หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ หลักการใช้ภาษา วัฒนธรรมกับภาษา ตอน ๔ ตัวชี้วัด • อธิบายธรรมชาติของภาษา พลังของภาษา และลักษณะของภาษา • วิเคราะห์อิทธิพลของภาษา
วัฒนธรรมกับภาษา วัฒนธรรม • วัฒนธรรมทางภาษา • วัฒนธรรมการใช้ภาษา ภาษาถิ่น • การก าหนดภาษาถิ่น • สาเหตุของการเกิดภาษาถิ่น • ประเภทภาษาถิ่น • ความแตกต่างระหว่างภาษาไทยถิ่น และภาษาไทยมาตรฐาน
ถ้าเป็นแบบนั้น เธอคิดว่า วัฒนธรรม ทางภาษาไทยแสดงให้เห็นวิถีชีวิต ของคนไทยอย่างไรหรือ วัฒนธรรมทางภาษาแต่ละภาษามีเอกลักษณ์ เป็นของตนเอง บางทีก็แสดงให้เห็นถึง วิถีชีวิตของคนแต่ละประเทศด้วย นักเรียนมีความคิดเห็นอย่างไรเกี่ยวกับประเด็นนี้บ้างคะ ?
วัฒนธรรม วัฒนธรรม วัฒนธรรม หมายถึง สิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อแสดงความเจริญงอกงามและเป็นแบบแผนในการด าเนินชีวิต ซึ่งแต่ละพื้นที่จะมีความแตกต่างกันไป โดยวัฒนธรรมเป็นสิ่งที่เปลี่ยนแปลงได้ตามยุคสมัย แบ่งเป็น ๒ ประเภท วัฒนธรรมทางวัตถุ สามารถจับต้องได้ เช่น ถนน คอมพิวเตอร์ วัฒนธรรมที่ไม่ใช่วัตถุ ไม่สามารถจับต้องได้ เช่น ภาษา ความเชื่อ ศาสนา
วัฒนธรรมทางภาษา ภาษาไทยเป็นเครื่องมือการสื่อสารของคนไทย มีคุณค่าสะท้อนให้เห็นวิถีไทยอย่างเด่นชัด สิ่งที่เป็นลักษณะ เฉพาะตัวที่แสดงถึงวัฒนธรรมทางภาษา มีลักษณะ ดังนี้ วัฒนธรรม ๑ แสดงถึงความเป็นชาติ มีภาษาและอักษรเป็นของตนเอง ๒ มีระดับภาษา ใช้ให้เหมาะสมกับบุคคล ระดับสนทนา ระดับกึ่งทางการ ระดับทางการ พิธีการ
วัฒนธรรม วัฒนธรรมทางภาษา (ต่อ) ๔ รับภาษาต่างประเทศเข้ามาใช้ ปรับเปลี่ยนเพื่อให้เหมาะสมกับส าเนียงคนไทย ๓ มีลักษณนาม เสื้อ ๒ ตัว หน่วยที่ใช้เรียกคน สัตว์ สิ่งของ เมื่อต้องการบอกจ านวน
วัฒนธรรม วัฒนธรรมทางภาษา (ต่อ) ๕ มีถ้อยค าสัมผัส ในน้ ามีปลา ในนามีข้าว ท าให้ค าและข้อความไพเราะ จดจ าง่าย สร้างเป็นส านวนหรือบทร้อยกรองได้ ๖ มีศัพท์เฉพาะ เป็นศัพท์เฉพาะของแต่ละสาขาวิชา เช่น แพทย์ ดนตรี ศิลปกรรม กีฬา วัคซีน ศัลยแพทย์ บันไดเสียง
วัฒนธรรม วัฒนธรรมทางภาษา (ต่อ) ๘ มีภาษาถิ่นในแต่ละท้องถิ่น ใช้สื่อสารกันเองในท้องถิ่น ๗ มีภาษากลางเป็นภาษามาตรฐาน ใช้สื่อสารกับทุกคนในประเทศไทย
ออกเสียงค าให้ถูกต้อง เสียงมีความสัมพันธ์กับความหมายของค า ดังนั้น จึงต้องออกเสียงให้ถูกต้อง เพื่อให้ใช้ภาษาสื่อสารได้ วัฒนธรรมการใช้ภาษา หนึ่งในหน้าที่ของภาษาคือการถ่ายทอดวัฒนธรรม การใช้ภาษาหนึ่งได้ถูกต้องก็จะสามารถเข้าใจวัฒนธรรมนั้น ๆ ได้มากขึ้น โดยวัฒนธรรมการใช้ภาษามีหลายลักษณะ เช่น ปลา • หมายถึง สัตว์น้ าชนิดหนึ่ง • ออกเสียง ป และ ล กล้ ากัน ปา • หมายถึง ซัดไปข้างหน้า ด้วยการยกแขนขึ้นสูงแล้ว เอี้ยวตัว • ไม่มีเสียง ล วัฒนธรรม
ใช้ระดับภาษาให้เหมาะสมกับบุคคลและสถานการณ์ ภาษาไทยมีระดับภาษาจึงควรเลือกใช้ให้เหมาะสม เช่น พระฉันภัตตาหาร เขากินข้าวไข่เจียวเป็นประจ า วัฒนธรรม
เรียงค าในประโยคให้ถูกต้อง เรียงล าดับในประโยคให้ถูกต้อง เพื่อสื่อสารได้เข้าใจ เช่น ถ้าต้องการปฏิเสธว่าไม่ได้ท าสิ่งใดสิ่งหนึ่งต้องพูดอย่างไร ไม่ได้ท า หมายถึง ยังไม่ได้ลงมือท าสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ท าไม่ได้ หมายถึง ไม่สามารถลงมือท าสิ่งใด สิ่งหนึ่งให้ส าเร็จ วัฒนธรรม
ใช้ภาษาให้ถูกต้องตามความหมาย ใช้ค าหรือส านวนให้ถูกความหมาย เหมาะสมกับบริบทของข้อความ เช่น พวกเขาท างานหนักเคียงบ่า เคียงไหล่กันมานาน กว่าร้าน จะเป็นที่นิยมอย่างทุกวันนี้ เสื้อตัวนี้มีขนาดเคียงบ่า เคียงไหล่กับตัวฉันคงใส่ สบายมากแน่ ๆ ควรใช้ค าใดแทนค าว่า เคียงบ่าเคียงไหล่ ในประโยคที่ใช้ส านวนผิดความหมาย ? เคียงบ่าเคียงไหล่ : ฐานะเสมอกัน เท่าเทียมกัน, ร่วมทุกข์ ร่วมสุข วัฒนธรรม
ภาษาถิ่น ภาษาถิ่น หมายถึง ภาษาย่อยของภาษาใดภาษาหนึ่ง ซึ่งแตกต่างไปตามท้องถิ่นที่ผู้พูดอาศัยอยู่ ภาษาไทยถิ่น หมายถึง ภาษาย่อยของภาษาไทยที่ใช้ สื่อสารกันในท้องถิ่นต่าง ๆ ในประเทศไทย และมีความแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น ภาษาถิ่น ภาษาไทยมาตรฐาน หมายถึง ภาษาไทยซึ่งเป็นที่ ยอมรับให้ใช้เป็นภาษากลาง ในการติดต่อสื่อสาร และใช้ เป็นภาษาทางราชการ
ภาษาถิ่น การก าหนดภาษาที่ได้ยินได้ฟังว่าเป็นภาษาท้องถิ่นของภาษาใดภาษาหนึ่งหรือคนละภาษา มีข้อสังเกตที่ใช้ ในการพิจารณา ๒ ประการ ดังนี้ ก าหนดภาษาถิ่น ๑ ภาษาค าโดด ไม่เปลี่ยนรูปค า ตามหน้าที่ทาง ไวยากรณ์ ระบบของภาษาถิ่นไทย แม้ระบบภาษาคล้ายกันแต่ถ้าเขตปกครองไม่ได้อยู่ในประเทศเดียวกัน ก็จะไม่นับว่าเป็นภาษาท้องถิ่น เช่น ภาษาไทยและภาษาลาว ๒ วางค าขยายไว้ หลังค า ถูกขยาย ๓ วางค าลักษณนาม หลังค าบอกจ านวน ๔ มีหน่วยเสียง พยัญชนะ สระ และวรรณยุกต์ คล้ายกัน ๕ มีระบบค าศัพท์ คล้ายกัน
สาเหตุของการเกิดภาษาถิ่น ภาษาถิ่น ผู้พูดภาษาเดียวกันจะอยู่รวมกันเป็น กลุ่มในพื้นที่ใดพื้นที่หนึ่ง ซึ่งถือว่าเป็น ภาษามาตรฐานของพื้นที่นั้น ๆ เมื่อ ต้องย้ายถิ่นฐานไปพื้นที่อื่นจะพบว่า ภาษาในพื้นที่ของตนเองแตกต่างจาก พื้นที่อื่น จึงท าให้เกิดค าจ ากัดความขึ้น นั่นคือ ภาษาที่ใช้พูดในท้องถิ่นนั้น ๆ ไม่ใช่ภาษามาตรฐานที่ใช้ทั่วประเทศ สภาพทางภูมิศาสตร์ ภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคกลาง ภาคตะวันตก ภาคใต้ ภาคตะวัน เฉียงเหนือ
สาเหตุของการเกิดภาษาถิ่น ภาษาถิ่น การตั้งครอบครัวอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของประเทศ โดยเฉพาะแถบรอยต่อ ระหว่างประเทศไทยและประเทศอื่น ใกล้เคียงท าให้เกิดการผสมผสาน ระหว่างเชื้อชาติและวัฒนธรรม มีการ รับภาษาและวัฒนธรรมบางอย่าง ประเทศมาด้วย การผสมระหว่างเชื้อชาติและวัฒนธรรม เมียนมา ลาว เวียดนาม กัมพูชา มาเลเซีย ประเทศไทย ภาษาถิ่นอีสานมีค าภาษาเขมรใช้ปะปนอยู่ เช่น • ลออ หมายถึง งาม • ควร หมายถึง เหมาะ, เหมาะสม • ผจญ หมายถึง ต่อสู้
กลุ่มภาษาไทยถิ่น ภาษาถิ่น ภาษาไทยถิ่นสามารถแบ่งตามท้องถิ่นได้ทั้งหมด ๔ กลุ่ม ภาษาที่ใช้พูดกันในจังหวัดทางภาคใต้ เช่น สตูล ยะลา ตรัง ภาษาถิ่นใต้ ภาษาที่ใช้พูดกันในจังหวัดทางภาคกลาง รวมทั้งจังหวัดทางภาคตะวันออกและ ตะวันตก เช่น กรุงเทพฯ ชลบุรี ตาก ภาษาถิ่นกลาง ภาษาถิ่นเหนือ ภาษาที่ใช้พูดกันในจังหวัดทางภาคเหนือ เช่น เชียงใหม่ ล าพูน แม่ฮ่องสอน ภาษาที่ใช้พูดกันในจังหวัด ทางภาคอีสาน เช่น ชัยภูมิ ร้อยเอ็ด อุบลราชธานี ภาษาถิ่นอีสาน
ความแตกต่างระหว่างภาษาถิ่นกับภาษามาตรฐาน ภาษาถิ่น ลักษณะการออกเสียง ลักษณะการออกเสียง ภาษาถิ่นมีวิธีการออกเสียงที่แตกต่างกัน ตัวอย่าง ภาษาถิ่นเหนือ ไม่มีหน่วยเสียง /ช/ และ /ร/ ภาษาถิ่นใต้ ไม่มีหน่วยเสียง /ง/ และ /ร/ ภาษาถิ่นกลาง ไม่มีหน่วยเสียง /ญ/ (ย หรือ ญ นาสิก) ภาษาถิ่นอีสาน ไม่มีหน่วยเสียง /ช/ และ /ร/ ไม่มีหน่วยเสียงควบกล้ า ภาษาถิ่น
การใช้ค า ๑ ประโยคหรือวลีในแต่ละภาษาถิ่นมีความแตกต่างกัน ตัวอย่าง. ค าลงท้าย ภาษา ค าลงท้าย ภาษาไทยมาตรฐาน สิ นะ ค่ะ ครับ ภาษาถิ่นเหนือ เจ้า กอ อื่อ กา ภาษาถิ่นใต้ หา เล่า ตะ เหอ ภาษาถิ่นอีสาน เด้อ นอ แน แม ผมซื้อมาให้ครับ ยินดีเจ้า ภาษาถิ่น
๒. ใช้ค าศัพท์แตกต่างกัน ค าที่มีความหมายเดียวกัน ภาษาไทยถิ่นอาจใช้คนละค า ตัวอย่าง ภาษาไทยมาตรฐาน ภาษาถิ่นเหนือ ภาษาถิ่นใต้ ภาษาถิ่นอีสาน ภาษาถิ่น พูด อู้ แหลง เว้า
ภาษาไทยมาตรฐาน ภาษาถิ่นเหนือ ภาษาถิ่นใต้ ภาษาถิ่นอีสาน ฝรั่ง บ่าก้วยก๋า ชมพู่ ภาษาถิ่น ๒. ใช้ค าศัพท์แตกต่างกัน ค าที่มีความหมายเดียวกัน ภาษาไทยถิ่นอาจใช้คนละค า ตัวอย่าง บักสีดา
๓. ค าที่เป็นค าเดียวกันแต่ละท้องถิ่นอาจใช้ความแตกต่างกัน ตัวอย่าง ภาษาถิ่นเหนือ หมายถึง ตรอก, ซอกซอย ภาษาไทยมาตรฐาน หมายถึง เครื่องดนตรีประเภทตีชนิดหนึ่ง ๓. ค าเดียวกันแต่ความหมายแตกต่าง ภาษาถิ่นอีสาน หมายถึง ชนะ, ท าให้อีกฝ่ายหนึ่งพ่ายแพ้ ภาษาไทยมาตรฐาน หมายถึง สู้ไม่ได้ ภาษาถิ่น กลอง แพ้
๔. อาจพบว่ามีการเรียงล าดับค าต่างกัน ตัวอย่าง ภาษาถิ่นเหนือ น้ าบ่อ ภาษาไทยมาตรฐาน บ่อน้ า ภาษาถิ่นอีสาน ต าส้ม ภาษาไทยมาตรฐาน ส้มต า ๔๓.. ระบบการสร้างค าหรือไวยากรณ์ต่างกัน ภาษาถิ่น
สรุปบทเรียน วัฒนธรรมทางภาษาไทย วัฒนธรรมการใช้ภาษาไทย ออกเสียงให้ถูกต้อง ใช้ระดับภาษา ให้เหมาะสมกับบุคคล แสดงถึงความเป็นชาติ มีระดับภาษา มีลักษณนาม รับภาษาต่างประเทศมาใช้ มีถ้อยค าสัมผัส วัฒนธรรม มีศัพท์วิชาการ ใช้ค าให้ถูกความหมาย ภาษากลางเป็นภาษามาตรฐาน มีภาษาถิ่น
สรุปบทเรียน การก าหนดภาษาถิ่น • ระบบภาษา • การปกครอง • สภาวะทางภูมิศาสตร์ • การผสมระหว่างเชื้อชาติและวัฒนธรรม สาเหตุการเกิด ภาษาถิ่น ความแตกต่างระหว่าง ภาษาไทยถิ่นและ ภาษามาตรฐาน • การใช้ค า • การออกเสียง ๑. ค าลงท้าย ๒. ใช้ค าศัพท์ต่างกัน ๓. ค าเดียวกันแต่ความหมายต่างกัน ๔. ระบบสร้างค าหรือไวยากรณ์ต่างกัน กลุ่มภาษาไทยถิ่น • ภาษาถิ่นเหนือ • ภาษาถิ่นกลาง • ภาษาถิ่นอีสาน • ภาษาถิ่นใต้ ภาษาถิ่น