เรื่อง สำนวนสุภาษิตไทย คำพังเพย

ใบความรู้ เร่อื ง สานวน สุภาษติ คาพังเพย

สานวน คอื ถอ้ ยคาทีเ่ รียบเรียงขนึ้ มคี วามหมายไม่ตรงตามตวั หรือมคี วามหมายอ่นื แฝงอยู่
ใช้ในเชงิ อุปมาเปรียบเทียบ ไมส่ ามารถแปลความหมายตามอกั ษรได้ จงึ มักเรียกกนั ว่า สานวน
เปรยี บเทยี บ เช่น เรอื จา้ ง หมายความวา่ ครู

จมูกมด หมายความว่า รทู้ ันเหตกุ ารณ์
คางเหลอื ง หมายความว่า อาการหนกั สาหสั
ตราหนา้ หมายความว่า สบประมาท หมายหน้าไว้
เปิดโปง หมายความวา่ เปิดเผย

สภุ าษติ คือ เปน็ ถอ้ ยคาหรือข้อความทก่ี ลา่ วขึ้นมา มจี ดุ มงุ่ หมายเพอื่ เปน็ ข้อคดิ หรอื เป็นคติ
สอนใจ เช่น ความไมม่ โี รคเปน็ ลาภอนั ประเสรฐิ สภุ าษิตน้ีเตอื นใจให้เห็นความสาคัญในการเอาใจ
ใส่ดแู ลสุขภาพใหด้ ี โดยเปรียบเทียบโรคกบั ลาภ ถา้ ไม่มโี รคถอื เป็นลาภ โรคเป็นภาวะท่ีทาใหค้ น
เจ็บป่วยจากเช้อื โรคตา่ งๆตอ้ งรกั ษาด้วยยา

คาพังเพย คอื เปน็ ถ้อยคาเปรียบเปรย โดยกล่าวเป็นกลางๆ เพอื่ ใหต้ คี วามเขา้ กันกับเรื่อง
เช่น กระต่ายตื่นตูม หมายความวา่ อาการที่ตื่นตกใจงา่ ยโดยไม่ทนั สารวจใหถ้ อ่ งแทก้ ่อน

กง้ิ ก่าไดท้ อง หมายความว่า ผู้ทล่ี ืมตัว พอมที รพั ยส์ นิ ทองก็ลืมว่าแต่กอ่ นเคยเป็นอยา่ งไร

สานวน สภุ าษติ คาพงั เพย เปน็ ถอ้ ยคาทมี่ ีความหมายคมคาย มีความหมายท่ีลึกซ้งึ และกนิ ใจ
มักให้ข้อคดิ โดยใชค้ ากะทดั รดั ไพเราะร่ืนหู ถ้อยคาเหลา่ นม้ี ีความคลา้ ยคลึงกนั แยกออกจากกันได้ยาก

แนวคิดสาคญั

สานวนภาษา เปน็ ถ้อยคาทมี่ ลี กั ษณะเดน่ ชัด ใชถ้ อ้ ยคาสน้ั ๆ
กะทดั รดั แต่มีความหมายลกึ ซ้งึ มีข้อคดิ สอนใจ

ใบงานภาษาไทย เร่อื ง สานวน สุภาษติ คาพงั เพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนที่ได้

ช่อื ____________________________นามสกุล______________________ชนั้ _______เลขท่ี_____
คาสงั่ จงเลือกสานวนเติมในช่องว่างใหส้ อดคลอ้ งกบั ใจความท่กี าหนดให้

ฝากผีฝากไข้ ยกธงขาว คอเปน็ เอ็น กบในกะลาครอบ
ฝนท่งั ให้เป็นเข็ม อาบนา้ ร้อนมาก่อน แกวง่ เท้าหาเสยี้ น
ขวานผ่าซาก ตานา้ พริกละลายแม่น้า บา่ งช่างยุ

๑. ฉนั เตอื นเพชรจา้ ใหเ้ ลิกทาตวั เปน็ ______________เพราะทาใหเ้ พ่ือนในหอ้ งเขา้ ใจผดิ กันเสมอ
๒. สุชาติเปน็ คนพูด_______________และไมร่ กั ษาน้าใจเพื่อน ทาให้เพือ่ นเสียใจบ่อยๆ
๓. ฉันกว่าจะทางานนไ้ี ด้สาเรจ็ ตอ้ งใช้ความสามารถและความพยายามอย่างมากเหมือน

_________________ก็ตาม
๔. สมใจและสมหมายเถียงกนั _______________วา่ ใครจะได้เปน็ หวั หนา้ หอ้ ง
๕. กานดาและประวทิ ย์จัดงานแต่งงานใหญ่โตมโหฬาร มแี ขกมาร่วมงานกนั มากมาย แต่เธอมีเงนิ

เหลือใชห้ ลังแตง่ งานน้อย เข้าตารา_________________________ทาใหท้ งั้ คมู่ หี นส้ี ินมากมาย
๖. เราเปน็ เด็ก เราควรจะเชือ่ ฟงั ผใู้ หญ่เพราะท่าน____________________
๗. เราต้องศึกษาหาความรู้ใหร้ อบด้านอยู่เสมอ อย่าทาตัวเหมือน_________________เพราะ

จะทาให้เห็นเพยี งโลกแคบๆของตัวเอง
๘. กรวชิ ญ์ไม่น่า_________________เข้าไปยงุ่ เร่ืองของคนอน่ื เลย จนตวั เองตอ้ งเดอื นรอ้ นแบบน้ี
๙. นักฟุตบอลทีมเวียดนามยอม_______________เพราะสฝู้ มี ือของนกั ฟุตบอลทมี อังกฤษไม่ได้
๑๐. เมือ่ พ่อแม่เรม่ิ แก่ชราลง ทา่ นก็หวงั _______________กบั ลกู หลานใหช้ ว่ ยดูแลยามแก่เฒ่า

ใบงานภาษาไทย เรอื่ ง สานวน สุภาษติ คาพังเพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ี่ ๖ คะแนนท่ไี ด้

ชอ่ื ____________________________นามสกลุ ______________________ชนั้ _______เลขที่_____
คาสัง่ จงบอกสานวนจากความหมายทก่ี าหนดให้

ความหมาย สานวน
ก __ เ __ __ __ น ก __ เ __ __ __ น
๑. เวรสนองเวร กรรมสนองกรรม ทาอย่างไรยอ่ มได้ เ __ บ __ บี้ __ __ ต้ __ __ ร้ __ น
อยา่ งนัน้

๒. เก็บเลก็ ผสมน้อย โน่นบา้ งน่ีบ้าง จนสาเร็จเปน็ รปู
เปน็ ร่างข้ึนมา

๓. ตัดขาดไม่ขอเก่ียวขอ้ งด้วย ก __ __ ด น __ ค __ __ ขั __

๔. ยนื กรานไม่ยอมรบั ก __ __ ต่ __ ย __ __ เ __ __ ว

๕. ดึงดนั ดอ้ื ไม่ยอมรบั ความจริง ผู้ __ __ ย __ __ __ แ __ ง

๖.ทาอาการมพี ิรุธขึ้นเอง,แสดงอาการเดอื ดร้อนขน้ึ เอง กิ __ __ น __ __ น ท้ __ ง

๗. ลงทุนมากแต่ได้ผลน้อย ขี่ __ __ ง __ __ ต๊ั ก __ __ น
๘. มีทั้งคุณและโทษ, อาจดีอาจเสียก็ได้ ด __ __ ส __ __ ค __

๙. ทาลายใหถ้ ึงต้นตอ, ทาลายให้สิ้นเสี้ยนหนาม ถ __ __ ร __ __ ถ __ น __ __ น

๑๐. มคี วามรูค้ วามสามารถนอ้ ย แต่อวดตวั แขง่ กับผ้ทู มี่ ี เ __ __ ขั __ __ ร __ ชั __ __ ก่

ความรูค้ วามสามารถสูง

ใบงานภาษาไทย เร่อื ง สานวน สุภาษติ คาพงั เพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชั้นประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนทไ่ี ด้

ชอื่ ____________________________นามสกุล______________________ชน้ั _______เลขท่ี_____
คาสัง่ จงนาพยัญชนะด้านขวาเตมิ หนา้ ขอ้ ความด้านซา้ ยใหถ้ ูกตอ้ ง

๑. ใชเ้ วลามาก ก. สมุ หัว
๒. กาจัดใหห้ มดไป ข. รบั มือ
๓. คู่แข่งทเ่ี คยขับเคีย่ วกนั มา ค. ตาสีตาสา
๔. มว่ั สุมกนั ในทางที่ไม่ดี ง. ทนั ควัน
๕. เตรียมพรอ้ ม ต่อต้าน จ. กวาดลา้ ง
๖. ปักใจเชอ่ื หลงเช่อื ฉ. ตายใจ
๗. ชาวบ้าน การศกึ ษานอ้ ย ช. รดั เขม็ ขัด
๘. ประหยดั ซ. คู่ปรับ
๙. ฉับพลัน รวดเรว็ ฌ. ถอื ตวั
๑๐. หยิง่ ในฐานะและชาตติ ระกลู ญ. กินเวลา

ใบงานภาษาไทย เรื่อง สานวน สภุ าษติ คาพังเพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนที่ได้

ช่อื ____________________________นามสกุล______________________ชน้ั _______เลขท่ี_____
คาสั่ง พจิ ารณาสานวนทางขวามอื แล้วนาตวั เลขมาเขียนในช่องว่างหน้าสานวนทางซา้ ยมือทมี่ ี
ความหมายใกล้เคียงกัน

............. ขิงก็รา ขา่ ก็แรง ๑. หาเหาใสห่ วั
............. ไกไ่ ดพ้ ลอย ๒. ตวั เป็นเกลียว

............. คางคกขึ้นวอ ๓. ต่อหนา้ มะพลับ ลบั หลงั ตะโก
............. เพชรตดั เพชร ๔. ขม้นิ กับปูน, เกลือจิ้มเกลอื
............. หนีเสอื ปะจระเข้ ๕. กรรมตามสนอง
............. ปากหวานกน้ เปรย้ี ว ๖. สอนจระเข้ให้วา่ ยน้า
............. ชา้ ๆได้พร้าเลม่ งาม ๗. ขึ้นต้นไม้ปะรังแตน
............. สอนหนังสือพระสงั ฆราช ๘. หัวล้านได้หวี
............. สายตวั แทบขาด ๙. กงิ้ ก่าไดท้ อง
............. งมเขม็ ในมหาสมทุ ร ๑๐. ปากปราศรัยน้าใจเชือดคอ
............. ข่ีชา้ งจบั ต๊ักแตน ๑๑. ช้าเปน็ การ นานเป็นคุณ
............. แกวง่ เท้าหาเส้ียน ๑๒. เสอื สองตวั อยถู่ ้าเดียวกันไม่ได้

............. ตดั ญาตขิ าดมิตร ๑๓. เดด็ ดอกไมไ้ วข้ วั้ เด็ดบัวไม่ไวใ้ ย
............. กงเกวยี นกาเกวียน ๑๔. เข็นครกข้นึ ภูเขา
............. หน้าไหวห้ ลงั หลอก ๑๕. ฆ่าชา้ งเอางา

คาสั่ง จงหาสานวนท่ีมคี าต่อไปนี้ประกอบอยู่

๑. หนู...................................................... ๖. งู .........................................................

๒. วัว....................................................... ๗. จระเข้ .................................................

๓. ไก่....................................................... ๘. ชา้ ง ....................................................

๔. กระรอก.............................................. ๙. กบ .....................................................

๕. ลิง....................................................... ๑๐. เสือ .....................................................

ใบงานภาษาไทย เรอ่ื ง สานวน สุภาษติ คาพงั เพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ช้ันประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนทีไ่ ด้

ช่อื ____________________________นามสกุล______________________ชนั้ _______เลขที่_____
คาสง่ั จงหาความหมายของสานวนทกี่ าหนดให้ พร้อมทัง้ ยกตวั อยา่ งการนาไปใช้ให้ถูกต้อง

คอขาดบาดตาย
ความหมาย ...................................................................................................................
การใช้ ...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................

ประกอบประโยค .............................................................................................................
..........................................................................................................................................

คลุมถงุ ชน
ความหมาย ...................................................................................................................
การใช้ ...................................................................................................................

...................................................................................................................

...................................................................................................................
ประกอบประโยค .............................................................................................................
..........................................................................................................................................

กา้ งขวางคอ
ความหมาย ...................................................................................................................
การใช้ ...................................................................................................................

...................................................................................................................
...................................................................................................................
ประกอบประโยค .............................................................................................................
..........................................................................................................................................

ใบงานภาษาไทย เร่ือง สานวน สภุ าษติ คาพงั เพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชั้นประถมศกึ ษาปที ี่ ๖ คะแนนทไ่ี ด้

ช่อื ____________________________นามสกลุ ______________________ชน้ั _______เลขท่ี_____
คาส่ัง จงบอกสานวนจากรูปภาพและความหมายทใ่ี หม้ า พรอ้ มทั้งระบายสภี าพให้สวยงาม

ผ้นู ้อยหรอื ผู้ที่มฐี านะตา่ ไปคดั คา้ น ไม่ช่วยทางานแลว้ ยังเกะกะ ขัดขวาง
ผูม้ ีอานาจยอ่ มไมส่ าเรจ็ มแี ตจ่ ะเกดิ ทาให้งานเดนิ ไปไมส่ ะดวก
อันตรายกับตนเอง
.........................................................
.........................................................

การตาหนิชายหรือหญงิ ท่ใี จไมแ่ นน่ อน ทาอะไรแล้ว ผลร้ายยอ้ นมาตกท่ตี วั เรา
รักคนสองคนในเวลาเดยี วกัน ดไี ม่ดี .........................................................
คนรกั อาจหลุดมือทง้ั สองคน

.........................................................

การสอนหรอื แนะนาสง่ิ ตา่ งๆใหก้ ับคนท่ีมีความรู้น้อย
แต่ไมว่ ่าจะสอนกี่คร้งั กย็ งั ไม่เขา้ ใจหรือไมต่ ้ังใจที่จะฟงั
ไม่ยอมทาตาม ทาให้ผสู้ อนนนั้ เสียเวลาเปลา่

....................................................................

ใบงานภาษาไทย เร่อื ง สานวน สภุ าษติ คาพังเพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนท่ไี ด้

ชือ่ ____________________________นามสกลุ ______________________ชน้ั _______เลขท่ี_____
คาสง่ั จงเลือกสานวนท่ีกาหนดใหเ้ ติมลงในช่องวา่ งให้ถกู ต้อง

ï ขี้แพช้ วนตี ï อาบนา้ ร้อนมากอ่ น
ï กินน้าใต้ศอก ï กอ่ แล้วต้องสาน
ï ความวัวไม่ทันหาย ï เกบ็ หอมรอมรบิ
ความควายเขา้ มาแทรก ï ชา้ งเทา้ หลงั
ï กงเกวยี นกาเกวียน ï เจ็บแลว้ ตอ้ งจา
ï คางคกขึน้ วอ

๑. ที่ฉันพร่าสอนเธอก็เพราะฉัน..........................................เธอ
๒. อยา่ ทาแบบ......................................เลยนะ เธอก็โตจนอายุปูนนแ้ี ล้ว
๓. งานนี้สาคญั มากนะ เธอ...................................ให้ตลอดซี อยา่ เพิง่ วางมอื เลย
๔. ถา้ อยากมงั่ มกี ็ต้องเปน็ คนทีร่ ู้จัก.......................................ไมฟ่ มุ่ เฟอื ย
๕. ดูเถอะ คนเราบทจะเคราะห์ร้ายขน้ึ มาละก็ เมอ่ื วานขโมยข้ึนบ้าน วนั น้ีถกู รถชน เขา้ ทานอง

................................................................จรงิ ๆ

๖. สงสารเพ่อื นเราจริงๆ ทตี่ ้อง......................................เม่อื หลวมตัวไปรกั คนมีเจา้ ของแล้วก็ตอ้ ง
ทนอย่างนแี้ หละ

๗. ความทุกขข์ องคนเราเป็นผลของกรรมทที่ าไว้ เปรยี บได้กับ.................................ที่หมนุ เวยี น
ตามกนั อยตู่ ลอดเวลา

๘. อันที่จริงแม่หญิงเธอไมอ่ ยากจะทาเช่นนน้ั ให้เป็นทกี่ ระเทอื นใจญาติเลย แตจ่ ะทาอยา่ งไรได้

เธอเปน็ .....................................กต็ ้องปฏบิ ตั ิตามท่สี ามีสั่ง ซ่งึ บรรดาญาติก็เขา้ ใจดีไมม่ ีใครวา่ อะไร
๙. คนเรา..................................มฉิ ะนั้นกะเสยี รู้เขาเรอ่ื ยไป ผมจะจาเรอ่ื งนไี้ ว้เป็นบทเรียนครับ
๑๐. เธอดผู ู้หญิงที่กาลังลงจากรถนัน้ ซิ แต่กอ่ นเป็นแมค่ า้ ขายของอย่ทู ต่ี ลาด เดยี๋ วนีก้ ลายเปน็

........................................ไปแลว้

ใบงานภาษาไทย เรอ่ื ง สานวน สุภาษติ คาพงั เพย ทท๔๑..๑๑ ปป..๖๖//๒๖
ชนั้ ประถมศกึ ษาปที ่ี ๖ คะแนนที่ได้

ชอื่ ____________________________นามสกลุ ______________________ชน้ั _______เลขที่_____

คาสง่ั จงเลือกคาพงั เพย สุภาษติ ต่อน้ใี สห่ น้าข้อความให้ตรงกับความหมาย

นา้ ขึ้นให้รบี ตัก ใจดีสูเ้ สือ ววั หายลอ้ มคอก เพชรตัดเพชร ข่ีชา้ งจับต๊กั แตน

เขียนเสอื ให้ววั กลวั โลภมากลาภหาย ปลาหมอตายเพราะปาก กว่าถ่ัวจะสุกงาก็ไหม้

คาพงั เพย สุภาษติ หมายถงึ

๑. ....................................................... ทาเปน็ สู้ทั้งทก่ี ลวั
๒. .......................................................
๓. ....................................................... ต่างคนตา่ งแรงไม่ยอมกนั
๔. ....................................................... ขู่ให้กลวั
๕. ....................................................... เมือ่ มโี อกาสดคี วรรีบทา
อยากได้มากเกนิ ไปในท่ีสุด
ก็ไม่ได้อะไรเลย

คาสั่ง จงเลือกคาพังเพย สุภาษิตไปเขยี นให้ตรงกบั ความหมายแลว้ วเิ คราะห์วา่ เป็นคาพงั เพยหรือสุภาษติ

ÿ ได้ดเี พราะปาก ได้ยากเพราะคา ÿ ข้านอกเจ้า ข้าวนอกหม้อ ÿ เอามะพรา้ วหา้ วไปขายสวน
ÿ ธรรมย่อมรกั ษาผ้ปู ระพฤติธรรม ÿ ความกลวั เอาไว้ข้างหน้า ความกลา้ เอาไวข้ ้างหลงั

คาพงั เพย - สุภาษติ ความหมาย ประเภท
.............................................................. ..............................
จานวนคนมากย่อมประพฤตอิ อกนอก
คาสง่ั หรอื ขนบธรรมเนียมทีถ่ อื ปฏบิ ัตกิ ัน
มามากเช่นกัน

.............................................................. ตอ้ งมีสติ พิจารณาให้รอบคอบ ..............................
.............................................................. ไมป่ ระมาท

.............................................................. คนทคี่ ิดดี ทาดี ความดี ยอ่ มคุ้มครอง ..............................
.............................................................. ..............................
ให้คิดก่อนพดู รวู้ า่ อะไรควรพดู
อะไรไม่ควรพดู

.............................................................. แสดงความรหู้ รอื อวดร้กู บั ผู้ท่ีร้เู รือ่ งดกี ว่า ..............................