เครื่องดนตรีดำเนินทำนองและประกอบจังหวะ ในวงดนตรีไทย

หน่วยการเรยี นร้ทู ี่ 2 เรียนรเู้ ครอื่ งดนตรี

เครือ่ งดนตรีดาเนนิ ทานอง
และประกอบจังหวะ
ในวงดนตรีไทย

โดย นางสาวไอรตั ดา วนั ชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวิทยาคม



เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย

เครอ่ื งดนตรี
บรรเลงดาเนินทานอง

โดย นางสาวไอรตั ดา วันชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย

ลักษณะของเครือ่ งดนตรี
ดำเนินทำนอง

เปน็ กลุม่ เครอ่ื งดนตรที ี่มเี สยี งสูงต่ำ
เรียงกันไม่นอ้ ยกว่ำ 7 เสยี ง

เช่น ระนำด ฆ้องวง ป่ี ขลุ่ย
จะเข้ ซอ ฯลฯ

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

วิธกี ารบรรเลง
และหนา้ ทใี่ นวงดนตรี

โดย นางสาวไอรตั ดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรยี นสังขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

จะเข้

วิธกี ำรบรรเลง : น่ำไม้ดดี จะเขพ้ ันไว้กับน้วิ ชข้ี วำ
ในขณะดดี ผูด้ ดี จะตอ้ งผลักไมเ้ ข้ำออก น้วิ มอื ด้ำนซ้ำย
กดลงบนสำยจะเข้เพ่อื ใหเ้ กิดเสียงตำมตอ้ งกำรใน
ขณะท่ีดีด

หนำ้ ทใี่ นวงดนตรี : บรรเลงสอดแทรกทำ่ นอง
เพ่อื ใหเ้ กดิ ควำมไพเรำะ

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนอง)

ซอดว้ ง

วธิ กี ำรบรรเลง : วงเคร่ืองดนตรีไวท้ ่ีตกั ด้ำนซ้ำย
ใชม้ อื ขวำจับคนั ชกั ซอ สีลกั ษณะออก-เขำ้ มือซ้ำย
จับท่ีคันซอ และใช้นว้ิ กดลงบนสำย ซอดว้ งจะมี
เสยี งแหลมสูง

หน้ำท่ีในวงดนตรี : ใชบ้ รรเลงในวงเครอื่ งสำย โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
และวงมโหรี เมื่อบรรเลงอย่ใู นวงเคร่ืองสำย ผู้ ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม
บรรเลงซอด้วงมหี นำ้ ทีเ่ ป็นผนู้ ่ำวง ผู้บรรเลงซอดว้ ง
มีหนำ้ ทเ่ี ปน็ ผูน้ ่ำวง และด่ำเนนิ ทำ่ นองเนอื้ เพลงเป็น
หลักของวง

เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ซออู้

วธิ ีกำรบรรเลง : วงเครอ่ื งดนตรีไว้ทตี่ ักดำ้ นซ้ำยใช้
มือขวำจบั คันชักซอ สลี ักษณะออก-เขำ้ มือซ้ำยจบั ที่
คนั ซอ และใช้น้ิวกดลงบนสำยเหมือนซอดว้ งแตเ่ สยี งมี
เสียงทุ้มต่ำ

หน้ำทใ่ี นวงดนตรี : ใชบ้ รรเลงในวงเครื่องสำยและ
วงมโหรี ด่ำเนินทำ่ นองควบคูไ่ ปกับผู้ดำ่ เนินทำ่ นอง
หลัก

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรียนสังขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ซอสำมสำย

วิธกี ำรบรรเลง : ใชเ้ ทำ้ ของซอปกั ลงตรงหน้ำทนี่ ่ัง
มือขวำจับคันชกั สเี ขำ้ –ออกโดยผำ่ นสำยทัง้ สำม
ขำ้ งซำ้ ยกดสำยให้แนบชดิ ตดิ กับคนั ทวนกลำงเพอ่ื ให้
เกดิ เสียงสงู –ตำ่ ตำมทีต่ ้องกำร

หน้ำทีใ่ นวงดนตรี : บรรเลงคลอเสียงรอ้ งในวง
ขบั ไม้ และวงมโหรี และด่ำเนนิ ทำ่ นองเพลง

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ระนำดเอก

วธิ ีกำรบรรเลง : ใชส้ องมอื จบั ไม้ตี โดยตีพรอ้ มกนั
สองมือเปน็ คแู่ ปด กำรด่ำเนินท่ำนองจะเปน็ ไปอยำ่ ง
ละเอยี ด เรียกว่ำ เกบ็

หน้ำท่ีในวงดนตรี : ใชบ้ รรเลงในวงมโหรี
วงเคร่ืองสำยผสม วงปี่พำทย์ ท่ำหนำ้ ท่ีเปน็ ผูน้ ำ่ วง

โดย นางสาวไอรตั ดา วนั ชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ระนำดทมุ้

วธิ ีกำรบรรเลง : ใชส้ องมอื จับไมต้ ี โดยตีพร้อม
กันสองมอื เป็นคแู่ ปด กำรดำ่ เนินท่ำนองจะเป็นไป
อย่ำงละเอยี ด เรียกวำ่ เกบ็

หนำ้ ทีใ่ นวงดนตรี : ท่ำหน้ำท่ตี สี อดแทรกไปกบั
ทำ่ นองหลักใหเ้ กดิ ควำมสนกุ สนำน

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ฆอ้ งวงใหญ่

วิธกี ำรบรรเลง : ใช้สองมือจับไม้ตี โดยตพี ร้อมกนั
สองมอื หรือทลี ะมอื สลับกัน

หน้ำที่ในวงดนตรี : ฆอ้ งวงใหญท่ ำ่ หน้ำที่ดำ่ เนนิ
ท่ำนองหลกั ซ่ึงถอื เป็นแมบ่ ทของเพลง

โดย นางสาวไอรตั ดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสังขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนอง)

ฆอ้ งวงเลก็

วธิ กี ำรบรรเลง : ใชส้ องมือจบั ไมต้ ี โดยตพี รอ้ ม
กนั สองมอื หรือทลี ะมอื สลบั กัน

หน้ำที่ในวงดนตรี : ทำ่ หน้ำท่ีตีทำ่ นองเก็บถๆี่
และสอดแทรกท่ำนองเพลงในทำงเสียงสูง

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนอง)

ขลยุ่

วธิ กี ำรบรรเลง : ใช้ปำกเปำ่ ที่รูด้ำนบน (ดำก)
ใชม้ อื ทง้ั สองขำ้ งปิด-เปดิ รูขลุ่ยตำมเสยี งของโนต้

หนำ้ ทใี่ นวงดนตรี : เป่ำเก็บถ่ีๆ บ้ำง โหยหวนเป็น
เสยี งยำวบำ้ ง ตำมท่ำนองเพลง

โดย นางสาวไอรตั ดา วันชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนอง)

ป่ ี

วิธีกำรบรรเลง : ใชป้ ำกเป่ำใหม้ เี สียง ใชม้ ือทงั้
สองข้ำงปิด-เปิดรขู ลยุ่ ตำมเสียงของโนต้

หน้ำท่ใี นวงดนตรี : เดนิ ท่ำนองถๆี่ บำ้ ง
โหยหวนเปน็ เสียงยำวบ้ำง มหี น้ำที่ดำ่ เนนิ ท่ำนอง
และชว่ ยนำ่ วงดว้ ย

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

เคร่ืองดนตรี
บรรเลงประกอบจังหวะ

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรยี นสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

ลกั ษณะของเคร่ืองดนตรี
ประกอบจงั หวะ

เปน็ กลุ่มเคร่ืองดนตรีทม่ี ีเสียงสูงต่ำ
ไมถ่ งึ 7 เสียง

เชน่ ฉงิ่ ฉำบ กรับ โหมง่ กลอง

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสังขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

ฉ่งิ

วธิ ีกำรบรรเลง : ใช้นิ้วหวั แมม่ ือขวำกบั นิ้วชจี้ ับเชอื ก
ผูกฉง่ิ ในลกั ษณะ เหมือนคีบแล้วคว่ำมือลง ใน
ขณะเดยี วกันให้ท่เี หลอื คุมฝำฉง่ิ สว่ นมอื ซ้ำยจบั
เชน่ เดียวกับ มอื ขวำ แต่หงำยฝำฉ่ิงข้นึ รับฝำบน มีวธิ ตี ี
ทท่ี ่ำใหเ้ กิดเสยี งอยู่ 2 แบบคือ เสียงฉิ่ง กบั เสยี งฉับ

หนำ้ ท่ใี นวงดนตรี : ตสี ลับกันให้ดังฉง่ิ ทหี นง่ึ ดัง
ฉับทีหนึ่ง โดยสมำ่ เสมอ มีหน้ำทีก่ ่ำกับจงั หวะ

โดย นางสาวไอรตั ดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสังขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนนิ ทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจังหวะ)

ฉำบ

วิธกี ำรบรรเลง : ฉำบเล็ก กำรจับฉำบมอื ขวำให้
หัวแม่มือและนิ้วชจี้ บั เชอื กตรงทต่ี ดิ กบั ฉำกมือซ้ำย
และมือขวำ จบั เหมอื นกัน แต่มือซ้ำยอยใู่ นลักษณะ
ก่ำมอื ใหฉ้ ำบวำงบนมือซำ้ ย กำรตใี ห้ง่ำยคอื หงำย
ฉำบมือซำ้ ยขน้ึ และคว่ำมือขวำลง ตปี ระกบลงไป
เพอ่ื ใหฉ้ ำบสนั่ สะเทือน ฟังเปน็ เสียง ( แชแ่ ช่ )

หน้ำที่ในวงดนตรี : ตขี ัดหยอกล้อกบั ฉ่งิ

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

กรบั

วธิ ีกำรบรรเลง : ใช้มอื ซ้ำยจับกรับวำงหงำยขึ้น
และมือขวำจบั กรบั ตรงกลำงสว่ นท่ี 1 ในลักษณะกำ่ มอื
มอื ขวำควำ่ มือ แลว้ ตีลงตรงกรับท่ีอยดู่ ำ้ นล่ำง กระทบ
กนั เปน็ รูปกำกบำทดัง ( กรับ – กรบั )

หนำ้ ทใี่ นวงดนตรี : ชว่ ยใหเ้ สยี งฉับของฉ่งิ ดังแนน่
และเรำ้ ใจ

โดย นางสาวไอรตั ดา วันชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรียนสังขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนินทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

โหมง่

วธิ ีกำรบรรเลง : จบั ดำ้ นปลำยไมใ้ นลกั ษณะกำ่
มือ แลว้ ตีลงตรงปุม่ กลำง พรอ้ มกับเสยี งฉับของฉ่งิ

หน้ำท่ใี นวงดนตรี : ช่วยใหเ้ สยี งฉบั ของฉงิ่ ดงั
แนน่ และเร้ำใจ

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจังหวะ)

โทน-รำมะนำ

วิธกี ำรบรรเลง : นำ่ โทนและร่ำมะนำวำงไวบ้ นตัก
ใชม้ ือขำ้ งขวำตีโทน และข้ำงซำ้ ยตีร่ำมะนำ

หนำ้ ทีใ่ นวงดนตรี : กำ่ กับจังหวะหนำ้ ทับ

โดย นางสาวไอรตั ดา วันชา
ตาแหนง่ ครู โรงเรยี นสงั ขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ)

ตะโพน

วธิ ีกำรบรรเลง : มือขวำอย่ทู ำงหนำ้ รยุ่ ( หน้ำ
ใหญ่ ) และมือซ้ำยอยทู่ ำงหน้ำมัด (หนำ้ เลก็ )

หนำ้ ท่ใี นวงดนตรี : ก่ำกับจังหวะหน้ำทบั

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม

เคร่อื งดนตรีดำเนนิ ทำนองในวงดนตรไี ทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจังหวะ)

กลองแขก

วิธกี ำรบรรเลง : กลองแขกตัวเมยี มขี นำดใหญก่ ว่ำ
กลองแขกตวั ผู้ จึงใหเ้ สียงท่ลี กึ กวำ่ และนิยมวำง
บรรเลงในแนวนอน โดยวำงไวบ้ นตักของผู้บรรเลง
เมอื่ ใชฝ้ ำ่ มือข้ำงหนึ่งตีลงไปบนหนำ้ ใหญ่
อยำ่ งแรงและเร็ว แล้วเปดิ มือขน้ึ จะไดย้ นิ เสยี ง “ทั่ม”
เมอื่ ใช้ฝำ่ มอื อีกข้ำงหนึ่งตีลงไปบนหน้ำเลก็
โดยไม่เปิดฝ่ำมือจะไดเ้ สียง “จะ๊ ”

หน้ำท่ใี นวงดนตรี : ก่ำกับจงั หวะหนำ้ ทับ

โดย นางสาวไอรัตดา วนั ชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรยี นสังขะวิทยาคม

เคร่อื งดนตรดี ำเนินทำนองในวงดนตรีไทย (เคร่อื งดนตรปี ระกอบจังหวะ)

กลองทัด

วธิ ีกำรบรรเลง : ผู้ตนี ัง่ ขดั สมำธิ นงั่ ระหว่ำง
กึ่งกลำงกลองทัดทัง้ สองลกู ผตู้ ีหันหน้ำเขำ้ หำกลอง
โดยกลองลูกทีม่ เี สยี งสูงอยู่ทำงขวำ และลูกท่มี ีเสยี ง
ต่ำอยู่ทำงมือซ้ำยของผู้ตี

หน้ำท่ใี นวงดนตรี : ตีประกอบจังหวะหำ่ งบำ้ งถี่
บำ้ ง ตำมแบบแผนของแต่ละเพลง

โดย นางสาวไอรัตดา วันชา
ตาแหน่ง ครู โรงเรียนสงั ขะวทิ ยาคม



คำถำมทำ้ ยบท

เรอื่ ง เครื่องดนตรีดำเนินทำนองและประกอบจงั หวะ
ในวงดนตรีไทย

1. สยี งของจะเขเ้ กดิ จากอะไร
2. อธบิ ายความหมายของเครอ่ื งดนตรบี รรเลงดาเนนิ ทานอง

ในวงดนตรีไทย
3. อธบิ ายความหมายของเครอ่ื งดนตรปี ระกอบจงั หวะในวง

ดนตรไี ทย
4. บอกชื่อเคร่อื งดนตรีบรรเลงทานองในวงดนตรีไทย
5. บอกชอื่ เคร่อื งดนตรบี รรเลงประกอบจงั หวะในวงดนตรีไทย



เอกสำรอำ้ งอิง

มูลนธิ ิโครงกำรสำรำนกุ รมไทยส่ำหรับเยำวชน, กำรผสมวง[ออนไลน]์ .2516, แหลง่ ทม่ี ำ :
https://www.saranukromthai.or.th [19 กรกฎำคม 2564]

ผู้ป่วยจติ เวช, กำรตีเครอื่ งดนตรปี ระกอบจงั หวะ[ออนไลน์].2551, แหล่งทีม่ ำ :
http://oknation.nationtv.tv [19 กรกฎำคม 2564]

ธดิ ำรัตน์ ภกั ดรี กั ษ์, อมุ ำภรณ์ กลำ้ หำญ, และสำริศำ ประทปี ชว่ ง. (2558).
หนังสือเรยี นรำยวิชำพน้ื ฐำน ดนตร-ี นำฏศิลป์ 5 ช้นั ประถมศึกษำปที ่ี 5 เรอ่ื ง
เคร่อื งดนตรีบรรเลงทำ่ นองและประกอบจังหวะในดนตรไี ทย (พมิ พค์ รัง้ ที่ 1).
นนทบรุ ี : บริษัท สำ่ นักพมิ พเ์ อมพนั ธ์ จำ่ กดั .