แผนที่ 14 ประเภทของนาฏศิลป์ไทย

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 5
แบ่งเป็ น 4 เร่ือง

ประเภทของ การแสดงและการ การแสดงมหรสพ
นาฏศิลป์ ไทย วเิ คราะห์ วจิ ารณ์ หนังใหญ่
นาฏศิลป์ ไทย
การวเิ คราะห์ วจิ ารณ์ การแสดงราวง
การแสดงราวงมาตรฐาน มาตรฐาน

แบบทดสอบก่อนเรียน

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 5
การแสดงและการวเิ คราะห์ วจิ ารณ์นาฏศิลป์ ไทย

2

เลือกคาตอบทถี่ ูกต้องทส่ี ุดเพยี งคาตอบเดยี ว

1. นาฏศิลป์ ไทยแบ่งออกเป็ นกป่ี ระเภทหลกั ๆ
ก 2 ประเภท คือ โขน และละคร
ข 3 ประเภท คือ โขน ละคร และระบำ
ค 4 ประเภท คือ โขน ละคร ระบำ และรำ
ง 5 ประเภท คือ โขน ละคร ระบำ รำ และเซิ้ง

คาอธิบาย: ค ถกู ตอ้ ง เพรำะนำฏศิลป์ ไทยแบ่งออกเป็น 4 ประเภทหลกั ๆ ไดแ้ ก่ โขน ละคร ระบำ
และรำ

2. โขนเกดิ มาจากการแสดงชนิดใด
ก หนงั ใหญ่
ข กระบี่กระบอง
ค ชกั นำคดึกดำบรรพ์
ง ถูกทุกขอ้

คาอธิบาย: ง ถกู ตอ้ ง เพรำะโขนเป็นกำรแสดงท่ีเกิดมำจำกท้งั กำรเล่นหนงั ใหญ่ กำรเล่นกระบ่ี
กระบอง และกำรเลน่ ชกั นำคดึกดำบรรพ์ ซ่ึงเป็นกำรแสดงที่มีมำแต่โบรำณ

3. โขนทีน่ าเอารูปแบบของการแสดงละครในมาผสมผสานกบั
การแสดงโขนคือโขนประเภทใด
ก โขนหนำ้ จอ
ข โขนโรงใน
ค โขนโรงนอก
ง โขนกลำงแปลง

คาอธิบาย: ข ถูกตอ้ ง เพรำะโขนโรงในเป็นกำรแสดงโขนที่นำเอำรูปแบบของกำรแสดงละครใน
มำผสมผสำนใหม้ ีควำมประณีตบรรจง และมีกำรปลกู โรงสำหรับแสดง

4. การแสดงต้งั แต่ 2 คนขนึ้ ไปมกี ารแปรแถวที่สวยงาม
เน้นความพร้อมเพรียง หมายถึงนาฏศิลป์ ประเภทใด
ก รำ
ข โขน
ค ระบำ
ง ละคร

คาอธิบาย: ค ถกู ตอ้ ง เพรำะระบำเป็นกำรแสดงต้งั แต่ 2 คนข้ึนไป มีกำรแปรแถวท่ีสวยงำม เนน้
ควำมพร้อมเพรียงกนั

5. หนังที่มีความบางและโปร่งแสงเรียกว่าหนังอะไร
ก หนงั ง่ำ
ข หนงั โก่ง
ค หนงั แกว้
ง หนงั แผลง

คาอธิบาย: ค ถกู ตอ้ ง เพรำะหนงั แกว้ มีควำมบำงและโปร่งแสง นิยมทำจำกหนงั ววั

6. ในการแสดงหนังใหญ่จะใช้เร่ืองใดในการแสดง
ก อิเหนำ
ข อณุ รุท
ค ไกรทอง
ง รำมเกียรต์ิ

คาอธิบาย: ง ถูกตอ้ ง เพรำะรำมเกียรต์ิเป็นเร่ืองที่นิยมนำมำแสดงหนงั ใหญ่

7. หนังใหญ่ที่แสดงในเวลากลางวันมกั จะเล่นหนังอะไร
ก หนงั จบั
ข หนงั จบั ระบำ
ค หนงั ปรำสำทโลม
ง หนงั ปรำสำทพดู

คาอธิบาย: ข ถกู ตอ้ ง เพรำะหนงั ใหญ่ท่ีแสดงในเวลำกลำงวนั จะเลน่ หนงั จบั ระบำ คือกำรแสดงที่
เลียนแบบละครในแตใ่ ชต้ วั หนงั ในกำรแสดงแทน

8. ราวงมาตรฐานพฒั นามาจากการแสดงอะไร
ก ลำตดั
ข รำโทน
ค งูกินหำง
ง รำเหยอ่ ย

คาอธิบาย: ข ถูกตอ้ ง เพรำะรำวงมำตรฐำนพฒั นำมำจำกกำรแสดงรำโทน โดยจอมพล ป. พบิ ูล
สงครำม ไดม้ อบหมำยใหก้ รมศิลปำกรปรับปรุงรำโทนใหม้ ีระเบียบแบบแผน

9. ข้อใดจับคู่ ไม่ถกู ต้อง
ก รำมำซิมำรำ/รำยว่ั
ข ชำวไทย/ชกั แป้งผดั หนำ้
ค งำมแสงเดือน/สอดสร้อยมำลำ
ง คืนเดือนหงำย/สอดสร้อยมำลำแปลง

คาอธิบาย: ก ถกู ตอ้ ง เพรำะเป็นกำรจบั คู่ท่ำรำที่ไม่ถูกตอ้ ง เพลงรำมำซิมำรำจะใชท้ ่ำรำส่ำย ส่วน
ท่ำรำยวั่ เป็นท่ำรำของเพลงดอกไมข้ องชำติ

10. เพลงยอดชายใจหาญใช้ท่าราใดในการแสดง
ก ท่ำจ่อเพลิงกำฬและท่ำชะนีร่ำยไม้
ข ท่ำพรหมสี่หนำ้ และท่ำยงู ฟ้อนหำง
ค ท่ำแขกเตำ้ เขำ้ รังและท่ำผำลำเพยี งไหล่
ง ท่ำชำ้ งประสำนงำและท่ำจนั ทร์ทรงกลด

คาอธิบาย: ก ถกู ตอ้ ง เพรำะท่ำจ่อเพลิงกำฬและท่ำชะนีร่ำยไมเ้ ป็นท่ำรำของเพลงยอดชำยใจหำญ

นาฏศิลป์ ม. 2

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 5
การแสดงและการวเิ คราะห์ วจิ ารณ์นาฏศิลป์ ไทย

แผนการจดั การเรียนรู้ที่ 14
ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

เวลา 4 ช่ัวโมง

13

นักเรียนคดิ ว่าการแสดงทผ่ี ู้แสดง
จะต้องสวมศีรษะปิ ดหน้า คือการ
แสดงประเภทใด

การแสดงโขน ซ่ึงมมี าแต่โบราณ ผู้แสดงจะ
สวมศีรษะปิ ดหน้า ยกเว้นตัวพระ นาง เทวดา
และตวั ตลก

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย ละคร

โขน

ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

รา ระบา

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขน

• เป็ นนาฏศิลป์ ช้ันสูงของไทยที่รวมศิลปะหลายแขนงไว้ด้วยกัน

• เกดิ มาจากการแสดงชักนาคดกึ ดาบรรพ์ หนังใหญ่ และกระบ่ีกระบอง

ชักนาคดกึ ดาบรรพ์ หนังใหญ่ กระบ่ีกระบอง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

เร่ืองน่ารู้

ชักนาคดกึ ดาบรรพ์

คือ การละเล่นเร่ือง กวนเกษียรสมุทรหรือกวนนา้ อมฤต
ตามคติของฮินดู ซ่ึงอยู่ในพระราชนิพนธ์เรื่อง บ่อเกิดแห่งรามเกยี รต์ิ

ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
นิยมนามาแสดงในงานมหรสพหลวง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขนแบ่งออกเป็ น 5 ประเภท ได้แก่

โขนกลางแปลง

• เป็ นการแสดงโขนบนพืน้ ดนิ
• ไม่มกี ารสร้างโรงให้เล่น
• นิยมแสดงแต่การยกรบและรบกนั
• ใช้แต่บทพากย์และเจรจาเท่าน้ัน
• ใช้วงป่ี พาทย์ในการบรรเลง

เพลงหน้าพาทย์ประกอบการยกทัพ
ไม่มีบทร้อง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขนโรงนอกหรือโขนน่ังราว

• เป็ นการแสดงโขนในโรงท่ีมหี ลงั คา ไม่มเี ตียงสาหรับนายโรงน่ัง แต่มีราวพาด

ตามส่ วนยาวของโรงให้ ผู้แสดงน่ังบนราวไม้กระบอกแทนเตียง
• ใช้วงปี่ พาทย์ประกอบการแสดง ใช้ 2 วงต้ังอยู่ตรงหัวโรงและท้ายโรง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขนโรงใน

• เป็ นการแสดงโขนท่ีปรับปรุงขนึ้
ตามแบบอย่างการแสดงละครใน

• มกี ารเต้น การพากย์และเจรจาแบบ
การแสดงโขน และได้มกี ารนาเอา
เพลงท่ีขบั ร้องและเพลงประกอบ
กริ ิยาต่าง ๆ อย่างละครใน และระบา
มาผสมผสาน

• มีวธิ ีการแสดงที่ประณตี บรรจง
• มกี ารปลูกโรงละครสาหรับแสดง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขนหน้าจอ

• เป็ นการแสดงโขนหน้าจอหนังใหญ่
• มกี ารพากย์ เจรจา และการขับร้อง
• สมยั ก่อนแสดงโขนสลบั กบั การเชิด

หนังใหญ่เรียกว่า “โขนติดตัวหนัง”
ต่อมาไม่ค่อยได้รับความนิยมจงึ แสดง
เพยี งโขนอย่างเดยี ว
• นาเอาการแสดงโขนโรงในมา
ผสมผสานด้วย คือ มีการขับร้องและ
ระบาแทรกอยู่ในการแสดงบางตอน

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.1 โขน

โขนฉาก

• เกิดขึน้ สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มกี ารสร้างฉากประกอบคล้าย
กบั การแสดงละครดกึ ดาบรรพ์ของสมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยา
นริศรานุวดั ติวงศ์

• มีลักษณะการแสดงคล้ายกับการแสดงโขนโรงใน แต่มีการเปลีย่ นฉากประกอบตาม
ท้องเรื่อง

จบั คู่ภาพกบั ข้อความให้ถูกต้อง

การแสดงโขนบนพืน้ ดนิ กลาง การแสดงโขนสลบั กบั การ การแสดงโขนในโรงที่มี
สนาม ไม่มกี ารสร้างโรงให้เล่น หลงั คา ไม่มเี ตยี งสาหรับนาย
แสดงหนงั ใหญ่เรียกว่า “โขน โรง ผ้แู สดงจะนัง่ บนราวไม้
นยิ มแสดงแต่ตอนยกทัพ ติดตัวหนัง”
กระบอกแทนเตยี ง

การแสดงโขนทม่ี กี ารปรับปรุง การแสดงโขนที่เกดิ ขนึ้ ในสมยั รัชกาล
ตามรูปแบบของละครใน ที่ 5 มกี ารสร้างฉากคล้ายกบั การ
แสดงละครดกึ ดาบรรพ์

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.2 ละคร

ละคร

• เป็ นการแสดงที่ดาเนินเรื่องราว โดยนาเอาประสบการณ์ต่าง ๆ มาผูกเป็ นเร่ือง
มีเหตุการณ์เชื่อมโยงเป็ นตอน ๆ ตามลาดับ

• ใช้ผู้แสดงในการสื่อความหมายให้กบั ผู้ชม
• ละครไทยมหี ลายรูปแบบ ววิ ฒั นาการตามยุคสมยั

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย ละครไทย
1.2 ละคร
ละครทพี่ ฒั นาขนึ้ ใหม่
ละครรา

ละครราแบบด้งั เดมิ ละครราแบบปรับปรุง ละครร้อง ละครร้องสลบั พูด
ละครสังคตี ละครร้องล้วน ๆ
ละครชาตรี ละครดกึ ดาบรรพ์
ละครนอก ละครพนั ทาง ละครพดู
ละครใน ละครเสภา
ละครองิ ประวตั ศิ าสตร์

ละครเพลง ละครพูดล้วน ๆ
ละครเวที ละครพูดสลบั ลา

ละครโทรทศั น์ ละครวทิ ยุ

ระบุประเภทของละครไทยให้ถูกต้อง

ละครเสภา ละครวทิ ยุ ละครโทรทศั น์ ละครเวที ละครชาตรี ละครเพลง
ละครดกึ ดาบรรพ์ ละครร้อง ละครนอก ละครองิ ประวตั ศิ าสตร์ ละครใน

ละครพดู ละครสังคตี ละครพนั ทาง

ละครราแบบด้ังเดิม ละครราแบบปรับปรุง ละครท่ีพฒั นาขนึ้ ใหม่

ละครชาตรี ละครดกึ ดาบรรพ์ ละครร้อง ละครสังคตี
ละครนอก ละครพนั ทาง ละครพดู ละครเพลง
ละครใน ละครเสภา ละครองิ ประวตั ศิ าสตร์
ละครเวที ละครวทิ ยุ

ละครโทรทศั น์

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.3 ระบา

ระบา

เป็ นการร่ายราต้ังแต่ 2 คนขนึ้ ไป

ใช้เพลงบรรเลงประกอบท้ังที่มีเนื้อร้องหรือเพลงที่มีแต่ทานองและจงั หวะ

เน้นความสมดุลและการใช้พืน้ ท่ีบนเวทีให้เกิดความสวยงาม

คานึงถงึ ความพร้อมเพรียง การแปรแถว และการแต่งกาย

ระบาแบ่งออกเป็ น 2 ประเภท คือ ระบามาตรฐาน และระบาเบ็ดเตล็ด

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.3 ระบา

ระบามาตรฐาน

ผู้แสดงจะแต่งกายยืนเคร่ือง
ลลี าท่าราจะมแี บบแผนสืบทอดมาช้านานจนถือเป็ นแบบฉบับ

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.3 ระบา

ระบาเบด็ เตลด็

คานึงถึงจุดประสงค์ของการแสดง บางชุดอาจแทรกหรือประกอบอย่ใู น
และความเหมาะสมของผู้แสดง การแสดงละครเรื่องต่าง ๆ

เป็ นระบาท่ี บางชุดเป็ นระบา
ปรับปรุงหรือ ที่ประดษิ ฐ์ขนึ้
ประดษิ ฐ์ขนึ้ ใหม่เป็ นระบา
โดยเฉพาะ
ใหม่

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.3 ระบา

เรื่องน่ารู้

ระบาอปั สรา

ประเทศกัมพูชามรี ะบาที่มีชื่อเสียงมาก คือ ระบาอปั สรา เป็ นระบาท่ีเกดิ ขึน้ เพ่ือเข้าฉาก
ภาพยนตร์ เกี่ยวกบั นครวดั กากับการแสดงโดย Marchel Camus เรื่อง The Bird of
Paradise จากน้ันระบาอปั สรากเ็ ป็ นระบาท่ีมชี ื่อเสียงของกัมพชู า ใครได้เป็ นตัวเอกใน

ระบาอปั สราถือว่าเป็ นนางราฝี มือเยี่ยมแห่งยุคสมัย

บอกประเภทของระบาให้ถูกต้อง

ระบามาตรฐาน ระบาเบด็ เตลด็

 ระบามาตรฐาน ระบาเบด็ เตลด็

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.4 รา

รา

เป็ นการแสดงที่มุ่งเน้นความสวยงาม

เป็ นการแสดงอวดฝี มือในการรา
ท่เี น้นการใช้แขน มือ และท่าทาง
ต่าง ๆ

ราแบ่งออกเป็ น 2 ประเภท คือ
ราเดยี่ ว และราคู่

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.4 รา

ราเดย่ี ว

เป็ นการแสดงท่ีมผี ู้แสดงเพยี งคนเดยี ว

ผู้แสดงจะต้องมคี วามสามารถในการร่ายรา
ท่ีสวยงาม

เป็ นการแสดงที่อวดฝี มือผู้แสดง

1. ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย
1.4 รา

ราคู่

เป็ นการแสดงที่ใช้ผู้แสดงเพยี ง 2 คน
นิยมแสดงในการเบิกโรงละคร

การแสดงแต่ละชุดนักเรียนคดิ ว่าเป็ นการแสดงนาฏศิลป์ ไทยประเภทใด

โขน ละคร ระบา รา

ให้นักเรียนหาภาพการแสดง
• โขน
• ละคร
• รา
• ระบา

เขยี นอธิบายความสาคญั ของภาพที่นักเรียนเลือก

สรุป ประเภทของนาฏศิลป์ ไทย

โขน ละคร ระบา รา

แบ่งออกเป็ น โขนกลางแปลง แบง่ ออกเป็น ละครราแบบ แบ่งออกเป็ น ระบามาตรฐาน แบ่งออกเป็ น ราเดยี่ ว
โขนโรงนอกหรือ ด้งั เดมิ
โขนนงั่ ราว ราคู่
โขนโรงใน ละครชาตรี ระบาเบด็ เตลด็
โขนหน้าจอ
โขนฉาก ละครนอก
ละครใน

ละครราแบบ ไดแ้ ก่ ละครดกึ ดาบรรพ์
ปรับปรุง
ละครพนั ทาง
ละครเสภำ

ละครท่ี ไดแ้ ก่ ละครร้อง ละครร้องสลบั พูด
ละครร้องล้วน ๆ
พฒั นาขนึ้ ใหม่ ละครสังคตี
ละครพูดล้วน ๆ
ละครพูด ละครพูดสลบั ลา

ละครองิ ประวตั ศิ าสตร์

ละครเพลง

ละครเวที

ละครวทิ ยุ

ละครโทรทศั น์