NOTA BAB 2 STRUKTUR SEL DAN ORGANISASI SEL

STRUKTUR SEL
DAN

ORGANISASI
SEL

(Cikgu rohaya)

1

BAB 2 : STRUKTUR DAN ORGANISASI SEL vakuol
kloroplas
2.1. STRUKTUR SEL DAN FUNGSINYA nukleus
Dinding sel
• Sel ialah unit asas bagi semua benda hidup
• dua jenis sel: Mambran plasma
sitoplasma
• Sel haiwan
• sel tumbuhan Rajah 2: sel daun Hidrilla sp.

Membran
plasma

Sitoplasma protoplasma
nukleus

Rajah : Sel haiwan A. Komponen sel haiwan dan sel tumbuhan
Struktur sel

Vakuol sitoplasma Organel Bukan organel

nukleus Dinding sel Nukleus Mambran Plasma
sel Ribosom Dinding sel
Membran Jalinan Endoplasma Kasar Sitoplasma
plasma Jalinan Endoplasma Licin
Mitokondrion
Rajah: sel epidermis bawang Jasad Golgi
Lisosom
Kloroplas
Sentriol
Vakuol

Organel struktur dalam sitoplasma yang melakukan suatu fungsi khusus

2

1. Membran sel / membran plasma  Bersifat separa telap dan telap memilih  membenarkan bahan
 Membran sel membran yang terdapat dalam sel bersaiz kecil dan sesetengah bahan merentasinya.

 Membran plasma Membran yang terdapat pada permukaan dan  Berfungsi
meliputi kandungan sel  mengawal atur pergerakan bahan ke dalam dan ke luar sel
 Menjadi sempadan yang mengasingkan kandungan sel daripada
 terbina daripada protein dan fosfolipid. persekitaran luar

2. Dinding sel
 terbina daripada gentian selulosa,
 bersifat telap sepenuhnya kerana mempunyai liang-liang seni
membenarkan semua bahan larut merentasinya secara bebas
 lapisan luar yang kuat dan tegar
memberikan bentuk yang tetap serta sokongan mekanikal dan
perlindungan
melindungi sel tumbuhan daripada pecah akibat kemasukan air yang
banyak

3. Sitoplasma
 Terdiri drp bahan seperti jeli,
 mengandungi sebatian organik dan sebatian tak organik
 menempatkan organel-organel
 medium bagi tindak balas biokimia
 membekalkan organel dengan bahan keperluan

4. Nukleus
 mengandungi
nukleoplasma dan
nukleolus
 Nukleoplasma
mengandungi kromatin
 Kromosom membawa
maklumat genetik
yang akan
menentukan sifat dan
fungsi sel
 Fungsi mengawal
segala aktiviti sel
seperti sintesis protein

3

5. Lisosom
 mengandungi enzim hidrolisis / lisozim.
 fungsi :
o Menghidrolisis organel yang rosak supaya organel baharu dapat
dihasilkan.
o Enzim menguraikan bahan organik kompleks seperti protein,
lipid, polisakarida, dan asid nukleik.
o bergabung dengan vakuol makanan untuk merembeskan enzim
bagi mencernakan makanan
o mencernakan bakteria dengan menguraikan dinding sel bakteria.

6. Ribosom 7. Jalinan endoplasma kasar
 berbentuk sfera  Merupakan jaringan
 terdapat pada permukaan jalinan endoplasma kasar ( mensintesis protein
membrane berlipat yang
untuk kegunaan luar sel) atau wujud sebagai ribosom bebas dalam membentuk tubul yang
sitoplasma (mensintesis protein untuk kegunaan dalam sel itu sendiri) saling berhubungan.
 terdiri daripada asid ribonukleik (RNA) dan protein.  mempunyai ribosom pada
 mensintesis protein dengan menggunakan maklumat yang terkandung permukaannya
dalam kromosom  berfungsi mengangkut
protein yang disintesis oleh
ribosom ke jasad golgi.
 Protein yang dirembes
keluar dibungkus ke dalam
vesikel angkutan dan
diangkut ke bahagian lain
sel.

8. Jalinan endoplasma licin
 tidak mempunyai ribosom

pada permukaannya
 tapak sintesis lipid dan

penyahtoksikan dadah dan
racun

4

9. Jasad Golgi 11.Sentriol
 Terdiri daripada satu timbunan kantung  sepasang struktur silinder di
luar nukleus
pipih  terdiri daripada susunan
 Vesikel angkutan mengangkut protein mikrotubul
 membentuk gentian gelendong
daripada jalinan endoplasma kasar ke semasa pembahagian sel
jasad golgi dan bergabung dengan dalam sel haiwan
membrane jasad golgi
 Memproses / mengubahsuai karbohidrat 12. Vakuol
dan protein menjadi glikoprotein dan  dikelilingi tonoplas (membran plasma)
enzim  mengandungi sap sel (air, asid
 Membungkus glikoprotein dan enzim organik, gula, asid amino, garam
dalam vesikel rembesan mineral, bahan buangan, pigmen,
 Vesikel rembesan menggenting dan hasil sampingan
daripada membran jasad Golgi dan metabolisme)
bergerak untuk mengangkut glikoprotein  Fungsi:
dan enzim ke mambran sel o sebagai tempat simpanan
 Vesikel rembesan bergabung dengan membran plasma untuk merembeskan dalam sel ( asid organik, gula,
glikoprotein dan enzim asid amino, garam mineral,
bahan buangan, pigmen, dan
10. Mitokondria hasil sampingan
 bentuk sfera / silinder dgn dua lapisan mambran metabolisme)
 Membran luar licin o melakukan osmokawalaturan
 Membran dalam berlipat-lipat  menambah jumlah luas pemukaan o menyokong tumbuhan herba
untuk meningkatkan kadar tindakbalas respirasi supaya tidak layu
 menjana tenaga melalui proses respirasi sel
 glukosa dioksidakan kepada karbon dioksida , air da tenaga dengan 13. kloroplas
bantuan enzim  mempunyai dwilapisan membran
 Tenaga dibebaskan  Terdiri daripada granum dan stroma
beransur-ansur  Granum mengandungi klorofil
melalui beberapa  Tapak fotosintesis
siri tindakbalas
 Tenaga disimpan
dalam bentuk
molekul ATP
(adenosina
trifosfat)
 Dikenali sebagai
rumah kuasa

5

 Fungsi: Persamaan
Menyerap tenaga cahaya dan Kedua-dua sel mempunyai : membran plasma, sitoplasma, nukleus, jalinan
menukarkannya kepada tenaga
kimia dalam glukosa melalui endoplasma, jasad Golgi, ribosom, mitokondrion
proses fotosintesis
Sel haiwan Perbezaan Sel tumbuhan
CO2 + H2O  C6H12O6 + 6O2 Ciri-ciri

A. Perbandingan Antara Sel Haiwan Dan Sel Tumbuhan Tidak tetap Bentuk Tetap

Tiada Dinding sel Ada

Tiada Kloroplas Ada

Kebanyakannya tiada Vakuol Mempunyai satu atau
beberapa vakuol besar yang
Kecil dan berselerak dalam
sel jika hadir berisi sap sel

Ada Lisosom Biasanya tiada
Sentriol
Ada Tiada
Simpanan
Karbohidrat disimpan dalam makanan Karbohidrat disimpan dalam
bentuk granul glikogen bentuk granul kanji

B. Kepadatan Organel-organel Tertentu dalam Sel Spesifik

 Kepadatan organel tertentu dalam sel khusus berhubung kait dengan fungsi
khususnya

 Sel yang aktif / memerlukan banyak tenaga untuk menjalankan fungsinya
memerlukan banyak mitokondria

 Sel yang menghasilkan rembesan memerlukan banyak jalinan endoplasma
kasar dan jasad golgi

 Sel yang melakukan fotosintesis memerlukan banyak kloroplas untuk
memerangkap cahaya

Contoh:
 Sel sperma perlu banyak tenaga untuk berenang ke tiub Falopian untuk

bersenyawa dengan ovum. Mitokondrion membekalkan tenaga dalam
bentuk ATP

6

 Sel otot penerbangan dalam serangga dan burung perlu tenaga untuk A. Amoeba sp
pengecutan dan pengenduran otot untuk terbang. Mitokondrion
membekalkan tenaga untuk pengecutan otot  Sitoplasma terbahagi kepada dua lapisan.
 Lapisan luar  ektoplasma
 Sel meristem memerlukan banyak tenaga untuk membahagi secara aktif bagi  lapisan dalam  endoplasma
menghasilkan sel baru untuk pertumbuhan. Mitokondrion membekalkan
tenaga kpd sel meristem makan
 Amoeba sp. memakan bakteria, alga dan mikroorganisma lain melalui proses
 Sel mesofil palisad menjalankan fotosintesis . Kloroplas mengandungi fagositosis.
klorofil yang memerangkap tenaga cahaya dan menukarkannya kepada
tenaga kimia yang tersimpan dalam glukosa melalui fotosintesis. Mesofil
palisad mengandungi banyak kloroplas untuk memerangkap lebih banyak
cahaya matahari bagi meningkatkan kadar fotosintesis

 Sel goblet dalam salur pencernaan mengandungi banyak Jasad Golgi bagi
merembes mukus. Jasad Golgi mengubahsuai protein menjadi mukus

 Sel hati menyahtoksik racun ; memerlukan banyak Jalinan endoplasma licin
untuk mensintesis dan mengangkut lipid

 Sel pankreas, sel kelenjar air liur, sel perut, sel usus menghasilkan enzim;
memerlukan banyak Jalinan endoplasma kasar untuk mensintesis dan
mengangkut protein dan jasad Golgi untuk mengubahsuai, membungkus dan
mengangkut enzim keluar sel

2.2 ORGANISASI SEL  Amoeba bergerak ke arah makanan menggunakan pseudopodium
 Pseudopodium dihulur mengelilingi makanan, lalu membentuk vakuol
Dua jenis organisma
 Organisma unisel makanan.
 Organisma multisel  Vakuol makanan bergabung dengan lisosom dan makanan dicerna oleh enzim

Organisma unisel hidrolisis (lisozim) dalam lisosom
 Organisma satu sel yg menjalankan semua proses hidup iaitu makan,  Makanan yang dicerna diserap manakala makanan yang tidak dicerna
berespirasi, berkumuh, bergerak, bergerak balas terhadap rangsangan,
membiak, membesar. dibuang
 Ia bergantung pada komponen sel dan organel-organel, kerana tidak
mempunyai sebarang organ atau sistem. 7
 Contoh: Amoeba sp. and Paramecium sp.

Perkumuhan Bergerak balas terhadap rangsangan
 Pengosmokawalaturan dijalankan oleh vakuol mengecut  Amoeba sp. bergerak ke arah rangsangan yang sesuai seperti makanan
 Amoeba hidup dalam air tawar yang hipotonik berbanding sitoplasmanya dengan menggunakan pseudopodium.
 Air meresap masuk ke dalam  Amoeba sp. menjauhi rangsangan yang tidak sesuai seperti larutan asid atau
Amoeba sp. secara osmosis dan alkali, cahaya terang dan suhu yang tinggi
dikumpul di dalam vakuol
Pergerakan
mengecut.  Amoeba sp bergerak dengan menghulurkan pseudopodium ke arah
 vakuol mengecut mengembang ke pergerakan.
 Sitoplasma mengalir ke dalam pseudopodium yang dihulurkan.
saiz maksimum,  Pseudopodium yang lain ditarik balik.
 vakuol mengecut mengecut untuk
Pembentukan
menyingkirkan air berlebihan
 Bahan buangan (ammonia) pseudopodium

disingkirkan merentas membran
plasma melalui resapan.

Respirasi Sitoplasma ditolak keluar Amoeba sp.
 Pertukaran gas Amoeba sp. berlaku melalui membran plasma secara resapan untuk membentuk Bergerak ke depan
ringkas. pseudopodium

 Kepekatan oksigen di persekitaran luar adalah lebih tinggi daripada B. Paramecium sp
persekitaran dalam sel. Oleh itu oksigen meresap masuk ke dalam sel secara
resapan ringkas Membran sel : respirasi berlaku Vakuol mengecut: melakukan
secara resapan ringkas pengosmokawalaturan. Air tawar
 kepekatan karbon dioksida dalam sel lebih tinggi daripada persekitaran merentasinya. Oksigen meresap adalah hipotonik terhadap sitoplasma.
luamya. Oleh itu karbon dioksida meresap keluar dari sel secara resapan masuk dan karbon dioksida meresap Air meresap masuk kedalam vakuol
ringkas keluar. Bahan kumuh meresap secara osmosis. Vakuol mengecut
keluar secara resapan ringkas mengembang kesaiz maksimum
Pembiakan ,kemudian mengecut untuk
 Amoeba sp. membiak secara aseks Makronukleus mengawal menyingkir air berlebihan
 Dalam keadaan sesuai, Amoeba sp. membiak secara belahan dedua aktiviti sel
 Dalam keadaan persekitaran tidak sesuai, Amoeba sp. membentuk spora.

Mikronukleus Silia : pukulan silia
mengawal pembiakan menghasilkan pergerakan
dan menolak Makanan
masuk ke alur mulut

Amoeba sp. nukleus sitoplasma dua sel baharu yg Vakuol makanan
membesar ke membahagi membahagi seiras kandungan
saiz tertentu dua genetic terbentuk
Sitoplasma Alur mulut
8 Ektoplasma (luar jernih)
Endoplasma (dalam bergranul)

 Berbentuk selipar.  Nutrien diserap ke dalam sitoplasma manakala makanan yang tidak dicerna
 Permukaan ditutup dengan silia. disingkir melalu liang dubur.
 Mempunyai dua nukleus
Pembiakan
 Makronukleus yang mengandungi aktiviti sel kecuali proses  membiak secara seks melalui konjugasi apabila keadaan tidak sesuai.
pembiakan.  Pertukaran mikronukleus antara dua paramecium berlaku.
 membiak secara aseks melalui belahan dedua apabila keadaan sesuai.
 Mikronukleus yang terlibat dalam proses pembiakan.
 Mempunyai vakuol mengecut pada setiap hujung sel. Belahan dedua (aseks)
 Alur mulut dan sitostom terlibat dalam pemakanan.
Sitoplasma
Pergerakan membahagi

 Bergerak secara pukulan beritma silia. Dua nukleus Dua sel anak
 Gelombang yang terhasil akibat pukulan silia menyebabkan Paramecium sp. membahagi terhasil

berputar dan berpilin sepanjang paksinya semasa bergerak ke hadapan.

Memakan

Konjugasi ( seks)

Dua Paramesium sp membahagi
dari strain yang
berlainan bergabung
di alur mulut.

Pertukaran Dua Paramesium
bahan genetik sp. berpisah

membahagi

 Paramecium sp memakan mikroorganisma. empat Paramesium
 silia sepanjang alur mulut menyapu makanan ke dalam sitostom. sp. terhasil

 Vakuol makanan terbentuk dan bergabung dengan lisosom
 Enzim dimasukkan untuk mencerna makanan dalam vakuol makanan

semasa bergerak dalam sitoplasma.

Rajah: Pembiakan seks : Konjugasi

9

Pengkhususan sel dalam organisma multisel 2. Mencapai saiz yang besar
 Organisma multisel  mempunyai lebih daripada satu sel. 3. Mempunyai struktur yang lebih kompleks
 hidup bermula daripada satu sel tunggal (zigot) yang terbentuk hasil 4. Memperolehi tenaga dari pelbagai makanan
persenyawaan antara gamet jantan dengan gamet betina. 5. Boleh memperolehi sumber dari persekitaran yang tidak boleh dicapai
 Zigot membahagi membentuk dua sel yang seiras, seterusnys empat sel,
lapan sel dan bebola sel yang dipanggil morula oleh organisma unisel.
 Morula berkembang membentuk embrio
 Sel mengalami perubahan bentuk, struktur dan saiz melalui proses OrganisasI sel dalam organisma multisel
pembezaan
 Pembezaan sel : Proses perubahan dari segi saiz, struktur dan  Sel merupakan unit asas benda hidup
bentuk supaya sel boleh melakukan fungsinya dengan lebih cekap  Sekumpulan sel yang mempunyai struktur yang sama dan menjalankan fungsi
 Sel mengalami pengkhususan untuk menjalankan fungsi khusus
 Pengkhususan sel : Perbezaan dari segi saiz, bentuk,dan struktur yang sama menjadi tisu.
membolehkan sel melakukan satu fungsi khusus .  Sekumpulan tisu yang berlainan bergabung dan menjalankan fungsi khusus
 Oleh itu pelbagai fungsi badan dapat dilakukan serentak . Proses
hidup dapat dilaksanakan dengan lancar membentuk organ
 Beberapa organ bekerjasama menjalankan fungsi khusus membentuk satu
Pengkhususan sel dalam organisma multisel
 Pengkhususan sel membolehkan organisma multisel: sistem
1. Beradaptasi dan hidup dalam julat persekitaran yang lebih luas  Semua sistem bekerja secara bersepadu membentuk organisma
 Fungsi semua sistem dikoordinasi dan bekerjasama untuk kemandirian

organisma
 Setiap bahagian dalam organisma multisel diorganisasi berdasarkan:

sell --> tissue --> organ —> system —> organism

Sel
 Merupakan unit asas kehidupan.
 Bentuk dan struktur sel adalah berkait rapat dengan fungsi
 Sel mengalami pembezaan untuk memperolehi struktur yang spesifik dan
mengalami pengkhususan untuk menjadi sel yang spesifik dengan fungsi
yang khusus
 Contoh: Sel darah merah
o Kecil dan berbentuk cakera dwicekung
 untuk meningkatkan jumlah luas permukaan bagi lebih peresapan
oksigen
o Mambran yang fleksibei
 membolehkannya bergerak dalam salur darah yang sempit.
o Mempunyai pigmen hemoglobin
 Pigmen yang berfungsi mengangkut oksigen
o Tiada nukleus
 Untuk menempatkan lebih banyak pigmen hemoglobin

Tisu
 Sekumpulan sel yang serupa yang menjalan suatu fungsi khusus.
 Jenis tisu haiwan:
 Tisu Epitelium
 Tisu otot

10

 Tisu saraf
 Tisu penghubung

Tisu Epitelium
 satu atau lebih lapisan sel.
 tersusun rapat di antara satu sama lain membentuk satu lapisan berterusan
 melapisi permukaan luar (kulit dan ruang mulut)
 permukaan berongga dalam badan (rongga salur pencernaan dan
peparu).
 sel panjang dengan unjuran seperti rambut ( silium)( trakea)
 membentuk kelenjar (kelenjar eksokrin dan kelenjar endokrin).
 Fungsi:
 pelindung daripada jangkitan.
 kecederaan mekanikal,
 penyahidratan.
 membentuk sel goblet yang
merembes mukus

Tisu otot
 tisu yang paling banyak dalam badan.
 terdiri daripada gentian otot.
 Terdapat tiga jenis otot:
 otot licin
 otot rangka
 otot kardium

otot licin
 terdapat di usus, salur
darah, salur kencing dan
salur pembiakan
 Pengecutan dan
pengenduran menghasilkan
pergerakan luar kawal
seperti peristalsis

11

otot rangka  ligamen
 berpaut pada tulang rangka badan o menghubung tulang kepada tulang.
 terdapat pada lengan dan betis
 pengecutan dan pengendurannya  Rawan
menggerakkan tulang o tisu penghubung yang kuat dan fleksibel
o berfungsi memberi sokongan kepada
otot kardiak hidung, telinga
o menutup hujung tulang pada sendi yang
 membina dinding jantung bertindak sebagai kusyen untuk menyerap
 pengecutannya mengepam darah keseluruh tekanan

badan  Tulang
o terdiri daripada sel-sel yang terbenam
Tisu saraf dalam satu matriks kolagen dan
 terdiri daripada neuron atau sel saraf dikeraskan oleh pengenapan mineral
 Fungsi: seperti kalsium fosfat.
 mengesan rangsangan, mengutus o lebih keras daripada rawan.
maklumat dalam bentuk isyarat o melindungi organ dan menyokong badan.
bioelektrik (impuls saraf) ke otot atau
kelenjar.  Tisu darah
 menyelaras dan mengawal aktiviti badan. o Contoh:sel darah merah dihasilkan dalam
sumsum tulang yang terletak di hujung
Tisu penghubung tulang panjang.
 terdiri daripada sel dan gentian yang o peranan dalam pengawalaturan, pengangkutan dan perlindungan.
terasing oleh matriks luar sel.
 Tisu adipos
 Tisu penghubung longgar o sel-sel menyimpan lemak.
o paling banyak terdapat dalam badan o dijumpai di dermis kulit dan di sekeliling
o berfungsi memautkan tisu epitelium organ utama.
dengan tisu di bawahnya o memberi tenaga simpanan , penebatan
o menetapkan organ-organ pada haba dan perlindungan
kedudukannya.

 Tisu penghubung bergentian
o mengandungi banyak gentian kolagen yang
disusun rapat.
o Dijumpai pada tendon, ligamen dan rawan

 tendon
o menghubung tulang kepada otot dan tulang

12

Organ terdiri daripada banyak jenis tisu yang bergabung untuk melakukan sesuatu  dermis.
 fungsi khusus.  terdiri daripada tisu penghubung, tisu saraf, tisu epitelium, dan tisu otot.
contoh organ : jantung, kulit, peparu, ginjal, mata, dan telinga.
  Darah membekalkan oksigen dan nutrien kpd sel
 hujung gentian saraf tersebar di seluruh dermis dan epidermis
 Kulit
 organ yang melapisi seluruh badan.  membentuk reseptor tekanan, suhu, sentuhan, dan kesakitan
 berfungsi sebagai pelindung terhadap jangkitan, kecederaan fizikal, dan  memancarkan impuls saraf ke otak
penyahidratan.  Sel epitelium mengalami pengkhususan membentuk :
 folikel rambut  menghasilkan rambut,
 Kulit ialah organ kerana terdiri daripada pelbagai jenis tisu yang digabungkan  kelenjar peluh  merembeskan peluh,
bersama untuk menjalankan fungsi khusus.  kelenjar minyak  merembeskan sebum pada permukaan kulit.
Sistem

 terdiri daripada beberapa organ yang bekerja secara bersepadu untuk
melakukan sesuatu fungsi khusus.

 Fungsi semua sistem mesti berkoordinasi supaya organisma dapat hidup
dengan sempurna.

 terdiri daripada dua lapisan utama :

 epidermis
 Lapisan kulit paling luar
 terdiri daripada tisu epitelium.
 Sel-sel epitelium sentiasa menjalankan pembahagian sel untuk menggantikan

sel-sel yang mati

13

ORGANISASI SEL DALAM TUMBUHAN Tisu kekal
 tisu matang yang telah atau
Tisu Dalam Tumbuhan sedang mengalami pembezaan
 Dua jenis tisu utama  tiga jenis tisu kekal iaitu:
 Tisu meristem  tisu epidermis,
 Tisu Kekal  tisu asas,
 tisu vaskular.
Tisu Meristem
Tisu epidermis
ciri sel  lapisan paling luar
 kecil  melapisi permukaan
 dinding nipis  luar batang,
 nukleus besar  daun,
 s/p padat  akar tumbuhan muda.
 tiada vakuol  Kebanyakan sel epidermis adalah leper dan mempunyai vakuol yang besar
 sel-sel baru ,giat membahagi dan  Dinding sel epidermis yang terdedah kepada udara diliputi kutikel
tidak mengalami pembezaan o lapisan berlilin yang kalis air
 terletak dihujung pucuk dan hunjung o mengurangkan kehilangan air secara penyejatan,
akar o melindungi daun daripada kecederaan mekanikal,
o menghalang jangkitan penyakit yang dibawa oleh mikroorganisma
Meristem apeks
dihujung pucuk  Sel pengawal

Meristem apeks o Sel epidermis yang mengalami penyesuaian
dihujung akar o Mengandungi kloroplas
o ditemui di antara sel epidermis daun.
o mengawal penutupan dan pembukaan stoma

14

 akar rambut Tisu vaskuiar
o Sel epidermis akar  terdiri daripada :
mempunyai unjuran panjang  tisu xilem
o menambahkan luas  tisu floem
permukaan untuk
penyerapan air daripada Xilem
tanah  terdiri daripada

Tisu asas salur xilem yang
 terdiri daripada memanjang dan
 tisu parenkima, bersambungan
 tisu kolenkima. antara satu dengan
 tisu sklerenkima lain dari akar ke
 Tisu-tisu ini membentuk sebahagian besar tumbuhan. daun.
 Tiada sitoplasma 
Sel parenkima membolehkan
 sel paling ringkas pengangkutan air dan garam mineral terlarut dari akar ke bahagian lain tumbuhan.
 Paling kurang mengalami pengkhususan  Dinding berlignin memberi sokongan dan kekuatan mekanikal kepada tumbuhan.
 dinding sel nipis  Merupakan sel mati
 vakuol besar.
 menyimpan kanji dan gula. 15
 memberi sokongan kesegahan dan bentuk
kepada tumbuhan herba

Tisu kolenkima
 dinding sel yang ditebal secara tidak
seragam terutamanya pada bucu-
bucunya dengan pektin.
 memberi sokongan kepada
 tumbuhan tidak berkayu
(tumbuhan herba),
 batang muda,
 petiol.

Tisu sklerenkima
 dinding sel yang ditebalkan oleh lignin
 merupakan tisu mati.
 memberi sokongan dan kekuatan
mekanikal kepada bahagian tumbuhan
yang matang

Floem  Bunga  proses pendebungaan dan pembiakan

 terdiri daripada sel tiub
 tapis dan sel rakan
sel tiub tapis tersusun
 hujung ke hujung
Mengangkut sebatian
organik seperti sukrosa
dan asid amino dari daun
ke bahagian tumbuhan
yang lain seperti akar
dan buah
sel rakan mengandungi
banyak mitokondrion
untuk membekalkan
tenaga

Organ Dan Sistem Dalam Tumbuhan

 Tumbuhan berbunga terdiri daripada dua sistem utama

 sistem akar

 sistem pucuk

 Sistem akar terdiri daripada semua akar tumbuhan

 Sistem pucuk terdiri daripada organ batang, daun, pucuk, bunga, dan buah PENGAWALATURAN PERSEKITARAN DALAM

 Daun terdiri daripada tisu asas, tisu epidermis, dan tisu vascular Persekitaran dalam organisma multisel
 terdiri daripada:
 Fungsi  melakukan fotosintesis
 bendalir interstis  memenuhi ruang antara sel dan sentiasa membasahi
 Batang terdiri drp tisu asas (parenkima) tisu epidermis, dan tisu vascular
sel
 Fungsi :  plasma darah
 Pertukaran nutrien dan bahan buangan
 menyokong daun berlaku antara bendalir interstis dengan
plasma darah dalam kapilari darah
pada kedudukan  Persekitaran dalam dipengaruhi oleh :
 faktor fizikal : suhu, tekanan darah, dan
menegak Sel epidermis tisu epidermis
 membolehkan tekanan osmosis
 faktor kimia : kandungan garam dan
penyerapan cahaya
gula serta nilai pH
matahari yang  faktor-faktor fizikal dan komposisi kimia

maksimum semasa Sel parenkima Tisu parenkima persekitaran dalam dikawal atur supaya
berada dalam keadaan optimum bagi
fotosintesis. membolehkan sel berfungsi dengan cekap.

Batang Dikotiledon

Sel salur xilem Tisu vaskular

16

HOMEOSTASIS  Efektor :
 Proses pengekalan persekitaran dalam supaya berada dalam keadaan 1. Salur darah pada kulit mengembang
optimum  lebih banyak darah mengalir ke permukaan bawah kulit.
 Membolehkan proses metabolisme berlaku pada kadar yang optimum  lebih banyak haba hilang ke persekitaran.
 Melibatkan mekanisme suap balik negative 2. Kelenjar peluh dirangsang oleh sistem saraf
 menurunkan nilai faktor fizikal atau kimia yang meningkat kembali ke  merembeskan lebih banyak peluh
aras normal. menurunkan suhu badan melalui penyejatan
 Meningkatkan nilai faktor fizikal atau kimia yang menurun kembali ke 3. Otot erector mengendur
aras normal.  bulu roma mendatar
 kurang haba diperangkap
Nilai meningkat Mekanisme Suapbalik negatif
dari aras normal pembetulan  suhu badan kembali pada aras normal.

Nilai normal Nilai normal Kepekatan Karbon Dioksida Dan Oksigen Dalam Aliran Darah
Sistem terlibat:
Nilai menurun Mekanisme 1. Sistem respirasi,
2. sistem peredaran darah,
dari aras normal pembetulan Suapbalik negatif 3. sistem saraf

 Tiga komponen terlibat dalam homeostasis:  Sistem peredaran darah mengangkut oksigen dari peparu ke sel-sel badan.
 Karbon dioksida diangkut ke peparu untuk disingkirkan
 Reseptor : mengesan rangsangan (perubahan persekitaran dalam)  Penurunan kepekatan oksigen dan peningkatan kepekatan karbon dioksida

dan menghasilkan impuls saraf dalam darah semasa aktiviti fizikal dikesan oleh sistem saraf
 kadar pernafasan dan kadar denyutan jantung akan meningkat supaya
 Pusat Kawal Atur : memproses maklumat dan menentukan gerakbalas
kepekatan karbon dioksida dan oksigen kembali normal
yang sesuai oleh efektor
Aras Glukosa Darah
 Efektor : menghasilkan gerakbalas yang sesuai untuk mengembalikan dikawal atur oleh:
1. kelenjar endokrin,
persekitaran dalam ke keadaan asal. 2. sistem peredaran darah
3. sistem pencernaan
Penglibatan Pelbagai Sistem Dalam Mengekalkan Persekitaran Dalam Yang Optimum
 Kandungan glukosa dipersekitaran dalam dibekalkan oleh system pencernaan
Suhu Badan  System endokrin (pancreas) merembeskan hormone insulin dan glucagon

Sistem terlibat:
1. Sistem Integumen (kulit dan kelenjar peluh)
2. Sistem saraf (reseptor dan neuron)
3. Sistem endokrin (kelenjar tiroid)
4. Sistem peredaran darah (darah, salur darah)
5. Sistem otot (otot erector, otot licin)

 Apabila suhu badan meningkat melebihi normal (rangsangan)
 Reseptor pada kulit mengesan peningkatan suhu dan maklumat
dihantar ke hipotalamus.
 Hipotalamus menghantar maklumat ke efektor seperti salur darah
dan kelenjar peluh.

17

Tekanan Osmosis Darah PETA KONSEP
Dikawal atur oleh:
1. System saraf
2. System endokrin
3. System peredaran darah
4. Sistem perkumuhan
 Peningkatan tekanan osmosis dikesan oleh osmoreseptor (system saraf)
 Impuls dihantar ke pusat kawalatur di hipotalamus (system saraf)
 Kelenjar pituitary (system endokrin) dirangsang merembes hormone ADH
 Lebih banyak air diserap semula dari tubul nefron kedalam kapilari darah
 Tekanan osmosis darah menurun ke aras normal
 Air kencing terhasil sedikit dan pekat
 Penurunan tekanan osmosis dikesan oleh osmoreseptor (system saraf)
 Impuls dihantar ke pusat kawalatur di hipotalamus (system saraf)
 Kelenjar adrenal (system endokrin) dirangsang merembes aldosteron
 Lebih banyak garam diserap semula dari tubul nefron kedalam kapilari darah
 Tekanan osmosis darah meningkat ke aras normal
 Air kencing terhasil banyak dan cair

Aras pH
dikawal atur oleh
1. sistem respirasi,
2. sistem peredaran darah,
3. sistem perkumuhan.
 pH darah dan bendalir interstis dikekalkan dengan mengawal atur kepekatan
ion hidrogen (H+),ion hidroksil (OH"), dan ion hidrogen karbonat (HC03~).

Menghargai Keunikan Sel
 Sel ialah unit asas bagi semua hidupan yang mampu berfungsi secara sendiri
 Organel yang terdapat dalm sel bekerjasama secara harmoni untuk sel
berrfungsi secara optimum
 Contoh: penghasilan enzim luar sel
 Nukleus mengandungi maklumat
untuk sintesis protein tertentu
 Maklumat dihantar ke ribosom oleh
RNA
 Ribosom mensintesis protein
 Jalinan endoplasma kasar
menghantar protein ke Jasad Golgi
melalui vesikel angkutan
 Jasad Golgi mengubahsuai protein
kepada enzim dan diremberkan
keluar oleh vesikel rembesan

18