PBO64_12GrowLocal

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียว

เมืองรอง

เพือ่ กระจายรายได้จากการทอ่ งเทย่ี ว

สำนกั งบประมำณของรฐั สภำ
สำนกั งำนเลขำธกิ ำรสภำผแู้ ทนรำษฎร

www.parliament.go.th/pbo/

PBO วเิ ครำะหง์ บประมำณอยำ่ งมอื อำชพี เป็นกลำง และสรำ้ งสรรค์

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเทยี่ วเมืองรอง
เพ่ือกระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

ชอ่ื เรอื่ ง ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเท่ียวเมืองรองเพอื่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

ฉบับที่ 12/2564

จัดพิมพค์ รัง้ ท่ี 1/2564

จำนวนหนา้ 36 หน้า

จำนวนพิมพ์ 100 เล่ม

จดั ทำโดย สำนกั งบประมาณของรฐั สภา สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร
ท่ีปรึกษา
ผู้จดั ทำ 1111 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดสุ ิต กรุงเทพมหานคร 10300

นางพรพิศ เพชรเจรญิ เลขาธิการสภาผูแ้ ทนราษฎร
นายศิโรจน์ แพทย์พันธ์ุ รองเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร

นายนพรัตน์ ทวี ผู้อำนวยการสำนักงบประมาณของรัฐสภา

นางสาวศิรขิ วัญ วเิ ชยี รเพลศิ นกั วเิ คราะห์งบประมาณชำนาญการ

พิมพ์ท่ี สำนักการพิมพ์ สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร
1111 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสติ กรงุ เทพมหานคร 10300
โทรศัพท์ 02-242-5900 ต่อ 5421

รายงานวิชาการ
เรอื่ ง ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสริมท่องเที่ยวเมอื งรอง

เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเทย่ี ว

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเที่ยวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

คำนำ

รายงานเล่มนี้เป็นความพยายามที่จะหาคำตอบให้กับคำถามที่ว่าเมื่อรัฐบาลมีนโยบายเพิ่มสัดส่วนรายได้
จากการท่องเทีย่ วเมืองรอง แลว้ ลักษณะการจัดสรรงบประมาณดา้ นการท่องเทยี่ วลงสู่พ้ืนที่เมืองรองเป็นอย่างไร

ผู้ศกึ ษาได้เกบ็ รวบรวมข้อมลู งบประมาณและรายได้จากการท่องเที่ยว เปน็ เวลา 5 ปี รวมทั้งศึกษาแนวคิด
และทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว แล้วนำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์ร่วมกันกับการทำ Data Analytics
โดยใช้เทคนิค Data Driven Decision Making มาใช้เป็นหลักในการช่วยตัดสินใจทิศทางหรือวิเคราะห์
แนวโน้มของการท่องเที่ยวเพื่อนำไปสู่ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรองเพื่อกระจายรายได้จาก
การท่องเที่ยวให้มีการดำเนินการสอดคล้องกับแผนระดับชาติ สถานการณ์ปัจจุบัน รวมไปถึงนโยบายการ
สง่ เสริม “ทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง” ของรัฐบาลในการกระจายการท่องเทยี่ วในมิติพ้ืนท่ีและรายได้สู่ชุมชนมากยิ่งขนึ้

ผู้ศึกษามุ่งหวังว่ารายงานการวิเคราะห์เล่มนี้ จะเป็นประโยชน์ต่อการพิจารณางบประมาณรายจ่ายด้าน
การท่องเที่ยว และประชาชนท่ีสนใจโดยท่ัวไป

ศิรขิ วญั วิเชยี รเพลิศ
มถิ นุ ายน 2564

สำนักงานเลขาธิการสภาผ้แู ทนราษฎร -ก- สำนักงบประมาณของรัฐสภา



ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสริมทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง
เพ่ือกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

บทสรุปผบู้ รหิ าร

อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวของไทยเป็นอุตสาหกรรมที่มีบทบาทสำคัญต่อการสร้างรายได้และการ
กระจายรายได้ของประเทศ เนื่องจากองค์ประกอบหนึง่ ของผลิตภัณฑ์มวลรวมด้านท่องเที่ยว คือ ค่าตอบแทน
แรงงาน ซึ่งเป็นรายการท่ีใช้จ่ายออกไปในรูปของเงินเดือนและค่าจ้างให้กับพนักงานและบุคลากรใน
อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว ซึ่งส่วนหนึ่งจะเป็นค่าจ้างที่จ่ายให้กับแรงงานในท้องถิ่นนั้น ๆ โดยในปี 2560
ผลิตภัณฑ์มวลรวมด้านการท่องเที่ยวของไทยมีมูลค่ารวม 2.73 ล้านล้านบาท เป็นสัดส่วน 17.65% ของ
ผลิตภัณฑม์ วลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product : GDP) มีคา่ ตอบแทนแรงงานอยู่จำนวน 492,949
ลา้ นบาท ไดก้ ่อใหเ้ กดิ การจา้ งงานในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวรวม 4,318,297 คน คดิ เป็น 11.53% ของการ
จ้างงานรวมของประเทศ อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวจะสามารถสร้างงานและสร้าง
รายได้ให้กบั ประเทศไดเ้ ปน็ จำนวนมาก แตท่ วา่ รายไดเ้ หลา่ นี้ยงั ลงไปไม่ถึงประชาชนเทา่ ท่ีควร

เนือ่ งจากในชว่ งปี 2560 – 2563 พบว่า รายไดจ้ ากการท่องเท่ียวส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ที่เมืองหลัก
ได้แก่ จังหวดั กรงุ เทพมหานคร จงั หวัดภเู ก็ต จังหวดั ชลบุรี จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดกระบ่ี และจังหวัดสุราษฎร์
ธานี โดยจังหวัดกรุงเทพมหานครเป็นจังหวัดที่มีสัดส่วนรายได้สูงสุดอย่างต่อเนื่องไม่ต่ำกว่า 30% ของรายได้
จากการท่องเที่ยวทั้งหมด ขณะที่เมืองรองมีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นและเป็นการเพิ่มขึ้นเกือบ
ทุกจังหวัด โดยในช่วงปี 2560 - 2562 สัดส่วนรายได้จากการท่องเท่ียวของเมืองหลักและเมืองรอง อยู่ที่ 90 :
10 เพ่มิ ขึน้ เปน็ 84 : 16 ในปี 2563 ซ่งึ ไม่ใช่เพยี งแคร่ ายได้จากการท่องเท่ยี วเทา่ นัน้ ทกี่ ระจุกตวั อยู่ท่เี มืองหลัก
แตย่ งั รวมไปถงึ งบประมาณจากภาครัฐที่จัดสรรลงพน้ื ทเี่ มืองหลกั ด้วย

โดยงบประมาณที่จัดสรรลงพื้นที่ (Area) เมืองหลักและเมืองรอง ภายใต้แผนงานบูรณาการสร้าง
รายได้จากการท่องเที่ยว ในช่วงปีงบประมาณ 2560 – 2564 พบว่า งบประมาณส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ท่ี
เมืองหลัก ส่วนเมืองรองมีงบประมาณลงพื้นท่ีในสัดส่วนเพิม่ ขึ้นเลก็ น้อย โดยสัดส่วนงบประมาณลงพื้นท่ีเมือง
หลักและเมอื งรองในปีงบประมาณ 2560 อยู่ท่ี 61 : 39 เพ่มิ ข้นึ เปน็ 59 : 41 ในปีงบประมาณ 2564

เมื่อจำแนกสัดส่วนงบประมาณลงพื้นที่เปน็ รายจังหวัด พบว่า สัดส่วนงบประมาณลงพื้นที่กระจุกตัว
อยู่เพียงบางจังหวัด และกระจุกตัวอยู่เพียง 6 อันดับแรกที่ได้รับงบประมาณสูงสุดในแต่ละปี โดยเมื่อนำ
สัดส่วนงบประมาณจังหวัดที่ลงพื้นที่สูงสุด 6 อันดับแรกมารวมกัน พบว่า มีแนวโน้มกระจุกตัวเพิ่มขึ้นอย่าง
ต่อเนื่อง โดยมีสัดส่วนรวมกันอยู่ที่ 53% ในปีงบประมาณ 2560 เพิ่มขึ้นเป็น 63% ในปีงบประมาณ 2564 ซึ่งมี
การขยายตวั เกือบ 10 % ภายในเวลา 5 ปี โดยมขี อ้ สังเกตว่าจังหวัดกรุงเทพมหานครเปน็ จังหวัดทีต่ ิดอันดับ 1
ใน 6 จังหวัดที่มีงบประมาณลงพื้นที่สูงสุดทุกปี และมีจังหวัดที่ไม่มีงบประมาณลงพื้นที่ต่อเนื่องเป็นเวลา 5 ปี
ได้แก่ สมุทรปราการ (เมืองหลัก) ตาก ยะลา ปัตตานี ชัยนาท สิงห์บุรี ยโสธร อำนาจเจริญ และหนองบัวลำภู
ส่วนโครงการที่ดำเนินการต่อเนื่อง 5 ปี ส่วนใหญ่เป็น “โครงการทางหลวงชนบทเพื่อการท่องเที่ยว”
งบประมาณเฉลยี่ 1,084.95 ล้านบาทตอ่ ปี สำหรับคา่ ใชจ้ ่ายในภาพรวมของแผนงานบูรณาการสรา้ งรายได้จาก

สำนักงานเลขาธิการสภาผูแ้ ทนราษฎร -ข- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพือ่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

การท่องเที่ยว พบว่า งบประมาณส่วนใหญ่เป็นรายจ่ายด้านการตลาด เฉลี่ยแล้วอยูท่ ่ี 3,478.02 ล้านบาทต่อปี
คิดเป็นสัดส่วนเฉลี่ย 47.44% ของงบประมาณแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวทั้งหมด
สอดคล้องกบั การดำเนินการของภาครัฐทผี่ า่ นมาท่ีไดม้ ีมาตรการสง่ เสรมิ การทอ่ งเท่ยี วเมืองรองมาอยา่ งต่อเนื่อง
โดยมีการสร้างการรับรู้ของผู้คน (Brand Awareness) และกระตุ้นการเดินทางนักท่องเที่ยวให้เดินทาง
ทอ่ งเทีย่ วเมืองรองมากข้ึน โดยการขยายพื้นทสี่ ่งเสริมการท่องเท่ียวเมืองรองจาก 12 เมอื งรองในปี 2558 เป็น
55 จงั หวดั ทวั่ ประเทศในปี 2561 และดำเนินการเร่อื งมาจนถึงปัจจบุ ัน

สำหรบั ภาพอนาคตฐาน (Baseline Future) ของการท่องเที่ยวไทยต่อจากนี้ เม่อื สถานการณ์การแพร่
ระบาดของ COVID-19 เริ่มคลี่คลายลง คาดว่านักท่องเที่ยวจะให้ความสำคัญในเรื่องของมาตรฐานการ
ท่องเที่ยว และมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยมากขึ้นและเน้นการเดินทางท่องเที่ยวในประเทศหรือ
ระดับภูมิภาคเป็นหลัก โดยนักท่องเที่ยวนิยมใช้ “เทคโนโลยีดิจิทัลและแพลตฟอร์มท่องเที่ยว” เพื่อการ
วางแผนท่องเที่ยวทุกขั้นตอน ดังนั้น ตลาดการท่องเที่ยวออนไลน์ที่เกี่ยวกับเทคโนโลยีการท่องเที่ยว (Travel
tech) จะเริ่มเข้ามามีบทบาทสำคัญในการขับเคลื่อนภาคการท่องเที่ยวให้มีศักยภาพเพิ่มขึ้น “การท่องเที่ยว
ภายในประเทศ” จึงถือเป็นตลาดสำคัญในเชิงยุทธศาสตร์การฟื้นฟูท่องเที่ยวไทยทั้งระยะสั้นและระยะกลาง
ส่วนแนวโน้มของการท่องเที่ยวระดับโลกได้มีการปรับทิศทางเข้าสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนมากขึ้น ซึ่งเป็น
การให้สำคัญกับความเสมอภาคและความสมดุลระหว่างเศรษฐกิจ ส่ิงแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรม ดังน้ัน
“การท่องเที่ยวเชงิ อนรุ กั ษ์” จึงเข้ามามีบทบาทในการพัฒนาการท่องเทีย่ วระยะยาว ซึ่งมีโอกาสที่จะสร้างการ
เติบโตของรายได้จากการท่องเที่ยวอย่างต่อเนื่องให้กับประเทศที่ให้ความสำคัญกับการพัฒนาระบบนิเวศเพ่ือ
การท่องเที่ยว นอกจากนี้ “การท่องเที่ยวเชิงการแพทย์” ถือได้ว่าเป็นอีกรูปแบบการท่องเที่ยวหนึ่งซึ่งเป็น
อุตสาหกรรมเป้าหมาย (S-curves) ที่จะเข้ามามีบทบาทสำคัญในการยกระดับความสามารถในการแข่งขัน
อยา่ งยงั่ ยนื ให้กับประเทศไทยต่อจากนี้

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเท่ยี วเมอื งรองเพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว มีดงั น้ี

1) ควรจัดสรรงบประมาณด้านการท่องเที่ยวที่กระจุกตัวอยู่ในจังหวัดเมืองหลักลงไปในพื้นท่ี
จังหวัดเมืองรองเพื่อพัฒนากิจกรรมที่เชื่อมต่อระหว่างต้นทางถึงปลายทางห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยว
โดยคำนึงถึงความพร้อมและความแตกต่างของศักยภาพเมืองรอง รวมทั้งการมีส่วนร่วมของประชาชนใน
พน้ื ที่เพื่อใหก้ ารทอ่ งเที่ยวในจังหวัดเมอื งรองเกิดความยั่งยนื

เนื่องจากการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรองด้วยการจัดสรรงบประมาณลงไปในพื้นที่เมืองรองเพื่อพัฒนา
เปน็ เมอื งทอ่ งเทยี่ วนน้ั จำเปน็ ต้องมกี ารออกแบบและวางแผนแบบเฉพาะเจาะจง โดยมีการศึกษาศักยภาพและ
วิเคราะห์ปัจจัยความพร้อมของเมอื งรองแตล่ ะเมือง โดยเน้นการมีสว่ นรว่ มจากทกุ ภาคส่วนท้ังหน่วยงานภาครัฐ
ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาสังคมในพื้นที่ โดยเฉพาะการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นท่ี เพื่อให้ทราบว่า
หากต้องจัดสรรงบประมาณลงพื้นที่เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของการท่องเที่ยวในเมืองรองแล้ว ควรเป็นการ

สำนักงานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -ค- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเที่ยวเมืองรอง
เพ่ือกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ลงทุนพัฒนาในด้านใด ซึ่งจะนำไปสู่การจัดสรรงบประมาณท่ีตรงกับปัญหาพื้นฐานของเมืองรองแต่ละเมือง
ที่แตกต่างกันเพ่ือให้เกิดการดำเนินการทางด้านอุปทานของการท่องเที่ยว (Supply Side) ทั้การงสร้างสิ่งดึงดูดใจ
ทางกายภาพ สิ่งอำนวยสะดวก โครงสร้างพื้นฐแานละบริการสาธารณูปโภคต่าง ๆ ให้มีความสมดุลกับการ
ดำเนินการทางด้านอุปสงค์ของการท่องเที่ยว (Demand Side) ซึ่งได้มีการกระตุ้นการเดินทางท่องเที่ยวเมือง
รองหลายเมอื งนำหน้าไปแลว้ ในชว่ งทีผ่ า่ นมา

2) ควรมีการจัดทำแผนพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงพื้นที่โดยบูรณาการการส่งเสริมและพัฒนาการ
เชื่อมโยงแหล่งท่องเท่ียวเมืองหลักสเู่ มืองรองเพ่ือสร้างความหลากหลายด้านการท่องเท่ียวและดึงดูดความ
สนใจของนักท่องเท่ยี วให้เดนิ ทางไปทอ่ งเท่ียวในจงั หวัดเมืองรองมากขน้ึ

โดยมกี ารศึกษาวิเคราะห์ศักยภาพของการเชื่อมโยงการท่องเที่ยวจากเมืองหลักสู่เมืองรอง เพ่ือนำไปสู่
การจัดทำแผนพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงพื้นที่ที่มีการบูรกณาารระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกันกำหนด
แนวทางการพฒั นา ประสานการดำเนินงาน และการตดิ ตามประเมินผลการพัฒนาฯ ใหม้ ีประสิทธิภาพมากขึ้น
โดยควรศึกษาในประเด็น “การสร้างความหลากหลายด้านการท่องเที่ยว” เพื่อกระจายความนิยมและดึงดดู
ความสนใจของนกั ท่องเท่ียวให้เดินทางไปท่องเท่ียวในจังหวดั เมืองรองมากขึ้น

3) ควรให้ความสำคัญในการพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานของสถานประกอบการและแหล่ง
ท่องเที่ยวของเมืองรองให้มีมาตรฐานการท่องเที่ยว และมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย
(Amazing Thailand Safety and Health Administration : SHA) เพื่อดึงดูดผู้พำนักระยะยาวในกลุ่ม
ประชากรโลกท่ีมีความม่งั ค่ังสูง (Wealthy global citizen) ซึ่งเป็นนักทอ่ งเที่ยวคุณภาพและมีกำลังซื้อสูง
ใหเ้ ดินทางเขา้ ส่เู มอื งรองมากขน้ึ

ในช่วงที่ประเทศได้มีการเปิดรับนักท่องเที่ยวต่างชาติที่ได้รับการฉีดวัคซีนแล้วในพื้นSaทn่ี dbox 5
จังหวดั นำร่อง ถือไดว้ ่าเป็นช่วงของการพลิกโควิดเป็นโอกาสของเมืองรองทจ่ี ะได้มีเวลาเตรียมความพร้อมมากข้ึ น
โดยควรเร่งยกระดับคุณภาพและมาตรฐานของสถานประกอบการและแหล่งท่องเที่ยวสุขภาพของเมืองรอง
ให้ดำเนินการเป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยเพื่อสร้างความมั่นใจให้กับนักท่องเที่ยว
การพฒั นาทกั ษะฝมี อื แรงงานเพ่ือสร้างมูลคา่ เพิ่มให้กบั สนิ คา้ และบริการ ส่วนหน่วยงานทีใ่ ห้มาตรฐานกค็ วรเร่ง
ดำเนินการให้ความรู้แก่ผู้ประกอบการ และพัฒนาศักยภาพหน่วยตรวจประเมินและรับรองมาตรฐานการ
ท่องเที่ยวไทยให้มีทักษะเป็นไปตามหลักเกณฑ์แนวทางที่กรมการท่องเที่ยวกำหนด การจูงใจให้สถาน
ประกอบการเร่งขอรับรองมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย (SHA) รวมถึงการกำหนดแนวทางการ
ดำเนินการบงั คับใชก้ ฎหมายว่าด้วยสถานประกอบการเพอื่ สุขภาพให้มีความชัดเจนมากข้ึ น

สำนกั งานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -ง- สำนักงบประมาณของรัฐสภา



ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมืองรอง
เพ่ือกระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

สารบญั

หนา้

คำนำ ก

บทสรปุ ผู้บรหิ าร ข

สารบญั จ

สารบัญภาพ ฉ

สารบัญตาราง ช

บทที่ 1 บทนำ 1

1.1 ความสำคัญและทมี่ าของปญั หา 1

1.2 วัตถปุ ระสงค์ของการศึกษา 3

1.3 ขอบเขตของการศกึ ษา 3

1.4 วิธีการศกึ ษา 4

1.5 นิยามศพั ท์ 4

1.6 ประโยชน์ที่คาดวา่ จะไดร้ ับ 5

บทท่ี 2 การทบทวนวรรณกรรม 6

2.1 แนวคิดวา่ ดว้ ยการพัฒนาที่ยงั่ ยนื และหลกั การท่องเที่ยวอย่างยง่ั ยนื 6

2.2 แนวคดิ โมเดลเศรษฐกจิ สู่การพัฒนาท่ยี ่ังยืน (BCG Economy) 7

2.3 แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตรช์ าติ ประเดน็ การท่องเที่ยว 8

2.4 นโยบายรฐั บาลในการสรา้ งรายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ียวและส่งเสริมท่องเท่ยี วเมืองรอง 9

2.5 การทบทวนงานวจิ ยั ทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง 10

บทที่ 3 ผลการศึกษา 12

3.1 บรบิ ทการท่องเท่ยี วในปัจจุบนั และภาพอนาคตฐานของการทอ่ งเทยี่ วไทย 12

3.2 มาตรการและโครงการทเี่ กี่ยวข้องกับการส่งเสริมท่องเทยี่ วเมืองรอง 21

3.3 รายได้จากการท่องเทีย่ วและงบประมาณลงพืน้ ท่ี (Area) เมืองหลักและเมอื งรอง 22

บทที่ 4 บทสรุปและข้อเสนอแนะ 28

4.1 บทสรุป 28

4.2 ขอ้ เสนอแนะเชิงนโยบาย 31

บรรณานุกรม 33

ภาคผนวก 36

งบประมาณลงพน้ื ที่เมืองหลกั และเมืองรองและรายได้จากการทอ่ งเที่ยว จำแนกรายจังหวัด 36

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎร -จ- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

สารบญั ภาพ หน้า

ภาพท่ี 1 ระดับความสนใจของการท่องเทีย่ วทัว่ โลก ตั้งแตป่ ี 2547-2564 14
จำแนกตามแผนแมบ่ ทยอ่ ยท้ัง 6 ด้าน ภายใต้ยทุ ธศาสตร์ชาติ ประเดน็ การทอ่ งเทย่ี ว 15
ภาพที่ 2 ระดับความสนใจการทอ่ งเที่ยวแบบโฮมสเตย์ (Home Stay) ของผู้คนท่ัวโลก ปี 2547-2564
ภาพท่ี 3 ระดบั ความสนใจการทอ่ งเทยี่ วแบบโฮมสเตย์ (Home Stay) ของผคู้ นท่ัวโลก 15
แจกแจงเปรยี บเทยี บตามภมู ิภาคและประเทศ ปี 2547-2564
ภาพท่ี 4 ระดบั ความสนใจของการท่องเที่ยวท่ัวโลก ในชว่ งปี 2559-2564 16
จำแนกตามแนวทางการดำเนินงานสง่ เสรมิ การท่องเท่ียวของไทย 17
ภาพที่ 5 กิจกรรมอีคอมเมริ ซ์ ในประเทศไทยและท่วั โลกทเี่ กย่ี วข้องกบั การท่องเท่ยี วและที่พกั ปี 2021 18
ภาพที่ 6 แนวโนม้ ตลาดการท่องเท่ยี วออนไลน์ในภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ ปี 2015-2025 18
ภาพท่ี 7 จำนวนผใู้ ช้งานอินเทอร์เนต็ ในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต้ ปี 2020 19
ภาพท่ี 8 Travel tech ในประเทศไทย 20
ภาพท่ี 9 Travel tech ทเ่ี ปน็ ผู้นำอุตสาหกรรมการท่องเทยี่ วยุคใหม่จากทั่วโลก 23
ภาพที่ 10 สัดสว่ นรายได้จากการท่องเทีย่ วของเมืองหลักและเมอื งรอง ปี 2560-2563
ภาพท่ี 11 สดั สว่ นรายไดจ้ ากการท่องเทีย่ วของกรุงเทพมหานคร 24
ภเู ก็ต ชลบุรี เชียงใหม่ กระบ่ี สุราษฎร์ธานี และ 71 จังหวัด 24
ภาพที่ 12 สัดส่วนงบประมาณลงพ้ืนทีเ่ มอื งหลกั และเมืองรอง
ภาพที่ 13 สัดส่วนงบประมาณลงพืน้ ที่รายจังหวดั 25
แผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ยี ว ปีงบประมาณ 2564
ภาพท่ี 14 สัดส่วนงบประมาณลงพื้นทีร่ ายจังหวดั สูงสดุ 6 อนั ดับแรก 25
ภายใตแ้ ผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเทย่ี ว ปีงบประมาณ 2560-2564
ภาพท่ี 15 สดั ส่วนรายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ียวของจงั หวดั ท่ีไม่มีรับงบประมาณลงพ้ืนที่ 26
ในชว่ งปี 2560-2563 ภายใต้แผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการทอ่ งเที่ยว

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎร -ฉ- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรอง
เพ่ือกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

สารบญั ตาราง หนา้
22
ตารางที่ 1 รายได้จากการท่องเทยี่ วและงบประมาณลงพน้ื ที่ (Area) ของเมืองหลกั และเมอื งรอง
ตารางที่ 2 โครงการต่อเนื่อง 5 ปี ในชว่ งปงี บประมาณ 2560 – 2564 27
ภายใตแ้ ผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว
ตารางที่ 3 สัดส่วนค่าใชจ้ ่ายท่ีมีการใชจ้ ่ายต่อเน่ืองเป็นเวลา 5 ปี ในชว่ งปีงบประมาณ 2560 – 2564 27
ภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว 25
ภาพที่ 13 กจิ กรรมอีคอมเมริ ์ซในประเทศไทยและทั่วโลกท่ีเกยี่ วข้องการท่องเที่ยวและท่ีพัก ปี 2021

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -ช- สำนักงบประมาณของรฐั สภา



ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

บทที่ 1 บทนำ

1.1 ความสำคญั และที่มาของปญั หา

อุตสาหกรรมท่องเที่ยวของไทย มีความสำคัญและก่อให้เกิดประโยชน์ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ
สิ่งแวดล้อม สังคม และวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านเศรษฐกิจของประเทศ โดยในปี 2560 ประเทศ
ไทยมีผลิตภัณฑ์มวลรวมด้านการท่องเที่ยว มูลค่ารวม 2,727,740.14 ล้านบาท คิดเป็น 17.65% ของ
ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ1 มูลค่าดังกล่าวนี้มีค่าใกล้เคียงกับวงเงินงบประมาณรายจ่ายประจำปีของ
ประเทศซึ่งเฉลยี่ อย่ทู ีป่ ระมาณ 3 ล้านลา้ นบาทต่อปี นอกจากน้ี อุตสาหกรรมการทอ่ งเทยี่ วไทยยังก่อให้เกิดการ
จ้างงาน จำนวน 4,318,297 คน หรือคิดเป็น 11.53% ของการจ้างงานทัง้ หมดของประเทศ โดยองค์ประกอบ
หน่งึ ของผลิตภัณฑ์มวลรวมด้านท่องเทยี่ วนี้ มีค่าตอบแทนแรงงาน (Wages and salary) อยู่จำนวนหนึ่งมูลค่า
492,949 ลา้ นบาท ซง่ึ คา่ ตอบแทนแรงงานในสว่ นนี้ส่วนหน่ึงเป็นค่าจ้างทจ่ี ่ายให้กับแรงงานที่อยู่ในท้องถิ่นน้ัน ๆ
สะท้อนให้เหน็ ว่าอตุ สาหกรรมการท่องเทยี่ ว นอกจากจะเปน็ สาขาเศรษฐกิจท่สี ำคัญในการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจ
ไทยแล้ว ยงั เปน็ อกี กลไกหนง่ึ ทจ่ี ะเปน็ เครือ่ งมือในการสร้างและกระจายรายได้ไปส่รู ะดับท้องถิ่นและชุมชนได้

อุตสาหกรรมท่องเที่ยวสามารถสร้างการกระจายรายได้ที่ดี เนื่องจากนักท่องเที่ยวจะใช้จ่ายเงินใน
พื้นที่ท่องเที่ยวที่เดินทางไปทอ่ งเทีย่ ว เงินจึงลงพื้นท่ีโดยตรง ส่งผลให้ประชาชนในพื้นที่มีรายได้มากขึน้ ดังน้นั
ภาครัฐจึงได้ให้ความสำคัญกับอุตสาหกรรมท่องเที่ยวด้วยการกำหนดให้เป็น 1 ใน 14 แผนงานสำคัญ
(Flagship) ภายใต้แผนงานบรู ณาการสรา้ งรายได้จากการท่องเที่ยว เพื่อกระจายการท่องเที่ยวในมิติพื้นทีแ่ ละ
รายได้สชู่ ุมชน โดยสอดคล้องกบั ยทุ ธศาสตรช์ าติ (พ.ศ. 2561-2580) ดา้ นการสรา้ งความสามารถในการแข่งขัน
ประเด็นการท่องเที่ยว ซึ่งถือเป็นทิศทางและแผนหลักในการพัฒนาการท่องเที่ยวของประเทศในระยะ 20 ปี
ข้างหน้า “เพื่อรักษาการเป็นจุดหมายปลายทางท่ีสำคัญของการท่องเที่ยวระดับโลกที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวทุก
ระดับและเพิ่มสัดส่วนของนักท่องเที่ยวที่มีคุณภาพสูง” โดยใช้ประโยชน์จากภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อสร้างสรรค์
ความหลากหลายของการท่องเที่ยวให้สอดรับกับ “แนวโน้มของตลาดยุคใหม่” รวมทั้งนำ “เทคโนโลยีและ
นวัตกรรม” มาใช้ในการสง่ เสริมการตลาดเพื่อดูแลความปลอดภัยและอํานวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวทุก
กลุ่ม ตลอดจนส่งเสริมการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน ระบบนิเวศ และทรัพยากรที่เอื้อต่อการเติบโตของการ
ทอ่ งเทีย่ วทม่ี ีคุณภาพ เพือ่ กระจายโอกาสในการสร้างรายได้ไปส่ชู ุมชนและเมืองอย่างทวั่ ถงึ และย่ังยืน โดยแผน
แม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติด้านการสร้างความสามารถในการแข่งขัน ประเด็นการท่องเที่ยว ได้กำหนดกรอบ
เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของประเทศในระยะยาว แบ่งเป็น 6 แผนย่อย ประกอบด้วย 1) ท่องเที่ยวเชิง

1 บัญชีประชาชาติดา้ นการทองเทีย่ ว (Tourism Satellite Account :TSA) เป็นบัญชยี ่อยท่ีแยกออกมาจากบญั ชปี ระชาชาตขิ องประเทศ โดยเป็นการ
รวบรวมข้อมูลแต่ละสาขาการผลิตซึง่ เก่ียวข้องและสัมพนั ธ์โดยตรงกบั นักท่องเที่ยว เช่น สาขาที่พักแรม สาขาภตั ตาคารและรา้ นอาหาร สาขาบรกิ าร
ขนส่งผู้โดยสาร สาขาธุรกิจนำเที่ยว สาขาบริการ ทางด้านวัฒนธรรม และสาขาบริการบันเทงิ และสันทนาการต่าง ๆ เป็นต้น ออกมาจากภาคบริการ
แลว้ นำมาแสดงไว้เป็นการเฉพาะตามวิธีการ รูปแบบ และข้อกำหนดของระบบบัญชีประชาชาตดิ า้ นการท่องเท่ียว

สำนกั งานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -1- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง
เพ่อื กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

สร้างสรรค์และวัฒนธรรม 2) ท่องเที่ยวเชิงธุรกิจ 3) ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ความงาม และแพทย์แผนไทย 4)
ท่องเที่ยวสำราญทางน้ำ 5) ท่องเที่ยวเชื่อมโยงภูมิภาค และ 6) การพัฒนาระบบนิเวศการท่องเที่ยว โดยแม่บท
ภายใตย้ ุทธศาสตรช์ าติ ประเดน็ การท่องเทยี่ ว ได้กำหนดคา่ เปา้ หมายและตวั ช้ีวดั ไว้ ดงั น้ี

หนึง่ ในค่าเป้าหมายและตวั ชวี้ ัดของประเดน็ การท่องเท่ียวนี้ คือ รายไดจ้ ากการท่องเทย่ี วของเมืองรอง
เพิ่มขึ้น โดยกำหนดค่าเป้าหมายเป็นสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรอง เพิ่มขึ้นเป็น
60:40 ภายในปี 2580 และน่คี ือจุดเริม่ ต้นนำไปสกู่ ารศึกษาในหวั ข้อถดั ไป

จากความสำคัญของอุตสาหกรรมท่องเที่ยวในบทบาทของการสร้างและกระจายรายได้ไปสู่ระดับ
ทอ้ งถนิ่ และชมุ ชนที่ดี เนื่องจากเงินจากการจบั จ่ายใชส้ อยของนักท่องเทย่ี วสามารถกระจายลงสู่พ้ืนท่ีท่องเที่ยว
นั้น ๆ โดยตรง ส่งผลให้ประชาชนในพื้นที่มีรายได้เพิ่มขึ้น ผู้ศึกษาจึงได้มีแนวคิดที่จะศึกษาการส่งเสริม
ทอ่ งเท่ียวเมอื งรองของภาครัฐในแง่ของงบประมาณว่างบประมาณดา้ นการท่องเทย่ี วท่ีจัดสรรลงในพน้ื ท่ี (Area)
ของเมืองรองในระยะ 5 ปีที่ผ่านมามีการเปลีย่ นแปลงอย่างไร และผลของการจัดสรรงบประมาณดังกลา่ วได้มี
ส่วนช่วยผลักดันให้นโยบายการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรองบรรลุเป้าหมายในการเพิ่มสัดส่วนรายได้จากการ
ท่องเที่ยวหรือไม่ ดังนั้น เพื่อให้ภาครัฐสามารถดำเนินนโยบายในการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรองให้เป็นไปตาม
เป้าหมายและมีประสิทธิภาพ และสำคัญยิ่งไปกว่านั้นคือก่อให้เกิดการปันผลประโยชน์จากอุตสาหกรรม
ท่องเที่ยวของประเทศกระจายไปสู่ประชาชนอย่างทั่วถึงทุกภูมิภาค จึงได้มีการศึกษางบประมาณด้านการ
ทอ่ งเทีย่ วของประเทศไทยในมิติเชิงพ้ืนท่ีเพ่ือให้ข้อเสนอเชิงนโยบายวา่ การส่งเสรมิ ท่องเท่ียวเมืองรองควรมีการ
ส่งเสริมอย่างไร เพื่อให้เกิดการกระจายรายได้จากการท่องเที่ยวที่ดีขึ้น รวมถึงเป็นการศึกษาเพื่อทบทวนการ
จัดสรรงบประมาณให้สอดคล้องกับทิศทางและแผนหลักในการพัฒนาการท่องเที่ยวของประเทศให้มีความ
พร้อมรับ (Cope) กับสถานการณ์ท่ีเกิดขึ้นทั้งจากปัจจัยทางธรรมชาติและปัจจัยเชิงโครงสร้างทางการตลาด
ตลอดจนเป็นแนวทางการปรับตวั (Adapt) ดา้ นการท่องเทีย่ วหลงั วิกฤตโิ ควดิ 19 คล่ีคลายลง ซง่ึ จะนำไปสู่การ
ปูทางเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรองให้พร้อมเติบโตอย่างยั่งยืน (Transform) และกระจายรายได้ไปสู่
ทอ้ งถ่นิ และชุมชนมากขนึ้

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผ้แู ทนราษฎร -2- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ท่องเท่ียวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

1.2 วตั ถปุ ระสงคข์ องการศกึ ษา

1.2.1 เพอ่ื ศึกษาลักษณะการจัดสรรงบประมาณดา้ นการท่องเทยี่ วลงพื้นทเ่ี มืองหลักและเมืองรอง
1.2.2 เพื่อใหข้ อ้ เสนอแนวทางในการสง่ เสรมิ ทอ่ งเทย่ี วเมอื งรองเพ่ือกระจายรายได้จากการทอ่ งเทีย่ ว

1.3 ขอบเขตของการศึกษา

1.3.1 ขอบเขตดา้ นพื้นทกี่ ารศกึ ษา
การศึกษาครั้งนี้มีพื้นที่ที่ใช้ในการศึกษา คือ เมืองหลักและเมืองรอง โดยหลักเกณฑ์การจำแนก

เมืองหลกั และเมอื งรอง ใชข้ ้อมูลจำนวนนกั ทอ่ งเทย่ี วของปี 2561 เป็นปีฐาน ดังน้ี
1) เมืองหลัก หมายถึง กรุงเทพมหานครและปริมณฑล และจังหวัดที่มีจำนวนนักท่องเที่ยว

มากกว่า 4 ล้านคน รวม 22 จงั หวดั ดงั ต่อไปน้ี
- กรุงเทพมหานคร และปริมณฑล จำนวน 6 จังหวัด ได้แก่ นครปฐม นนทบุรี สมุทรสาคร

สมุทรปราการ ฉะเชิงเทรา ปทมุ ธานี
- จังหวัดทม่ี จี ำนวนนักทอ่ งเที่ยวมากกว่า 4 ล้านคน จำนวน 15 จังหวดั ได้แก่ ภเู กต็ ชลบุรี กระบี่

เชียงใหม่ สุราษฎร์ธานี สงขลา พังงา ประจวบคีรีขันธ์ ระยอง เพชรบุรี กาญจนบุรี นครราชสีมา
พระนครศรีอยุธยา ขอนแก่น สระบุรี

2) เมอื งรอง หมายถึง จงั หวัดที่มีจำนวนนกั ท่องเทย่ี วปีหน่งึ ต่ำกวา่ 4 ล้านคน จำนวน 55 จงั หวัด

1.3.2 ขอบเขตดา้ นขอ้ มูลในการศกึ ษา

การศึกษาในครั้งน้ีเป็นการเก็บข้อมูลทุติยภูมิจากรายงานสถานการณ์ท่องเที่ยวในประเทศราย
จังหวัดของกระทรวงการท่องเที่ยวและกฬี า สำนักงานสถติ แิ ห่งชาติ และเอกสารงบประมาณรายจ่ายประจำปี
ฉบับปรับปรุงตามพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปี แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการ
ทอ่ งเทีย่ ว โดยงบประมาณทจ่ี ัดสรรลงพืน้ ที่ (Area) เมืองหลักและเมืองรอง เป็นข้อมูลภายใตแ้ ผนงานบูรณาการ
สร้างรายได้จากการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นการจัดเก็บข้อมูลงบประมาณเฉพาะงบลงทุน งบเงินอุดหนุน และงบ
รายจา่ ยอื่นทรี่ ะบุพ้ืนท่ดี ำเนินการไว้ในเอกสารงบประมาณ

1.3.3 ขอบเขตด้านเวลา

การศกึ ษาในครงั้ นเี้ ป็นการศกึ ษาขอ้ มลู ภาพรวม 3 ดา้ นทีเ่ กี่ยวข้องกับการท่องเทยี่ ว ดงั นี้

1) งบประมาณรายจ่าย ปีงบประมาณ 2560-2564
2) รายไดจ้ ากการท่องเท่ยี วของประเทศไทย ปี 2560-2563
3) แนวโนม้ ตลาดยคุ ใหม่ของการท่องเท่ียว ระหว่างปี 2547-2564

สำนกั งานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -3- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง
เพอื่ กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

1.4 วธิ ีการศกึ ษา

การศึกษาในครั้งน้ีใช้วิธีการศึกษาแบบผสมผสาน (Mixed Method) โดยเป็นการศึกษาที่ใช้วิธีวิทยา
ท้ังเชิงปริมาณและเชงิ คุณภาพ แลว้ นำผลการศึกษามาสรุปรว่ มกัน โดยวธิ เี ชิงปรมิ าณจะทำการจัดเก็บรวบรวม
หรือวิเคราะห์ข้อมูลจากรายงานสถานการณ์ท่องเที่ยวในประเทศรายจังหวัด และเอกสารงบประมาณรายจา่ ย
ประจำปีฉบบั ปรับปรุงตามพระราชบัญญัตงิ บประมาณรายจ่ายประจำปี ภายใตแ้ ผนงานบูรณาการสร้างรายได้
จากการท่องเที่ยว ส่วนวิธีเชิงคุณภาพเป็นการวิเคราะห์แนวคิด ทฤษฎี การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน โมเดล
เศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน แผนแม่บทระดับชาติด้านการท่องเที่ยว นโยบายส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรอง
รายงานการสำรวจตลาดการท่องเท่ียวและเทคโนโลยีและนวัตกรรมต่าง ๆ และการทบทวนงานวจิ ยั ที่เก่ียวข้อง
แล้วนำข้อมูลทั้งหมดมาวิเคราะห์ข้อมูลร่วมกันกับการทำ Data Analytics โดยใช้เทคนิค Data Driven
Decision Making หรือ DDDM มาใช้เป็นหลักในการช่วยตัดสินใจทิศทางหรือวิเคราะห์แนวโน้มของการ
ท่องเท่ยี ว ซึ่งนำไปสู่ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสริมท่องเทย่ี วเมืองรองเพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

1.5 นยิ ามศพั ท์

เมืองรอง หมายถึง เมืองที่ยังมีนักท่องเที่ยวไม่พลุกพล่าน ปีหนึ่งต่ำกว่า 4 ล้านคน ประกอบด้วย 55
จงั หวดั และตอบโจทย์ผ่าน 3 แนวคดิ ดงั ตอ่ ไปนี้

1. Local Experience การท่องเท่ียวท่ีมอบประสบการณ์ในแบบวิถชี ุมชน
2. Future challenge มคี วามท้าทายในอนาคตในการต่อยอด สร้างมลู ค่าเพิม่ และพฒั นาศักยภาพได้
3. connecting เชอ่ื มโยงเมืองใหญ่ ผนกึ กำลังเมอื งเล็ก ๆ และเช่อื มตอ่ กับประเทศเพือ่ นบ้าน

จังหวัดท่องเทีย่ วรอง หมายความว่า เขตจังหวัดกาฬสินธ์ุ จังหวดั กำแพงเพชร จังหวัดจนั ทบรุ ี จังหวัด
ชัยนาท จังหวัดชัยภูมิ จังหวัดชุมพร จังหวัดเชียงราย จังหวัดตรัง จังหวัดตราด จังหวัดตาก จังหวัดนครนายก
จังหวัดนครพนม จังหวัดนครศรีธรรมราช จังหวัดนครสวรรค์ จังหวัดนราธิวาส จังหวัดน่าน จังหวัดบึงกาฬ
จังหวัดบุรีรัมย์ จังหวัดปราจีนบุรี จังหวัดปัตตานี จังหวัดพะเยา จังหวัดพัทลุง จังหวัดพิจิตร จังหวัดพิษณุโลก
จังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดแพร่ จังหวัดมหาสารคาม จังหวัดมุกดาหาร จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดยโสธร
จังหวัดยะลา จังหวัดร้อยเอ็ด จังหวัดระนอง จังหวัดราชบุรี จังหวัดลพบุรี จังหวัดเลย จังหวัดลำปาง จังหวัด
ลำพูน จังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดสกลนคร จังหวัดสตูล จังหวัดสมุทรสงคราม จังหวัดสระแก้ว จังหวัดสิงห์บุรี
จังหวัดสุโขทัย จังหวัดสุพรรณบุรี จังหวัดสุรินทร์ จังหวัดหนองคาย จังหวัดหนองบัวลำภู จังหวัดอ่างทอง
จงั หวดั อำนาจเจรญิ จงั หวัดอุดรธานี จงั หวัด อตุ รดิตถ์ จังหวดั อุทยั ธานี และจงั หวัดอบุ ลราชธานี

สำนักงานเลขาธิการสภาผูแ้ ทนราษฎร -4- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสริมท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

โฮมสเตย์ไทย หมายความว่า สถานที่พักชั่วคราวซึ่งเจ้าของบ้านนำพื้นที่ใช้สอยภายในบ้าน มาดัดแปลง
เปน็ หอ้ งพักและจัดบริการส่ิงอำนวยความสะดวกตามสมควร โดยเรียกค่าตอบแทนจากผู้พัก อันมีลักษณะเป็น
การประกอบกิจการเพื่อหารายได้เสริม และมีจำนวนไม่เกินสี่ห้อง มีผู้พักรวมกันไม่เกินยี่สิบคน และได้ข้ึน
ทะเบียนกบั กรมการทอ่ งเทย่ี ว กระทรวงการทอ่ งเทีย่ วและกฬี า

Smart tourism หมายถึง การบูรณาการข้อมูลแหล่งท่องเที่ยวให้เป็นระบบเพื่อให้นักท่องเที่ยวได้รับ
ความสะดวกในการค้นหาข้อมูลการท่องเที่ยว สภาพอากาศ แหล่งที่พัก การเดินทาง และเป็นการสนับสนุน
ผู้ประกอบการเอสเอ็มอีให้ปรับตัวสู่ดิจิทัล หรือการผลักดันให้ผู้ประกอบการท่องเที่ยวใช้เทคโนโลยีเพื่อก้าวสู่
digital economy (สำนักงานส่งเสรมิ เศรษฐกจิ ดิจิทลั , 2561d)

Travel Tech หมายถึง บริษัทที่ใช้เทคโนโลยีเป็นพื้นฐานในธุรกิจท่องเที่ยว เพราะพฤติกรรมของผู้คน
ปัจจุบันต่างพึ่งพาเทคโนโลยีเพื่อวางแผนท่องเที่ยวทั่วโลก ไม่ว่าจะเป็นการบริการค้นหาแหล่ง บริการค้นหา
และจองตั๋วเครื่องบินและที่พักพร้อมเปรียบเทียบราคา บริการจองตั๋วทำกิจกรรมต่าง ๆ และบริการสื่อสังคม
ออนไลน์ด้านการท่องเทยี่ ว เปน็ ต้น

1.6 ประโยชน์ทีค่ าดวา่ จะได้รับ

1.6.1 ลกั ษณะการจัดสรรงบประมาณดา้ นการทอ่ งเท่ียวลงพ้ืนทเ่ี มืองรอง
1.6.2 ขอ้ เสนอแนวทางในการส่งเสรมิ ท่องเท่ยี วเมืองรองเพื่อกระจายรายได้จากการท่องเทย่ี ว

สำนกั งานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -5- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา



ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพ่อื กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

บทที่ 2 การทบทวนวรรณกรรม

ในบทที่ 2 นี้ ผู้ศึกษาได้ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับการท่องเที่ยว ได้แก่ แนวคิดว่าด้วยการ
พัฒนา ที่ยั่งยืนและหลักการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน แนวคิดโมเดลเศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน (BCG
Economy) แผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติประเด็นการท่องเที่ยว นโยบายรัฐบาลในการสร้างรายได้จาก
การท่องเทยี่ วและการสง่ เสริมท่องเที่ยวเมอื งรอง รวมถึงการทบทวนงานวจิ ยั ทเี่ กยี่ วขอ้ ง ดงั นี้

2.1 แนวคดิ วา่ ดว้ ยการพัฒนาทยี่ ่งั ยนื และหลกั การท่องเท่ยี วอยา่ งย่ังยืน

คณะกรรมาธิการโลกว่าด้วยสิ่งแวดล้อมและการพัฒนา (World Commission on Environment and
Development [WCED], 1990, p. 43) หรือที่เรียกในอีกนามหนึ่งว่าคณะกรรมาธิการบรันท์แลนด์
(Brundtland Commission) กลา่ วไวว้ า่ การพัฒนาที่ยงั่ ยืน คือการพัฒนาทย่ี ง่ั ยืนเปน็ การพัฒนาท่ีสนองความ
ต้องการของคนรุ่นปัจจุบัน โดยไมล่ ดทอนความสามารถของคนร่นุ ต่อมาท่ีจะตอบสนองความต้องการของพวกเขา
ทั้งนี้ การพัฒนาที่ยัง่ ยืนจะต้องทำให้ประชาชนมีคณุ ภาพชีวติ ที่ดขี ้ึน มีระบบสังคมที่เป็นสังคมธรรมรฐั มีระบบ
การพัฒนาเศรษฐกิจที่มั่นคง ไม่จำเป็นต้องพึ่งพาความช่วยเหลือจากภายนอก มีคุณภาพสิ่งแวดล้อมที่ดี
ประชาชนรู้จักใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างรู้คุณค่า โดยเฉพาะการใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพื่อเป็นฐานในการ
ผลิตเพื่อนำไปสู่การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ (Brundtland commission, 1987) นอกจากนี้องค์การศึกษา
วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแหง่ สหประชาชาติ (UNESCO) ยังเสนอเพิ่มเตมิ ว่าการพัฒนาที่ยั่งยืนควรตั้งอย่บู น
รากฐานทางวัฒนธรรมที่ยึดถือคุณค่าของความเป็นมนุษย์ด้วย (UNESCO, 2005, p. 14 อ้างถึงในกระทรวง
การท่องเที่ยวและกีฬา, 2562 น.3-3) ทั้งนี้ หลักการโดยทั่วไปของการพัฒนาอย่างยั่งยืน คือ จะต้องมีการ
อนรุ กั ษ์และใชท้ รพั ยากรอย่างพอเหมาะ เพ่ือสามารถใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากร เหลา่ น้นั ได้อย่างยนื ยาวและมี
การกระจายผลประโยชนใ์ หแ้ ก่ชมุ ชนหรอื ผู้ทีเ่ ก่ียวขอ้ ง รวมทั้งมีการร่วมมอื กันอย่างใกลช้ ิดระหวา่ งผู้ทเ่ี กี่ยวข้อง
หรือมีสว่ นได้ส่วนเสีย เม่อื นำหลักการนี้มาปรับใช้กบั การทอ่ งเท่ยี วอย่างย่ังยืน (Sustainable Tourism) จึงเกิด
เปน็ หลกั การสำคัญ 4 ประการ ดังนี้ (กระทรวงการทอ่ งเที่ยวและกฬี า, 2562 น.3-15)

1) การท่องเที่ยวแบบยั่งยืนต้องสร้างความยั่งยืนทางเศรษฐกิจ หมายถึง การท่องเที่ยวต้องสามารถ
ตอบสนองความต้องการของของประชาชนในท้องถิ่นได้ สามารถขจัดความยากจนและความลำบาก เพื่อให้
ประชาชนในท้องถิ่นมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น หรือแม้แต่ผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว
ควรจะมีวธิ กี ารดแู ลรักษาสงิ่ แวดล้อมควบคู่ไปดว้ ย เชน่ การจดั การดา้ นการโรงแรมจะต้องรวมค่าใช้จ่ายในการ
บำบดั น้ำเสยี และการลดความเส่ือมโทรมของสิ่งแวดลอ้ มในบรเิ วณข้างเคียงดว้ ย

2) การท่องเที่ยวแบบยั่งยืนต้องสร้างความยั่งยืนทางสังคม หมายถึง การท่องเที่ยวต้องสนับสนุนให้
ประชาชนไม่ใช้ทรัพยากรอย่างฟุ่มเฟือยและอยู่ในขีดจำกัดของทรัพยากรนั้น ๆ ที่จะรองรับได้ อีกทั้งยังมีการ
ส่งเสรมิ และพัฒนารปู แบบการนำของสยี กลับมาใช้อีกเพ่ือเป็นการประหยัดและการสรา้ งสมดลุ ให้กบั ธรรมชาติ

สำนกั งานเลขาธิการสภาผ้แู ทนราษฎร -6- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพือ่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้ โดยความสัมพันธ์ดังกล่าวต้องมั่นคงยาวนานและต้องนำไปสู่การกระจาย
ผลประโยชนใ์ นสงั คมอยา่ งเป็นธรรม

3) การทอ่ งเท่ยี วแบบย่ังยนื ต้องสรา้ งความยงั่ ยืนทางวฒั นธรรม หมายถงึ การทอ่ งเที่ยวทีต่ ้องสนบั สนุน
การรักษาวฒั นธรรมด่ังเดมิ ของชุมชน เพื่อสรา้ งความภาคภูมใิ จแก่ชุมชนและไมท่ ำใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลงใด ๆ
ต่อชมุ ชน รวมท้งั เปน็ การสืบทอดวฒั นธรรมอนั ดกี ับคนรนุ่ หลังต่อไป

4) การทอ่ งเทย่ี วแบบยัง่ ยนื ตอ้ งสรา้ งความย่งั ยืนทางส่งิ แวดล้อม หมายถึง การท่องเท่ยี วตอ้ งมกี ารใช้
ทรัพยากรอย่างคุ้มค่าและชาญฉลาดที่สุด มีการบำรุงรักษาและใช้งานที่อยู่ในขอบเขต หากใช้ทรัพยากรการ
ทอ่ งเท่ียวจนหมดสิน้ ไปหรือใชจ้ นเสอ่ื มโทรมอาจทำให้คนรุ่นหลงั ขาดโอกาสในการใช้ประโยชน์ตอ่ ไป

2.2 แนวคดิ โมเดลเศรษฐกิจสกู่ ารพัฒนาท่ยี ั่งยนื (BCG Economy)

สำนกั งานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจยั และนวตั กรรมแห่งชาติ (2562) ได้ให้คำนยิ าม
ของ BCG Economy หรือ เศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสเี ขียว (Bio-Circular-Green
Economy) คือ โมเดลเศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งเป็นแนวคิดการนำวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและ
นวัตกรรมไปยกระดับความสามารถในการแข่งขนั อยา่ งยั่งยนื ใหก้ บั 4 อุตสาหกรรมเปา้ หมาย (S-curves) ไดแ้ ก่
อุตสาหกรรมเกษตรและอาหาร อุตสาหกรรมพลังงานและวัสดุ อุตสาหกรรมสุขภาพและการแพทย์ และ
อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและบริการ โดยวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมจะเข้าไปช่วยเพิ่ม
ประสิทธิภาพให้กับผู้ผลิตที่เป็นฐานการผลิตเดิม เช่น เกษตรกรและชุมชน ตลอดจนสนับสนุนให้เกิด
ผู้ประกอบการที่ผลิตสินค้าและบริการที่มีมูลค่าเพิ่มสูงหรือนวัตกรรม ด้วยการนำเทคโนโลยีนวัตกรรมดิจิทัล
สมยั ใหมท่ ีช่ ่วยทลายข้อจำกัด ให้เกิดการกา้ วกระโดดของการพฒั นาตอ่ ยอด และสร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจ
อยา่ งยงั่ ยนื กระจายรายได้ โอกาส และความมั่งคงั่ แบบทั่วถึง (Inclusive Growth) ด้วยการใช้โมเดลเศรษฐกิจ
ใหม่ที่เรียกว่า “BCG Model” ซึ่งมีความสอดคล้องกับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) และสอดรับกับ
หลักการของปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง (SEP) ซง่ึ เปน็ หลกั สำคญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทย

สำหรับแนวทางในการดำเนินการสำคัญที่เกี่ยวกับอุตสาหกรรมการท่องเที่ยวและบริการ เป็นการให้
ความสำคัญกับการท่องเที่ยวและเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Economy) โดยมุ่งพัฒนาสู่การท่องเที่ยวที่
ยั่งยืนดว้ ยการใช้จุดแข็งของความหลากหลายทางชวี ภาพ ความหลากหลายทางวฒั นธรรม และทุนทางปัญญา
มาสร้างอัตลักษณ์ของตนเอง สร้างมูลค่าเพิ่มด้วยการกระจายแหล่งท่องเที่ยวสู่เมืองรอง เน้นตลาดคุณภาพ
สร้างมาตรฐาน ความ สะดวก สะอาด ปลอดภัย อัตลักษณ์ของแต่ละพื้นที่ นำเทคโนโลยีและนวัตกรรมมาใช้
บริหารจัดการและดูแล ระบบนิเวศอย่างเป็นระบบ รวมถึงการพัฒนาสู่ระบบการท่องเที่ยวที่ยั่งยืนด้วยการ
จัดทำระบบมาตรฐานการ ท่องเที่ยวที่ยั่งยืน การจัดทำ National Guideline ด้านขีดความสามารถในการ
รองรับของแหล่งท่องเที่ยว จัดทำระบบบัญชีต้นทุนทรัพยากรและสิ่งแวดล้อมในเขตพัฒนาการท่องเที่ยวที่
สำคัญ รวมถึงการปรับ พฤติกรรมของนักท่องเที่ยว และการฟื้นฟูแหล่งเสื่อมโทรมทางธรรมชาติให้เป็นแหล่ง

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผแู้ ทนราษฎร -7- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเท่ียวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

ท่องเทีย่ วเชงิ สร้างสรรค์ ควบคกู่ บั การบริหารจดั การท่มี ีประสิทธภิ าพสูงในการรองรับนักท่องเท่ียวและป้องกัน
ปัญหาความเสื่อมโทรม ของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งการเตรียมความพร้อมของ
ผู้ประกอบการเพ่อื ลดผลกระทบ จากการเปล่ียนแปลงสภาพภมู อิ ากาศตอ่ การดำเนนิ ธรุ กจิ

ท้ังน้ี ในการพฒั นาเศรษฐกิจสรา้ งสรรค์จะอยู่บนพน้ื ฐานของการสร้าง การใชอ้ งคค์ วามรู้ และความคิด
สร้างสรรค์ เชื่อมโยงกับทุนทางปัญญา ทุนทางวัฒนธรรม และความหลากหลายทางชีวภาพ เพื่อรังสรรค์เป็น
ผลติ ภณั ฑ์หรือบริการรูปแบบใหม่ท่ีมมี ูลค่าเพิ่มสงู สามารถตอบสนองความต้องการของกลุ่มลูกค้าเป้าหมายใน
อุตสาหกรรมเกษตรและอาหาร อุตสาหกรรมพลังงานและวัสดุ อุตสาหกรรมสุขภาพและการแพทย์ และ
เช่อื มโยงกับการท่องเท่ียวผา่ นระบบเศรษฐกจิ สร้างสรรค์ได้ อาทิ การให้ประสบการณ์กับนักท่องเท่ียวผ่านการ
ทอ่ งเทยี่ วเชิงอาหารไทย การทอ่ งเทีย่ วเชิงกีฬา การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพที่เชื่อมโยงกับการแพทย์แผนไทย การ
ท่องเที่ยวเชิงศิลปและวัฒนธรรม การท่องเที่ยวเชิงเกษตร เป็นต้น รวมถึงการพัฒนาเพื่อส่งออกสินค้าและ
บรกิ ารเหลา่ นี้ ผา่ นของขวญั ของฝากที่สรา้ งสรรค์อย่างมีอัตลักษณ์ การจดั การด้านระบบและมาตรฐานที่กำกับ
ธุรกิจที่เกี่ยวข้องทั่วโลก เช่นเดียวกับการมีสมาพันธ์ทางด้านกีฬา การจัดมหกรรมระดับโลก เป็นต้น ส่งเสริม
และร่วมมือกับภาคธุรกิจการท่องเที่ยว ได้แก่ โรงแรม ร้านอาหาร และธุรกิจบริการ ในการสร้ างนวัตกรรม
ดิจทิ ลั รองรับการเข้าสู่สังคมผูส้ ูงอายุทจ่ี ะสง่ ผลกระทบโดยตรงกบั การท่องเท่ยี วในอีก 5-10 ปีขา้ งหนา้

2.3 แผนแมบ่ ทภายใต้ยทุ ธศาสตร์ชาติ ประเด็นการทอ่ งเทย่ี ว

แผนแม่บทภายใต้ยทุ ธศาสตร์ชาติ ประเด็นการท่องเท่ียว ไดใ้ หค้ วามสำคญั กับการรักษาการเป็นจุดหมาย
ปลายทางของการท่องเที่ยวระดับโลก โดยจะต้องพัฒนาการท่องเที่ยวทั้งระบบ มุ่งเน้นนักท่องเที่ยวกลุ่ ม
คุณภาพ สร้างความหลากหลายด้านการท่องเที่ยวใหส้ อดคล้องกับความต้องการของนักท่องเที่ยว และมุ่งเน้น
การพัฒนาการท่องเที่ยวในสาขาทีม่ ีศักยภาพ แต่ยังคงรักษาจุดเด่นของประเทศด้านขนบธรรมเนียม ประเพณี
วัฒนธรรม อัตลักษณ์ความเป็นไทย ตลอดจนให้คุณค่ากับสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาการทอ่ งเที่ยวอย่างยั่งยนื
ตลอดจนการให้ความสำคัญกับกระจายการท่องเที่ยวทั้งในมิติของพื้นที่และรายได้สู่ชุมชน ตลอดจนการ
พัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน เพื่อมุ่งสู่ “เป้าหมายสูงสุดของการท่องเที่ยวในการเป็นเครื่องมือในการลด
ความเหลอื่ มลำ้ ของสังคมไทย” โดยแผนแมบ่ ทด้านการทอ่ งเทีย่ ว ประกอบดว้ ย 6 แผนย่อย ดงั น้ี

1) การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์และวัฒนธรรม สร้างสรรค์คุณค่าสินค้าและบริการการท่องเที่ยว
มุ่งเน้นการใช้องค์ความรู้และนวัตกรรม ผนวกกับจุดแข็งในด้านความหลากหลายทางทรัพยากรธรรมชาติ
วัฒนธรรม และวิถีชีวิต เพื่อสร้างคุณค่าให้กับสินค้าและบริการด้านการท่องเที่ยวที่ตอบสนองพฤติกรรม
ความต้องการนักทอ่ งเที่ยว และสร้างทางเลอื กของประสบการณ์ใหม่ ๆ ให้กบั นักทอ่ งเท่ียว

2) การท่องเที่ยวเชิงธุรกิจ ส่งเสริมให้ไทยเป็นจุดหมายปลายทางการท่องเที่ยวเชิงธุรกิจ ครอบคลุม
การจัดประชุมและนิทรรศการ การจัดงานแสดงสินค้า การจัดกิจกรรมการท่องเที่ยวเป็นรางวัล การจัด
การแข่งขันกีฬาระดบั นานาชาติ การท่องเที่ยวเชิงกฬี า รวมถึงการพักผ่อนระหว่างหรือหลังการประกอบธุรกิจ

สำนักงานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -8- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

หรือการทำกิจกรรมต่าง ๆ อันเป็นการดึงดูดกลุ่มนักเดินทางเพื่อธุรกิจและนักท่องเที่ยวที่มีคุณภาพ อีกทั้ง
ส่งเสริมให้การจัดงานธุรกิจและกิจกรรมต่าง ๆ เป็นการสนับสนุนการพัฒนากลุ่มอุตสาหกรรมเป้าหมายของ
ประเทศ เป็นเวทีแลกเปลี่ยนองค์ความรู้และเทคโนโลยีทีน่ ำไปสู่การสร้างสรรค์นวัตกรรม รวมถึงการสร้างเวที
เจรจาการคา้ และการลงทนุ ของธรุ กิจท่เี ก่ียวเน่ืองกับอตุ สาหกรรมเป้าหมาย

3) การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ความงาม และแพทย์แผนไทย พัฒนาและยกระดับมาตรฐาน
การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ความงาม และแพทย์แผนไทย ทั้งสินค้าบริการ บุคลากร ผู้ประกอบการ และแหล่ง
ท่องเที่ยวตลอดห่วงโซ่คุณค่าการท่องเที่ยว เน้นสร้างความแตกต่างและความเป็นเอกลักษณ์ความเป็นไทย
ร่วมกับการใช้องค์ความรู้และภูมิปัญญาไทยต่อยอดกับความคิดสร้างสรรค์ วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและ
นวัตกรรม เพอื่ สร้างมูลคา่ เพ่ิมใหก้ บั สนิ คา้ และบริการ

4) การท่องเที่ยวสำราญทางน้ำ ส่งเสริมการท่องเที่ยวทางน้ำให้เป็นอีกทางเลือกหนึ่งของการ
ท่องเที่ยวไทย เป็นแหล่งสร้างรายได้ใหม่ให้กับประเทศ โดยคำนึงถึงความยั่งยืนของแหล่งท่องเที่ยวและการมี
ส่วนร่วมของชุมชน ครอบคลุมการท่องเที่ยวทางทะเลและชายฝั่ง และการท่องเที่ยวในลุ่มน้ำสำคัญ โดยการ
ปรบั ปรุงและพัฒนาโครงสร้างพืน้ ฐาน สาธารณปู โภค และสง่ิ อ านวยความสะดวกในการท่องเท่ยี วทางน้ำให้ได้
มาตรฐาน สร้างสรรค์กิจกรรมการท่องเที่ยวที่หลากหลาย ตอบสนองความต้องการของนักท่องเที่ยว รวมถึง
บริบทของพ้นื ทีแ่ ละชุมชนในพ้ืนท่ี

5) การท่องเที่ยวเชื่อมโยงภูมิภาค ยกระดับให้ประเทศไทยเป็นศูนย์กลางการเชื่อมโยงเส้นทางการ
ท่องเที่ยวภายในภูมิภาคอาเซียน โดยใช้ประโยชน์จากที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ แผนการลงทุนพัฒนาโครงข่าย
คมนาคมทั้งทางถนน ราง น้ำ และอากาศ และกรอบความร่วมมือกับประเทศเพื่อนบ้าน เพื่อการเชื่อมโยง
เส้นทางการท่องเที่ยวภายในประเทศ อนุภูมิภาค และอาเซียน บนฐานอัตลักษณ์เดียวกัน เพื่อส่งเสริมให้เป็น
จดุ หมายปลายทางการทอ่ งเทีย่ วร่วมกัน

6) การพัฒนาระบบนิเวศการท่องเที่ยว พัฒนาปจั จยั แวดล้อมให้เอื้อต่อการยกระดบั ขีดความสามารถ
การแข่งขนั ดา้ นการท่องเทยี่ วและการจดั การท่องเที่ยวอยา่ งยั่งยืนเพ่ือสรา้ งมูลคา่ เพม่ิ ให้กับการท่องเท่ยี วไทย

2.4 นโยบายรฐั บาลในการสร้างรายไดจ้ ากการทอ่ งเทยี่ วและการส่งเสริมทอ่ งเท่ียวเมืองรอง

คำแถลงประกอบงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2565 ของพลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา
นายกรัฐมนตรี แถลงต่อสภาผู้แทนราษฎร รัฐบาลได้กำหนดให้ “การสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว” เป็น 1
ใน 11 เรอ่ื ง ภายใตง้ บประมาณรายจ่ายบูรณาการ โดยในการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว งบประมาณทั้งส้ิน
4,653.8 ล้านบาท เพื่อให้การท่องเที่ยวเป็นกลไกในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ โดยมีเป้าหมายเพ่ิม
รายได้จากการท่องเที่ยวและมีอัตราการขยายตัวของการลงทุนในอุตสาหกรรมและบริการภาคการท่องเที่ยว
เพิ่มขึ้น ส่งเสริมการท่องเที่ยวภายในประเทศควบคู่ไปกับการฟื้นฟูแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ ส่งเสริมให้มี
การปรบั รูปแบบและสร้างมลู ค่าเพ่มิ ให้แก่การท่องเท่ยี ว สรา้ งความหลากหลายให้การท่องเท่ยี ว และเพิ่มมูลค่า

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -9- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสริมทอ่ งเที่ยวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ให้แก่สนิ คา้ และบริการทางสุขภาพ พฒั นาภาคการท่องเท่ียวทั้งระบบโดยมงุ่ เน้นท่ีเชิงคุณภาพมากกว่าปริมาณ
พัฒนาและปรับปรุงแหล่งท่องเที่ยวเมืองหลักและเมืองรองให้สอดคล้องกับบริบทของพื้นที่ พัฒนา
โครงสร้างพื้นฐานด้านคมนาคม และสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อเชื่อมโยงต่อเนื่องไปยังภูมิภาคพัฒนาความ
ปลอดภัยและการอำนวยความสะดวกให้กบั นักท่องเที่ยว พัฒนาบคุ ลากรและผู้ประกอบการด้านการท่องเท่ียว
ในทุกระดับ ลดความเหลื่อมล้ำโดยกระจายรายได้จากการท่องเที่ยวสู่ชุมชน และให้ความสำคัญกับการ
พัฒนาการทอ่ งเท่ียวอย่างย่งั ยนื (สำนกั เลขาธิการนายกรัฐมนตรี, 2564)

2.5 การทบทวนงานวิจยั ที่เกย่ี วขอ้ ง

สำนักงานปลัดกระทรวงการทอ่ งเทีย่ วและกีฬา (2561) ได้จัดทำโครงการจัดทำบัญชีประชาชาตดิ ้าน
การท่องเที่ยวและทำการวิเคราะห์การกระจายรายได้ผ่านการท่องเที่ยวโดยชุมชน โดยทำการประเมินการ
กระจายรายได้จากสัดส่วนของผลตอบแทนแรงงานทีว่ สิ าหกจิ ท่องเทยี่ วชมุ ชนจา่ ยใหก้ ับบุคลากรหรือผทู้ ี่ทำงาน
อยู่ในท่องเที่ยวชุมชน ถ้าท่องเที่ยวของชุมชนมีค่าของสัดส่วนค่าใชจ้ ่ายทีเ่ ป็นผลตอบแทนแรงงานในสัดส่วนท่ี
สูงกว่าการท่องเที่ยวของประเทศ ก็จะประเมินได้ว่า การท่องเที่ยวโดยชุมชนสามารถส่งผลต่อการกระจาย
รายได้ที่ดีกว่าการท่องเที่ยวโดยรวมหรือการท่องเที่ยวโดยทั่วไปของประเทศ โดยผลการคำนวณค่า induce
impact โดยใช้ Input-Output model ได้แสดงให้เห็นว่าสัดส่วนของ GDP ที่เกิดจาก induce impact ของ
การทอ่ งเท่ียวโดยชมุ ชนซง่ึ มีคา่ เท่ากบั 30.12 สูงกว่า ค่าของการท่องเที่ยวของประเทศซ่ึงเท่ากบั 26.86 แสดง
ให้เห็นว่าการท่องเท่ียวโดยชุมชนสามารถส่งผลให้เกิดการกระจายรายได้ที่ดีกว่าการท่องเที่ยวโดยทั่วไปของ
ประเทศ ดังนั้น ถ้าหากรัฐบาลจะมีการส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชนให้ขยายตัวมากขึ้น ก็จะส่งผล
ให้เกดิ การกระจายรายไดท้ ่ดี ีขึน้ ตามไปด้วย

รัฐภูมิ ตู้จินดา และคณะ (2559) ได้ศึกษาศักยภาพและผลกระทบการประยุกต์ใช้ดิจิทัลแพลตฟอร์ม
(Digital Platform) ในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เพื่อเสริมสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันขอ ง
ผู้ประกอบการในจังหวัดกระบี่ โดยผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างที่เป็นธุรกิจโรงแรม/ที่พักในกระบี่นั้นมี
บุคลากรด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ (IT) เฉลี่ย 1.45 คนต่อแห่ง มีการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและดิจิทัล
แพลตฟอร์มเพื่อเพิ่มศักยภาพในการบริหารจัดการภายในและการหาลูกค้า แต่ยังมีกลุ่มผู้ประกอบการถึง
22.5% ที่ยังขาดความพร้อมด้าน IT และต้องการการสนับสนนุ จากภาครัฐในด้านต่างๆ คือ ด้านเว็บไซต์ ด้าน
อเี มล์ ด้านส่ือสังคมออนไลน์ ด้านการสร้างแบรนดบ์ นโลกออนไลน์ และดา้ น Office Suite โดยประเด็นปัญหา
ที่สำคัญคือ การขาดแคลนบุคลากรด้าน IT และนอกจากน้ีการศึกษายังพบว่านักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและ
ตา่ งชาตมิ สี ่วนทีเ่ หมอื นกันคือ ชว่ งอายุของนักท่องเที่ยวเปน็ ชว่ งวัยเริ่มต้นทำงาน และใชอ้ ินเทอร์เน็ต/สื่อสังคม
ออนไลน์ผ่านช่องทางโทรศัพท์เคลื่อนที่ในการค้นหาข้อมูลท่องเที่ยวเพื่อวางแผนการเดินทางเอง ซึ่งในการ
ตัดสนิ ใจเลือกสถานที่ท่องเทย่ี วน้ันชอื่ เสียงความน่าเชือ่ ถือเป็นสิ่งสำคัญ

สำนักงานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -10- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมืองรอง
เพือ่ กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด และคณะ (2556a) ได้กล่าวถึงแนวคิดห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยวว่า กิจกรรมท่ี
เช่ือมตอ่ ระหวา่ งตน้ ทางถึงปลายทางห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยวเปน็ หว่ งโซ่ที่ค่อนข้างซับซ้อน ซึ่งประกอบด้วย
องคป์ ระกอบหลัก 4 องคป์ ระกอบ ไดแ้ ก่

1) ส่ิงดึงดูดใจ ทั้งสง่ิ ดงึ ดูดใจทางธรรมชาติและที่เกิดจากมนุษยส์ รา้ งข้ึน และอธั ยาศยั ของคนท้องถิ่น
2) การบรกิ ารหรือสง่ิ อำนวยสะดวกในการท่องเทย่ี วทเี่ อกชนเปน็ ผใู้ หบ้ รกิ าร ได้แก่ ที่พักอาศยั อาหาร
และเคร่ืองดืม่ และสง่ิ อำนวยสะดวกอ่นื ๆ (ร้านค้า บริการสขุ ภาพ ร้านขายยา ธนาคาร ฯลฯ)
3) บริการสาธารณปู โภคและโครงสรา้ งพ้นื ฐานของรัฐ แบ่งเปน็ 2 กลมุ่ ดงั น้ี

3.1) โครงสร้างพื้นฐาน ได้แก่ ถนน ระบบทางรถไฟ การบริการการขนส่งสำหรับทัวร์ท่องเที่ยว
สนามบิน สถานีปลายทางการล่องเรือ ทา่ เรอื เครือขา่ ยการขนส่งท้องถิ่น แทก็ ซ่แี ละท่จี อดรถ

3.2) บริการสาธารณปู โภค เชน่ ไฟฟ้า น้ำประปา โรงพยาบาล ห้องน้ำ การกำจดั ขยะ การบำบัดน้ำเสีย
4) ตัวกลางดา้ นการท่องเท่ยี ว ไดแ้ ก่

4.1) บริษทั ทัวร์ บริษัทนำเทีย่ ว บริษทั ขายตั๋ว
4.2) เว็บท่า (Online portals)
4.3) ผจู้ ัดจำหน่ายพเิ ศษ ไดแ้ ก่ บรษิ ัทจัดประชมุ หรอื จัด Incentives

จากการทบทวนวรรณกรรมข้างต้นทเี่ กี่ยวกบั การท่องเท่ียว สรุปได้วา่ ความสำเรจ็ ของการส่งเสริมการ
ท่องเที่ยวเมืองรองจะเกิดขึ้นได้ หากมีการกระจายผลประโยชนที่เหมาะสมและเป็นธรรมและได้รับความรวมมือ
จากทุกภาคสวน โดยเฉพาะการมีส่วนร่วมจากคนในพื้นที่ท่องเที่ยวนั้น ๆ รวมถึงการปรับทิศทางไปสู่การ
ท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนมากขึ้น ตลอดจนการนำเครื่องมือด้าน IT เข้ามาสนับสนุนการท่องเที่ยวให้เกิดความ
สะดวกในการเดินทางของนักท่องเที่ยวมากขึ้น สำหรับบทบาทของภาครัฐควรมีการเตรียมความพร้อมเมือง
รองแต่ละเมืองใหม้ ีความพร้อมรองรับการท่องเท่ียว โดยการพฒั นาโครงสรา้ งพนื้ ฐานและบริการสาธารณูปโภค
ตา่ ง ๆ เพอ่ื เชอ่ื มต่อระหว่างต้นทางถงึ ปลายทางของหว่ งโซ่อปุ ทานการท่องเท่ียวใหเ้ กดิ ความสะดวกในการเดิน
ทางเข้าสู่แหล่งท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะการเชื่อมต่อเมืองรองไปยังการท่องเที่ยวในชุมชนได้
สะดวกมากข้นึ เท่าใดจะยงิ่ ส่งผลใหเ้ กิดการกระจายรายได้จากการท่องเทย่ี วท่ดี ีขึ้นตามไปด้วยเทา่ น้นั

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -11- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง
เพื่อกระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

บทท่ี 3 ผลการศกึ ษา

ในบทท่ี 3 ของงานศกึ ษาน้ี จะแสดงผลการศึกษาแบ่งออกเปน็ 3 สว่ น โดยวเิ คราะหแ์ บบองค์รวมและ
อรรถาธิบายแต่ละส่วน ประกอบด้วย 1) บริบทการท่องเที่ยวในปัจจุบันและภาพอนาคตฐานของการท่องเที่ยวไทย
2) มาตรการและโครงการที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรอง 3) รายได้จากการท่องเที่ยวและ
งบประมาณลงพื้นที่ (Area) ของเมืองหลักและเมืองรองภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการ
ท่องเทย่ี ว มีรายละเอยี ดดงั ต่อไปนี้

3.1 บริบทการท่องเท่ยี วในปจั จุบนั และภาพอนาคตฐานของการท่องเที่ยวไทย

องค์การการท่องเที่ยวโลกแห่งสหประชาชาติ (UNWTO) ได้ระบุถึงสถานการณ์การท่องเที่ยวโลกว่า
จากผลกระทบของการระบาดของโรคตดิ เชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ทต่ี ่อเนอ่ื งมาตง้ั แตป่ ลายปี 2562
ส่งผลให้อุตสาหกรรมท่องเที่ยวโลกเติบโตลดลงในไตรมาสแรกของปี 2563 ด้วยจำนวนนักท่องเที่ยวระหว่าง
ประเทศลดลง 22.7% จากช่วงเวลาเดียวกันของปี 2562 และต่อเนื่องมาจนถึงเดือนเมษายน 2563 ที่จำนวน
นักท่องเที่ยวระหว่างประเทศเฉพาะในเดือนเมษายนลดลงมากถึง 97% เมื่อเทียบกับเดอื นเดียวกันในปี 2562
ซึ่งเป็นผลพวงมาจากการที่ทุกประเทศที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวต่างใช้มาตรการจำกัดการเดินทางระหว่างกันเพ่อื
ป้องกันการแพร่ระบาดของโควิด-19 โดยธุรกิจการบินและธุรกิจโรงแรมเป็นธุรกิจในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวท่ี
ได้รับผลกระทบในลำดับต้น ๆ จนทำให้ประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกต่างดำเนินมาตรการทุกด้าน โดยเฉพาะ
มาตรการด้านการเงินและการคลัง และการจ้างงานเพื่อบรรเทาผลกระทบที่เกิดขึ้น (กระทรวงการท่องเที่ยว
และกีฬา, 2563, น. 4) เช่นเดียวกับสถานการณ์การท่องเที่ยวของไทยเมื่อสิ้นปี 2563 ได้รับผลกระทบจาก
สถานการณ์การแพร่ระบาดของเช้ือไวรสั โควิด-19 สง่ ผลให้มีจำนวนผู้เย่ียมเยือนทั้งหมด จำนวน 137.03 ล้าน
คน สร้างรายได้จากการท่องเที่ยว จำนวน 792,534.21 ล้านบาท ลดลงจากปีที่ผา่ นมา 70.95% โดยมีจำนวน
นักท่องเที่ยวต่างชาติเดินทางเข้ามาในประเทศไทยรวม 13.81 ล้านคน คิดเป็นรายได้ 310,066.12 ล้านบาท
ลดลงจากปีที่ผ่านมา 81.16 % อย่างไรก็ดี สถานการณ์ดังกล่าวเกิดจากปัจจัยทางธรรมชาติ ไม่ได้เกิดจาก
ปัจจัยทางโครงสร้าง จึงคาดว่าภาคท่องเที่ยวของไทยน่าจะกลับมาฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วอีกครั้งหลังจากที่
รัฐบาลมีมาตรการผ่อนคลายและกำหนดแนวทางอย่างชัดเจนในการเปิดรับนักท่องเที่ยวที่ได้รับวัคซีนและมี
ใบรบั รองการฉีดวคั ซนี ให้เดินทางทอ่ งเทย่ี วในพื้นทที่ ่องเท่ียวที่มีศกั ยภาพได้

ดังนั้น ภาพอนาคตฐาน (Baseline Future) ของการท่องเที่ยวไทย เมื่อสถานการณ์การแพร่ระบาด
ของ COVID-19 เริ่มคลี่คลายลง คาดว่า “นักท่องเที่ยวจะให้ความสำคัญในเรื่องของมาตรฐานการท่องเที่ยว
และมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยมากขึ้น” รวมถึงพฤติกรรมของนักท่องเที่ยวที่เปลี่ยนไป โดยจะ
เน้นการเดนิ ทางทอ่ งเทย่ี วในประเทศหรอื ระดบั ภมู ิภาคเป็นหลัก โดยเฉพาะในเมืองทีม่ ีผคู้ นกระจุกตวั อยู่ไม่มาก
“การท่องเที่ยวภายในประเทศ” จึงถือเป็นตลาดสำคัญในเชงิ ยทุ ธศาสตร์การฟืน้ ฟทู ่องเทีย่ วไทยทั้งในระยะสัน้
และระยะกลาง โดยในช่วงทีป่ ระเทศอยรู่ ะหว่างการกระจายวัคซีนต้านโควดิ -19 เพือ่ สรา้ ง "ภมู ิคุ้มกนั หม่"ู และ

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผแู้ ทนราษฎร -12- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพอ่ื กระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ในระยะฟื้นฟูการท่องเที่ยวหลังจากน้ี จึงถือว่าเป็นโอกาสท่ามกลางวิกฤติที่ประเทศไทยจะได้มีเวลาเตรียม
ความพร้อมด้านการท่องเที่ยวทั้งการฟื้นฟูแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติยอดนิยม และการพัฒนาลักษณะทาง
กายภาพของเมืองรองให้มีมาตรฐานการท่องเที่ยวและมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยมากขึ้นในการ
รองรับนักท่องเที่ยวจากต่างประเทศฟื้นตัวกลับมา อย่างไรก็ดี การส่งเสริมเมืองรองให้เป็นเมืองท่องเที่ยว
นอกจากการจัดสรรงบประมาณลงไปในพื้นท่ีจังหวัดท่องเที่ยวรอง เพื่อพัฒนาทั้งโครงสร้างพื้นฐานและการ
บริการสาธารณูปโภคแล้วควรให้ความสำคัญในประเด็นความแตกต่างของศักยภาพเมืองรองแต่ละเมืองที่มีไม่
เท่ากันด้วย เนื่องจากจังหวัดเมืองรองทั้ง 55 จังหวัด มีศักยภาพทางการท่องเที่ยวที่แตกต่างกัน ซึ่งความ
แตกต่างของศักยภาพนี้เกิดจาก 3 ปัจจัยหลัก คือ 1) ทุนประเดิมด้านทรัพยากรท่องเที่ยว ซึ่งเมืองท่องเที่ยว
หลักมักจะเป็นเมืองที่มีอากาศเย็นในฤดูหนาวหรือเมืองที่มีชายทะเล เป็นสาเหตุที่ทำให้นกั ท่องเที่ยวส่วนใหญ่
กระจุกตวั สงู ในเมอื งหลักท่ีมแี มเ่ หล็กด้านการท่องเที่ยว 2) การเขา้ ถงึ โดยการขนส่งทางอากาศ และ 3) จำนวน
ผูป้ ระกอบการดา้ นอุตสาหกรรมทอ่ งเทย่ี ว (มงิ่ สรรพ์ ขาวสอาด, 2562)

แนวโนม้ สำคญั ของการท่องเที่ยวระดบั โลก
ผลของวิกฤตการณ์ด้านสงิ่ แวดล้อมท่ีเกิดขึ้นจากการพัฒนาแบบมุ่งเน้นด้านเศรษฐกิจเพียงอย่างเดียวที่
เกิดขึ้นทั่วโลกได้กระตุ้นให้หลายประเทศเกิดความตระหนักที่จะรว่ มมอื กันแก้ไขปัญหาส่ิงแวดล้อมเพือ่ นำไปสู่
ระบบเศรษฐกิจที่พ่ึงพาตนเองได้ในสังคมทีด่ ีควบคู่ไปกับการรกั ษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งเปน็
ที่มาของการนำแนวคิดว่าด้วยการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable development) มาปรับใช้ในการพัฒนา
ประเทศ รวมไปถึงด้านท่องเที่ยวที่มีแนวโน้มปรับทิศทางเขา้ สู่การทอ่ งเที่ยวอย่างยั่งยืน2 โดยให้ความสำคัญ
กับความเสมอภาคและสมดุลระหว่างเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรมมากขึ้น ซึ่งสอดคล้องตาม
แนวคิด “Small is Beautiful” ในการพัฒนาเศรษฐกิจโดยคำนึงถึงสิ่งแวดล้อม สังคมวัฒนธรรม และผู้คนใน
ทอ้ งถ่ิน (E.F.Schumacher, 2017)
โดยเม่ือนำแผนแม่บทย่อยทั้ง 6 ด้านภายใตย้ ุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นการท่องเทยี่ ว ได้แก่ การทอ่ งเที่ยว
เชิงสร้างสรรค์และวัฒนธรรม การท่องเที่ยวเชิงธุรกิจ การท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ การท่องเที่ยวสำราญทางน้ำ
การท่องเที่ยวเชื่อมโยงภูมิภาค และการพัฒนาระบบนิเวศการท่องเที่ยว ซึ่งเป็นแนวทางการดำเนินงานท่ี
กระทรวงการท่องเทย่ี วและกีฬาและหน่วยงานที่เก่ียวข้องร่วมดำเนินการภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายได้
จากการทอ่ งเทย่ี ว มาวิเคราะหร์ ะดบั ความสนใจของผูค้ นตลอดระยะเวลา 17 ปที ี่ผ่านมา พบวา่ แนวโนม้ สำคัญ
ของการทอ่ งเทย่ี วระดบั โลกมคี วามสนใจ “การทอ่ งเทีย่ วเชิงอนรุ ักษห์ รือเชงิ นิเวศ (Ecotourism)” มากท่ีสุด
และต่อเน่อื งมานบั ตัง้ แตป่ ี 2547 จนถึงปจั จุบนั

2 องค์การท่องเที่ยวโลก (WTO) ได้กำหนดหลักการของการท่องเที่ยวแบบยั่งยืนไว้ว่า “เป็นลักษณะของการท่องเที่ยวท่ีได้รับการคาดหมายให้
นำไปสู่การจดั การทรัพยากรทั้งมวลดว้ ยวิถที างที่ตอบสนองต่อความต้องการทางด้านเศรษฐกิจ สังคม และสุนทรียะ ในขณะเดียวกันก็คงไวซ้ ึ่งบรู ณภาพ
ทางวัฒนธรรม กระบวนการทางนิเวศวิทยาที่จำเป็น ความหลากหลายทางชีวภาพและระบบต่าง ๆ ที่เอื้อต่อชีวิต เพื่อให้เกิดความยั่งยืนใน
อตุ สาหกรรมการทอ่ งเที่ยว”

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -13- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพ่อื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

%

2 ม.ี ค. 2564

ภาพท่ี 1 ระดับความสนใจของการท่องเทย่ี วท่ัวโลก ตัง้ แต่ปี 2547-2564 จำแนกตามแผนแม่บทยอ่ ยทั้ง 6 ดา้ น
ภายใตย้ ุทธศาสตรช์ าติ ประเด็นการทอ่ งเทย่ี ว
ทม่ี า: https://trends.google.com ขอ้ มูล ณ วนั ที่ 2 มีนาคม 2564

จากภาพท่ี 1 แสดงใหเ้ หน็ ว่า การทอ่ งเท่ยี วเชงิ อนุรักษ์ มีบทบาทในด้านการท่องเท่ียวในระยะยาว
และมีโอกาสสร้างการเติบโตของรายได้จากการท่องเที่ยวอย่างต่อเนื่องให้กับประเทศ ที่ให้ความสำคัญกับการ
พัฒนาระบบนิเวศเพื่อการท่องเที่ยว เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้คุณค่าของระบบนิเวศและคุณค่าของสิ่งท่ีมนุษยชาติ
หรือธรรมชาติได้สร้างขึ้นมาท่ีควรอนุรักษ์ให้เป็นมรดกของชาติให้เกิดความยั่งยืนและกลมกลืนไปกับชุมชน
อาทิ แหล่งมรดกโลก (World Heritage Site) พื้นที่สงวนชีวมณฑล (Biosphere Reserves) และอุทยานธรณี
โลก (Global Geoparks) ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเกิดจากความร่วมมือของพันธมิตรหลายภาคส่วน โดยเฉพาะการ
จัดการท่องเที่ยวในพื้นที่ของอุทยานธรณีโลกและพ้ืนที่สงวนชีวมณฑลซึ่งจัดตั้งขึ้นโดยใช้กระบวนการจากล่าง
ขึ้นบนภายใต้แนวคิดการมีส่วนร่วมของประชาชนท้องถิ่นในพื้นท่ี ร่วมกันจัดทำและพัฒนาแผนบริหารจัดการ
เพื่อทำให้เกิดวิสาหกิจชุมชนการท่องเที่ยวที่นำไปสู่การจ้างงานและกระจายรายได้จากการท่องเที่ยวไปสู่
ประชาชนในท้องถ่นิ นัน้ ๆ

การท่องเท่ียวเชงิ อนรุ ักษ์ นอกจากจะเป็นการท่องเท่ยี วท่ีอาศัยธรรมชาติเป็นฐานแล้ว ยังรวมถึงการ
ท่องเที่ยวในลักษณะของการเดินทางไปเรียนรู้ ผ่านการใช้ชีวิตหรือทำกิจกรรมตามอัตลักษณ์และวิถีชีวิตของ
คนในท้องถิ่น นั่นคือ การท่องเที่ยวในรูปแบบ “โฮมสเตย์ไทย” (Homestay) โดยอาศัยวัตถุดิบจากชุมชนท่ีมี
เอกลักษณ์และเรื่องราวของแต่ละท้องถิ่นเป็นตัวตั้งซ่ึงหาไม่ได้ในตลาดทั่วไป ขณะเดียวกันการท่องเที่ยว
รูปแบบนีจ้ ะเขา้ มาช่วยสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจท่ีส่งผลให้เกดิ การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติควบคู่ไปกับการ
ปนั ผลประโยชนต์ ่าง ๆ กลบั คืนสู่ประชาชนในท้องถนิ่ ในระยะยาวได้อีกดว้ ย

สำนักงานเลขาธิการสภาผแู้ ทนราษฎร -14- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมทอ่ งเท่ียวเมอื งรอง
เพ่ือกระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

โดยเมื่อพจิ ารณาระดับความสนใจของผูค้ นทั่วโลกเกยี่ วกบั การท่องเที่ยวโฮมสเตย์
พบวา่ มแี นวโนม้ เพ่มิ ข้นึ อย่างต่อเนื่อง ต้ังแต่ปี 2547 จนถึงปจั จุบัน

Homestay Ecotourism

%

2 ม.ี ค. 2564

ภาพที่ 2 ระดับความสนใจการทอ่ งเที่ยวแบบโฮมสเตย์ (Home Stay) ของผู้คนทั่วโลก ปี 2547-2564
ทม่ี า: https://trends.google.com ขอ้ มูล ณ วนั ท่ี 2 มนี าคม 2564

โดยเป็นที่น่าสังเกตว่า “ผู้คนทั่วโลกมีความสนใจและค้นหาข้อมูลโฮมสเตย์ในประเทศไทยมาก
เป็นอันดับที่ 5 รองจากประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย เวียดนาม และอินเดีย

ภาพที่ 3 ระดบั ความสนใจการทอ่ งเท่ยี วแบบโฮมสเตย์ (Home Stay) ของผคู้ นท่ัวโลก
แจกแจงเปรียบเทยี บตามภมู ภิ าคและประเทศ ปี 2547-2564
ทีม่ า: https://trends.google.com ข้อมูล ณ วันที่ 2 มีนาคม 2564

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎร -15- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ท่องเที่ยวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

ประโยชน์จากการส่งเสริมท่องเที่ยวในรูปแบบที่เกิดจากการมีส่วนร่วมของคนในพื้นที่ท่องเที่ยว
นอกจากจะช่วยกระจายรายได้ไปสู่เมืองรองและท้องถิ่นแลว้ ยังช่วยอดุ ช่องโหว่ของรายได้จากการท่องเที่ยวท่ี
หายไปใหก้ ับธรุ กิจต่างชาติจากการนำเขา้ ท้ังวตั ถดุ บิ แรงงาน และธุรกจิ ต่าง ๆ ทีเ่ กย่ี วเนื่อง ซึ่งในแต่ละปอี าจสูง
ถึง 28.40% ของรายได้จากการท่องเที่ยวไทย (บัณฑิต ชัยวิชชาติ, 2561) ด้วยการนำเสนอสินค้าไทย เพื่อ
ลดทอนการนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศ อันเป็นการส่งคืนรายได้ให้มาอยู่ในมือคนไทยที่เป็นเจ้าแหล่ง
ท่องเทย่ี วท่ีแท้จรงิ ใหไ้ ดร้ ับผลประโยชน์จากเมด็ เงินท่ีเข้าสภู่ าคการทอ่ งเทีย่ วไทย

สำหรับบทบาทของภาครัฐในการสนับสนุนและส่งเสริมการพัฒนาระบบนิเวศการท่องเที่ยวในช่วง
2 ปีที่ผ่าน พบว่า ภาครัฐมีความชัดเจนในแนวทางการดำเนินงานส่งเสริมการท่องเที่ยว โดยให้ความสำคัญใน
การสนับสนุนระบบนิเวศการท่องเที่ยวมากขึ้น เห็นได้จากในปีงบประมาณ 2564 ที่มีการจัดสรรงบประมาณ
รายจ่ายส่วนใหญไ่ วใ้ นแนวทางการดำเนินงาน : การพฒั นาระบบนิเวศการท่องเท่ียว จำนวน 5,136.52 ล้านบาท
คิดเป็น 75.82% ของงบประมาณแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว เพิ่มขึ้นจากปีงบประมาณที่
ผ่านมาจำนวน 409.59 ล้านบาท หรือเพิ่มขึ้น 8.67% โดยรายจ่ายส่วนใหญ่เป็นค่าใช้จ่ายด้านการตลาดและ
ประชาสัมพันธ์ท่องเที่ยวไทย ในโครงการยกระดับภาพลักษณ์การท่องเที่ยวไทยสู่ความเป็นคุณภาพของการ
ท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) จำนวน 2,537.29 ล้านบาท คิดเป็น 49.40% ของงบประมาณทั้งหมด
ภายใตแ้ นวทางการดำเนนิ งานพฒั นาระบบนิเวศการทอ่ งเทยี่ ว

นอกจากนี้ ผู้ศกึ ษายังได้พบข้อมูลที่น่าสนใจอีกวา่ ตั้งแตป่ ี 2559-2564 ผคู้ นทวั่ โลกได้สนใจและค้นหา
ข้อมูลด้านท่องเที่ยวเชิงการแพทย์ของประเทศไทยเป็นอันดับสูงสุด ซึ่งจัดอันดับอยู่ในระดับดาวรุ่งพุ่งแรงมา
ตลอดในชว่ งระยะเวลา 5 ปที ่ผี า่ นมา

%

การทอ่ งเท่ยี วเชงิ การแพทย์ 2 ม.ี ค. 2564
ท่มี า: https://trends.google.com ขอ้ มลู ณ วนั ที่ 2 มีนาคม 2564
ภาพที่ 4 ระดับความสนใจ
ของการท่องเที่ยวทั่วโลก
ในช่วงปี 2559-2564
จำแนกตามแนวทาง
ก า ร ด ำ เ น ิ น ง า น ส ่ ง เ ส ริ ม
การท่องเทยี่ วของไทย

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผ้แู ทนราษฎร -16- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเท่ียวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

โดยข้อมูลจาก Thailand Medical Tourism Overview (2020) พบว่าในปี 2563 ประเทศไทยมี
ค่าใชจ้ ่ายท่องเท่ียวเชิงการแพทย์ จำนวน 600 ล้านดอลลารส์ หรฐั หรือประมาณ 18,000 ล้านบาท นอกจากนี้
ยังมโี รงพยาบาลและสถานพยาบาลเอกชนทไี่ ดร้ ับการรบั รองมาตรฐานกว่า 237 แห่ง กระจายอยทู่ ั่วทกุ ภมู ภิ าค
ของประเทศ3 อีกท้ังมคี วามพร้อมของสถานพยาบาลที่ได้รบั การรับรองมาตรฐานในระดับสากล JCI จำนวน 60 แห่ง
มากเป็นอันดับ 1 ของภูมิภาค AEC และเป็นอันดับ 4 ของโลก โดยในจำนวนนี้เป็นสถานพยาบาลท่ีตั้งอยู่ใน
เมอื งรอง จำนวน 5 จงั หวัด ไดแ้ ก่ อดุ รธานี หนองคาย นครสวรรค์ พิษณโุ ลก และเชียงราย4

โดยในปีงบประมาณ 2564 ภาครัฐได้ส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงการแพทย์ โดยจัดสรรงบประมาณไว้
ภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว แนวทางการดำเนินงาน: การส่งเสริมท่องเที่ยวเชิง
สุขภาพ ความงาม และแพทย์แผนไทย จำนวน 67.12 ล้านบาท คิดเป็น 0.99 % ของงบประมาณทั้งหมดของ
แผนงานบูรณาการน้ี โดยพบว่า รัฐบาลได้ลดระดับความสำคัญของการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ความงาม และ
แพทย์แผนไทย โดยจดั สรรงบประมาณลดลงจากปีท่ีผา่ นมาจำนวน 16.86 ลา้ นบาท หรอื ลดลง 20.07 % ส่วน
ในรายละเอียดของรายจ่ายส่วนใหญ่จะเป็นการกระตุ้นอุปสงค์ทางการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพฯ โดยเป็นการใช้
จ่ายในโครงการส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ รายการ “ค่าใช้จ่ายในการขยายตลาดนักท่องเท่ียวกลุ่ม
สุขภาพ” 60 ล้านบาท คิดเป็น 89.39% ของงบประมาณภายใต้แนวทางการดำเนินงานการท่องเท่ียวเชิงสุขภาพฯ

แนวโนม้ ของตลาดการท่องเที่ยวออนไลน์
ปัจจุบันตลาดการท่องเที่ยวออนไลน์มีมูลค่าทางเศรษฐกิจค่อนข้างสูง โดยจากข้อมูลการสำรวจของ
Hootsuite (2021) จะเหน็ ว่ามลู ค่าทางเศรษฐกิจท่วั โลกจากกิจกรรมอีคอมเมริ ์ซท่ีเก่ียวกับการท่องเที่ยวและที่พัก
สูงถึง 593.60 พันล้านดอลลา่ ร์สหรฐั ตอ่ ปี โดยคนไทยใช้จ่ายในกจิ กรรมน้ีมลู คา่ รวม 3.38 พนั ล้านดอลล่าร์สหรัฐ
ตอ่ ปีหรอื ประมาณ 105,000 ล้านบาท

ภาพที่ 5 กจิ กรรมอคี อมเมริ ซ์ ในประเทศไทยและท่ัวโลกที่เกย่ี วขอ้ งกับการทอ่ งเทย่ี วและที่พัก ปี 2021
ทีม่ า: The Global State of Digital 2021

3 เป็นข้อมูลจากผลการสำรวจโรงพยาบาลและสถานพยาบาลเอกชน พ.ศ. 2560 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ โดยโรงพยาบาลและสถานพยาบาลเอกชนที่ได้รับการรับรอง
มาตรฐาน จำนวน 237 แห่ง ประกอบดว้ ย กรุงเทพมหานคร 82 แห่ง ภาคกลาง 80 แหง่ ภาคเหนือ 30 แห่ง ภาคตะวันออกเฉียงเหนอื 33 แห่ง และภาคใต้ 13 แห่ง
4 ข้อมูลจากเว็บไซต์ของ Joint Commission International Accreditation ระบุว่า มีสถานพยาบาลของประเทศไทยได้รับการรับรองมาตรฐานในระดบั สากล JCI จำนวนถึง
60 แห่ง โดยในจำนวนนี้มีสถานพยาบาลที่ตั้งอยู่ในจังหวัดเมืองรอง ได้แก่ โรงพยาบาลเอกอุดร จังหวัดอุดรธานี โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชท่าบ่อจังหวัดหนองคาย
โรงพยาบาลโอเวอรบ์ รุค๊ จงั หวดั เชยี งราย โรงพยาบาลพิษณุเวช จงั หวดั พษิ ณโุ ลก และโรงพยาบาลศรสี วรรค์ จงั หวดั นครสวรรค์

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎร -17- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสริมท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพอ่ื กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

โดยอัตราการเติบโตของตลาดการท่องเท่ียวออนไลน์ในภมู ิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีมูลค่าสูงถึง
3 หมื่นล้านดอลล่าร์สหรัฐ ซึ่งเป็นผลมาจากการเติบโตของ Travel tech ในขณะที่ประเทศไทยมีธุรกิจ
ท่องเที่ยวออนไลน์มลู ค่ารวม 6.1 พันล้านดอลล่ารส์ หรัฐ (ประมาณ 180,000 ล้านบาท) และมอี ตั ราการเติบโต
16% ต่อปี โดยมีการคาดการณ์ว่าในอกี 4 ปีขา้ งหนา้ ในปี 2025 จะเติบโตแบบกา้ วกระโดดเปน็ 18% ต่อปี

ภาพที่ 6 แนวโน้มตลาดการทอ่ งเทยี่ วออนไลน์ในภมู ิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ ปี 2015-2025
ที่มา: ข้อมูลจากงาน Google CxO Breakfast 2019

สำหรบั จำนวนผใู้ ช้งานอินเทอร์เนต็ ในภูมิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต้ พบว่า มีจำนวนผู้ใช้งานเพ่ิมขึ้น
อย่างรวดเร็วจากปี 2019 ซง่ึ อยทู่ ี่ 360 ล้านคน โดยมกี ลุ่มผใู้ ช้งานใหม่ (Digital Service Consumers) จำนวน
40 ล้านคน ส่งผลให้ตัวเลขผู้ใช้งานรวมในปี 2020 เพิ่มขึ้นเป็น 400 ล้านคน หรือคิดเป็นสัดส่วน 70% ของ
ประชากรใน 11 ประเทศของภมู ภิ าคเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้

ภาพที่ 7 จำนวนผ้ใู ช้งานอนิ เทอรเ์ น็ตในภูมภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ ปี 2020
ทม่ี า: e-Conomy SEA 2021

สำนกั งานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -18- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพือ่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

นอกจากนจ้ี ากการศึกษาตลาดออนไลน์ทว่ั โลกทีเ่ กี่ยวกบั ธรุ กจิ การท่องเทีย่ ว หรือ Travel tech พบว่า
ส่วนใหญ่เกิดจากการผลักดันโดยภาครัฐและเอกชนที่สนับสนุนให้มีการพัฒนาสตาร์ทอัพในประเทศ ทำให้มี
สตาร์ทอัพหลายแห่งประสบความสำเร็จระดับยูนิคอร์น (Unicorn) ซึ่งมีมูลค่าของบริษัทมากกว่า 1 พันล้าน
เหรียญดอลลารส์ หรัฐขึ้นไป มจี ำนวนเพ่ิมขน้ึ อย่างตอ่ เนอื่ ง

ขณะท่ีภาพรวม Tech Startup ในประเทศไทยยังคงมีการเติบโตแตเ่ ป็นไปด้วยอัตราทชี่ ้าลง สว่ น Travel
tech พบว่ายังมีจำนวนไม่มากนัก โดยปัจจุบันไทยมีบริษัทที่เป็น Travel tech startup จำนวน 10 ราย จาก
Tech Startup ทั้งหมด 233 ราย ส่วนใหญ่มีการระดมทุนอยู่ในระดับ Pre-Seed5 ซึ่งอยู่ในช่วงการระดมทุน
และเพิ่งเริ่มพัฒนาผลิตภัณฑ์ กระบวนการ หรือธุรกิจของตัวเอง และต้องนำเสนอแผนการทำงานรวมถึง
แนวทางในการพัฒนาเพือ่ ให้ผ้ลู งทุนสนใจ โดย Travel tech เหล่านี้ยังต้องการปจั จัยสนบั สนุนหลายอย่าง เชน่
ความรู้ เงินทุน เครือข่ายพาร์ทเนอร์ และการผลักดันจากภาครัฐและเอกชนเพื่อสนับสนุนให้มีการบ่มเพาะ
ธุรกิจ เพื่อขยายตลาดซึ่งมีโอกาสเติบโตแบบก้าวกระโดดและยังสามารถขยายตัวได้ต่อเนื่อง แต่หากพิจารณา
ในระดับโลกแลว้ ประเทศไทยมีสดั ส่วน Travel tech เพียง 0.49% จากทว่ั โลกท่มี ีอยูร่ าว 2,039 ราย

Travel tech
10

ภาพท่ี 8 Travel tech ในประเทศไทย
ทม่ี า: Techsauce ข้อมลู ณ 2 มนี าคม 2564

5 การระดมทุนของเหล่า Startup ในการ Funding แบ่งตามระดับการเติบโตและช่วงของมูลค่าการลงทุน ตั้งแต่ 600,000 บาท ไปจนถึง 66
ลา้ นบาทขึน้ ไป โดยแบง่ เปน็ 6 ระดับ ดังน้ี 1. Pre-Seed 2. Pre-Series A 3. Series A 4. Series B 5. Series C และ 6. Unicorn

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผแู้ ทนราษฎร -19- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

ผ้นู ำอุตสาหกรรมการทอ่ งเท่ียวทว่ั โลกทีด่ ำเนินธรุ กจิ เกี่ยวกับเทคโนโลยีการท่องเท่ียว ส่วนใหญ่พัฒนา
มาจากสตารท์ อัพท่ีมีคนดำเนินธุรกิจเพียงไมก่ ค่ี น แตน่ ำเทคโนโลยแี ละนวตั กรรมมาใช้เพ่ือขับเคล่อื นธุรกิจ

ประเทศแคนาดา
สาธารณรฐั ประชาชนจนี
ประเทศเนเธอร์แลนด์
ประเทศสหรฐั อเมริกา
ประเทศสงิ คโปร์
ประเทศอินเดยี
ประเทศญีป่ ุ่น
ประเทศสเปน
ประเทศมาเลเซยี
เขตบริหารพิเศษฮ่องกงฯ
ประเทศอนิ โดนีเซยี

ภาพท่ี 9 Travel tech ท่ีเป็นผู้นำอุตสาหกรรมการท่องเทย่ี วยุคใหมจ่ ากทั่วโลก
ท่ีมา: Prime Travel Technology Index , Base Date: September 20, 2019

จากข้อมูลข้างต้นจะเห็นได้ว่า ตลาดออนไลน์ทั่วโลกที่เกี่ยวกับธุรกิจการท่องเที่ยวมีมูลค่าทาง
เศรษฐกิจเติบโตอย่างรวดเร็วและต่อเนื่องจากจำนวนผู้ใช้อินเตอร์เน็ตที่เพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดด ส่งผลให้
นกั ท่องเท่ยี วทว่ั โลกใช้ “เทคโนโลยีดจิ ทิ ลั และแพลตฟอร์มท่องเทยี่ ว” เพ่ือการวางแผนท่องเทยี่ วทุกข้ันตอนเพ่ิม
มากขึ้น ช่องทางออนไลน์จะกลายเป็นแหล่งข้อมูลและพื้นที่หลักสำหรับการค้นหาและให้บริการด้านการ
ทอ่ งเทยี่ ว ทำใหเ้ กิดธุรกรรมท่องเท่ียวแบบไรเ้ งินสดและการใช้นวตั กรรมบนฐานบล็อกเชน (Blockchain) เพ่ือ
สร้างความปลอดภยั และความแมน่ ยำของข้อมูลมากขึน้ ขณะที่การบูรณาการข้อมูลแหล่งท่องเทีย่ วทั้งหมดให้
เป็นระบบ “ท่องเที่ยวอัจฉริยะ (Smart tourism)” ก็ถือว่าเป็นส่วนสำคัญในการช่วยอำนวยความสะดวกให้
นักทอ่ งเที่ยว โดยเฉพาะการนำอนิ เทอร์เนต็ ของสรรพสงิ่ (IoT: Internet of Things) มาใช้เพิ่มประสทิ ธิภาพให้
วัตถุและอุปกรณ์ทั้งหลายเชื่อมต่อกันเพือ่ จัดเก็บข้อมูลสารสนเทศจากตัวรับรู้ (Sensor) การพัฒนาแอปพลิเคชันท่ี

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -20- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ท่องเที่ยวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ต้องใช้ระยะห่างทางสังคม ตัวอย่างเช่น ประเทศสเปนที่มีการพัฒนา Benidorm Beach Safety App โดยใช้
เทคโนโลยีแบง่ พ้นื ท่ีชายหาดออกเป็นส่วน ๆ และใชก้ ลอ้ งกับ Sensor ทีถ่ า่ ยโอนข้อมลู ตามเวลาจริงไปยงั ระบบ
เพื่อลดความแออัดในการเข้ามาใช้พื้นที่และเพิ่มความสะดวกในการจับจองพื้นที่ของนักท่องเที่ยว โดยมีโดรน
บินลาดตระเวนและเปิดข้อความเสยี งเตือนเมื่อมีคนกระจุกตัว ซึ่งข้อมูลสารสนเทศทีเ่ กิดขึน้ ทั้งหมดน้ีจะส่งมา
ไว้ที่เดียวกันเป็น Big data ช่วยให้ภาครัฐได้ใช้ข้อมูลขนาดใหญ่เพื่อวิเคราะห์หาแนวทางการพัฒนาแหล่ง
ท่องเที่ยวและรูปแบบการเดินทางของนักท่องเที่ยวสำหรับการพัฒนาเส้นทางท่องเที่ยวใหม่ ๆ ในเมืองรองที่มี
ศกั ยภาพสงู เพ่ือการกระจายนักท่องเทย่ี วออกสู่ทอ้ งถ่ินและชุมชนมากขน้ึ

โดยสรุปคือ “ข้อมูล”ที่มาจากเทคโนโลยีดิจิทัลจะเป็นตัวสร้างขีดความสามารถในการแข่งขันที่ทำให้
ประเทศสามารถเข้าถึงข้อมูลของนักท่องเที่ยวกลุ่มคุณภาพได้อย่างกว้างขวางมากขึ้น แต่ปัจจุบัน
ผู้ประกอบการไทยยังอาศัย Facebook และแพลตฟอร์มของต่างชาติเป็นหลัก ขณะเดียวกันการเชื่อมโยง
ขอ้ มูลการใช้จ่ายเงนิ ของนักทอ่ งเท่ยี วกับการคำนวณรายได้จากการท่องเท่ียวในปัจจุบันของไทยก็ยังไม่สามารถ
ให้ข้อเท็จจริงในลักษณะที่เป็นรูปแบบกระแสเงินสดได้ ดังนั้น เทคโนโลยีดิจิทัลจึงเป็นส่วนสำคัญในการ
สนับสนุนการท่องเที่ยว เนื่องจากข้อมูลที่แม่นยำจะเป็นประโยชน์ต่อการวางแผนการท่องเที่ยวระยะยาว รวมถึง
การเข้าถงึ ขอ้ มูลไดโ้ ดยสะดวกของนักท่องเท่ยี วจะนำไปส่กู ารกระจายรายได้จากการท่องเท่ยี วส่เู มืองรองมากขึ้น

3.2 มาตรการและโครงการท่ีเกย่ี วขอ้ งกับการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรอง

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ได้ส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรองมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2558
ภายใต้โครงการ 12 เมืองต้องห้ามพลาด และโครงการ 12 เมืองต้องห้ามพลาด พลัส โดยในปี 2561 ได้ขยาย
พื้นที่ส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรองเป็น 55 จังหวัดทั่วประเทศ เพื่อสร้างการรับรู้ภาพลักษณ์ กระตุ้นและ
กระจายนักท่องเที่ยวจากเมืองหลักสู่เมืองรองตามอัตลักษณ์พื้นที่ผ่านการจัดแคมเปญ “Amazing Thailand
Go Local เทีย่ วท้องถ่นิ ไทย ชุมชนเติบใหญ่ เมืองไทยเติบโต โดยเนน้ การสง่ เสรมิ การท่องเทีย่ วในเมืองรอง 55
จงั หวดั โดยมีกิจกรรมหลัก ประกอบด้วย

o Enjoy Local สง่ เสรมิ การเดินทางท่องเที่ยวเข้าเมืองรองดว้ ยบตั ร TAT Plus
o SET in the local กระตุ้นตลาด Mice จัดประชุม สัมมนา และกิจกรรม CSR ในเมอื งรอง
o Local link เนน้ ความรว่ มมือกบั บรษิ ทั นำเท่ียวและตัวแทนจำหนา่ ยให้ได้รบั สทิ ธพิ ิเศษ
o Eat Local การส่งเสรมิ อาหารถิ่น
o Our Local ส่งเสริมกิจกรรมในชมุ ชนบนพน้ื ฐานวัฒนธรรมและอัตลักษณ์
o Local Heroes จัดกิจกรรม Mobile clinicเพือ่ พัฒนาคน เสริมสรา้ งความเข้มแข็งของชุมชน
จากองคค์ วามรู้ให้ชมุ ชนเทา่ ทันตอ่ การเปลี่ยนแปลงและการแขง่ ขันในอนาคต
o Local Strength การบูรณาการภาครัฐและเอกชนสร้างความเข้มแข็งในห่วงโซ่อุปทานและ
สนิ คา้ พร้อมขาย และพัฒนา Creative Tourism

สำนกั งานเลขาธิการสภาผ้แู ทนราษฎร -21- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสริมท่องเท่ียวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

ปี 2562-2563 ททท. ได้จัดทำโครงการ “เมืองรอง ต้องลอง” โดยนำเสนอการท่องเที่ยววิถีไทยแบบ
ลึกซึ้งถึงประสบการณ์ท้องถิ่น เน้นการเดินทางที่ได้เข้าไปเรียนรู้ไปสัมผัสวัฒนธรรม วิถีชุมชน และภูมิปัญญา
ท้องถิ่น เพื่อให้กลุ่มเป้าหมายเห็นคุณประโยชน์จากการเดินทางและได้สัมผัสถึงคุณค่าจากการท่องเที่ยวใน
มมุ มองท่เี ปิดกวา้ งมากข้นึ ผ่านการนำเสนอในมุมมองท่ีแตกตา่ งจากท้ัง 55 จังหวัด ท่ีมเี อกลักษณ์ทแ่ี ตกตา่ งกนั

ปี 2564 ททท. ได้ส่งเสริมการท่องเที่ยวภายในประเทศ ภายใต้แคมเปญการตลาดอาทิ Amazing ย่ิง
กว่าเดิม More Amazing เมืองรองต้องไป เพื่อสร้างประสบการณ์ท่องเที่ยวสไตล์ใหม่ให้นักท่องเที่ยวออกไป
สัมผัสแหล่งท่องเที่ยวใหม่ ๆ ซึมซับบรรยากาศชุมชน เรียนรู้อัตลักษณ์วัฒนธรรมของเมืองรอง เพื่อกระตุ้น
เศรษฐกจิ ของประเทศ กระจายรายได้ไปสเู่ มอื งอนื่ ๆ และทอ้ งถนิ่ มากขึน้

3.3 รายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ียวและงบประมาณลงพน้ื ที่ (Area) ของเมอื งหลักและเมืองรอง

ผลการศึกษาพบว่า มีงบประมาณลงพื้นที่เมืองหลักและเมืองรองเฉลี่ย 2,144.08 ล้านบาทต่อปี
สามารถสร้างรายได้จากการทอ่ งเที่ยวเฉลี่ยประมาณ 2 ล้านล้านบาทต่อปี โดยเมื่อสิ้นปี 2563 รายได้จากการ
ทอ่ งเทีย่ วมีมูลค่ารวม 0.79 ล้านลา้ นบาท ลดลงจากปที ผี่ ่านมา จำนวน 1.94 ลา้ นลา้ นบาท ซ่ึงเป็นผลสืบเนื่อง
จากการดำเนินมาตรการล็อคดาวน์ในแต่ละประเทศจากการระบาดของ COVID-19 ส่งผลให้รายได้จากการ
ท่องเท่ยี วของประเทศเมื่อสิ้นปี 2563 ลดลงจากปที ผี่ า่ นมาสงู ถึง 71.06% โดยมีรายละเอยี ดดังน้ี

ตารางท่ี 1 รายได้จากการท่องเที่ยวและงบประมาณลงพนื้ ที่ (Area) ของเมืองหลักและเมืองรอง

พืน้ ทด่ี ำเนินการ 2560 2561 2562 2563 2564
จำนวน % จำนวน % จำนวน % จำนวน % จำนวน %

งบประมาณ 1,873.75 100.00 2,084.64 100.00 2,151.04 100.00 2,041.76 100.00 2,569.22 100.00
(ลา้ นบาท)

เมอื งหลัก 1,150.51 61.40 1,325.44 63.58 1,343.40 62.45 1,257.06 61.57 1,522.43 59.26

เมอื งรอง 723.24 38.60 759.20 36.42 807.64 37.55 784.71 38.43 1,046.79 40.74
รายได้ท่องเทีย่ ว
(ลา้ นล้านบาท) 2.47 100.00 2.75 100.00 2.73 100.00 0.79 100.00 - -
เมืองหลัก
2.23 90.17 2.49 90.34 2.46 90.11 0.66 83.81 - -
เมอื งรอง 0.24 9.83 0.27 9.66 0.27 9.89 0.13 16.19 - -

ทม่ี า: 1. เอกสารงบประมาณฉบับที่ 3 งบประมาณรายจา่ ยฉบบั ปรับปรงุ ตามพระราชบญั ญตั ิงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ 2560-2564
เล่มที่ 14 (1) และเล่มท่ี 18 (2) แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว

2. สถานการณ์การทอ่ งเทย่ี วในประเทศรายจงั หวดั ปี 2560-2563 กระทรวงการทอ่ งเทย่ี วและกีฬา (ข้อมลู ณ วนั ที่ 25 มกราคม 2564)
หมายเหต:ุ 1. งบประมาณท่จี ดั สรรลงพ้นื ท่ขี องเมืองหลักและเมืองรอง เป็นงบประมาณเฉพาะงบลงทนุ งบเงนิ อดุ หนุน และงบรายจา่ ยอน่ื ท่ีระบพุ ้ืนทีด่ ำเนินการไว้
ในเอกสารงบประมาณ รวมกันแล้วประมาณ 36% ของงบประมาณทั้งหมดภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว ส่วนที่เหลืออีก 47% เป็น
งบประมาณดา้ นการตลาดและประชาสัมพนั ธ์ ของการท่องเทยี่ วแหง่ ประเทศไทย และอกี 17% เป็นค่าใช้จา่ ยดำเนนิ งานรวมกับรายจ่ายอื่น ๆ

2. - หมายถึง ไม่มีข้อมลู หรอื ข้อมูลมคี ่าเปน็ 0 หรอื มีขอ้ มลู จำนวนเลก็ นอ้ ย

สำนักงานเลขาธิการสภาผ้แู ทนราษฎร -22- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมอื งรอง
เพือ่ กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

3.3.1 รายได้จากการทอ่ งเท่ยี วของเมืองหลกั และเมืองรอง
ผลการศึกษารายไดจ้ ากการทอ่ งเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรองในชว่ งปี 2560 – 2563 พบวา่ รายได้

จากการท่องเที่ยวส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ที่เมืองหลัก คิดเป็นสัดส่วน 84 - 90% ของรายได้จากการท่องเที่ยว
ท้งั หมดของประเทศ ขณะทีเ่ มอื งรองคิดเป็นสัดสว่ น 10 - 16% โดยเมอื งรองมีสดั สว่ นรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว
เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจนในปี 2563 กล่าวคือ สัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของเมืองหลกั และเมอื งรอง ในช่วงปี
2560- 2562 อยทู่ ่ี 90 : 10 เป็น 84 : 16 ในปี 2563

เมอื งรอง

เมอื งหลัก

ภาพที่ 10 สดั ส่วนรายได้จากการท่องเทีย่ วของเมอื งหลักและเมอื งรอง ปี 2560-2563
ท่มี า: สถานการณ์การทอ่ งเท่ียวในประเทศรายจงั หวัด กระทรวงการทอ่ งเท่ยี วและกฬี า

โดยเมื่อจำแนกสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรองเป็นรายจังหวัด พบว่า
จังหวัดเมืองหลักที่มีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวลดลง ได้แก่ กรุงเทพมหานคร (-6.21%) ภูเก็ต (-3.43%)
ชลบรุ ี (-1.85%) กระบ่ี (-0.59%) สรุ าษฎรธ์ านี (-0.67%) พังงา (-0.41%) สมทุ รสาคร (-0.01%)

ส่วนเมืองรองที่มีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น มีจำนวน 54 จังหวัด ลดลง 1 จังหวัด คือ
นราธิวาส (-0.02%) และไม่เปลยี่ นแปลง 1 จงั หวดั คือ หนองบัวลำภู

โดยมีขอ้ สังเกตวา่ สัดสว่ นรายไดจ้ ากการท่องเที่ยวกระจุกตัวอยู่ที่จังหวัดกรุงเทพมหานครอย่างต่อเน่ือง
ไม่ต่ำกว่า 30% ของรายได้จากการท่องเที่ยวท้ังหมด และรายได้จากการท่องเที่ยวมีการกระจุกตัวอยู่เพียง 5
จังหวัดเท่านั้น ได้แก่ ภูเก็ต ชลบุรี เชียงใหม่ กระบี่ และสุราษฎร์ธานี โดยเมื่อนำสัดส่วนรายได้จากการ
ท่องเที่ยวของ 5 จังหวัด นี้มารวมกัน พบว่า ในช่วงปี 2560 – 2563 มีสัดส่วนรวมกันสูงถึง 35-38% ขณะท่ี
สัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของจังหวัดอื่น ๆ อีก 71 จังหวัดรวมกันแล้วอยู่ที่ 23% ในปี 2560 – 2562
โดยเพม่ิ ขนึ้ เป็น 33% ในปี 2563

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผ้แู ทนราษฎร -23- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสริมท่องเท่ียวเมอื งรอง
เพื่อกระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

71 จงั หวัดรวมกนั

กรงุ เทพมหานคร

ภาพที่ 11 สัดส่วนรายไดจ้ ากการท่องเท่ยี วของกรงุ เทพมหานคร ภูเกต็ ชลบุรี เชียงใหม่ กระบ่ี สุราษฎร์ธานี และ 71 จังหวัด
ทีม่ า: สถานการณก์ ารทอ่ งเที่ยวในประเทศรายจงั หวดั กระทรวงการท่องเทย่ี วและกีฬา

3.3.2 งบประมาณลงพน้ื ท่ี (Area) ของเมอื งหลักและเมอื งรอง
งบประมาณลงพื้นท่ีเมืองหลักและเมืองรอง ในช่วงปีงบประมาณ 2560 – 2564 พบว่า งบประมาณ

ส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ที่เมืองหลัก คิดเป็นสัดส่วน 59 – 64% ขณะที่เมืองรองคิดเป็นสัดส่วน 36 - 41% โดย
เมืองรองมีแนวโน้มท่ีจะมีงบประมาณลงพื้นที่ในสัดส่วนเพิ่มขึ้นเล็กน้อย กล่าวคือ สัดส่วนงบประมาณในการ
สรา้ งรายได้จากการท่องเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรองในปี 2560 อยู่ที่ 61 : 39 เพมิ่ ข้นึ เปน็ 59 : 41 ในปี 2564

เมอื งรอง

เมืองหลัก

ภาพที่ 12 สัดสว่ นงบประมาณลงพ้นื ทเี่ มอื งหลักและเมืองรอง

ท่มี า: เอกสารงบประมาณฉบบั ท่ี 3 ปีงบประมาณ 2560-2564 เล่มท่ี 14 (1) และเล่มท่ี 18 (2) แผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการทอ่ งเที่ยว

เมื่อจำแนกงบประมาณลงพื้นที่ (Area) เป็นรายจังหวัด พบว่า สัดส่วนมีการกระจุกตัวอยู่เพียงบาง
จังหวัดเท่านั้น เช่นในปีงบประมาณ 2564 สัดส่วนงบประมาณของกรุงเทพมหานคร กระบี่ ชุมพร สุราษฎร์
ธานี ประจวบคีรีขันธ์ และชลบุรี มีสัดส่วนงบประมาณลงพื้นท่ี 15% 14% 14% 10% 7% และ 3%
ตามลำดับ โดยเมื่อรวมสัดส่วนงบประมาณของจังหวัดดังกล่าวนี้แล้วจะมีสัดส่วนรวมกันอยู่ที่ 63% ขณะท่ี
สัดส่วนงบประมาณของจังหวัดอนื่ ๆ อีก 71 จังหวัดรวมกนั มสี ัดส่วนอยู่ที่ 37%

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผ้แู ทนราษฎร -24- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

กรุงเทพมหานคร กระบ่ี ชุมพร สรุ าษฎร์ธานี ประจวบคีรีขนั ธ์ 6 จงั หวัด

15% 14% 14% 10% 7% 63%

ชลบรุ ี

3%

71 จังหวัด

37%

ภาพท่ี 13 สดั ส่วนงบประมาณลงพน้ื ท่ีรายจังหวัด แผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการทอ่ งเท่ยี ว ปีงบประมาณ 2564

ทมี่ า: เอกสารงบประมาณฉบบั ที่ 3 ปีงบประมาณ 2560-2564 เล่มท่ี 14 (1) และเล่มที่ 18 (2) แผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการท่องเทย่ี ว

เมื่อพิจารณาสัดส่วนงบประมาณลงพ้ืนที่รายจังหวัดสูงสุด 6 อนั ดับแรก พบวา่ สดั ส่วนงบประมาณมีแนวโน้ม
กระจกุ ตวั เพม่ิ ข้ึนอย่างต่อเนื่องและขยายตัวเกือบ 10 % ภายในเวลา 5 ปี จากปงี บประมาณ 2560 ทมี่ สี ัดสว่ น
53% เพิ่มขึ้นเป็น 63% ในปีงบประมาณ 2564 นอกจากนี้ยังพบว่า จังหวัดกรุงเทพมหานครมีงบประมาณลง
พ้ืนทใ่ี นสดั สว่ นสูงสุด ตอ่ เนือ่ งมานบั ต้ังแต่ปงี บประมาณ 2561 จนถงึ ปีงบประมาณ 2564

635953% % %
56% 56%

8%

4%

ภาพที่ 14 สัดส่วนงบประมาณลงพน้ื ที่รายจงั หวัดสูงสุด 6 อันดบั แรก ภายใตแ้ ผนงานบรู ณาการสรา้ งรายไดจ้ ากการทอ่ งเทยี่ ว ปงี บประมาณ 2560-2564
ทมี่ า: เอกสารงบประมาณฉบบั ท่ี 3 ปีงบประมาณ 2560-2564 เลม่ ที่ 14 (1) และเล่มที่ 18 (2) แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเทีย่ ว

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -25- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพือ่ กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

3.3.3 ความต่อเน่ืองของงบประมาณทีจ่ ัดสรรลงพ้ืนท่ีเมืองหลกั และเมืองรอง

ความต่อเนื่องของงบประมาณที่จัดสรรลงพื้นที่เมืองหลักและเมืองรอง ในช่วงปีงบประมาณ 2560 –
2564 พบว่า มจี งั หวัดเมอื งหลักและเมืองรองได้รับงบประมาณลงพ้นื ทแ่ี ละไม่มงี บประมาณลงพน้ื ที่ต่อเนื่องกัน
เป็นเวลา 5 ปี ดงั ตอ่ ไปนี้

1) เมอื งหลกั และเมืองรองท่ีมงี บประมาณลงพ้ืนที่จงั หวัด ตอ่ เนอ่ื งเป็นเวลา 5 ปี มดี งั นี้
- เมอื งหลัก 8 จังหวดั ไดแ้ ก่ กระบ่ี กรุงเทพฯ ชลบุรี สรุ าษฎรธ์ านี ประจวบครี ขี นั ธ์ ระยอง นครราชสมี า

และพระนครศรอี ยุธยา
- เมอื งรอง 9 จงั หวัด ได้แก่ ตราด นครศรีธรรมราช ตรัง สตลู ชุมพร ระนอง เลย สุโขทยั และน่าน

2) เมอื งหลกั และเมืองรองทไี่ ม่มงี บประมาณลงพ้นื ทจี่ ังหวัด ตลอดระยะเวลา 5 ปี มดี ังนี้
- เมืองหลกั 1 จงั หวดั คอื สมทุ รปราการ
- เมอื งรอง 8 จงั หวัด ได้แก่ ตาก ยะลา ปัตตานี ชัยนาท สงิ ห์บุรี ยโสธร อำนาจเจริญ และหนองบัวลำภู

โดยผลสะท้อนจากการที่เมืองรองทั้ง 8 จังหวัด ได้แก่ ตาก ยะลา ปัตตานี ชัยนาท สิงห์บุรี ยโสธร
อำนาจเจรญิ และหนองบัวลำภู รวมไปถงึ เมืองหลักอย่างจังหวัดสมทุ รปราการ ไมม่ งี บประมาณลงพื้นที่จังหวัด
เพื่อสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวตลอดระยะเวลา 5 ปี ส่งผลให้สัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวในระยะ 4 ปี
ที่ผ่านมาของจังหวัดดังกล่าวนี้ เพิ่มข้ึนเพียงเล็กน้อยไปจนถึงไม่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมเลย นั่นคือ จังหวัด
หนองบัวลำภู ซึ่งมีสัดส่วนรายได้จากการท่องเท่ียวในปี 2563 เท่ากับปี 2560 และปี 2561 โดยมีสัดส่วนอยูท่ ี่
0.02% ของรายไดจ้ ากการทอ่ งเทย่ี วทง้ั หมด

ภาพที่ 15 สัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของจังหวดั ทีไ่ ม่มรี ับงบประมาณลงพนื้ ที่ ในชว่ งปี 2560-2563
ภายใต้แผนงานบูรณาการสรา้ งรายได้จากการท่องเทยี่ ว
ท่ีมา : สถานการณ์การท่องเทีย่ วในประเทศรายจงั หวดั ปี 2560-2563 กระทรวงการทอ่ งเท่ียวและกีฬา

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -26- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสรมิ ท่องเที่ยวเมอื งรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

โดยโครงการท่ดี ำเนนิ การต่อเนื่อง 5 ปี ในช่วงปีงบประมาณ 2560 – 2564 มจี ำนวน 9 โครงการ คดิ เป็น
สัดส่วนงบประมาณแต่ละปีไม่ต่ำกวา่ 30% ของงบประมาณทั้งหมดภายใต้แผนงานบรู ณาการสร้างรายได้จาก
การท่องเที่ยว โดยส่วนใหญ่เป็น “โครงการทางหลวงชนบทเพื่อการท่องเที่ยว” งบประมาณเฉลี่ย 1,084.95
ล้านบาทต่อปี โดยมีรายละเอียดดังน้ี

ตารางท่ี 2 โครงการตอ่ เน่ือง 5 ปี ในชว่ งปีงบประมาณ 2560 – 2564 ภายใต้แผนงานบูรณาการสรา้ งรายได้จากการทอ่ งเท่ยี ว

โครงการดาเนินการต่อเน่ือง 5 ปี หน่วย : ลา้ นบาท

2560 2561 2562 2563 2564

โครงการทางหลวงชนบทเพ่ือการท่องเท่ียว 1,082.78 860.67 929.71 1,164.52 1,387.05

โครงการพฒั นาพ้ืนที่เพอ่ื การท่องเที่ยว 158.57 206.24 302.53 436.30 525.66

โครงการพฒั นาแหล่งศิลปวัฒนธรรมเพอื่ เพม่ิ ศักยภาพทางการท่องเที่ยว 541.77 901.16 777.64 622.42 135.90

โครงการอนรุ กั ษ์และพัฒนาพระราชวังบวรสถานมงคล (วังหนา้ ) 108.28 158.50 175.16 163.97 102.76

โครงการสง่ เสริมและสรา้ งประสทิ ธิภาพด้านการท่องเท่ียว 96.50 104.13 37.98 27.42 61.75

โครงการเพม่ิ ศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงอนรุ ักษ์ 46.45 50.96 63.60 51.75 56.17

โครงการส่งเสรมิ อุตสาหกรรมวัฒนธรรมสร้างสรรค์เพื่อเพิม่ ศักยภาพในการแข่งขัน 82.32 127.51 137.85 52.34 31.48

โครงการสง่ เสรมิ และพัฒนาเพอ่ื ยกระดับคุณภาพสนิ ค้าและบรกิ าร 249.54 292.10 153.79 3.15 15.80

โครงการพัฒนาแหลง่ ท่องเที่ยวทางธรณวี ิทยา 18.87 18.53 17.59 14.87 12.51

รวมงบประมาณ 2,385.08 2,719.80 2,595.85 2,536.74 2,329.09

งบประมาณแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเท่ียว 5,251.86 8,550.57 8,560.27 6,801.24 6,774.93

สัดส่วนงบประมาณที่ดาเนินการต่อเนื่องต่องบประมาณแผนงานบูรณาการฯ 45.41% 31.81% 30.32% 37.30% 34.38%

ท่ีมา : เอกสารงบประมาณฉบับท่ี 3 ฉบับปรบั ปรุงตามพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่าย ประจำปีงบประมาณ 2560-2564 เลม่ ที่ 14 (1) และเลม่ ท่ี 18 (2)

นอกจากน้ี เมื่อพิจารณาค่าใช้จ่ายในภาพรวมของแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว
ทำให้พบว่า งบประมาณส่วนใหญ่เป็นรายจ่ายด้านการตลาด เฉลี่ยแล้วอยู่ที่ 3,478.02 ล้านบาทต่อปี คิดเป็น
สัดส่วนเฉลี่ย 47.44% ของงบประมาณแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวทั้งหมด โดยงบลงทุน
ส่วนใหญ่เป็นการก่อสร้างทางและสะพานเพื่อเชื่อมโยงการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวเฉลี่ย คิดเป็นสัดส่วนเฉล่ีย
15.83% ของงบประมาณทัง้ หมดภายใตแ้ ผนงานบรู ณาการสรา้ งรายได้จากการท่องเทีย่ ว

ตารางท่ี 3 สดั ส่วนค่าใชจ้ า่ ยท่ีมีการใช้จา่ ยต่อเน่ืองเป็นเวลา 5 ปี ในช่วงปีงบประมาณ 2560 – 2564
ภายใตแ้ ผนงานบรู ณาการสร้างรายไดจ้ ากการท่องเทย่ี ว

รายการค่าใชจ้ า่ ย 2560 2561 2562 2563 2564
ค่าใช้จ่ายด้านการตลาด 37.89% 54.77% 51.11% 49.00% 44.42%
ค่าท่ีดินและสงิ่ กอ่ สรา้ ง ในการก่อสรา้ งทางและสะพาน ค่าสารวจออกแบบ ค่าควบคุมงาน ค่าจ้างที่ปรึกษา 20.62% 10.07% 10.86% 17.12% 20.47%
16.70% 13.42% 18.57% 13.70% 21.20%
ทคค่่าา่ีมใใชชา้จจ้ ่่าา:ยยดพราัฒวเนนบนิารพงาว้ืนนทมแ่ีแจลละะารปการยเับจอป่ากยรงุอสภนื่ ูมาๆิทรัศงนบแ์ ปหลร่งะท่อมงเาทณ่ียวขปารวบั ปครางุ พดืน้ แทด่ีชมุงชน 3.02% 2.41% 3.53% 6.41% 7.76%
12.38% 12.39% 11.13% 11.56% 3.52%
ค่าท่ีดินและสง่ิ กอ่ สรา้ ง เพ่อื บูรณะ อนรุ ักษ์ และพัฒนา พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ หอจดหมายเหตุแห่งชาติ โบราณสถาน และวัด รวมทั้งการจัดแสดงนทิ รรศการ 1.84% 1.22% 0.44% 0.40% 0.91%
ค่าใช้จ่ายในการส่งเสรมิ และสรา้ งมูลค่าเครอื่ งหมายมาตรฐานการท่องเท่ียวไทย ศักยภาพชุมชน/ผปู้ ระกอบการ การยกระดับที่พกั นกั เดินทาง และการจัดทาฐานข้อมูล 0.88% 0.60% 0.74% 0.76% 0.83%
ค่ากอ่ สรา้ งอาคารที่ทาการ อาคารท่ีพักอาศัย ค่าใช้จ่ายในการพฒั นาแหลง่ ท่องเที่ยวภายในอทุ ยานแห่งชาติ 1.57% 1.49% 1.61% 0.77% 0.46%
ค่าใช้จ่ายในการจัดงานมหกรรมวัฒนธรรมรัตนโกสินทร์ และการสรา้ งสรรค์ผลติ ภัณฑ์วัฒนธรรมไทย 4.75% 3.42% 1.80% 0.05% 0.23%
ศึกษาออกแบบการพฒั นาแหลง่ ท่องเที่ยว การบริหารจัดการและสรา้ งเครอื ข่ายการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยว 0.36% 0.22% 0.21% 0.22% 0.18%
ค่าใช้จ่ายในการจัดมหกรรมเปิดโลกธรณวี ิทยา และค่าใชจ้ ่ายในการพฒั นาให้เกดิ การท่องเท่ียวภายในพื้นท่ีอทุ ยานธรณี 100.00% 100.00% 100.00% 100.00% 100.00%

รวม

ที่มา : เอกสารงบประมาณฉบบั ท่ี 3 งบประมาณรายจ่ายฉบับปรบั ปรุงตามพระราชบัญญตั ิงบประมาณรายจ่าย ประจำปีงบประมาณ 2560-2564 เลม่ ที่ 14 (1) และเล่มที่ 18 (2) แผนงานบรู ณาการสรา้ งรายได้จากการท่องเที่ยว

สำนกั งานเลขาธิการสภาผูแ้ ทนราษฎร -27- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสริมทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพ่ือกระจายรายไดจ้ ากการท่องเท่ียว

บทที่ 4 บทสรปุ และขอ้ เสนอแนะ

ในบทสุดท้ายนี้ ผู้ศึกษาได้สรุปผลการศึกษา และได้ให้ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการส่งเสริม
ทอ่ งเทยี่ วเมอื งรองเพ่อื กระจายรายไดจ้ ากการท่องเทย่ี ว มรี ายละเอยี ดดงั นี้

4.1 บทสรุป

สถานการณ์การท่องเที่ยวของไทยและทั่วโลกได้รับผลกระทบโดยตรงจากการระบาดของโรคติดเชื้อ
ไวรสั โคโรนา 2019 สง่ ผลใหอ้ ุตสาหกรรมท่องเท่ียวทัว่ โลกเติบโตลดลง อย่างไรกด็ ี สถานการณ์ดังกล่าวเกดิ จาก
ปัจจัยทางธรรมชาติ ไม่ได้เกิดจากปัจจัยทางโครงสร้าง จึงคาดว่าอุตสาหกรรมทอ่ งเที่ยวของไทยจะกลบั มาฟน้ื
ตัวอย่างรวดเร็วหลังจากที่รัฐบาลได้กำหนดแนวทางในการเปิดรับนักท่องเที่ยวที่ได้รับวัคซีนให้เดินทาง
ท่องเที่ยวในในพื้นที่นำร่อง (Sealed route) ที่มีความพร้อมของมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย
สำหรับภาพอนาคตฐาน (Baseline Future) ของการท่องเที่ยวไทยต่อจากน้ี เมื่อสถานการณ์การแพร่ระบาด
ของ COVID-19 เริ่มคลี่คลายลง คาดว่า “นักท่องเที่ยวจะให้ความสำคัญในเรื่องของมาตรฐานการท่องเที่ยว
และมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยมากขึ้น” และเน้นการเดินทางท่องเที่ยวในประเทศหรือระดับ
ภูมิภาคเป็นหลัก โดยเฉพาะในเมืองที่มีผู้คนกระจุกตัวอยู่ไม่มาก “การท่องเที่ยวภายในประเทศ” จึงถือเป็น
ตลาดสำคัญในเชิงยุทธศาสตร์การฟื้นฟูท่องเที่ยวไทยทั้งระยะสั้นและระยะกลาง ส่วนแนวโน้มของการ
ท่องเที่ยวระดับโลกได้มีการปรับทิศทางเข้าสู่การท่องเท่ียวอย่างยั่งยืนมากขึ้น ซง่ึ เปน็ การให้สำคัญกับความเสมอ
ภาคและความสมดุลระหว่างเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรม ดังนั้น “การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์”
จึงเข้ามามีบทบาทในการพัฒนาการท่องเที่ยวระยะยาว ซึ่งมีโอกาสที่จะสร้างการเติบโตของรายได้จากการ
ท่องเที่ยวอย่างต่อเนื่องให้กับประเทศที่ให้ความสำคัญกับการพัฒนาระบบนิเวศเพื่อการท่องเที่ยว นอกจากน้ี
“การท่องเที่ยวเชิงการแพทย์” ถือได้ว่าเป็นอีกรูปแบบการท่องเที่ยวหนึ่งซึ่งเป็นอุตสาหกรรมเป้าหมาย (S-
curves) ที่จะเข้ามามีบทบาทสำคัญในการยกระดับความสามารถในการแข่งขันอย่างยั่งยืนให้กับประเทศไทย
ต่อจากนี้ รวมไปถงึ กิจกรรมที่เชื่อมโยงกัน อาทิ การท่องเท่ียวเชิงสุขภาพ ความงาม และแพทย์แผนไทย ซึ่งถือ
เป็นจุดแข็งของประเทศไทยที่มีทั้งความพร้อมของสถานพยาบาลที่ได้รับการรับรองมาตรฐานในระดับสากล
และดา้ นความนิยมจากผ้คู นท่ัวโลก

ขณะเดียวกัน ภาครัฐกไ็ ด้มีนโยบาย มาตรการและโครงการที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมท่องเท่ียวเมืองรอง
อย่างต่อเนื่อง โดยมีการสร้างการรับรู้ของผู้คน (Brand Awareness) และกระตุ้นการเดินทางนักท่องเที่ยวให้
เดินทางท่องเที่ยวเมืองรองมากขึ้น โดยการขยายพื้นที่ส่งเสริมการท่องเที่ยวเมืองรองจาก 12 เมืองรองในปี
2558 เป็น 55 จังหวดั ทว่ั ประเทศในปี 2561 ดงั น้นั ปจั จยั ทีจ่ ะเขา้ มาชว่ ยขบั เคล่ือนอตุ สาหกรรมการท่องเที่ยว
ให้เกิดการกระจายรายได้จากการท่องเที่ยวเมืองรองให้เพิ่มขึ้นต่อจากนี้ ตลาดการท่องเที่ยวออนไลน์จึงถือว่า
เปน็ สว่ นสำคัญทภี่ าครัฐควรผลักดนั ให้ผู้ประกอบการท่องเที่ยวใชเ้ ทคโนโลยีเพอ่ื สนบั สนุนการท่องเที่ยวมากข้ึน
เนื่องจากตลาดการท่องเที่ยวออนไลน์ที่เกี่ยวกับเทคโนโลยีการท่องเที่ยว (Travel tech) เริ่มเข้ามามีบทบาท

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -28- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ข้อเสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

สำคญั ในการขบั เคลือ่ นภาคการท่องเทย่ี ว อีกท้งั นกั ท่องเท่ยี วท่วั โลกนิยมใช้ “เทคโนโลยีดิจิทลั และแพลตฟอร์ม
ท่องเที่ยว” เพื่อการวางแผนท่องเที่ยวทุกขั้นตอนเพิ่มมากขึ้น ขณะที่ Travel tech startup ในประเทศไทย
มีจำนวนเพยี ง 10 ราย ซง่ึ สว่ นใหญ่อยใู่ นช่วงของการระดมและเริม่ พฒั นาผลติ ภัณฑ์

ผลการศึกษารายได้จากการท่องเที่ยวและงบประมาณลงพื้นที่ (Area) ของเมืองหลักและเมืองรอง
สรปุ สาระสำคัญเปน็ 4 สว่ น ดงั ตอ่ ไปนี้

1) ในชว่ งปี 2560 - 2563 รายได้จากการทอ่ งเทย่ี วส่วนใหญ่กระจกุ ตัวอยู่ทเ่ี มืองหลกั และเมืองรอง
มีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น โดยในช่วงปี 2560 - 2562 สัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของ
เมืองหลกั และเมืองรอง อยู่ที่ 90 : 10 เพิม่ ขึ้นเป็น 84 : 16 ในปี 2563

โดยเมื่อจำแนกสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรองเป็นรายจังหวัด พบว่า
จังหวัดเมืองหลักที่มีสัดสว่ นรายได้จากการท่องเที่ยวลดลง ได้แก่ กรุงเทพมหานคร (-6.21%) ภูเก็ต (-3.43%)
ชลบุรี (-1.85%) กระบี่ (-0.59%) สุราษฎร์ธานี (-0.67%) พังงา (-0.41%) สมุทรสาคร (-0.01%)

ขณะที่เมืองรองมีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น จำนวน 54 จังหวัด จากทั้งหมด 55
จงั หวัด โดยลดลงเพยี ง 1 จงั หวัด คือ นราธิวาส (-0.02%) และไม่เปลี่ยนแปลง 1 จงั หวดั คอื หนองบัวลำภู

โดยมขี ้อสังเกตว่า แมว้ า่ สดั สว่ นรายได้จากการท่องเทีย่ วของกรงุ เทพมหานครจะลดลงกวา่ 6.21% แต่
จังหวัดกรุงเทพมหานครก็ยังเป็นจังหวัดที่มีสัดส่วนรายได้สูงสุดอย่างต่อเนื่องไม่ต่ำกว่า 30% ของรายได้
จากการท่องเที่ยวทั้งหมด ขณะเดียวกันยังมีอีก 5 จังหวัดเมืองหลักที่มีรายได้ท่องเที่ยวกระจุกตัว ได้แก่
ภเู กต็ ชลบุรี เชียงใหม่ กระบี่ และสรุ าษฎรธ์ านี โดยเมือ่ นำสัดส่วนรายไดท้ ่องเทีย่ วของ 5 จังหวดั น้ีมารวมกัน
พบว่า ในช่วงปี 2560 – 2563 มีสัดส่วนรวมกันสูงถึง 35-38% ขณะท่ีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวของ
จังหวดั อ่ืน ๆ อีก 71 จงั หวัดรวมกันแลว้ อยทู่ ่ี 23% ในปี 2560 – 2562 โดยเพ่มิ ข้ึนเป็น 33% ในปี 2563

2) ในช่วงปีงบประมาณ 2560 – 2564 งบประมาณลงพื้นที่ (Area) เมืองหลักและเมืองรอง ภายใต้
แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว พบว่า งบประมาณส่วนใหญ่กระจุกตัวอยู่ที่เมืองหลัก
ส่วนเมอื งรองมีงบประมาณลงพื้นที่ในสัดส่วนเพิ่มข้นึ เล็กน้อย โดยสัดสว่ นงบประมาณลงพื้นที่เมืองหลักและ
เมอื งรองในปีงบประมาณ 2560 อยทู่ ่ี 61 : 39 เพิ่มขึน้ เป็น 59 : 41 ในปีงบประมาณ 2564

เมื่อจำแนกสัดส่วนงบประมาณลงพื้นที่ (Area) เป็นรายจังหวัด พบว่า สัดส่วนงบประมาณลงพื้นที่
กระจุกตัวอยู่เพียงบางจังหวัด และกระจุกตัวอยู่เพียง 6 อันดับแรกที่ได้รับงบประมาณสูงสุดในแต่ละปี
โดยเมื่อนำสัดส่วนงบประมาณของจังหวัดที่ได้รับงบประมาณสูงสุด 6 อันดับแรกมารวมกัน พบว่า มีแนวโน้ม
กระจุกตัวเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยมีสัดส่วนรวมกันอยู่ที่ 53% ในปีงบประมาณ 2560 เพิ่มขึ้นเป็น 63% ใน
ปีงบประมาณ 2564 ซ่งึ มีการขยายตวั เกือบ 10 % ภายในเวลา 5 ปี

โดยมีข้อสังเกตว่า จังหวัดกรุงเทพมหานครเป็นจังหวัดที่ติดอันดับ 1 ใน 6 จังหวัดที่มีงบประมาณ
ลงพื้นที่สูงสุดทุกปี โดยได้รับงบประมาณลงพื้นที่มีสัดส่วนสูงสุดต่อเนื่อง 4 ปี นับตั้งแต่ปีงบประมาณ 2561
จนถงึ ปีงบประมาณ 2564

สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร -29- สำนักงบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

3) ความตอ่ เนื่องของงบประมาณ ในชว่ งปีงบประมาณ 2560 – 2564 (5 ปี)

3.1) มีงบประมาณลงพื้นที่และไม่มีงบประมาณลงพื้นที่จังหวัดเมืองหลักและจังหวัดเมืองรอง
ต่อเนื่องกันเปน็ เวลา 5 ปี ดงั ตอ่ ไปน้ี

เมอื งหลักและเมอื งรองท่ีมงี บประมาณลงพนื้ ทจี่ งั หวดั ตอ่ เน่ืองเป็นเวลา 5 ปี มดี ังนี้
- เมอื งหลัก 8 จังหวัด ได้แก่ กระบ่ี กรุงเทพฯ ชลบรุ ี สรุ าษฎร์ธานี ประจวบคีรีขันธ์ ระยอง
นครราชสีมา และพระนครศรีอยธุ ยา
- เมืองรอง 9 จงั หวดั ได้แก่ ตราด นครศรธี รรมราช ตรัง สตลู ชุมพร ระนอง เลย สโุ ขทยั และนา่ น
เมอื งหลกั และเมืองรองทไ่ี มม่ งี บประมาณลงพน้ื ทจ่ี ังหวัด ตลอดระยะเวลา 5 ปี มีดงั นี้
- เมอื งหลัก 1 จงั หวัด คอื สมุทรปราการ
- เมืองรอง 8 จังหวัด ได้แก่ ตาก ยะลา ปัตตานี ชัยนาท สิงหบ์ ุรี ยโสธร อำนาจเจริญ หนองบัวลำภู

3.2) โครงการที่ดำเนินการต่อเนื่อง 5 ปี มี 9 โครงการ คิดเป็นสัดส่วนงบประมาณแต่ละปีไม่ต่ำกว่า
30% ของงบประมาณทั้งหมดภายใต้แผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว โดยส่วนใหญ่เป็น
“โครงการทางหลวงชนบทเพือ่ การทอ่ งเที่ยว” งบประมาณเฉลย่ี 1,084.95 ล้านบาทตอ่ ปี

4) ค่าใชจ้ ่ายในภาพรวมของแผนงานบูรณาการสรา้ งรายไดจ้ ากการทอ่ งเทยี่ ว พบว่า งบประมาณสว่ น
ใหญ่เป็นรายจ่ายด้านการตลาด เฉลี่ยแล้วอยู่ที่ 3,478.02 ล้านบาทต่อปี คิดเป็นสัดส่วนเฉลี่ย 47.44% ของ
งบประมาณแผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยวทั้งหมด โดยงบลงทุนส่วนใหญ่เป็นการก่อสร้าง
ทางและสะพานเพื่อเชื่อมโยงการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยวเฉลี่ย คิดเป็นสัดส่วนเฉลี่ย 15.83% ของงบประมาณ
ทง้ั หมดภายใตแ้ ผนงานบูรณาการสร้างรายได้จากการทอ่ งเที่ยว

จากผลการศึกษารายไดจ้ ากการท่องเที่ยวและงบประมาณลงพน้ื ท่ี (Area) ของเมืองหลักและเมืองรอง
สรปุ ได้ว่า “สดั ส่วนรายไดจ้ ากการท่องเท่ยี วสว่ นใหญ่ยงั คงกระจุกตัวอยู่ทเ่ี มืองหลักและบางจงั หวัดในเมืองหลัก
เท่านั้น ขณะที่เมืองรองมีสัดส่วนรายได้จากการท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น โดยเป็นการเพิ่มขึ้นเกือบทุกจังหวัดเมืองรอง
สว่ นงบประมาณลงพื้นที่มีการกระจุกตัวอยู่ท่ีเมืองหลักเป็นส่วนใหญ่ และกระจุกตัวอยู่เพียงบางจังหวัดเท่านั้น
โดยจังหวัดกรุงเทพมหานครเป็นจังหวัดที่ติดอันดับ 1 ใน 6 จังหวัดที่มีสัดส่วนงบประมาณลงพื้นที่สูงสุดทุกปี
ขณะที่เมืองรองมีงบประมาณลงพื้นที่ในสัดส่วนเพิ่มขึ้นเล็กน้อย ส่วนโครงการที่ดำเนินการต่อเนื่อง 5 ปี
ส่วนใหญเ่ ป็น “โครงการทางหลวงชนบทเพ่ือการท่องเที่ยว” สำหรับคา่ ใช้จ่ายในภาพรวมของแผนงานบูรณาการ
สร้างรายไดจ้ ากการท่องเทีย่ ว ค่าใชจ้ า่ ยกว่าครง่ึ หน่งึ ของแผนงานนเี้ ปน็ การใชจ้ า่ ยเพื่อดำเนนิ การด้านการตลาด
และการประชาสัมพันธ์ท่องเที่ยวไทย โดยงบลงทุนส่วนใหญ่เปน็ การก่อสร้างทางและสะพานเพื่อเชื่อมโยงการ
เข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว กล่าวสรุปโดยย่อได้ว่า “งบประมาณจากภาครัฐยังไม่ได้จัดสรรลงพื้นที่เมืองรอง
อย่างทว่ั ถงึ แตก่ ระจกุ ตวั อยู่เพียงบางจังหวัดในเมืองหลกั เท่านน้ั น่ีคอื ประเด็นสำคญั ในรายงานเล่มน้ี”

สำนกั งานเลขาธิการสภาผูแ้ ทนราษฎร -30- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอื่ กระจายรายได้จากการท่องเที่ยว

4.2 ขอ้ เสนอแนะเชงิ นโยบาย

1) ควรจดั สรรงบประมาณด้านการท่องเที่ยวที่กระจุกตัวอยู่ในจังหวดั เมืองหลักลงไปในพื้นท่ีจังหวัด
เมอื งรองเพ่ือพัฒนากิจกรรมที่เชื่อมต่อระหว่างต้นทางถึงปลายทางห่วงโซ่อุปทานการท่องเที่ยว โดยคำนึงถึง
ความพร้อมและความแตกต่างของศักยภาพเมืองรอง รวมทั้งการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่เพื่อให้
การทอ่ งเท่ียวในจังหวดั เมืองรองเกิดความยั่งยืน

เนื่องจากการส่งเสริมท่องเที่ยวเมืองรองด้วยการจดั สรรงบประมาณลงไปในพื้นที่เมืองรองเพื่อพัฒนา
เปน็ เมอื งทอ่ งเทย่ี วนน้ั จำเป็นต้องมีการออกแบบและวางแผนแบบเฉพาะเจาะจง โดยมีการศกึ ษาศักยภาพและ
วเิ คราะหป์ จั จัยความพร้อมของเมืองรองแตล่ ะเมือง โดยเน้นการมสี ่วนรว่ มจากทุกภาคสว่ นท้ังหนว่ ยงานภาครัฐ
ภาคธุรกิจเอกชน และภาคประชาสังคมในพื้นที่ โดยเฉพาะการมีส่วนร่วมของประชาชนในพื้นที่ เพื่อให้ทราบว่า
หากต้องจัดสรรงบประมาณลงพื้นที่เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของการท่องเที่ยวในเมืองรองแล้ว ควรเป็นการ
ลงทุนพัฒนาในด้านใด ซ่ึงจะนำไปสู่การจัดสรรงบประมาณที่ตรงกับปัญหาพ้ืนฐานของเมืองรองแต่ละเมือง
ท่ีแตกต่างกันเพ่ือให้เกิดการดำเนินการทางด้านอุปทานของการท่องเที่ยว (Supply Side) ท้งั การสร้างสิ่งดึงดูดใจ
ทางกายภาพ สิ่งอำนวยสะดวก โครงสร้างพื้นฐาน และบริการสาธารณูปโภคต่าง ๆ ให้มีความสมดุลกับการ
ดำเนินการทางด้านอุปสงค์ของการท่องเที่ยว (Demand Side) ซึ่งได้มีการกระตุ้นการเดินทางท่องเที่ยวเมือง
รองหลายเมอื งนำหน้าไปแลว้ ในชว่ งท่ผี า่ นมา

ตัวอย่างพื้นที่ท่องเที่ยวที่มีการศึกษาศักยภาพของพื้นที่ โดยอาศัยการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน
ร่วมมือกันวางแผนและออกแบบการจัดการท่องเที่ยวเพื่อให้เกิดความยั่งยืน เช่น การจัดการท่องเที่ยวเชิง
อนุรักษ์ในเขตอุทยานธรณีโลก (Global Geoparks) และพื้นที่สงวนชีวมณฑล (Biosphere Reserves) เป็น
ต้น ซึ่งจัดตั้งขึ้นโดยใช้กระบวนการจากล่างขึ้นบนภายใต้แนวคิดการมีส่วนรว่ มของประชาชนในพื้นท่ีที่เป็นท้งั
นักวิจัยและผู้ประกอบการในเวลาเดียวกัน โดยชุมชนสามารถจดั การกับทรัพยากรของชมุ ชนได้ดว้ ยข้อตกลงที่
พวกเขามีสว่ นร่วมจัดทำและพฒั นาแผนบรหิ ารจัดการที่ทำให้เกิดวิสาหกจิ ชุมชนการท่องเท่ียว ซง่ึ นำไปสกู่ ารจ้าง
งานและกระจายรายไดจ้ ากการท่องเทย่ี วหรือผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและสังคมไปสู่ประชาชนในท้องถ่นิ น้นั ๆ

2) ควรมีการจัดทำแผนพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงพื้นท่ีโดยบูรณาการการส่งเสริมและพัฒนาการ
เช่อื มโยงแหล่งท่องเที่ยวเมืองหลักสเู่ มืองรองเพ่ือสรา้ งความหลากหลายด้านการท่องเที่ยวและดึงดูดความ
สนใจของนกั ท่องเท่ยี วให้เดนิ ทางไปทอ่ งเที่ยวในจังหวัดเมืองรองมากข้ึน

โดยมีการศึกษาวิเคราะห์ศักยภาพของการเช่ือมโยงการท่องเท่ียวจากเมืองหลักส่เู มืองรอง เพ่ือนำไปสู่
การจัดทำแผนพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงพื้นที่ที่มีการบูรณาการระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมกันกำหนด
แนวทางการพัฒนา ประสานการดำเนนิ งาน และการตดิ ตามประเมนิ ผลการพฒั นาฯ ใหม้ ปี ระสิทธภิ าพมากข้ึน
โดยควรศึกษาในประเด็น “การสร้างความหลากหลายด้านการท่องเที่ยว” เพื่อกระจายความนิยมและดึงดูด
ความสนใจของนกั ทอ่ งเท่ยี วให้เดนิ ทางไปท่องเท่ียวในจงั หวดั เมอื งรองมากข้ึน

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผูแ้ ทนราษฎร -31- สำนักงบประมาณของรฐั สภา

ข้อเสนอแนวทางการส่งเสริมทอ่ งเที่ยวเมอื งรอง
เพ่ือกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

ผู้ศึกษาขอเสนอตวั อย่างเสน้ ทางการเชื่อมโยงแหล่งท่องเที่ยวเชงิ พืน้ ที่เพื่อสร้างความหลากหลายด้าน
การท่องเที่ยวของเมืองหลักและเมืองรองในเส้นทางการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์และวัฒนธรรม การท่องเที่ยว
เชงิ อนรุ กั ษ์หรือเชงิ นเิ วศ และการทอ่ งเท่ียวเชิงสขุ ภาพให้มคี วามเชื่อมโยงกัน ดังน้ี เรม่ิ ต้นท่ีเมืองหลักที่มจี ุดเด่น
ของแหล่งท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ท่ีสัมพันธก์ ับเอกลักษณส์ ถานท่ีทางประวัติศาสตร์ คือ จังหวดั เพชรบุรี เช่น
อุทยานประวัติศาสตร์พระนครคีรี ถ้ำเขาหลวง และพระราชวังรามราชนิเวศน์ แล้วเดินทางต่อไปยังจังหวัด
ประจวบครี ขี นั ธ์ทมี่ ชี ายหาดหวั หินเป็นจุดดึงดูดนักท่องเท่ยี วและเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชงิ นเิ วศ เช่น ศูนย์ศึกษา
เรียนรู้ระบบนิเวศป่าชายเลนสริ ินาถราชินี เกาะทะลุซึ่งเป็นที่ตัง้ ของศูนย์อนุบาลเต่ากระและรักษาระบบนิเวศ
ทางทะเล รวมไปถึงแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์อย่างพระราชวังไกลกังวล และถ้ำพระยานคร จากน้ัน
เดินทางต่อมาที่เมืองรอง คือ จังหวัดชุมพร ท่ีมีจุดเด่นดา้ นวิถีชีวิตชุมชนและการท่องเที่ยวเชงิ อนุรักษ์ ซึ่งเป็น
แหล่งดำนำ้ ที่มีปะการงั สสี ันสดใสและสตั วท์ ะเลนานาชนดิ อยา่ งเกาะร้านเป็ด เกาะรา้ นไก่ รวมท้ังมที พ่ี กั โฮมสเตย์
ในบรรยากาศเรียบง่ายของหมบู่ ้านชาวประมงเป็นจุดดึงดูดความสนใจนักท่องเท่ียวเชิงอนุรักษ์ และเส้นทางเดิน
ศกึ ษาธรรมชาติในแหลง่ ท่องเที่ยวเนนิ ทรายงาม (Sand Dune) แลว้ เช่ือมโยงการทอ่ งเที่ยวเข้าสู่เมอื งรองที่เป็น
เมืองสุขภาพนำร่อง คือ จังหวดั ระนอง ทม่ี ีจุดเด่นในเร่อื งของการท่องเที่ยวเชิงสุขภาพ ทม่ี บี อ่ น้ำรอ้ นสาธารณะ
รกั ษะวาริน แหลง่ สปาน้ำพุร้อนทม่ี คี ุณภาพสงู และเสน้ ทางป่นั จกั รยานทสี่ วยงาม

3) ควรให้ความสำคัญในการพัฒนาคุณภาพและมาตรฐานของสถานประกอบการและแหล่ง
ท่องเที่ยวของเมืองรองให้มีมาตรฐานการท่องเที่ยว และมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย
(Amazing Thailand Safety and Health Administration : SHA) เพื่อดึงดูดผู้พำนักระยะยาวในกลุ่ม
ประชากรโลกที่มคี วามมั่งค่ังสงู (Wealthy global citizen) ซ่ึงเปน็ นักท่องเท่ียวคุณภาพและมีกำลังซ้ือสูง
ใหเ้ ดนิ ทางเข้าสูเ่ มืองรองมากขึน้

ในช่วงที่ประเทศได้มีการเปิดรับนักท่องเที่ยวต่างชาติที่ได้รับการฉีดวัคซีนแล้วในพื้นที่ Sandbox 5
จังหวดั นำร่อง ถอื ไดว้ ่าเป็นช่วงของการพลิกโควิดเป็นโอกาสของเมืองรองที่จะได้มีเวลาเตรียมความพร้อมมากข้ึน
โดยควรเร่งยกระดับคุณภาพและมาตรฐานของสถานประกอบการและแหล่งท่องเที่ยวสุขภาพของเมืองรอง
ให้ดำเนินการเป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัยเพื่อสร้างความมั่นใจให้กับนักท่องเที่ยว
การพัฒนาทักษะฝมี อื แรงงานเพื่อสรา้ งมูลค่าเพิ่มให้กับสนิ คา้ และบริการ ส่วนหน่วยงานทใ่ี หม้ าตรฐานกค็ วรเร่ง
ดำเนินการให้ความรู้แก่ผู้ประกอบการ และพัฒนาศักยภาพหน่วยตรวจประเมินและรับรองมาตรฐานการ
ท่องเที่ยวไทยให้มีทักษะเป็นไปตามหลักเกณฑ์แนวทางที่กรมการท่องเที่ยวกำหนด การจูงใจให้สถาน
ประกอบการเร่งขอรับรองมาตรฐานความปลอดภัยด้านสุขอนามัย (SHA) รวมถึงการกำหนดแนวทางการ
ดำเนนิ การบังคบั ใชก้ ฎหมายวา่ ดว้ ยสถานประกอบการเพอ่ื สุขภาพให้มคี วามชัดเจนมากขนึ้

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -32- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา



ขอ้ เสนอแนวทางการสง่ เสรมิ ท่องเที่ยวเมืองรอง
เพื่อกระจายรายไดจ้ ากการท่องเที่ยว

บรรณานกุ รม

กฎกระทรวงฉบับที่ 335 (พ.ศ. 2561) ออกตามความในประมวลรัษฎากรว่าด้วยการยกเว้นรัษฎากร. สืบค้น
2 มนี าคม 2564, https://www.rd.go.th/fileadmin/user_upload/kormor/newlaw/mr335.pdf

กระทรวงการท่องเทย่ี วและกีฬา. (2561). แผนพัฒนาดิจิทัลเพือ่ เศรษฐกิจและสังคมภายใตภ้ ารกิจของกระทรวง
การทอ่ งเทย่ี วและกีฬา. สบื คน้ 2 มีนาคม จาก https://www.mots.go.th/ewt_dl_link.php?nid=11060

กระทรวงการท่องเทย่ี วและกีฬา. (2561). มาตรการสง่ เสริมการท่องเที่ยวเมืองรองและชุมชน. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
กระทรวงการท่องเทยี่ วและกีฬา. (2562). โครงการเพือ่ การส่งเสริมการท่องเที่ยวอย่างย่ังยนื . สบื ค้น 2 มีนาคม

2564, จาก https://mots.go.th/ewt_dl_link.php?nid=12288
กระทรวงการท่องเทยี่ วและกีฬา. (2563). รายงานภาวะเศรษฐกจิ การท่องเท่ียว ปีท่ี 1 ฉบับที่ 4.
กระทรวงการทองเที่ยว. (2564). สถิติด้านการท่องเที่ยว ปี 2560 – 2564. สืบค้น 2 มีนาคม 2564,

จาก https://www.mots.go.th/more_news_new.php?cid=411
คมกริช ธนะเพทย์ และคณะ. (2563). Immunitised, High Touch, High Trust: ฟื้นเมืองท่องเทยี่ วไทย

อย่างย่ังยนื ดว้ ยการปลูกภมู ิคุ้มกนั เชิงพ้นื ท่ี เสรมิ ระดับการบริการ และสรา้ งความเชอ่ื ถือระยะยาว.
สบื คน้ 2 มีนาคม 2564, จาก https:// theurbanis.com/economy/14/05/2020/1471
คม คัมภิรานนท์. (2562). การวิจัยเชิงนโยบายเพื่อสร้างการเติบโตให้กับเศรษฐกิจไทยด้วย Smart Tourism
(รายงานผลการวจิ ัย). ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
ทวิดา กมลเวชช ศิญาณี หิรัญสาลี และศิริรักษ์ สิงหเสม. (2562). การศึกษาบทเรียนการบริหารการท่องเท่ยี ว
ในภาวะวิกฤติของประเทศไทย (รายงานผลการวิจยั ). ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
บจ.สนุ ทร ดีเวลอปเมนท์ (SD Perspectives). (2564). 3 องค์ประกอบชว่ ยสรา้ งธุรกิจการท่องเทีย่ วทย่ี ่งั ยนื .
สืบคน้ 2 มีนาคม 2564, https://www.sdperspectives.com/nextgen/kbank-sustainable-tourism
บัณฑิต ชัยวชิ ญชาติ. (2561). การประเมินรายไดร้ วั่ ไหลทางการท่องเท่ียวเพอื่ สรา้ งความสมดลุ ด้านการ
กระจายรายได้ (รายงานผลการวจิ ัย). ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
ประกาศเร่ืองยุทธศาสตรช์ าติ พ.ศ.2561-2580. (2561, 13 ตุลาคม). ราชกิจจานุเบกษา (เล่ม 135 ตอนที่ 82ก, น. 1).
แผนแม่บทเฉพาะกจิ ภายใตย้ ุทธศาสตรช์ าตอิ นั เป็นผลมาจากสถานการณ์โควดิ -19 พ.ศ. 2564-2565.
สบื ค้น 2 มีนาคม 2564, จาก http://nscr.nesdb.go.th/wpcontent/uploads/2021/01A9.pdf
มง่ิ สรรพ์ ขาวสอาด และคณะ. (2556a). เศรษฐศาสตรว์ ่าดว้ ยการท่องเท่ียว. กรงุ เทพฯ: สถาบนั ศึกษานโยบายสาธารณะ.
ม่งิ สรรพ์ ขาวสอาด และคณะ. (2556b). การสง่ เสริมศักยภาพอุตสาหกรรมท่องเทีย่ วและแหล่งท่องเท่ียว
คุณภาพสงู . สบื ค้น 2 มีนาคม 2564, จากhttps://elibrary.trf.or.th/ ?PJID=RDG5550048
มิ่งสรรพ์ ขาวสอาด และคณะ. (2562). แผนยุทธศาสตร์เพื่อพัฒนาเมืองยั่งยืนเพื่อรองรับท่องเที่ยวไทย 4.0
(รายงานผลการวจิ ยั ). เชียงใหม่ : มลู นิธสิ ถาบนั ศึกษานโยบายสาธารณะ.

สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -33- สำนกั งบประมาณของรัฐสภา

ขอ้ เสนอแนวทางการส่งเสรมิ ทอ่ งเท่ียวเมืองรอง
เพอ่ื กระจายรายได้จากการท่องเท่ียว

มิ่งสรรพ์ ขาวสะอาด. ยุทธศาสตร์ทอ่ งเที่ยวภิวฒั น์หลงั COVID-19. สบื ค้น 2 มนี าคม 2564, จาก
https://www.mots.go.th/download/TourismEconomicReport/42PresentationStategy
OfTourismAfterCovid-19.pdf

รฐั ภูมิ ต้จู นิ ดา และคณะ. (2559). การศึกษาศกั ยภาพและผลกระทบการประยุกต์ใช้ดิจิทลั แพลตฟอร์ม
(Digital Platform) ในอตุ สาหกรรมการท่องเท่ยี ว เพอื่ เสริมสรา้ งขดี ความสามารถในการแขง่ ขนั ของ
ผู้ประกอบการในจังหวดั กระบี่. สบื ค้น 2 มีนาคม 2564, จาก
https://elibrary.trf.or.th/download_fullstep2.asp?fpath=RDG5750083

ศูนย์วิจยั อีไอซี.(2017). Travel Tech โอกาสของ startup ไทย. สบื คน้ 2 มนี าคม 2564, จาก
https://www.scbeic.com/th/detail/file/Note_TH_travel-techstartup_20171129.pdf

สำนักงานปลัดกระทรวงการทองเที่ยว. (2561). โครงการจัดทำบัญชีประชาชาติด้านการท่องเที่ยว (Tourism
Satellite Account : TSA) (รายงานการจัดทําบัญชปี ระชาชาติดานการทองเท่ียวฉบบั สมบรู ณ์).

สำนกั งานสภานโยบายการอุดมศกึ ษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวตั กรรมแหง่ ชาติ (สอวช.). BCG in Action :
The New Sustainable Growth Engine (Bio-Circular-Green Economy) โมเดลเศรษฐกจิ สู่
การพัฒนาทย่ี ั่งยนื https://www.nxpo.or.th/th/bcg-economy/

สำนักงานสภาพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาติ. (2563). แผนแมบ่ ทภายใตย้ ุทธศาสตร์ชาติ ประเด็นที่ 05
สบื ค้น 2 มนี าคม 2564, จาก http://nscr.nesdb.go.th/wp- content/uploads/2021/01/06_NS_05.pdf

สำนักเลขาธกิ ารนายกรัฐมนตรี. (2564). คำแถลงประกอบงบประมาณรายจา่ ย ประจำปงี บประมาณ พ.ศ. 2565
พลเอก ประยทุ ธ์ จนั ทร์โอชา นายกรฐั มนตรี แถลงต่อสภาผแู้ ทนราษฎร. สืบค้น 2 มนี าคม 2564,
จาก https://www.thaigov.go.th/news/contents/details/42246

สำนักข่าว กรมประชาสัมพันธ์. (2562). มาฆปูรมี ทวารวดีมิ่งหล้า เมืองฟ้าแดดสงยาง/[ทะเลธุงอีสาน]. สืบค้น
2 มนี าคม 2564, จาก https://thainews.prd.go.th/th/news/detail/TCATG190217143033000

องคการบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการทองเที่ยวอย่างยั่งยืน (องคการมหาชน). (2561). เกณฑ์การ
ท่องเที่ยวอยา่ งย่งั ยืนโลก (GSTC). กรงุ เทพฯ:บรษิ ัทโคคนู แอนด์โค จำกัด.

อภวิ ฒั น์ รัตนวราหะ, คมกริช ธนะเพทย.์ (2562). รายงานฉบับสมบรู ณแ์ นวทางการออกแบบและพัฒนาเมือง
ทอ่ งเทย่ี วสำหรับประเทศไทย 4.0: กรณศี ึกษาภูเก็ต เชียงราย และพัทลุง. กรงุ เทพมหานคร:สกว.

อภวิ ัฒน์ รตั นวราหะ. (2562). อนาคตฐาน “การท่องเทย่ี วไทย”หลังโควดิ . สบื คน้ 2 มนี าคม 2564, จาก
https://www.bangkokbiznew.com/news/detail/926948

อี.เอฟ.ชูเมกเกอร์. (2560). มนุษย์คือชีวิตเล็ก ๆ ที่งดงาม [Small is Beautiful] (เฉลิมเกียรติ ผิวนวล, แปล).
กรุงเทพฯ: สมติ . (ตน้ ฉบบั พิมพ์ปี ค.ศ. 2000).

อคั รพงศ์ อ้นั ทอง และคณะ. (2561). โครงการการวเิ คราะห์ห่วงโซอ่ ปุ สงคข์ องตลาดนักท่องเทยี่ วชาวจนี (ปี 2:

สำนักงานเลขาธกิ ารสภาผู้แทนราษฎร -34- สำนกั งบประมาณของรฐั สภา