รวมเล่มนวัตกรรมการเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร

ก ในกระแสโลกาภิวัตน์ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน ทำให้ประเทศไทยมีความจำเป็นที่ต้อง ปฏิรูปการศึกษาเพื่อให้การศึกษาไทยมีคุณภาพและแข่งขันกับสังคมโลกได้ การเรียน การสอน จึงมีความจำเป็นจะต้องเปลี่ยนจากการยึดผู้สอนเป็นศูนย์กลางมาเป็นผู้เรียน เป็นศูนย์กลางและพัฒนาให้ผู้เรียนได้คิดเป็น ทำเป็นและแก้ปัญหาเป็น เอกสารป ระกอบ การเรียน กลุ่มสาระการเรียน รู้วิท ยาศาสต ร์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนเทศบาลท่าอิฐ กองการศึกษา เทศบาลเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ เล่มนี้ ผู้จัดทำได้จัดทำขึ้นเพื่อจัด กระบวนการเรียนรู้ตามตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้แกนกลาง กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 อันประกอบ ไปด้วยองค์ความรู้ ทักษะหรือกระบวนการเรียนรู้และคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ที่กำหนดให้ผู้เรียนทุกคนจำเป็นต้องเรียนรู้ในแต่ละเรื่อง โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์ซึ่งผู้เรียน จะต้องมีการนำความรู้และกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ไปใช้ในการศึกษา ค้นคว้า หาความรู้และแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ การคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผล คิดวิเคราะห์ คิดสร้างสรรค์และจิตวิทยาศาสตร์ ตามมาตรฐานการเรียนรู้ ซึ่งมีเรื่องย่อยทั้งหมด 3 เรื่อง คือ เรื่องที่ 1 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น และ เรื่องที่ 2 การแข็งตัว เรื่องที่ 3 การระเหิด และการระเหิดกลับ เอกสารป ระกอบ การเรียน กลุ่มสาระการเรียน รู้วิท ยาศาสต ร์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 ใช้ในการจัดกิจกรรมการเรียน การสอน โดยเน้นให้ผู้ศึกษาได้ลงมือปฏิบัติจริง ส่งเสริมทักษะกระบวนการ ทางวิทยาศาสตร์ กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ทักษะการสืบค้นข้อมูล กระบวนการคิด อย่างมีเหตุผลและ การนำความรู้ไปใช้ประโยชน์ โดยครูเป็นผู้ให้คำปรึกษา แนะนำ และคอยอำนวยความสะดวก ตลอดจนติดตามผลการศึกษาอย่างใกล้ชิด สุดารัตน์ นนท์คลัง คำนำ

ข หน้า คำนำ ก สารบัญ ข คำแนะนำสำหรับครู 1 คำแนะนำสำหรับนักเรียน 2 ผังมโนทัศน์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร 3 การวิเคราะห์หลักสูตร 4 แบบทดสอบก่อนเรียน 6 การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 11 ใบความรู้ เรื่อง การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 12 ใบงานที่ 1.1 การทดลองการหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 17 ใบงานที่ 1.2 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 19 การแข็งตัว 20 ใบความรู้ เรื่อง การแข็งตัว 21 ใบงานที่ 2.1 การทดลองการแข็งตัว 22 การระเหิด และการระเหิดกลับ 25 ใบความรู้ เรื่อง การระเหิด และการระเหิดกลับ 26 ใบงานที่ 3.1 การทดลองการระเหิด และการระเหิดกลับ 29 ใบงานที่ 3.2 การระเหิด และการระเหิดกลับ 32 แบบทดสอบหลังเรียน 33 ภาคผนวก 37 เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน 38 เฉลยใบงานที่ 1.1 การทดลองการหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 39 สารบัญ

ค หน้า เฉลยใบงานที่ 1.2 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น 40 เฉลยใบงานที่ 2.1 การทดลองการแข็งตัว 41 เฉลยใบงานที่ 3.1 การทดลองการระเหิด และการระเหิดกลับ 43 เฉลยใบงานที่ 3.2 การระเหิด และการระเหิดกลับ 44 เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน 45 แบบบันทึกคะแนนความก้าวหน้า 46 บรรณานุกรม 47 สารบัญ (ต่อ)

1 เอกสารป ระกอบ การเรียน กลุ่มสาระการเรียน รู้วิท ยาศาสต ร์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 เป็นสื่อประกอบการจัดกิจกรรม การเรียนรู้ ซึ่งใช้เวลาในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ 5 ชั่วโมง ควรปฏิบัติดังนี้ 1. ศึกษาเอกสารประกอบการเรียนและเนื้อหาสาระอย่างละเอียด พร้อมทั้ง ทำความเข้าใจกับเนื้อหาก่อนการใช้เอกสารประกอบการเรียน 2. เตรียมเอกสารประกอบการเรียนให้ครบถ้วนและเพียงพอกับจำนวน นักเรียน 3. ชี้แจงให้นักเรียนทราบลำดับขั้นตอนและวิธีการใช้เอกสารประกอบ การเรียนอย่างชัดเจน 4. ชี้แจงให้นักเรียนทราบเกี่ยวกับบทบาทของนักเรียนในการจัดกิจกรรม การเรียนรู้โดยใช้เอกสารประกอบการเรียนและความซื่อสัตย์โดยไม่ลอกเพื่อน ไม่ให้เพื่อน ทำให้หรือไม่ดูเฉลยก่อนลงมือทำใบงาน 5. แจ้งจุดประสงค์การเรียนรู้ให้นักเรียนทราบ 6. ดำเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ตามเรื่องที่กำหนดไว้ในแผนการจัด การเรียนรู้และทำแบบทดสอบก่อนเรียน 7. ครูให้นักเรียนศึกษาใบความรู้และทำใบงาน 8. สังเกตความตั้งใจของนักเรียน ความสนใจในการเรียน ความรับผิดชอบใน การทำงานของนักเรียนอย่างใกล้ชิด เพื่อประเมินผลด้านทักษะและคุณลักษณะ ที่พึงประสงค์จากการปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้ระหว่างเรียน 9. เวลาในการจัดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้เอกสารประกอบการเรียน ของนักเรียนแต่ละคนอาจไม่เท่ากัน ครูควรยืดหยุ่นตามความเหมาะสมและสถานการณ์ 10.ครูให้นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนเพื่อประเมินความก้าวหน้า ของนักเรียนหลังจากเรียนจบในแต่ละเรื่อง คำแนะนำสำหรับครู

2 ในการศึกษาเอกสารประกอบการเรียน กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 นักเรียนควรปฏิบัติ ตามคำแนะนำดังนี้ 1. นักเรียนอ่านคำชี้แจงเกี่ยวกับเอกสารประกอบการเรียนและคำแนะนำ ในการใช้เอกสารประกอบการเรียนสำหรับนักเรียนให้เข้าใจก่อนลงมือทำงานหรือ ทำการศึกษาทุกครั้ง 2. นักเรียนทำแบบทดสอบก่อนเรียนเพื่อประเมินความรู้เดิมของนักเรียน 3. นักเรียนศึกษาเนื้อหาจากเอกสารประกอบการเรียนและศึกษาค้นคว้า ความรู้จากใบความรู้และทำใบงานด้วยความตั้งใจ โดยมีครูคอยแนะนำและให้คำปรึกษา 4. ในการทำกิจกรรมการเรียนรู้ตามเอกสารประกอบการเรียนทุกเรื่อง ครูให้นักเรียนปฏิบัติด้วยความตั้งใจและซื่อสัตย์ต่อตนเอง 5. นักเรียนทำแบบทดสอบหลังเรียนเพื่อดูความก้าวหน้าในการเรียน ของนักเรียนหลังทำใบงานโดยใช้เอกสารประกอบการเรียน 6. หากนักเรียนยังไม่สามารถปฏิบัติได้ตามกรอบกิจกรรมการเรียนรู้ ของแต่ละใบงาน นักเรียนสามารถรับเอกสารประกอบการเรียนไปศึกษาและฝึกปฏิบัติ เพิ่มเติมนอกเวลาเรียน เพื่อเพิ่มเติมทักษะและความชำนาญมากยิ่งขึ้น คำแนะนำสำหรับนักเรียน

3 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนเทศบาลท่าอิฐ กองการศึกษา เทศบาลเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ ผังมโนทัศน์ ของแข็ง ของเหลว ความร้อนเพิ่มขึ้น ความร้อนลดลง การกลายเป็นไอ การระเหิด การแข็งตัว การระเหิดกลับ การหลอมเหลว การควบแน่น การ เปลี่ยนแปลง สถานะ ของสาร แก๊ส

4 กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 โรงเรียนเทศบาลท่าอิฐ กองการศึกษา เทศบาลเมืองอุตรดิตถ์ จังหวัดอุตรดิตถ์ สาระที่ 2 วิทยาศาสตร์กายภาพ มาตรฐาน ว 2.1 เข้าใจสมบัติของสาร องค์ประกอบของสาร ความสัมพันธ์ระหว่างสมบัติ ของสารกับโครงสร้างและแรงยึดเหนี่ยวระหว่างอนุภาค หลักและธรรมชาติของการเปลี่ยนแปลง สถานะของสาร การเกิดสารละลาย และการเกิดปฏิกิริยาเคมี ตัวชี้วัด ว 2.1 ป.5/1 อธิบายการเปลี่ยนสถานะของสาร เมื่อทำให้สารร้อนขึ้นหรือเย็นลง โดยใช้ หลักฐานเชิงประจักษ์ สาระสำคัญ สารที่อยู่รอบตัวเรามีหลายชนิด สารแต่ละชนิดที่พบในชีวิตประจำวันอาจมีสถานะเป็น ของแข็ง ของเหลว หรือแก๊ส ซึ่งสารอาจเปลี่ยนจากสถานะหนึ่งไปเป็นอีกสถานะหนึ่งได้ โดยอาศัยการ เพิ่มหรือลดความร้อนให้แก่สารไปจนถึงระดับหนึ่ง เรียกว่า การเปลี่ยนสถานะ การหลอมเหลว เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นของเหลว โดยเมื่อเพิ่มความร้อน ให้กับสารที่อยู่ในสถานะของแข็งจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็น ของเหลว การกลายเป็นไอ เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นแก๊ส โดยเมื่อเพิ่มความร้อนให้กับ สารที่อยู่ในสถานะของเหลวจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นสถานะ แก๊ส เรียกว่าการกลายเป็นไอ ซึ่งแบ่งได้ 2 กระบวนการ ได้แก่ การระเหย เป็นการเปลี่ยนสถานะจาก ของเหลวที่อยู่บริเวณผิวหน้าไปเป็นแก๊ส และการเดือด เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวโดยเพิ่ม ความร้อนจนถึงจุดเดือดจนเป็นแก๊ส การควบแน่น เป็นการเปลี่ยนสถานะจากแก๊สเป็นของเหลว โดยเมื่อลดความร้อนให้กับสารที่ อยู่ในสถานะแก๊สจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากแก๊สเป็นของเหลว การแข็งตัว เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นของแข็ง โดยเมื่อลดความร้อนให้กับสาร ที่อยู่ในสถานะของเหลวจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นของแข็ง การระเหิด เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นแก๊ส โดยเมื่อเพิ่มความร้อนให้กับสารที่อยู่ ในสถานะของแข็งบางชนิดจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นแก๊ส โดยไม่ ผ่านการเป็นของเหลว การระเหิดกลับ เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของแก๊สเป็นของแข็ง โดยเมื่อลดความร้อนให้กับ สารที่อยู่ในสถานะแก๊สบางชนิดจนถึงระดับหนึ่งจะทำให้สารนั้นเปลี่ยนสถานะจากของแก๊สเป็น ของแข็ง โดยไม่ผ่านการเป็นของเหลว การวิเคราะห์หลักสูตร

5 รายการ จุดประสงค์การเรียนรู้ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น ด้านความรู้ (K) 1. นักเรียนอธิบายการหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่นของสารได้ ด้านทักษะ/กระบวนการ (P) 1. นักเรียนสามารถทดลองการหลอมเหลว การกลายเป็น ไอ และการควบแน่น ได้ 2. นักเรียนสามารถทำใบงานได้ ด้านคุณธรรม จริยธรรมและค่านิยม (A) 1. ใฝ่เรียนรู้ 2. ความเชื่อมั่นในตนเอง 3. ความมีระเบียบวินัย 4. มีความรับผิดชอบในการทำงาน 5. การร่วมกิจกรรมอย่างมีความสุข การแข็งตัว ด้านความรู้ (K) 1. นักเรียนสามารถอธิบายการแข็งตัวของสารได้ ด้านทักษะ/กระบวนการ (P) 1. นักเรียนสามารถทดลองการแข็งตัวของสารได้ 2. นักเรียนสามารถทำใบงานได้ ด้านคุณธรรม จริยธรรมและค่านิยม (A) 1. ใฝ่เรียนรู้ 2. ความเชื่อมั่นในตนเอง 3. ความมีระเบียบวินัย 4. มีความรับผิดชอบในการทำงาน 5. การร่วมกิจกรรมอย่างมีความสุข

6 รายการ จุดประสงค์การเรียนรู้ การระเหิด และการระเหิดกลับ ด้านความรู้ (K) 1. นักเรียนสามารถอธิบายการระเหิด และระเหิดกลับ ของสารได้ ด้านทักษะ/กระบวนการ (P) 1. นักเรียนสามารถทดลองการระเหิดและการระเหิดกลับ ได้ 2. นักเรียนสามารถทำใบงานได้ ด้านคุณธรรม จริยธรรมและค่านิยม (A) 1. ใฝ่เรียนรู้ 2. ความเชื่อมั่นในตนเอง 3. ความมีระเบียบวินัย 4. มีความรับผิดชอบในการทำงาน 5. การร่วมกิจกรรมอย่างมีความสุข

7 คำชี้แจง ให้เขียนเครื่องหมายกากบาท () ทับตัวอักษรหน้าคำตอบที่ถูกต้อง 1. การเปลี่ยนสถานะจากของเหลวไปเป็นแก๊สเรียกว่าอะไร ก. การระเหิด ข. การกลายเป็นไอ ค. การแข็งตัว ง. การหลอมเหลว 2. ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสถานะของสารโดยการระเหิด ก. ของแข็ง -> แก๊ส ข. ของแข็ง -> ของเหลว ค. แก๊ส -> ของแข็ง ง. ของเหลว -> ของแข็ง 3. การทำไอศกรีม เป็นการเปลี่ยนสถานะของสารแบบใด ก. การระเหิด ข. การระเหย ค. การแข็งตัว ง. การหลอมเหลว แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร

8 4. เมื่อวางแก้วที่ใส่น้ำเย็นปล่อยไว้สักครู่ พบว่าเกิดหยดน้ำเกาะบริเวณรอบ ๆ แก้ว เป็นการเปลี่ยนสถานะของสารแบบใด ก. การระเหิดกลับ ข. การควบแน่น ค. การแข็งตัว ง. การหลอมเหลว รูปการเปลี่ยนแปลงสถานะต่อไปนี้ประกอบการตอบคำถาม ข้อ 5 - 6 5. ภาพหมายเลขใด เป็น การหลอมเหลว ก. หมายเลข 1 ข. หมายเลข 2 ค. หมายเลข 3 ง. หมายเลข 4 6. การเปลี่ยนสถานะในรูปแบบใดเกิดขึ้นได้เมื่อสารได้รับความร้อน และรูปใด เกิดขึ้นเมื่อสารสูญเสียความร้อน ตามลำดับ ก. 1 กับ 2 ข. 2 กับ 3 ค. 1 กับ 4 ง. 3 กับ 4

9 8. ไอน้ำ หิมะ เกิดจากการเปลี่ยนสถานะในรูปแบบใด ก. ระเหิด ข. ละลาย ค. หลอมเหลว ง. การระเหิดกลับ 9. การเปลี่ยนแปลงของ B และ F คือการเปลี่ยนแปลงสถานะของสารแบบใด ตามลำดับ ก. การระเหิดกลับ และการระเหิด ข. การระเหิด และการควบแน่น ค. การควบแน่น และการระเหิดกลับ ง. การระเหิดกลับ และการความแน่น 7. วัฏจักรของน้ำ เป็นการเปลี่ยนแปลงของสารตามข้อใด ก. การละลาย ข. การเปลี่ยนรูปร่าง ค. การเปลี่ยนสถานะ ง. การเกิดปฏิกิริยาเคมี

10 10. การกระทำใดเป็นสาเหตุที่ทำให้สารเปลี่ยนสถานะได้ ก. การทำให้สารเปลี่ยนสี ข. การเพิ่มมวลสารมากขึ้น ค. การลดปริมาตรของสาร ง. การทำให้อุณหภูมิของสารเปลี่ยนไป

11 เรื่องที่ 1 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น

12 การเปลี่ยนสถานะของสาร เนื่องจากนักวิทยาศาสตร์ได้แบ่งสมบัติของสารออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ สมบัติทางกายภาพ และสมบัติทางเคมี ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงของสารจึง แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่ บทเรียนนี้จะกล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ นั่นก็คือ การเปลี่ยนสถานะของสาร ซึ่งเป็นเรื่องที่เป็นพื้นฐานที่นักเรียนต้องทำความเข้าใจ เพื่อเป็นพื้นฐานสำคัญในการเรียนใน ขั้นต่อไป และสามารถอธิบายปรากฏการณ์ต่าง ๆ ของสารรอบตัวได้ ใบความรู้ที่ 1 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น การเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ ( Physical Change ) เป็นการเปลี่ยนแปลงที่ทำให้ ลักษณะของสารเปลี่ยนแต่องค์ประกอบของสารยังคงเดิม นั่นคือ สารที่เปลี่ยนแปลง นั้นยังคงเป็นสารเดิมไม่ได้เปลี่ยนเป็นสารใหม่ และการเปลี่ยนแปลงนี้สามารถเปลี่ยน กลับสภาพเดิมได้โดยวิธีง่าย ๆ เช่น น้ำเปลี่ยนสถานะจากของเหลวกลายเป็นไอน้ำ องค์ประกอบก็ยังเป็น H2O และไอน้ำก็ควบแน่นกลายเป็นน้ำได้โดยวิธีง่าย ๆ 1 1 01 การเปลี่ยนแปลงทางเคมี ( Chemical Change ) เป็นการเปลี่ยนแปลงที่มีสาร ใหม่เกิดขึ้น ซึ่งสารใหม่จะมีสมบัติต่างไปจากสารเดิมและการทำสารใหม่ให้กลับไป เป็นสารเดิมทำได้ยาก เช่น การเผาแก๊สไฮโดรเจนในอากาศ แก๊สไฮโดรเจนจะทำ ปฏิกิริยากับแก๊สออกซิเจนเกิดเป็นน้ำซึ่งมีสมบัติต่างจากแก๊สไฮโดรเจนและแก๊ส ออกซิเจน และเมื่อต้องการทำให้น้ำเปลี่ยนไปเป็นแก๊สไฮโดรเจนและแก๊สออกซิเจนก็ ทำได้ยาก ซึ่งการเปลี่ยนแปลงทางเคมีสามารถเขียนแทนด้วยสมการเคมีดังเช่น ตัวอย่าง 2H2 + O2 - > 2H2O 1 1 02

13 ภาพที่ 1 แผนภาพแสดงการเปลี่ยนสถานะของสาร ที่มา: http://www.sittichok2890.wordpress.com การเปลี่ยนสถานะของสาร เกี่ยวข้องกับแรงยึดเหนี่ยวระหว่างโมเลกุล ทำให้เกิด ปรากฏการณ์ต่าง ๆ เช่น การหลอมเหลว การควบแน่น การระเหิด เป็นต้น นอกจากนี้ยัง เป็นที่มาของสมบัติต่าง ๆ ของสาร เช่น จุดเดือด จุดหลอมเหลว จุดเยือกแข็ง เป็นต้น เมื่อของแข็งได้รับความร้อน โมเลกุลของสารได้รับพลังงานเพิ่มขึ้น ทำให้แต่ละโมเลกุล มีพลังงานในตัวเองสูงขึ้นจนถึงระดับที่สามารถเอาชนะแรงดึงดูดระหว่างโมเลกุล ทำให้โมเลกุล สามารถเคลื่อนที่ได้เป็นอิสระเพิ่มขึ้น จึงเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นของเหลว อุณหภูมิที่ ของแข็งเปลี่ยนเป็นของเหลวก็คือ จุดหลอมเหลว ของสารนั้น ๆ และหากให้ความร้อนแก่ ของเหลวต่อไป พลังงานภายในโมเลกุลของของเหลวจะมีค่าเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนกระทั่งสามารถ เอาชนะแรงยึดเหนี่ยวระหว่างโมเลกุลของของเหลว โมเลกุลของของเหลวบางส่วนจึงเปลี่ยน สถานะกลายเป็นไอ เมื่อของเหลวได้รับพลังงานความร้อนขึ้น สัดส่วนของสารที่กลายเป็นไอก็ จะมีมากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อความดันไอของสารมีค่าสูงเท่ากับความดันบรรยากาศ สารทั้งหมด เปลี่ยนสถานะจากของเหลวเป็นแก๊ส อุณหภูมิที่เกิดปรากฏการณ์ ดังกล่าวคือ จุดเดือดของ สาร ถ้ายังให้ความร้อนแก่แก๊สต่อไปอีก แก๊สก็จะมีอุณหภูมิสูงขึ้นอีก

14 การเปลี่ยนแปลงสถานะของสารเป็นการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ มีหลายลักษณะ ดังนี้ กระบวนการที่เกิดขึ้นเมื่อเพิ่มความร้อนให้กับของแข็ง อนุภาคภายในของแข็ง จะมีพลังงาน จลน์เพิ่มขึ้น อนุภาคเกิดการสั่นมากขึ้นและมีการถ่ายเทพลังงานให้กับอนุภาคข้างเคียงอย่าง ต่อเนื่อง จนกระทั่งบางอนุภาคเหล่านั้นมีพลังงานสูงกว่าแรงยึดเหนี่ยวระหว่างอนุภาค อนุภาค ของของแข็งจึงเคลื่อนที่และอยู่ห่างกันมากขึ้น ของแข็งจึงเปลี่ยนสถานะเป็นของเหลว ของแข็ง ของเหลว การหลอมเหลว (เพิ่มความร้อน) การหลอมเหลว (Melting)

15 ภาพที่ 2 น้ำแข็งกำลังหลอมเหลว ที่มา: https://www.girlsallaround.com/amazing-ice/ เป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นเมื่อเพิ่มความร้อนให้กับของเหลว ทำให้อนุภาคของของเหลว มีพลังงานเพิ่มขึ้น เมื่ออนุภาคเหล่านั้นมีพลังงานสูงกว่าแรงยึดเหนี่ยวระหว่างอนุภาค จะทำให้ อนุภาคของของเหลวแยกออกจากกัน ของเหลวจะเปลี่ยนเป็นแก๊สในที่สุด กระบวนการนี้ เรียกว่า การกลายเป็นไอ เรียกอุณหภูมิที่ทำให้อนุภาคชนะแรงยึดเหนี่ยวของของเหลวได้ว่า จุดเดือด ( boiling point ) ภาพที่ 3 ของเหลวกำลังกลายเป็นไอ ที่มา: https:// s://sulichaminmin2554.wordpress.com/tag/การระเหย/ การกลายเป็นไอ (Evaporation) ของเหลว แก๊ส การกลายเป็นไอ (เพิ่มความร้อน)

16 การกลายเป็นไอ แบ่งได้ 2 กระบวนการ ได้แก่ • การระเหย เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวที่อยู่บริเวณผิวหน้าไปเป็นแก๊ส • การเดือด เป็นการเปลี่ยนสถานะจากของเหลวโดยเพิ่มความร้อนจนถึงจุดเดือด จนเป็นแก๊ส เป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นเมื่อลดความอุณหภูมิ และเพิ่มความดันของแก๊ส จนถึงระดับ หนึ่ง อนุภาคของแก๊สจะมีพลังงานจลน์น้อยลง ทำให้อนุภาคเคลื่อนที่ช้าลงและเคลื่อนที่เข้า ใกล้กันมากขึ้น ทำให้เกิดแรงยึดเหนี่ยวระหว่างโมเลกุลมากขึ้น และในที่สุดจะสามารถทำให้ โมเลกุลรวมกันเป็นสารในสถานะของเหลว ภาพที่ 4 ไอน้ำกลายเป็นหยดน้ำ ที่มา: https://www.google.com/ Condensation-การควบแน่น การควบแน่น (Condensation) แก๊ส ของเหลว การควบแน่น (ลดความร้อน)

17 วัสดุ – อุปกรณ์การทดลอง (1 ชุด ต่อ 1 กลุ่ม) ➢ ชาม 1 ใบ ➢ หลอดทดลอง 1 หลอด ➢ บีกเกอร์ขนาด 250 มิลลิลิตร 1 ใบ ➢ กระจกนาฬิกา 1 อัน ➢ ชุดตะเกียงแอลกอฮอล์ 1 ชุด วิธีการทดลอง 1. แบ่งกลุ่ม จากนั้นช่วยกันสังเกตน้ำแข็งก้อน แล้วช่วยกันกำหนดปัญหาและ ตั้งสมมติฐานเกี่ยวกับการเพิ่มหรือลดความร้อนให้น้ำแข็งก้อน และบันทึกผลลงในสมุด 2. พยากรณ์ว่า เมื่อเพิ่มหรือลดความร้อนให้น้ำแข็งก้อนจะเกิดการเปลี่ยนแปลง อย่างไร 3. ทำการทดลอง เพื่อตรวจสอบผลการพยากรณ์ ดังนี้ 1) ใส่น้ำแข็งก้อนลงในบีกเกอร์ 2-4 ก้อน จากนั้นตั้งทิ้งไว้ประมาณ 10 นาที สังเกตการเปลี่ยนแปลงของน้ำแข็งและบันทึกผล 2) นำบีกเกอร์จาก ข้อ 1) มาตั้งไฟอ่อน ๆเป็นเวลา 5 นาที สังเกตบริเวณปาก บีกเกอร์ และบันทึกผล 3) ดับไฟ แล้วนำกระจกนาฬิกาวางบนปากกเกอร์ จากนั้นนำน้ำแข็งวางไว้ช้างบน กระจกนาฬิกา 2-3 ก้อน สังเกตบริเวณใต้กระจกนาฬิกาและบันทึกผล 4. นำเสนอผลการทดลองหน้าชั้นเรียน แล้วร่วมกันอภิปรายและสรุปผล ใบงานที่ 1.1 การทดลอง การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น ➢ น้ำแข็งก้อน 5-6 ก้อน ➢ ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อัน ➢ เกลือ 1 ถุง ➢ น้ำแข็งป่น 3/4 ของชาม

18 ตารางบันทึกผล (6 คะแนน) คำชี้แจง : ให้นักเรียนบันทึกผลการพยากรณ์ และผลการทดลอง ลงในตารางตามความ จริง การทดลอง การเปลี่ยนแปลงของน้ำแข็งก้อน การพยากรณ์ ผลการทดลอง 1. ใส่น้ำแข็งก้อนลงในบีกเกอร์ 2-4 ก้อน จากนั้นตั้งทิ้งไว้ ประมาณ 10 นาที 2. นำบีกเกอร์จาก ข้อ 1) มาตั้งไฟอ่อน ๆเป็นเวลา 5 นาที 3. นำกระจกนาฬิกาวางบน ปากบีกเกอร์ จากนั้นนำ น้ำแข็งวางไว้ช้างบนกระจก นาฬิกา 2-3 ก้อน สรุปผลการทดลอง (4 คะแนน)

19 คำชี้แจง : ให้นักเรียนยกตัวอย่างสถานการณ์ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งเขียนแผนภาพ แสดงการหลอมเหลว การกลายเป็นไอ และการควบแน่นของสถานการณ์ที่ยกตัวอย่าง (10 คะแนน) สถานการณ์ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร แผนภาพ การหลอมเหลว สถานการณ์ ...................................................... ...................................................... ...................................................... การกลายเป็นไอ สถานการณ์ ...................................................... ...................................................... ...................................................... การควบแน่น สถานการณ์ ...................................................... ...................................................... ...................................................... ใบงานที่ 1.2 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น

20 เรื่องที่ 2 การแข็งตัว

21 เป็นกระบวนการการเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร จากของเหลวเปลี่ยนสถานะเป็น ของแข็ง ซึ่งจำเป็นต้องถ่ายเทพลังงานภายในออกมาในรูปของการคายความร้อน เช่น น้ำ เปลี่ยนสถานะเป็น น้ำแข็ง มีการคายความร้อนเพื่อลดแรงสั่นสะเทือนของโมเลกุล เพื่อให้ พันธะไฮโดรเจนสามารถยึดเหนี่ยวโมเลกุลให้จับตัวกันเป็นโครงสร้างผลึก ภาพที่ 5 น้ำกลายเป็นน้ำแข็ง ที่มา: https://www.google.com/ก้อนน้ำแข็ง ใบความรู้ที่ 2 การแข็งตัว ของเหลว ของแข็ง การแข็งตัว (ลดความร้อน) การแข็งตัว ( Freezing)

22 วัสดุ - อุปกรณ์การทดลอง (1 ชุด ต่อ 1 กลุ่ม) ➢ น้ำผลไม้ 1 กล่อง ➢ น้ำแข็งป่น 1 ถัง ➢ เกลือแกง 3 ถุง ➢ แก้วเยติ1 ใบ ➢ แก้วพลาสติกใสหรือขวดพลาสติก 1 ใบ ➢ ไม้เสียบลูกชิ้นกลุ่มละ 1 ไม้ วิธีการทดลอง 1. นักเรียนพยากรณ์ว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับน้ำผลไม้ เมื่อนำน้ำผลไม้ใส่ในหลอดทดลอง แซ่ลงในอ่างน้ำแข็ง 2. เทน้ำผลไม้ลงในหลอดทดลอง 3. นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอดทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มีน้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ หลอดทั้ง 1 ให้ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป 4 นาที ให้เสียบ ไม้ลูกชิ้นลงในหลอดทดลอง 4. สังเกตการเปลี่ยนแปลงของน้ำผลไม้และบันทึกผลเมื่อเวลาผ่านไป 2 นาที 4 นาที และเมื่อจนน้ำผลไม้ทั้งหมดเปลี่ยนสถานะ โดยให้ตัวแทนบันทึกภาพ และวิดีโอของน้ำ ผลไม้ในหลอดไว้เพื่อบันทึกผล 5. เมื่อน้ำผลไม้แข็งตัวแล้ว ให้นำหลอดทดลองไปแช่ในน้ำที่อยู่ในบีกเกอร์ แล้วค่อยๆ ดึงไม้เสียบลูกชิ้นออกจากหลอดทดลอง ไปใส่ไว้ในแก้วพลาสติก ใบงานที่ 2.1 การทดลอง การแข็งตัว ➢ น้ำเปล่า 1 ขวด ➢ หลอดทดลอง 1 อัน ➢ กรรไกร 1 อัน ➢ โทรศัพท์มือถือกลุ่มล่ะ 1 เครื่อง ➢ บีกเกอร์

23 ตารางบันทึกผล (5 คะแนน) คำชี้แจง : ให้นักเรียนบันทึกผลการพยากรณ์ และผลการทดลอง ลงในตารางตามความ จริง นักเรียนคิดว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับน้ำผลไม้ เมื่อนำน้ำผลไม้ใส่ในหลอดทดลอง แซ่ลงในอ่างน้ำแข็ง การทดลอง การเปลี่ยนสถานะของน้ำผลไม้ ผลการทดลอง รูปภาพ นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป 2 นาที นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป 4 นาที นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป .........นาที

24 สรุปผลการทดลอง (1 คะแนน) อภิปรายผลการทดลอง (4 คะแนน) 1. เกล็ดน้ำแข็งที่เกิดขึ้นมีสถานะใด และมีสมบัติอย่างไร 2. เมื่อเวลาผ่านไป น้ำผลไม้และเกล็ดน้ำแข็งมีการเปลี่ยนแปลง อย่างไร 3. วาดแผนภาพการเปลี่ยนแปลงสถานะของ น้ำผลไม้และเกล็ดน้ำแข็ง

25 เรื่องที่ 3 การระเหิด และ การระเหิดกลับ

26 เป็นกระบวนการที่ของแข็งมีการดูดความร้อนเข้าไปถึงระดับหนึ่งแล้วมีเปลี่ยน สถานะไปเป็นแก๊สโดยไม่ผ่านการเป็นของเหลวก่อน เรียกว่า การระเหิด ซึ่งสารดังกล่าว ต้องเป็นสารประกอบที่มีความดันไอสูง สมบัติเฉพาะตัวของสารนี้สามารถนำไปใช้แยกสารเนื้อ ผสมที่เป็นของแข็งออกจากกัน โดยของแข็งชนิดหนึ่งมีสมบัติระเหิดได้ เช่น การบูรกับเกลือ แกง เมื่อให้ความร้อนการบูรจะกลายเป็นไอแยกออกจากเกลือแกง เมื่อดักไอของการบูรด้วย ภาชนะที่เย็นจะได้การบูรเป็นของแข็งแยกออกมา ใบความรู้ที่ 3 การระเหิด และการระเหิดกลับ ของแข็ง แก๊ส การระเหิด (เพิ่มความร้อน) การระเหิด ( Sublimation )

27 ภาพที่ 6 การระเหิดของน้ำแข็งแห้ง ที่มา: https://www.google.com/น้ำแข็งแห้ง เป็นกระบวนการการเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร จากแก๊ส กลายเป็นของแข็ง โดยไม่ผ่านสถานะของเหลว ใช้ความเย็นในการก่อตัว ภาพที่ 7 การระเหิดกลับของหิมะ ที่มา: https://www.google.com/เกล็ดหิมะ แก๊ส ของแข็ง การแข็งตัว (ลดความร้อน) การระเหิดกลับ ( Deposition )

28 ภาพที่ 8 การเปลี่ยนสถานะของน้ำ ที่มา: https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/33067 จากภาพที่ 8 เมื่อเพิ่มพลังงานความร้อนให้แก้วซึ่งบรรจุน้ำแข็ง น้ำแข็งจะดูดกลืนความร้อนนี้ ไว้ โดยยังคงรักษาอุณหภูมิ0 °C คงที่ไม่เปลี่ยนแปลง จนกว่าน้ำแข็งจะละลายหมดก้อน ความร้อน ที่ถูกดูดกลืนเข้าไปจะทำลายพันธะไฮโดรเจนในโครงสร้างผลึกน้ำแข็ง ทำให้น้ำแข็งเปลี่ยนสถานะ เป็นของเหลว เรียกว่า การหลอมเหลว และเมื่อเพิ่มพลังงานความร้อนให้แก้วซึ่งบรรจุน้ำ น้ำจะ ดูดกลืนความร้อนนี้ไว้โดยยังคงรักษาอุณหภูมิ100°C คงที่ไม่เปลี่ยนแปลง จนกว่าน้ำจะระเหย กลายเป็นไอน้ำหมดแก้ว เรียกว่า การกลายเป็นไอ หรือการระเหย แต่เมื่อลดความร้อนลงถึงระดับ หนึ่ง แก๊สจะเปลี่ยนสถานะเป็นของเหลว เรียกว่า การควบแน่น ซึ่งน้ำจำเป็นต้องถ่ายเทพลังงาน ภายในออกมาในรูปของการคายความร้อน เพื่อลดแรงดันของระหว่างโมเลกุล และถ้าลดความร้อนต่อไปอีกจนถึงระดับหนึ่ง ของเหลวจะเปลี่ยนสถานะเป็นของแข็ง เรียกว่า การแข็งตัว ซึ่งน้ำจำเป็นต้องถ่ายเทพลังงานภายในออกมาในรูปของการคายความร้อน เพื่อลดแรงสั่นสะเทือนของโมเลกุล เพื่อให้พันธะไฮโดรเจนสามารถยึดเหนี่ยวโมเลกุลให้จับตัวกัน เป็นโครงสร้างผลึก การที่น้ำเปลี่ยนจากสถานะจากของแข็งเป็นแก๊สโดยตรง โดยไม่ผ่านการเป็น ของเหลวก่อน เรียกว่า การระเหิด การที่น้ำเปลี่ยนจากสถานะแก๊สเป็นของแข็ง โดยไม่ผ่านการ เป็นของเหลวก่อน เรียกว่า การระเหิดกลับ

29 วัสดุ – อุปกรณ์การทดลอง (1 ชุด ต่อ 1 กลุ่ม) ➢ ช้อนตวง 2 อัน ➢ เกลือแกง 2 ช้อน ➢ นาฬิกาจับเวลา 1 เรือน ➢ ที่จับหลอดทดลอง 1 อัน ➢ ชุดตะเกียงแอลกอฮอล์ 1 ชุด ➢ ตะแกรงวางหลอดทดลอง 1 อัน ➢ หลอดทดลองขนาดใหญ่ 2 หลอด ➢ ขาตั้งและที่จับหลอดทดลอง 1 ชุด วิธีการทดลอง 1. แบ่งกลุ่ม แล้วสังเกตลักษณะทางกายภาพ เช่น สถานะ กลิ่น ของเกล็ดไฮ โอดีนและ เกลือแกง จากนั้นบันทึกผลลงในสมุด 2. ช่วยกันตั้งสมมติฐานว่า เมื่อเพิ่มหรือลดความร้อนให้กับเกล็ดไฮโอดีนและ เกลือแกงจะ ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างไร แล้วบันทึกผล 3. ให้แต่ละกลุ่มร่วมกันพยากรณ์และบันทึกผลว่า เมื่อนำเกล็ดไฮโอดีนและ เกลือแกง ใส่หลอดทดลองที่ 1 และ 2 ตามลำดับ จากนั้นนำไปแชในน้ำเดือด แล้วต่อด้วย นำไปแช่ ในน้ำเย็น จะเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างไร 4. ทำการทดลองเพื่อตรวจสอบผลการพยากรณ์ โดยใช้ช้อนตวงเกล็ดไอโอดีน ใส่ลงใน หลอดทดลองประมาณ 1-2 ซ้อน แล้วปิดปากหลอดทดลองด้วยลุกยาง 5. ตวงน้ำปริมาตร 150 มิลลิลิตร ใส่ลงในบีกเกอร์ แล้วนำไปตั้งไฟ ใบงานที่ 3.1 การทดลอง การระเหิด และการระเหิดกลับ ➢ จุกยาง 2 อัน ➢ ไม้ขีดไฟ 1 กลัก ➢ เกล็ดไอโอดีน 2 ช้อน ➢ น้ำอุณหภูมิห้อง 150 มิลลิลิตร 1 ใบ ➢ บีกเกอร์ใส่น้ำผสมน้ำแข็ง 1 ใบ ➢ บีกเกอร์ขนาด 250 มิลลิลิตร 1 ใบ ➢ กระบอกตวงขนาด 150 มิลลิลิตร 1 ใบ

30 6. เมื่อน้ำในบีกเกอร์เดือดให้ใช้ที่จับหลอดทดลองยึดหลอดทดลองที่มีเกล็ดไฮ โอดีนไว้กับขาตั้ง แล้วจุ่มหลอดทดลองลงในน้ำเดือดประมาณ 2 นาที สังเกตการ เปลี่ยนแปลง ภายในหลอดทดลองและบันทึกผล 7. เมื่อครบ 2 นาที ให้นำหลอดทดลองออกมาตั้งทิ้งไว้ที่อุณหภูมิห้องประมาณ 1 นาทีจากนั้นให้นำไปจุ่มลงในบีกเกอร์ที่มีน้ำเย็นจัด ทิ้งไว้ประมาณ 3-5 นาที แล้วสังเกต การเปลี่ยนแปลงภายในหลอดทดลองและบันทึกผล 8. ทำการทดลองข้อ 4.-7. ซ้ำ โดยเปลี่ยนจากเกล็ดไอโอดีนเป็นเกลือแกง 9. ร่วมกันอภิปรายและสรุปผลการทำกิจกรรมเกี่ยวกับการเปลี่ยนสถานะของ เกล็ดไฮโอดีน และเกลือแกงภายในชั้นเรียน

31 ตารางบันทึกผล (6 คะแนน) คำชี้แจง :ให้นักเรียนบันทึกผลการพยากรณ์ และผลการทดลอง ลงในตารางตามความจริง การทดลอง เกลือแกง เกล็ดไอโอดีน การพยากรณ์ ผลการ ทดลอง การพยากรณ์ ผลการ ทดลอง น ำ ห ล อด ท ด ล อง ล งแ ช่ใ น น้ำเดือดประมาณ 2 นาที นำหลอดทดลองออกมาตั้งทิ้งไว้ ที่อุณหภูมิห้องประมาณ 1 นาที แล้วแช่ทิ้งไว้ในน้ำเย็นจัด สรุปผลการทดลอง (4 คะแนน)

32 1. ให้นักเรียนยกตัวอย่างสถานการณ์ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งเขียนแผนภาพแสดง การระเหิด และการระเหิดกลับของสถานการณ์ที่ยกตัวอย่าง (8 คะแนน) 2. "ลูกเหม็นช่วยดับกลิ่นและไล่แมลงในที่ต่าง ๆ ได้" จากข้อความ นักเรียนคิดว่าจะนำ ลูกเหม็นไปวางไว้ในตู้เสื้อผ้าเพื่อดับกลิ่นและไล่แมลงหรือไม่ เพราะอะไร (2 คะแนน) สถานการณ์ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร แผนภาพ การระเหิด สถานการณ์ ...................................................... ...................................................... ...................................................... การระเหิดกลับ สถานการณ์ ...................................................... ...................................................... ...................................................... ใบงานที่ 3.2 การระเหิด และการระเหิดกลับ

33 คำชี้แจง ให้เขียนเครื่องหมายกากบาท () ทับตัวอักษรหน้าคำตอบที่ถูกต้อง 1. การเปลี่ยนสถานะจากของเหลวไปเป็นแก๊สเรียกว่าอะไร ก. การระเหิด ข. การแข็งตัว ค. การกลายเป็นไอ ง. การหลอมเหลว 2. ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสถานะของสารโดยการระเหิด ก. ของเหลว -> ของแข็ง ข. ของแข็ง -> ของเหลว ค. แก๊ส -> ของแข็ง ง. ของแข็ง -> แก๊ส 3. การทำไอศกรีม เป็นการเปลี่ยนสถานะของสารแบบใด ก. การแข็งตัว ข. การระเหย ค. การระเหิด ง. การหลอมเหลว แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร

34 4. เมื่อวางแก้วที่ใส่น้ำเย็นปล่อยไว้สักครู่ พบว่าเกิดหยดน้ำเกาะบริเวณรอบ ๆ แก้ว เป็นการเปลี่ยนสถานะของสารแบบใด ก. การระเหิดกลับ ข. การแข็งตัว ค. การควบแน่น ง. การหลอมเหลว รูปการเปลี่ยนแปลงสถานะต่อไปนี้ประกอบการตอบคำถาม ข้อ 5 - 6 5. ภาพหมายเลขใด เป็น การหลอมเหลว ก. หมายเลข 1 ข. หมายเลข 4 ค. หมายเลข 3 ง. หมายเลข 2 6. การเปลี่ยนสถานะในรูปแบบใดเกิดขึ้นได้เมื่อสารได้รับความร้อน และรูปใด เกิดขึ้นเมื่อสารสูญเสียความร้อน ตามลำดับ ก. 1 กับ 2 ข. 1 กับ 4 ค. 2 กับ 3 ง. 3 กับ 4

35 8. ไอน้ำ หิมะ เกิดจากการเปลี่ยนสถานะในรูปแบบใด ก. การระเหิดกลับ ข. ละลาย ค. หลอมเหลว ง. ระเหิด 9. การเปลี่ยนแปลงของ B และ F คือการเปลี่ยนแปลงสถานะของสารแบบใด ตามลำดับ ก. การระเหิดกลับ และการระเหิด ข. การควบแน่น และการระเหิดกลับ ค. การระเหิด และการควบแน่น ง. การระเหิดกลับ และการความแน่น 7. วัฏจักรของน้ำ เป็นการเปลี่ยนแปลงของสารตามข้อใด ก. การละลาย ข. การเปลี่ยนรูปร่าง ค. การเปลี่ยนสถานะ ง. การเกิดปฏิกิริยาเคมี

36 10. การกระทำใดเป็นสาเหตุที่ทำให้สารเปลี่ยนสถานะได้ ก. การทำให้สารเปลี่ยนสี ข. การเพิ่มมวลสารมากขึ้น ค. การทำให้อุณหภูมิของสารเปลี่ยนไป ง. การลดปริมาตรของสาร

37 ภาคผนวก

38 ข้อที่ คำตอบ 1 ข 2 ก 3 ค 4 ข 5 ข 6 ค 7 ค 8 ง 9 ค 10 ง เฉลย แบบทดสอบก่อนเรียน เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร

39 ตารางบันทึกผล (6 คะแนน) คำชี้แจง : ให้นักเรียนบันทึกผลการพยากรณ์ และผลการทดลอง ลงในตารางตามความ จริง การทดลอง การเปลี่ยนแปลงของน้ำแข็งก้อน การพยากรณ์ ผลการทดลอง 1. ใส่น้ำแข็งก้อนลงในบีกเกอร์ 2-4 ก้อน จากนั้นตั้งทิ้งไว้ ประมาณ 10 นาที ตามความคิดของนักเรียน น้ำแข็งก้อนกลายเป็นของเหลว 2. นำบีกเกอร์จาก ข้อ 1) มาตั้งไฟอ่อน ๆเป็นเวลา 5 นาที ตามความคิดของนักเรียน น้ำในบีกเกอร์เดือด และมีไอน้ำลอยขึ้นข้างบน 3. นำกระจกนาฬิกาวางบน ปากบีกเกอร์ จากนั้นนำ น้ำแข็งวางไว้ช้างบนกระจก นาฬิกา 2-3 ก้อน ตามความคิดของนักเรียน มีหยดน้ำเกาะอยู่ด้านล่าง ของกระจกนาฬิกา สรุปผลการทดลอง (4 คะแนน) จากการทำกิจกรรม พบว่า การเพิ่มหรือลดความร้อนมีผลทำให้สารเปลี่ยนสถานะ - เมื่อเพิ่มความร้อนกับของแข็ง ทำให้เกิดการเปลี่ยนสถานะเป็นของเหลว เรียกว่า การหลอมเหลว - เมื่อเพิ่มพลังงานความร้อนกับของเหลว ทำให้เกิดการเปลี่ยนสถานะไปเป็นไอน้ำหรือแก๊ส เรียกว่า การกลายเป็นไอ - เมื่อลดความร้อนในไอน้ำลง ทำให้เกิดการเปลี่ยนสถานะกลับมาเป็นของเหลว เรียกว่า การควบแน่น เฉลยใบงานที่ 1.1 การทดลอง การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น

40 คำชี้แจง : ให้นักเรียนยกตัวอย่างสถานการณ์ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งเขียนแผนภาพ แสดงการหลอมเหลว การกลายเป็นไอ และการควบแน่นของสถานการณ์ที่ยกตัวอย่าง (10 คะแนน) ตัวอย่างคำตอบ สถานการณ์ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร แผนภาพ การหลอมเหลว สถานการณ์ การที่ช็อกโกแลตแท่งละลาย เมื่ออากาศร้อน การกลายเป็นไอ สถานการณ์ การทาแอลกอฮอล์เช็ดแผลแล้ว แอลกอฮอลหายไป การควบแน่น สถานการณ์ มีหยดน้ำเกาะที่ข้างแก้วน้ำเย็น เฉลยใบงานที่ 1.2 การหลอมเหลว การกลายเป็นไอ การควบแน่น ช็อกโกแลตแท่ง (ของแข็ง) ช็อกโกแลตละลาย (ของเหลว) การหลอมเหลว (เพิ่มความร้อน) แอลกอฮอล์เช็ดแผล (ของเหลว) ไอแอลกอฮอล์ (แก๊ส) การกลายเป็นไอ (เพิ่มความร้อน) ไอน้ำ (แก๊ส) หยดน้ำ (ของเหลว) การควบแน่น (ลดความร้อน)

41 ตารางบันทึกผล (5 คะแนน) นักเรียนคิดว่าจะเกิดอะไรขึ้นกับน้ำผลไม้ เมื่อนำน้ำผลไม้ใส่ในหลอดทดลอง แซ่ลงในอ่างน้ำแข็ง ตามความคิดของนักเรียน การทดลอง การเปลี่ยนสถานะของน้ำผลไม้ ผลการทดลอง รูปภาพ นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป 2 นาที น้ำผลไม้ยังเป็นของเหลว อยู่ ตามผลที่นักเรียนถ่าย นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป 4 นาที น้ำผลไม้เริ่มเปลี่ยนเป็น เกล็ดน้ำแข็งเล็กน้อย ตามผลที่นักเรียนถ่าย นำน้ำผลไม้ที่ใส่ในหลอด ทดลองแช่ลงในแก้วเยติกที่มี น้ำแข็งผสมเกลือ แล้วจับ ขยับวนเป็นวงกลม พร้อมกับ ตั้งนาฬิกาจับเวลา เมื่อผ่านไป .เวลาที่น้ำผลไม้แข็งตัว ทั้งหมด.นาที น้ำผลไม้แข็งตัวเป็นเกล็ด น้ำแข็งทั้งหมด ตามผลที่นักเรียนถ่าย เฉลยใบงานที่ 2.1 การทดลอง การแข็งตัว

42 สรุปผลการทดลอง (1 คะแนน) เมื่อทำให้ของเหลวสูญเสียความร้อนหรือเย็นของเหลวสามารถเปลี่ยนสถานะเป็นของแข็ง เรียกการเปลี่ยนสถานะนี้ว่า การแข็งตัว อภิปรายผลการทดลอง (4 คะแนน) 1. เกล็ดน้ำแข็งที่เกิดขึ้นมีสถานะใด และมีสมบัติอย่างไร มีสถานะเป็นของแข็ง เมื่อสัมผัสแล้วรู้สึกเย็น 2. เมื่อเวลาผ่านไป น้ำผลไม้และเกล็ดน้ำแข็งมีการเปลี่ยนแปลง อย่างไร มีการเปลี่ยนสถานะของน้ำผลไม้ที่เป็นของเหลว เนื่องจาก น้ำผลไม้สูญเสียความร้อน เกิดขึ้นจากการทำให้น้ำผลไม้เย็นลง โดยน้ำผลไม้จะเปลี่ยนเป็นเกล็ดน้ำแข็งซึ่งมีสถานะ เป็นของแข็ง 3. วาดแผนภาพการเปลี่ยนแปลงสถานะของ น้ำผลไม้และเกล็ดน้ำแข็ง น้ำผลไม้ (ของเหลว) เกล็ดน้ำแข็ง (ของแข็ง) การแข็งตัว (ลดความร้อน)

43 ตารางบันทึกผล (6 คะแนน) คำชี้แจง :ให้นักเรียนบันทึกผลการพยากรณ์ และผลการทดลอง ลงในตารางตามความจริง ตัวอย่างการบันทึก การทดลอง เกลือแกง เกล็ดไอโอดีน การพยากรณ์ ผลการ ทดลอง การพยากรณ์ ผลการ ทดลอง น ำ ห ล อด ท ด ล อง ล งแ ช่ใ น น้ำเดือดประมาณ 2 นาที ไม่ เปลี่ยนแปลง ไม่ เปลี่ยนแปลง กลายเป็น ไอสีม่วง กลายเป็น ไอสีม่วง นำหลอดทดลองออกมาตั้งทิ้งไว้ ที่อุณหภูมิห้องประมาณ 1 นาที แล้วแช่ทิ้งไว้ในน้ำเย็นจัด ไม่ เปลี่ยนแปลง ไม่ เปลี่ยนแปลง ไอสีม่วง กลับไปเป็น เกล็ดไอโอดีน ไอสีม่วง กลับไปเป็น เกล็ดไอโอดีน สรุปผลการทดลอง (4 คะแนน) จากการทำกิจกรรม พบว่า เมื่อเพิ่มความร้อนกับเกล็ดไอโอดีน จะทำให้ เกล็ดไอโอดีนเกิดการเปลี่ยนสถานะจากของแข็งกลายเป็นไอหรือแก๊สโดยไม่ผ่านสถานะ ของเหลว เรียกว่า การระเหิด และเมื่อมีการลดความร้อนให้กับไอของเกล็ดไอโอดีน จะทำให้เกิดการเปลี่ยนสถานะจากไอกลับมาเป็นของแข็งอีกครั้งโดยไม่ผ่านสถานะ ของเหลว เรียกว่า การระเหิดกลับ ส่วนเกลือแกงจะไม่เกิดการเปลี่ยนสถานะ เฉลยใบงานที่ 3.1 การทดลอง การระเหิด และการระเหิดกลับ

44 1. ให้นักเรียนยกตัวอย่างสถานการณ์ในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งเขียนแผนภาพแสดง การระเหิด และการระเหิดกลับของสถานการณ์ที่ยกตัวอย่าง (8 คะแนน) ตัวอย่างคำตอบ 2. "ลูกเหม็นช่วยดับกลิ่นและไล่แมลงในที่ต่าง ๆ ได้" จากข้อความ นักเรียนคิดว่าจะนำ ลูกเหม็นไปวางไว้ในตู้เสื้อผ้าเพื่อดับกลิ่นและไล่แมลงหรือไม่ เพราะอะไร (2 คะแนน) ㆍนำไปวาง เพราะเมื่อเราวางลูกเหม็นในตู้เสื้อผ้าไว้สักระยะหนึ่ง ความร้อนในตู้เสื้อผ้าจะทำให้ ลูกเหม็นเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นไอหรือแก๊สโดยไอของลูกเหม็นจะส่งกลิ่นและสามารถช่วยไล่ แมลงต่างๆ ให้ออกไปจากตู้เสื้อผ้าได้ ㆍ ไม่นำไปวาง เพราะเมื่อเราวางลูกเหม็นในตู้เสื้อผ้าไว้สักระยะหนึ่ง ความร้อนในตู้เสื้อผ้าจะทำให้ ลูกเหม็นเปลี่ยนสถานะจากของแข็งเป็นไอหรือแก๊สทำให้ลูกเหม็นมีกลิ่นที่รุนแรงติดเสื้อผ้าได้ หากเราสูดดมเป็นเวลานานๆ อาจทำให้เกิดอันตรายต่อระบบทางเดินหายใจ (ตอบได้ทั้ง 2 อย่างแล้วแต่เหตุผลในการตอบ) สถานการณ์ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร แผนภาพ การระเหิด สถานการณ์ การระเหิดของเกล็ดพิมเสน การระเหิดกลับ สถานการณ์ การที่ไอน้ำกลายเป็นหิมะ เฉลยใบงานที่ 3.2 การระเหิด และการระเหิดกลับ ไอน้ำ (แก๊ส) หิมะ (ของแข็ง) การระเหิดกลับ (ลดความร้อน) เกล็ดพิมเสน (ของแข็ง) ไอพิมเสน (แก๊ส) การระเหิด (เพิ่มความร้อน)

45 ข้อที่ คำตอบ 1 ค 2 ง 3 ก 4 ค 5 ง 6 ข 7 ค 8 ก 9 ข 10 ค เฉลย แบบทดสอบหลังเรียน เรื่อง การเปลี่ยนแปลงสถานะของสาร

46 ชื่อ – นามสกุล_______________________________________ แบบทดสอบ คะแนนเต็ม คะแนนที่ทำได้ หมายเหตุ ก่อนเรียน 10 หลังเรียน 10 ผลการพัฒนาความก้าวหน้า ใบงาน คะแนนเต็ม คะแนนที่ทำได้ หมายเหตุ ใบงานที่ 1.1 10 ใบงานที่ 1.2 10 ใบงานที่ 2.1 10 ใบงานที่ 3.1 10 ใบงานที่ 3.2 10 รวมทั้งสิ้น ลงชื่อ ผู้บันทึก ( สุดารัตน์ นนท์คลัง ) ตำแหน่งครู วิทยฐานะครูเชี่ยวชาญ โรงเรียนเทศบาลท่าอิฐ แบบบันทึกคะแนนความก้าวหน้า