มาทําการผลติ สินคา ดเู หมอื นวาจะทําใหเสียเปรียบดุลการคา
ก็จรงิ แตในระยะยาวแลวเมือ่ มีการผลติ สนิ คา เพ่อื การสงออก สนิ คานน้ั อาจทาํ ใหไดเ ปรียบดุลการคา ในระยะ
ยาวก็เปนไปได เปนตน

ประเทศที่ดุลการคาไดเปรียบถือวาภาวะเศรษฐกิจของประเทศนั้นเจริญ แตอาจจะไมเปนผลดีตอ
เศรษฐกิจเสมอไป เชน เม่อื ไดร ับเงินตราตางประเทศ ธนาคารกลางสามารถเพ่มิ ปรมิ าณเงินในทอ งตลาดไดมาก
พอคาสามารถแลกเงินตราตา งประเทศมาเปน เงนิ ในประเทศไดม าก เม่ือปรมิ าณเงินในทองตลาดมากอาจเกิด
ภาวะเงินเฟอหรอื การท่ปี ระเทศใด ประเทศหน่ึงไดเปรียบดุลการคากับประเทศอ่ืนติดตอกันหลายปจะทําให
ประเทศคูคาไมสามารถมีเงินมาซ้ือสินคาหรือชําระเงินได ยอมเปนผลเสียตออุตสาหกรรมภายในประเทศ
ดังนั้นนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะรายการสินคาเทาน้ัน จึงจะทําใหทราบ
สภาวะเศรษฐกจิ ทแ่ี ทจริงของประเทศ แตค วรมรี ายการอื่นๆ เขามาแสดงเปรยี บเทียบดว ยและรายการอ่ืน ๆ
ที่แสดงเปรยี บเทียบนัน้ แตละประเทศจะแสดงไวใ นรูปของดุลชาํ ระเงินระหวา งประเทศ

ดุลการชําระเงินระหวา งประเทศ คอื สถิตใิ นรูปบญั ชแี สดงรายรับ (หรือ credit = +) ท่ีประเทศหน่ึง
ไดรับจากตางประเทศ และรายจาย (หรือ debit = - ) ท่ีประเทศนั้นจายแกตางประเทศในรอบ 1 ป นํามา
เปรียบเทียบกนั เพ่ือทราบตนไดเปรียบหรือเสียเปรยี บ โดยปกติดลุ การชําระเงินจะประกอบไปดวย

1. บญั ชีดลุ การคา
2. บญั ชีดลุ บริการ
3. บัญชีดลุ บริจาค
4. บญั ชที นุ หรือบัญชเี งินทนุ
5. บญั ชกี ารเคลอ่ื นยายเงนิ ทุนของระบบการเงนิ
6. จาํ นวนไมประจักษหรอื คา คลาดเคลอื่ นสทุ ธิ

234

จากบัญชีดุลชําระเงินทง้ั 6 ชนดิ นี้ บัญชดี ลุ การคา บัญชีดลุ บรกิ าร และบัญชีดลุ บริจาคเรยี กรวมกันวา
บญั ชีเดนิ สะพัด (Current Account) เปน บญั ชแี สดงถึงการแลกเปลยี่ นเงินระหวางประเทศเฉพาะสวนท่ีเปน
ผลิตภณั ฑ (สนิ คาและบริการ) เทานนั้ แตไ มมีรายการแสดงการเคลอ่ื นยา ยทรัพยส ินหรือทนุ
ซึง่ ดลุ การชําระเงินจะพิจารณาจาก

ดุลการชําระเงนิ = ดลุ บัญชเี ดนิ สะพัด + ดุลบัญชีทุน + จาํ นวนไมประจักษ
ซง่ึ จะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คือ ถายอดรายรับมากวารายจาย เรียกวา ดุลการชําระเงินเกินดุล
ถา ยอดรายรับนอ ยกวา ยอดรายจา ย เรยี กวา ดลุ การชําระเงินขาดดุล และถายอดรายรับหรือรายจายเทากัน
หรือเปนศูนยเ รียกวา ดุลการชําระเงินสมดลุ

อตั ราแลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศ
เงนิ ตราตางประเทศ หมายถึง เงินตราของประเทศอื่นซง่ึ อยูในความครอบครองของรฐั บาลหรือเอกชน
ของประเทศใดประเทศหนึ่ง ตัวอยางเชน เงินตราตางประเทศในทัศนะของเอกชนและรัฐบาลไทยก็คือเงิน
ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สวนเงินบาทเปนเงินที่ออกโดยรัฐบาลไทย ถือเปนเงินตราตางประเทศ
ทัศนะของรัฐบาลและเอกชนของประเทศอน่ื นอกจากประเทศไทย เงนิ ตราของประเทศตาง ๆ แตล ะหนว ยจะมี
อํานาจซือ้ แตกตางกนั ไปตามคาของเงนิ ในแตละประเทศ ซึ่งคา ของเงนิ แตล ะประเทศจะถูกกําหนดไวในรปู ของ
อตั ราแลกเปลีย่ นเงินตราระหวา งประเทศ
อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคาระหวางประเทศ
เพราะอัตราแลกเปลี่ยน หมายถึง ราคาของเงินตราสกุลหนึง่ เมอื่ เปรียบเทียบกับเงินตราของสกุลอื่น ๆ อัตรา
แลกเปล่ียนเปนราคาที่สําคัญเม่ือเทียบกับราคาสินคาโดยท่ัวไป เพราะอัตราแลกเปลี่ยนจะเปนตัวเช่ือมโยง
ราคาสินคาของประเทศตาง ๆ หากเราไมทราบอตั ราแลกเปลี่ยนจะทาํ ใหเราไมส ามารถเปรยี บเทยี บราคาสินคา
ระหวางประเทศได และอัตราแลกเปลีย่ น ราคาสนิ คาทุกชนดิ ในตา งประเทศ ซง่ึ คดิ เปน เงนิ ตราของประเทศใด
ประเทศหนึง่ จะเปลยี่ นไปดว ย ตวั อยา งเชน อตั ราแลกเปลี่ยนระหวางปอนดกับบาทเปน 1 ปอนดตอ 45 บาท
เสื้อขนสัตวตัวหนึ่งมีราคา 20 ปอนดในประเทศอังกฤษจะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศ
อังกฤษลดคาเงินปอนดเปน 1 ปอนดเทากับ 35 บาท เส้ือขนสัตวตัวเดิมจะมีราคาในประเทศไทยเพียง 700
บาท เทานัน้ โดยตง้ั ขอสมมติในชั้นนี้วา ราคาเส้ือขนสัตวในอังกฤษไมเปล่ียนแตในทางปฏิบัติจริง เม่ืออังกฤษ
ลดคาเงนิ ปอนด ราคาสินคา ในอังกฤษจะเปลี่ยนจากระดับเดิมและราคาเปรียบเทียบระหวางเงินบาทกับเงิน
ปอนดจะเปล่ียนไป ดังนั้นราคาสินคาท่ีส่ังจากประเทศไทยไปประเทศอังกฤษจะเปลี่ยนไปเชนกัน กลาวคือ
ทอี่ ัตราแลกเปลย่ี นเดิมทีเงนิ 1 ปอนดมคี า เทากบั 45 บาทนั้น ถาประเทศอังกฤษตอ งการซ้ือรองเทาซึ่งมีราคา
450 บาทจากประเทศไทย อังกฤษจะตองจายเงิน 10 ปอนด แตเ มือ่ อัตราแลกเปล่ยี นเงินตราเปลี่ยนไปเปน 1
ปอนดม คี า เทากับ 35 บาท จะทําใหองั กฤษตองจายคารองเทาคูเดียวกันถึง 12.8 ปอนด ดังนั้นจึงกลาวไดวา
อัตราแลกเปล่ียนเปนปจจัยหน่ึงท่ีมีอิทธิพลตอสินคาเขาและสินคาออกของประเทศ ตลอดจนการดําเนิน
กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของประเทศอกี ดว ย ฉะนั้นประเทศตา ง ๆ จงึ พยายามหาวิธีรวมกันในการกําหนดอัตรา
แลกเปลี่ยนท่เี หมาะสม

235

ผลจากการรว มกลมุ ทางเศรษฐกิจ
การรวมกลุมเศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถึง การที่ประเทศมากกวา 1
ประเทศขึ้นไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพ่อื เช่อื มเศรษฐกิจของภูมิภาคเดียวกนั
การท่ปี ระเทศในภมู ภิ าคเดียวกันมารวมตัวกนั นน้ั เพราะประสบปญ หาทางการคา นานาประการโดยเฉพาะ
ปญหาการขาดดุลการคา ซึง่ มีสาเหตมุ าจากการไรประสิทธิภาพในการผลิตและความไมม่ันคงในสินคาที่เปน
วัตถุดิบที่ใชในการผลิต จึงเกิดมีการรวมกลุมกันเพ่ือการผลิตและขยายตลาดและมีการทําสัญญาตาง ๆ
เพอ่ื แกปญ หาเฉพาะเรอ่ื ง
การรวมกลมุ เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตม ีลกั ษณะเหมือนกันอยูประการหนึง่ คอื “การใชก าํ แพงภาษี
กดี กันสินคา จากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมสี ิทธพิ ิเศษในการนําเขา สินคาจากประเทศสมาชิกในกลุม”
การรวมกลมุ จงึ มลี ักษณะของการคาแบบเสรี และการคาคุมกันอยูในตัวซ่ึงสามารถแบงออกเปนประเภทได
ดงั น้ี
1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปนการวมกลุมประเทศท่ีงายท่ีสุดคือประเทศสมาชิกจะยกเวน
การเกบ็ ภาษขี าเขา ระหวา งกันเอง โดยท่แี ตจะประเทศสมาชิกมีอิสระเต็มที่ในการตั้งอัตราภาษีเรียกเก็บจาก
ประเทศนอกกลุม เชน เขตการคาเสรีแปซิฟค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคาเสรีลาติน
อเมรกิ า (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลมุ ประเทศในลกั ษณะน้มี กั จะมปี ญ หาเนอื่ งมาจาก
การทแ่ี ตละประเทศสมาชิกมรี ะดับการพัฒนาท่ีแตกตางกันและการตั้งอัตราภาษีสําหรับประเทศนอกกลุมมี
ความแตกตางกนั ทําใหป ระเทศคูค า สามารถเลอื กคา กับประเทศสมาชกิ ที่ต้ังอัตราภาษีไวตํา่
2. สหภาพศลุ กากร (Custom Union) เปนการรวมกลุมเหมือนเขตปลอดภาษี แตมีขอตกลงเรื่อง
การตั้งกําแพงภาษีรวมกันเพื่อเก็บจากประเทศนอกกลุม แตมักจะมีปญหาคืออัตราภาษีท่ีรวมกันต้ังใหม
ถาแตกตางจากเดิมมากจะมผี ลกระทบตอ อัตราภาษีเดมิ ทีเ่ กบ็ ภายในประเทศและสงผลกระทบถึงราคาสินคา
ในประเทศ
3. ตลาดรว ม (Common Market) มีลกั ษณะเหมือนสหภาพศุลกากรทกุ ประการ แตเพ่ิมเง่ือนไขวา
ไมเ พียงแตสนิ คา เทานนั้ ที่สามารถเคลอ่ื นยายไดโ ดยเสรรี ะหวา งประเทศสมาชิกแตไมวาจะเปนการเคลื่อนยาย
ทุน แรงงาน สามารถทําไดโดยเสรี การตั้งตลาดรวมจําเปนตองมีนโยบายหลาย ๆ ดานท่ีประสานกัน เชน
การเก็บภาษรี ายได นโยบายการเงนิ ภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตาง ๆ
4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกันอยางสมบูรณแบบโดยสมาชิก
อยภู ายใตน โยบายเดียวกัน ใชเงนิ ตราสกลุ เดยี วกันและอยภู ายใตอาณาจกั รเศรษฐกิจเดียวกนั

กลมุ ทางเศรษฐกจิ ท่สี าํ คัญมีดงั นี้
1. กลมุ ประชาคมยุโรป (European Community : EC) เกิดจากการรวมตัวกนั ของประเทศสมาชิก
ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแก อังกฤษ เดนมารก ไอรแลนด กรีซ สเปน โปรตุเกส ฝร่ังเศส เยอรมันนี อิตาลี
เบลเยียม เนเธอรแลนด และลักแซมเบิรก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสหภาพศุลกากร กลาวคือ
มีขอกําหนดใหประเทศสมาชิกยกเลิกการเก็บภาษีขาเขา ควบคุมสินคาเขาและสินคาออกระหวางประเทศ
สมาชิกและไดดาํ เนนิ นโยบายและมาตรการทางการคากับประเทศนอกประชาคมรว มกัน โดยใชระบบประกัน

236

ราคาผลิตผลเกษตรแบบเดียวกัน และใชงบประมาณสวนกลางของประชาคมยุโรปเขาสูการเปนตลาดรวม
ตัง้ แตป  2535 และในป 2539 ไดร วมตัวกันเปนสหภาพเศรษฐกิจและการเงิน (Economic and Monetary
Union) ซ่ึงจะมกี ารใชเงินตราในสกุลเดยี วกนั

2. สมาคมการคาเสรีแหงยุโรป (European Free Trade Association) มีสมาชิกในปจจุบัน
7 ประเทศ คือ นอรเวย สวีเดน ออสเตรยี สวเี ดน ออสเตรยี สวิซเซอรแลนด ไอแลนด ฟนแลนด และลิกเตน-
สไตน วัตถปุ ระสงคก ารกอตั้งเปน เขตการคาเสรีมากกวาเปน สหภาพศุลกากร ในป 2527 กลุม ประเทศ น้ีไดเ คย
แถลงการณ รว มมอื กนั จดั ต้งั เปนเขตเศรษฐกจิ ยโุ รป (European Economic Area : EEA) โดยมีวัตถปุ ระสงค
เพ่ือขยายความรวมมือระหวางกลุมประเทศท้ังสองสวน ข้ันตอนในการจัดตั้งยังไมไดกําหนดไวชัดเจน
จนกระทงั่ ป 2532 กลุมประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปนตลาดเดียวของประเทศสมาชิกประชาคมยุโรป
อาจสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของตน จึงไมมีความประสงคจะกอต้ังเขตเศรษฐกิจยุโรป
แตป ระชาชนยุโรปยังใหก ารสนบั สนนุ เนอ่ื งจากสมาคมการคา เสรีแหงยุโรปเปนตลาดสินคาท่ีสําคัญ และใหญ
ท่สี ุดของประชาคมยุโรปจงึ ไดมกี ารจดั ตั้งอยางเปน ทางการและมกี ารใหสตั ยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับต้ังแต
วันที่ มกราคม 2536 เปน ตน

3. ขอตกลงการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement : NAFTA)
มีประเทศสมาชิกในปจจบุ นั 3 ประเทศ ไดแก สหรัฐอเมรกิ า แคนาดา และเมก็ ซิโก มีวัตถุประสงคเพ่ือยกเลิก
การกีดกนั ทางการคาและการลงทุนระหวางประเทศสมาชิกท้ังสามและเพ่ือสรางเขตการคาเสรีที่ยอมรับการ
คมุ ครองสทิ ธิในทรพั ยส ินทางปญญา

4. กลุมประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชิก 10 ประเทศ คือ ไทย สิงคโปร มาเลเซีย
อนิ โดนีเซยี ฟลปิ ปน ส บรูไน เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร มีวตั ถปุ ระสงคใ นการรวมตัวกันในครั้งแรก
คือการแบง งานกันผลติ สินคา เพอ่ื ลดความซ้ําซอนในการผลิต และสรา งอํานาจตอรองทางการคาภายหลังไดมี
ขอเสนอใหจัดต้ังเขตการคาเสรีอาเซียน (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มีวัตถุประสงคเพื่อให
ประเทศสมาชกิ คอ ย ๆ ยกเลิกหรือลดภาษีศุลกากร สําหรับสินคาสวนใหญที่คาขายกันอยูใหเหลือรอยละ 5
ภายในระยะเวลา 15 ป เชือ่ วาจะทาํ ใหการคา และการลงทุนของกลุมอาเซียนขยายตัวมากขึ้น

ประเทศไทยไดร ว มมอื ทางเศรษฐกิจกบั ประเทศอน่ื ๆ อยา งกวา งขวาง และไดเขารว มเปน สมาชิกของ
องคกรระหวางประเทศ หลายองคก รดังน้ี

กลุม อาเซียน หรือสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian
Nations : ASEAN) ประกอบดวย 10 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน ไทย
เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร สํานักงานใหญต้ังอยทู เ่ี มืองจาการต า ประเทศอนิ โดนเี ซยี

องคกรน้มี ีวตั ถปุ ระสงค เพื่อสง เสรมิ ความรว มมือทางเศรษฐกิจ วทิ ยศาสตรแ ละเทคโนโลยี สังคม และ
วฒั นธรรม ตลอดจนการเมอื งระหวางประเทศสมาชกิ

จากการกอ ต้งั กลุมอาเซยี น มาตง้ั แต พ.ศ.2510 มาถึงปจ จบุ ัน ประเทศสมาชิกอาเซยี น มกี ารขยายตัว
ทางเศรษฐกจิ อยา งรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกิจก็เปล่ียนแปลงจากภาคเกษตร ไปสูภาคอุตสาหกรรมมากข้ึน

237

สง ผลใหป ระเทศสมาชิกประสบปญหาทัง้ ทางดา นการขาดดุลการคา การเพม่ิ อัตราคา จา งแรงงาน และการขาด
แคลน การบริการพน้ื ฐาน

กลุมเอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอต้ังขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2532 มี สมาชิก 12
ประเทศ ไดแ ก สหรัฐอเมริกา เกาหลีใต สิงคโปร ฟลิปปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญ่ีปุน อินโดนีเซีย แคนาดา
บรไู น ออสเตรเลีย และไทย

องคกรน้ีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการแกปญหารวมกันสงเสริมการคาเสรีตลอดจนการ
ปรับปรุงแบบแผนการติดตอ การคา ระหวา งกนั และเพ่ือต้งั รบั การรวมตวั เปน ตลาดเดียวกนั ระหวางประเทศ

สมาชิกคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social
Commission for Asia and Pacific : ESCAP)

องคกรน้เี ปนองคกรทจ่ี ดั ตง้ั ขน้ึ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการ
พัฒนาดานเศรษฐกจิ และสงั คมของประเทศสมาชิกทอี่ ยูในเอเชยี และแปซฟิ ก รวมทง้ั ประเทศไทยดวย ESCAP
เปนองคกรท่ีขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission
for Asia and the Far East : ECAFE) ซ่ึงจัดต้ังข้ึนเม่ือ พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดขยายมาเปน
ESCAP ทงั้ นีเ้ พ่อื ใหค รอบคลมุ ประเทศในพน้ื ที่เอเชีย และแปซฟิ กทัง้ หมด ประเทศท่ีเปนสมาชิกจะไดรับความ
ชว ยเหลือในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคม สํานักงานตงั้ อยูท่ี กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย

ขอตกลงท่ัวไปดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade :
GATT) กอ ต้ังเมื่อวันที่ 30 ตลุ าคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชกิ เกือบทั่วโลก ประเทศไทยเขาเปนสมาชิกเมื่อ
วันท่ี 20 พฤศจิกายน 2525 องคกรนี้มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมระบบการคาเสรี และสงเสริมสัมพันธภาพ
ทางการคา และเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทุกประเทศสมาชิกตอง ปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT
ประเทศไทยไดร บั การสง เสริมดา นการขยายตัวทางการคา ทาํ ใหค วามเสยี เปรยี บดา นการเจรจาการคา ระหวา ง
ประเทศกับมหาอํานาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก

ความสัมพันธระหวา งเศรษฐกิจของไทยกับกลมุ เศรษฐกิจโลก
ประเทศไทยเปน ประเทศสมาชิกในขอตกลงเขตการคาเสรอี าเซยี น ซ่งึ มีวัตถปุ ระสงคข องการรวมกลุม
คลายกับการรวมกลมุ ของประเทศในภูมภิ าคอื่น ๆ คือ การยกเลกิ กําแพงภาษที มี่ รี ะหวางประเทศสมาชิกและ
กําหนดมาตรการทางเศรษฐกิจอื่น ๆ รวมกัน เชน การผลิตสินคาบริการ การกําหนดอัตราภาษีศุลกากร
เปน ตน ในขณะเดียวกนั กส็ รา งกาํ แพงภาษีเพื่อสกัดกน้ั สนิ คาทีมาจากนอกเขต ในขณะเดียวกันประเทศไทยก็
สังกัดอยูในกลุม “ขอตกลงทั่วไปวาดวยภาษีศุลกากรและสินคา (General Agreement on Tariff and
Trade : GATT) ซงึ่ เปน องคกรท่ีเกี่ยวของกับการปฏิบัติทางการคาของโลก ซ่ึงประเทศไทยมีพันธะสัญญาท่ี
จะตอ งปฏิบัติตามขอ ตกลงเหลาน้ัน เชน การสงเสริมการคา แบบเสรกี ารลดอัตราภาษนี ําเขา การถอื หลกั การท่ี
ไมใหมกี ารกีดกันทางการคา แตกตา งกันตามประเทศคูคา การคมุ ครองสทิ ธิในทรัพยสนิ ทางปญญา เปน ตน ซึ่งมี
ขอตกลงบางอยา งก็เปน สง่ิ ท่ขี ัดกบั การคา ภายในประเทศ เชน การยอมรบั ในขอ ตกลงวาดวยการคุมครองสิทธิ
ทางปญญา แตการประกอบธรุ กิจในประเทศไทยหลายประเภทมลี ักษณะละเมดิ สทิ ธิทางปญ ญา

238

เนือ่ งจากการทแ่ี ตล ะประเทศตา งรวมตัวกันเปน เขตเศรษฐกิจในลักษณะตาง ๆ กันประกอบกิจกรรม
ทางเศรษฐกิจจะดําเนินการเฉพาะภายในกลุม ในขณะเดียวกันก็มีนโยบายกีดกันสินคาจากภายนอกกลุม
ทาํ ใหเปนการยากทีป่ ระเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจงึ ตองดําเนินนโยบายทางการคาโดยการ
เจรจาทางการคากบั ประเทศคคู า โดยตรงเพ่ือรกั ษาตลาดทางการคา ในขณะเดียวกันก็พยายามหาทางขยาย
ตลาดไปสภู ูมภิ าคท่ียงั มีการรวมกลุมทางเศรษฐกจิ ท่ไี มค อ ยเขมแข็งนกั เชน ตลาดยุโรปตะวันออก

แบบฝกหัดทา ยบทเร่ืองท่ี 7

คําชแ้ี จง เมอื่ ศกึ ษาบทน้แี ลว ใหนกั ศกึ ษาคนควาและตอบคําถามตอ ไปนี้
1. ในระดับชมุ ชน มคี วามเกีย่ วเนอื่ งอยางไรกบั ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศ
2. จากสภาวการณเศรษฐกจิ ปจจบุ ัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยา งไร
ใหยกตัวอยา งประกอบ 2- 3 อยา ง
3. การกีดกันทางการคา ของประเทศคูแขง มอี ะไรบาง
4. อะไรบา งทค่ี นไทยควรปรับตัวในการทําธรุ กิจกบั ตางชาติ

239

บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง

สาระสาํ คญั

การศึกษาเรื่องการเมอื งการปกครอง นอกจากผูเรียนจะไดเ รียนรถู งึ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
และการปกครองระบอบเผด็จการของประเทศตา ง ๆ ในโลกแลวยังไดร ูแ ละเขาใจถึงพัฒนาการของประเทศ
ตาง ๆ นับตั้งแตย ุคโบราณ ยคุ กลาง ชวงครสิ ตว รรษ ท่ี 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวาจุดเร่ิมตนของระบอบ
ประชาธิปไตยมคี วามเปน มาอยา งไร และประชาธิปไตยของประเทศตา ง ๆ รวมทั้งประเทศไทยเปน อยางไรบา ง
นอกจากน้ีผูเรียนยังไดเรียนรูถึงเหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา
เหตุการณห รือสถานการณทางการเมืองนั้นสง ผลกระทบตอสังคมไทยและสังคมโลกอยางไร รวมทั้งผูเรียน
จะไดศ ึกษาเรยี นรถู ึง หลักธรรมมาภบิ าลและแนวปฏบิ ัตติ ามหลกั ธรรมมาภิบาลเปนอยา งไร เพ่อื การนําไปสกู าร
ปฏิบัติตนของผูเรียนไดอ ยางถูกตอง และเหมาะสมตอไป

ตัวชวี้ ดั

1. รแู ละเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา ง ๆ ทีใ่ ชอยปู จ จุบนั
2. ตระหนกั และเหน็ คณุ คา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
3. รูและเขาใจผลทเ่ี กิดจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยจากอดตี
4. รูและเขา ใจผลทเี่ กิดจากการเปล่ยี นแปลงทางการเมอื งการปกครองของโลก
5. ตระหนกั และเหน็ คุณคาของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏิบตั ิในชีวติ จริงได

ขอบขายเนื้อหา

เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย
เรื่องท่ี 2 การปกครองระบอบเผด็จการ
เรือ่ งท่ี 3 พฒั นาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตาง ๆ ในโลก
เร่อื งท่ี 4 เหตุการณส าํ คัญทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย
เร่อื งท่ี 5 เหตกุ ารณสําคัญทางการเมอื ง การปกครองของโลกที่สงผลกระทบ

ตอประเทศไทย
เรื่องที่ 6 หลกั ธรรมาภิบาล

240

เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย

1. ระบอบประชาธิปไตย
คําวา “ประชาธิปไตย” เปน คําไทยท่ีบญั ญัตขิ นึ้ ใหมีความหมายตรงกับคําภาษาอังกฤษวา Democracy
หมายถงึ อาํ นาจของประชาชน
คาํ วา “ประชา” แปลวา ประชาชน
คําวา “อธิปไตย” แปลวา ความเปน ใหญ
สรุปวา คําวา “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองที่ประชาชนมีอํานาจสูงสุดในการปกครอง
ประเทศ
ดงั นน้ั “การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย” จึงหมายถึง ระบอบการปกครองซึ่งประชาชนมีอํานาจ
สูงสุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธิปไตยในปจจุบันน้ันจะแยกออกเปน 2 แบบ คือ ระบอบ
ประชาธปิ ไตยแบบมีพระมหากษัตรยิ เปนประมขุ กับระบอบประชาธปิ ไตยแบบมปี ระธานาธิบดเี ปน ประมขุ
ระบอบประชาธิปไตยมีความเชื่อวา มนุษยเปนสัตวประเสริฐ มีความคิด ความเฉลี่ยวฉลาดและ
สติปญญาที่จะปกครองตนเองได สามารถใชเหตุผลในการแกไขปญหาของตนเอง และสังคมได ดังน้ัน
การปกครองในระบอบประชาธิปไตยจึงเปนวิธีการท่ีประชาชนมีโอกาสไดเลือกสรรคนท่ีเหมาะสมเขาไปทํา
หนาท่ีในการบริหารประเทศแทนตน อันเปนหนทางท่ีดีท่ีสุด การปฏิวัติรัฐประหารการใชวิธีรุนแรง
การปราบปรามเขนฆา เพือ่ ใหไ ดมาซง่ึ อํานาจในการปกครองถอื เปนวิธีการท่ีดูหมิ่นเหยียดหยามและทําความ
ทําลายความเปน มนุษยของประชาชนอยา งยงิ่

2. หลกั การของระบอบประชาธิปไตย
ระบอบประชาธิปไตยจะม่ันคงหรือไมนั้นข้ึนอยูกับรัฐบาลและประชาชนวาจะยึดมั่นในหลักการ

ของระบอบประชาธปิ ไตยมากนอ ยเพยี งใด ซง่ึ หลักการของระบอบประชาธิปไตยมีดงั นี้
2.1 หลักความเสมอภาค
หลักความเสมอภาค หมายถงึ ทกุ คนไมวา ฐานะจะเปน อยา งไร มสี ตปิ ญญาหรือความสามารถ

มากนอยแตกตางกัน หรือแมมีผิวพรรณแตกตางกัน แตทุกคนมีความเปนมนุษยอยางเทาเทียมกัน ซึ่งหลัก
ความเสมอภาคแบงเปน 4 ลักษณะ ดังนี้

1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทุกคนมีความเทาเทียมกันทางกฎหมาย
รฐั บาลจะออกกฎหมายเพือ่ คมุ ครองใครคนใดคนหน่ึงไมไ ด เม่อื มใี ครกระทําผดิ ก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา
เทยี มกัน

2) ความเสมอภาคทางการเมือง หมายความวา ทกุ คนมีความเทาเทียมกันในทางการเมือง
การปกครอง เชน ทุกคนมีสิทธิในการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเทากันคือคนละ 1 เสียง มีสิทธิตั้งพรรคทาง
การเมือง มสี ิทธิลงสมัครรบั เลอื กต้ัง มีสิทธ์ิตง้ั กลุมทางการเมือง มีสทิ ธแิ สดงความคดิ เหน็ ทางการเมือง เปน ตน

241

3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกจิ หมายความวา ประชาชนมสี ิทธิในการประกอบอาชีพทาง
เศรษฐกิจ และสามารถครอบครองหรอื ไดร บั ประโยชนจากกจิ การท่ีตนทาํ ไปอยางเต็มท่ี รัฐบาลจะตอ งเปน ผูนํา
ทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผลประโยชนเหลานั้นสูประชาชนอยางท่ัวถึง โดยการกระจาย
ความเจริญไปสสู ว นตา ง ๆ ของประเทศ

4) ความเสมอภาคในดา นโอกาส หมายความวา ความเทาเทียมกันท่ีจะไดรับโอกาสในการ
พฒั นาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทาเทียมกันในการสอบเขา มหาวิทยาลัย) การประกอบอาชีพ
การสรา งฐานะทางเศรษฐกิจ

2.2 หลกั สทิ ธเิ สรภี าพและหนา ท่ี
สิทธิ หมายถงึ อาํ นาจหรือผลประโยชนข องบคุ คลทีก่ ฎหมายใหความคมุ ครอง บุคคลทีล่ ะเมดิ ลวงเกิน
หรอื กระทาํ การใด ๆ ที่กระทบกระเทือนตอ สิทธิของบุคคลอืน่ ไมได
เสรีภาพ หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล การกระทําน้ันตองไมขัดตอกฎหมายหรือ
ไมละเมดิ สทิ ธขิ องผอู ื่น เชน มีเสรีภาพในการเขียนแสดงความคิดเห็น แตถาไปละเมิดสิทธิของผูอ่ืน โดยการ
เขยี นโจมตซี ่งึ ขาดพยานหลกั ฐาน เชน นีผ้ ูท ่ีไดรับความเสียหายกม็ สี ทิ ธิที่จะปกปองชอ่ื เสียงของตนเอง ดวยการ
ฟองรองไดหรือเรามีเสรภี าพท่ีจะเปดวิทยุภายในบา นเรือน แตถ า เปดเสียงดังเกนิ ไปจนรบกวนผอู นื่ เชน นี้ถอื วา
เปน การละเมดิ สิทธิของผอู น่ื ปน ตน
หนาที่ หมายถงึ ภาระหรือความรบั ผดิ ชอบทีบ่ ุคคลจะตองปฏบิ ัติตามกฎหมาย
สทิ ธิและเสรภี าพเปน รากฐานที่สําคญั ในการปกครองประชาธปิ ไตย ประเทศใดใหส ทิ ธิและเสรีภาพกับ
ประชาชนมาก ประเทศน้ันก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถาประเทศใดจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชน แสดงวา ประเทศนั้นไมเ ปนประชาธิปไตย
สทิ ธแิ ละเสรภี าพขั้นพน้ื ฐานของประชาชนทรี่ ฐั บาลจะตองใหการรบั รอง ไดแก
1) สทิ ธแิ ละเสรภี าพสว นบคุ คล เปนสทิ ธเิ สรีภาพทีท่ กุ คนพงึ มใี นฐานะทเ่ี กดิ มาเปน มนุษย ไดแ ก สทิ ธิ
และเสรภี าพในการไดรับการคุมครองท้ังทางรางกายและทรัพยสินจากรัฐ สิทธิและเสรีภาพในการประกอบ
อาชีพสุจริต สิทธิและเสรภี าพในการเลอื กท่อี ยู หากรัฐบาลหรือบคุ คลใดกระทาํ การละเมดิ ตอ สทิ ธแิ ละเสรีภาพ
ของบุคคลอน่ื ถอื วาเปนความผดิ
2) สิทธิและเสรีภาพทางการเมือง เปนสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ที่จะเขามามีสวนรวม
ในกจิ กรรมทางการเมืองการปกครอง และกิจการตา ง ๆ ของรฐั เชน สิทธิทางการเมืองระหวางเพศหญิงและ
ชายมเี ทาเทยี มกัน ประชาชนมีสทิ ธิออกเสียงเลือกต้งั รบั เลอื กต้งั ต้ังพรรคการเมือง แตตอ งอยูภายใตก ฎหมาย
และระเบยี บอันดงี ามของประเทศ
3) สทิ ธแิ ละเสรภี าพทางเศรษฐกจิ ประชาชนมเี สรีภาพในการเลือกประกอบอาชีพมสี ทิ ธิเปน เจา ของ
ทรัพยส ินทีห่ ามาดว ยความสจุ ริต มสี ิทธิทจ่ี ะไดร ับคาจางแรงงานท่ีเปนธรรม เปนตน
รฐั บาลจะตองไมละเมิดสทิ ธิและเสรีภาพของประชาชน ยกเวนในกรณีสงครามหรือเพื่อรักษาความ
มั่นคงของชาติ การรักษาความสงบเรยี บรอย การคุมครองผลประโยชนของสวนรวม การรักษาศีลธรรมอันดี
งามของประชาชนและการสรา งสรรคค วามเปน ธรรมใหกบั สงั คมเทา นั้น

242

2.3 หลักนิตธิ รรม
กฎหมายเปน กฎเกณฑกติกาทที่ ุกคนจะตองปฏิบตั ิตาม ดงั นั้น สทิ ธิ เสรีภาพและความเสมอภาคใด ๆ
จะเปนจริงไมไดห ากขาดกฎหมายทเ่ี ปน หลักประกนั คุมครองประชาชนเพราะเม่อื ไมมีกฎหมาย แตล ะคนกอ็ าจ
ทาํ ตามความพอใจของตน ทาํ ใหเ กดิ การละเมิดสิทธแิ ละเสรภี าพขน้ึ ได

2.4 หลกั การยอมรับเสียงสวนมาก
การอยรู วมกนั ของคนหมูมาก ยอมมีความขัดแยงหรือความเห็นไมตรงกันติดตามมา ปญหา

ความขัดแยง บางอยา งท่ีเก่ียวของกับความถูกผิด สามารถใชกฎหมาย ระเบียบของสังคมหรือกฎศีลธรรมมา
ตดั สินได แตค วามขัดแยงบางอยา งไมเกยี่ วของกับความถูกผิด เปนความขัดแยงของสวนรวมท่ีตองการทําส่ิง
ตาง ๆ ใหดีข้ึน ดังน้ันจึงตองอภิปรายถกเถียงกัน แตละฝายช้ีแจงเหตุผล จากน้ันจึงลงมติเลือกสิ่งท่ีดีท่ีสุด
ขอเสนอใดทเ่ี ปนเสยี งขา งมาก กค็ อื วา เปน มตขิ องคนสว นใหญ ซงึ่ ทุกคนตอ งนาํ มติน้ีไปปฏิบตั ิ

3. ประเภทของประชาธปิ ไตย
การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย แบงออกเปน 2 ประเภท คือ
3.1 ประชาธปิ ไตยโดยทางตรง เปนวิธีการท่ีประชาชนทุกคนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรง

เหมาะกบั รฐั ทมี่ ปี ระชากรไมมาก เชน นครรฐั กรีกโบราณ ใหป ระชาชนทุกคนรว มกันพจิ ารณาตดั สินปญหา
แตวธิ กี ารนีไ้ มเหมาะสมกับรฐั ท่ีมีประชากรเปน จํานวนมาก ประชาธิปไตย โดยทางออ มจึงถูกนํามาใชกับรัฐท่ีมี
ประชากรเปน จํานวนมาก

3.2 ประชาธิปไตยโดยทางออม เนอ่ื งจากจาํ นวนประชากรของแตละประเทศมีจํานวนมหาศาล
ดังนั้นการใหประชาธิปไตยทางตรง จึงไมสามารถกระทําได ประเทศตาง ๆ ทั่วโลกไดใชวิธีประชาธิปไตย
ทางออ ม ซ่งึ กค็ อื การเลือกตัวแทนเขาไปทําหนาที่แทนประชาชน การใชอํานาจอธิปไตยของประชาชนจะใช
ผา นตวั แทน ซง่ึ ไดแก อํานาจนติ กิ ับบัญญัติคือรัฐสภา อาํ นาจบริหารคอื รัฐบาล อาํ นาจตลุ าการคือศาล

4. ขอดแี ละขอ เสียของระบอบประชาธิปไตย

4.1 ขอ ดขี องระบอบประชาธิปไตย
1) ทําใหประชาชนยดึ หลกั การทถ่ี กู ตอง ชอบธรรม มรี ะเบยี บวินยั รูจักประสานผลประโยชน

รว มกนั ของคนภายในชาติ เสรมิ สรางจรยิ ธรรม คุณธรรม ความถูกตองดีงามกอใหเกิดความเรียบรอยสงบสุข
ความเจริญงอกงาม ขวญั กาํ ลังใจ ศกั ดิ์ศรี และความภาคภูมิใจในการเปนเจา ของประเทศอยางแทจรงิ

2) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองที่ประชาชนทุกคนมีสวนในการ
ปกครองตนเอง เปนเจาของอํานาจสูงสุดของประเทศคืออํานาจอธปิ ไตย จึงทําใหการปกครองมเี สถยี รภาพ

3) ประชาชนมีสิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคเทา เทียมกัน
4) เปน การปกครองทป่ี ฏิบตั ติ ามมตขิ องเสียงสวนมาก ขณะเดียวกันก็เคารพเสียงสวนนอย
โดยต้งั อยูบนหลักการของประโยชนส วนรว ม ความถกู ตอง และตองไมละเมดิ สทิ ธิและเสรีภาพของผอู ่นื
5) ชว ยแกไขปญหาความขัดแยง ภายในหมปู ระชาชน ระหวางรัฐกับประชาชน หรือระหวาง
รฐั กับรฐั โดยอาศยั กฎหมายท่กี ําหนดข้ึนเปนกตกิ า หรือใชก ารอภปิ รายลงมติเพ่อื หาขอสรุป