ลักษณะบาลีสันสกฤต

คำยมื ภาษาบาลี- สนั สกฤต
ในภำษำไทย

หลกั สงั เกตคำที่มำจำกภำษำบำลี

ภาษาบาลีมกั พบในทางเนื้อหาพระพุทธศาสนา

๑. ภาษาบาลีมีสระอยู่ ๘ เสียง คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ
๒. พยัญชนะมี ๓๓ เสียงแบง่ เป็นพยญั ชนะวรรค

ตามฐานที่เกิด
๓. ภาษาบาลี นิยมใช้ ฬ เชน่ อาสาฬหบชู า จุฬามณี
๔. คาทีม่ ี ริ ระหว่างคา เชน่ กริยา ปรินิพพาน

หลกั สังเกตคำที่มำจำกภำษำบำลี

หลักสังเกตคำทีม่ ำจำกภำษำบำลี

หลกั ตัวสะกดตัวตามภาษาบาลี

๑. คาบาลี เมอ่ื มีตัวสะกดตอ้ งมีตวั ตาม
๒. พยัญชนะที่เป็นตวั สะกดได้ คอื พยัญชนะแถวที่ ๑, ๓, ๕
๓. พยญั ชนะแถวที่ ๑ สะกด พยัญชนะแถวที่ ๑, ๒ ในวรรคเดยี วกันตาม เชน่

สกั กะ ทุกข์ สัจจะ มัจฉา อิตถี หัตถ์ บุปผา เปน็ ตน้
๔. พยญั ชนะแถวที่ ๓ สะกด พยญั ชนะแถวที่ ๓, ๔ ในวรรคเดยี วกนั เปน็ ตัวตาม

เช่น พยคั ฆ์ พทุ ธ อคั คี อัชฌาสัย อวชิ ชา เปน็ ต้น
๕. พยญั ชนะแถวที่ ๕ สะกด พยัญชนะทุกตวั ในวรรคเดียวกันตามได้ เชน่ สังข์

องค์ สงฆ์ สัญชาติ สณั ฐาน สนั ดาป สนั ธาน สัมผัส สัมพันธ์ คมั ภีร์ อัมพร
เป็นตน้
๖. พยญั ชนะเศษวรรค เป็นตวั สะกดไดบ้ างตัว เช่น อยั กา มลั ลิกา วริ ุฬห์ ชิวหา
เป็นต้น

คำทม่ี ำจำกภำษำบำลี

ตวั อย่างคาภาษาบาลี

กิตติ กิเลส กิริยา กีฬา เขต ขณะ คิมหันต์ จตุบท จิต จุฬา
โจร เจดีย์ จุติ ฉิมพลี ญาติ ดิถี ดารา ดุริยะ เดชะ ทัพพี ทิฐิ
นาฬิกา นิพพาน นิลุบล ปฏิทิน ปัญญา ปัจจัย บุคคล
บัลลังก์ บุปผา โบกขรณี ปฐม ปัญหา พยัคฆ์ พรหม ภัตตา
ภิกขุ ภริยา มัจจุราช มัจฉา มัชฌิม มหันต์ เมตตา มิจฉา
มเหสี มุสา มัสสุ รัตนา โลหิต วัตถุ วิชา วิญญาณ วิตถาร
วิริยะ วิสุทธิ์ วุฒิ สงกา สังข์ สงฆ์ สูญ สิริ สันติ สัญญาณ
เสมหะ สัจจะ สติ โสมนัส อิทธิ อัคคี อัจฉรา อนิจจา
อัชฌาสยั อายุ อาสาฬห โอวาท โอรส โอกาส อบุ ล

หลกั สังเกตคำทีม่ ำจำกภำษำสนั สกฤต

๑. สระในภาษาสนั สกฤตมี ๑๔ เสียง เพิม่ จากภาษาบาลี ๖ เสียงคือ
ฤ ฤา ฦ ฦา ไอ เอา

เช่นคาว่า คฤหาสน์ ทฤษฎี พฤษภาคม
๒. พยัญชนะ ในภาษาสันสกฤต มี ๓๕ เสียง เพิ่มจากภาษาบาลี ๒ เสียง

คือ ศ ษ
๓. คาทีม่ ี รร (รอหัน)
๔. คาใดทีม่ ีพยญั ชนะเสียงควบกลา้

เชน่ คาวา่ ปรชั ญา มัธยัสถ์ กษัตริย์

หลักสังเกตคำท่มี ำจำกภำษำสันสกฤต

๕. ภาษาสันสกฤตนิยมใช้ ฑ หรือ ฒ สว่ นภาษาบาลี ใช้ ฬ
เชน่ คาวา่ จุฬามณี (บาลี) จฑุ ามณี (สนั สกฤต) จุฬามณี (ไทยใช้)

๖. คาที่ประสมดว้ ยสระไอ ในภาษาสนั สกฤต เมือ่ เป็นภาษาไทยจะแผลง
เป็นสระแอ
เชน่ คาวา่ ไวทฺย = แพทย์ (หมอรกั ษาโรค)

๗. คาไทยทีล่ งทา้ ยดว้ ยเคราะห์ แผลงมาจากคาวา่ ครฺห ในสันสกฤต

คำที่มำจำกภำษำสนั สกฤต

ตวั อย่างคาภาษาสนั สกฤต

กัลบก กรรณ กรรม กษตั ริย์ กัลป์ การบูร กรี ติ โกรธ กรีฑา เกษม กษัย เกษียณ
เกษียร เกษตร ครรชิต ครรภ์ จักร จกั รวาล จนั ทรา จฑุ า ดสั กร ทรมาน ทรพั ย์
ทฤษฎี ทิศ ทหาร กษณิ ทัศนีย์ ทิพย์ นกั ษตั ร นมสั การ นาที นฤคหิต นิตยา
นิทรา นฤมล เนตร บษุ บา บรรพต บุษกร บรุ ุษ ประเทศ ประทีป ประพันธ์
ประพฤติ ประเวณี ประมาท ประโยค ประถม ภักษา ภิกษุ มฤตยู มนษุ ย์ มนัส
มารุต มิตร มนตรี ไมตรี มหศั จรรย์ ยกั ษา ลกั ษณะ วรรค วรรณะ วัสดุ พรรษา
พยายาม พฤศจกิ ายน วทิ ยุ พิสดาร วเิ ศษ เพศ ศพั ท์ ศาสนา ศาสตรา ศึกษา
ศิลปะ ศิษย์ ศกุ ร์ ศนู ย์ ศรี เศียร สตั ย์ สนั โดษ สมปฤดี สตรี สวรรค์ สรรพ
สุวรรณ สถาปนา สดดุ ี สกล สกลุ อักษร อาตมา อัศจรรย์ อัธยาศัย อารยะ
อวกาศ อาจารย์ อาทิตย์ อทุ ยาน

ตำรำงเปรียบเทียบภำษำบำลีและภำษำสนั สกฤต



ภาษาบาลี ภาษาสันสกฤต