Eastside Learning Academy

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

Art class

TEACHER: เเสง
PEE BALL เเละ
เงา
ศทศัิลปน2021

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

พนื ฐานของแสงและเงา
แสง หมายถึง สงิ ทีทําใหเ้ รามองเหน็ วตั ถุ จะมี 2 ลักษณะ ไดแ้ ก่

1. เกิดขึนจากธรรมชาติ 2. เกิดจากมนุษย์สรา้ งขึน

เช่น แสงจากดวงอาทิตย์ แสงจากดวงจันทร์ แสงจากดวงดาว เปนต้น เช่น หลอดไฟ ไฟฉาย โคมไฟ เทียน เปนต้น

แสงชว่ ยท าใหม้ องเหน็ สงิ ต่างๆ ไดอ้ ยา่ งชดั เจน นอกจากนนั แสงยงั ทําใหเ้ กิดเงาของวตั ถุ ซงึ เงานจี ะอยูใ่ นทิศทางตรงขา้ มกับแสงเสมอ
ทังแสงและเงาชว่ ยทําใหเ้ กิดระยะความตืนลึกของภาพในการเขยี นภาพระบายสี เราสามารถใชส้ ตี ่างๆแสดงแสงและเงาได

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ แสงสวา่ งจดั (HIGH LIGHT)
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา
คือ บรเิ วณของวัตถุทีถูกแสงสว่างโดยตรงและมากทีสุด การวาดถ้าเปน
ลักษณะของแสง วัตถุแข็งหรอื เปนเงามัน ควรทิงส่วนทีแสงสว่างทีสุดใหเ้ ปนกระดาษขาวได้
เลยแต่ถ้าเปนวัตถุ แสงเงาในการวาดเส้นช่วยใหง้ านวาดเส้นทีได้ออกมา
ประกอบดว้ ย 5 ลักษณะ เหมือนจรงิ ยิงค่าของน้ าหนักสีมีค่าระดับมากเท่าไหรก่ ็จะเพิมค่าของความ
เหมือนมากเท่านัน

แสงสวา่ ง (LIGHT)

คือ บรเิ วณทีไม่ถูกแสงกระทบโดยตรงจะเปนแสงเรอื มๆเทาการวาดให้
แรเงาแบบเกลียเรยี บจากนาํ หนักเงามาจนถึงแสงสว่าง

เงา (SHADOW)

คือ บรเิ วณทีถูกแสงน้อยทีสุด การวาดควรเน้นส่วนทีเปนเงาใหเ้ ข้ม และ
เน้นเส้นรอบนอก (OUT LINE) ดังนันการประกอบกันระหว่างแสงสว่างจัด
แสงสว่าง และเงาจะเกิดเปนภาพสามมิติหรอื ภาพวาดทีมีชีวิต

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ แสงสะท้อน (REFLECT LIGHT)
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา
คือ บรเิ วณทีมีแสงของวัตถุโดยรอบสะท้อนเข้ามาในวัตถุนัน ไม่ว่าจะเปนใน
ลักษณะของแสง ด้านของแสงหรอื เงาจะได้รบั อิทธิพลของแสงสะท้อนนีได้เหมือนกัน

ประกอบดว้ ย 5 ลักษณะ เงาตกกระทบหรอื เงาของวตั ถุ (CASTSHADOW)

จะอยู่ด้านเงามืดของวัตถุเสมอเปนเงาของวัตถุทีตกกระทบพืน เงาของ
วัตถุจะเปนเช่นไรขึนอยู่กับรูปทรงของวัตถุและมุมของแสงทีมากระทบ

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

ลักษณะของเงา

สว่ นทีแสงสง่ ไปไมถ่ ึงโดยมวี ตั ถหุ รอื สงิ ของบงั เอาไว้

เงาตกทอดจะมรี ปู รา่ งเหมอื นวตั ถนุ นั ๆ เชน่ วตั ถรุ ปู สเี หลียม เงาตกทอด
ก็เปนสเี หลียมเหมอื นรปู รา่ งของวตั ถนุ นั ๆ เงาจะชดั หรอื ไมช่ ดั อยูท่ ีแสงถ้า
แสงสวา่ งจดั เงาก็จะชดั ถ้าแสงสวา่ งนอ้ ยเงาก็ไมช่ ดั เงาของวตั ถมุ ากนอ้ ย
เพยี งใดขนึ อยูก่ ับแสงสวา่ งทีมากระทบวตั ถนุ นั แสงสวา่ งนอ้ ยเงาทีเกิดขนึ
กับวตั ถกุ ็จะนอ้ ย ถ้าแสงสวา่ งจดั มากเงาของวตั ถทุ ีปรากฏก็จะเขม้ ชดั มาก
ขนึ ดว้ ย ลักษณะของเงาตกทอดนนั สามารถแยกไดเ้ ปน 2 ประเภท ดงั น

1. เงาตกทอด หมายถึง แสงสวา่ งทีมากระทบวตั ถแุ ล้วเกิดเปนเงาตกทอด
ไปยงั พนื ทีทีวตั ถนุ นั วางอย

2. เงาคาบเกียว หมายถึง แสงสวา่ งทีมากระทบวตั ถแุ ล้วเกิดเปนเงา
ตกทอดไปยงั พนื และมวี ตั ถใุ กล้เคียงวางอยูห่ รอื วางอยูใ่ กล้ผนงั เงาทีใกล้
ผนงั เงาทีเกิดขนึ ก็จะเกิดจากพนื และทอดไปยงั วตั ถใุ กล้เคียง

แสงและเงาชว่ ยใหก้ ารวาดเสน้ แรเงาดเู ปนสามมติ ิหรอื เหมอื นจรงิ มาก
ทีสดุ ดงั นนั ผทู้ ีฝกวาดรปู จงึ ควรต้องศึกษาเรอื งของแสงเงาก่อน

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

นาํ หนกั แสงและเงา

แสงและเงา (LIGHT AND SHADOW) ในการวาดภาพลายเสน้ นนั นาํ หนกั แสงเงาเปนสงิ ที
สาํ คัญอยา่ งยงิ ในการทํางาน

เพราะแสงเงาจะชว่ ยทําใหผ้ ลงานทีสรา้ งสรรค์ออกมาเหมอื นจรงิ มากยงิ ขนึ การวาดภาพทีมกี ารแสดงนาํ หนกั แสงเงาทีชดั เจนนนั จะถ่ายทอดตามสายตาทีมองเหน็ เชน่
ความลึก ตืน หนา บาง นนู เรยี บ โค้ง เวา้ ไดช้ ดั เจนมากกวา่ ภาพทีแสดงดว้ ยเสน้ เพยี งเสน้ เดยี ว จะใชค้ ่านาํ หนกั แสงเงาทังหมด 10 ระดบั ในการศึกษาเพอื ใหผ้ ลงานทีออกมานนั
สมจรงิ มากยงิ ขนึ
1).ภาพแสงเงา 2 ระยะ หมายถึง ภาพทีแสดงเพยี ง 2 ระยะสว่ นใหญจ่ ะเหน็ เงาเปนเพยี งแผน่ บางๆเนน้ สว่ นรายละเอียด (DETAIL) นอ้ ง
2).ภาพแสงเงา 3 ระยะ หมายถึง ภาพทีแสดงนาํ หนกั แสงเงาค่อนขา้ งชดั เจนมากกวา่ ภาพ 2 ระยะ เหน็ รายละเอียดไดม้ ากกวา่ แสดงสว่ นทีเปนแสงสวา่ งและเงามดื ไดช้ ดั เจนกวา่
3).ภาพแสงเงากลมกลืน หมายถึง ภาพทีแสดงแสงเงาใกล้เคียงธรรมชาติมากทีสดุ รายละเอียดชดั เจนจะเปนภาพวาดทีมลี ักษณะเหมอื นจรงิ มาก

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

นาํ หนกั แสงและเงา

https://youtu.be/3hW01MyXToc

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

ทิศทางของแสง

เรยี นรทู้ ิศทางของแสงกัน เพราะแมว้ า่ แสงทีมแี หล่งกําเนดิ มาจากทีเดยี วกันแต่หากวา่ มที ิศทางทีแตกต่างกันจะสง่ ต่อมติ ิของภาพ หรอื อารมณข์ องภาพได้ ดงั นนั ในการ
ถ่ายภาพไมว่ า่ จะมอื ใหมห่ รอื มอื อาชพี สงิ ทีควรพจิ ารณาอีกอยา่ งคือความเหมาะสมของทิศทางของแสง โดยเราสามารถแบง่ ทิศทางของแสงออกเปน 4 ทิศทางใหญๆ่ ดงั นี

เเสง ทิศทางทีเเสงตกกระทบจากดา้ นบน

เงาบนวตั ถุ

เงาตกทอด

1). ทิศทางแสงบน คือแหล่งกําเนดิ แสงจะอยูบ่ นหวั เราหรอื มุมสงู นนั เอง ยกตัวอยา่ ง การถ่ายภาพในตอนกลางวนั ดวงอาทิตยจ์ ะอยูด่ า้ นบนหวั เราแสงทีออกมาจะมคี วาม
เขม้ สงู และกระจายเต็มพนื ที และจะทําใหเ้ กิดเงาตกกระทบทางดา้ นล่างของวตั ถุ แสงในทิศทางนไี มเ่ หมาะในการถ่ายภาพคนเพราะวา่ จะเกิดเงาบรเิ วณใต้ตา ปาก และจมูก
การถ่ายภาพทีเหมาะสมกับแสงในทิศทางนี เชน่ การถ่ายภาพกิจกรรมทัวๆ ไป เชน่ การแสดงต่างๆ ภาพการแขง่ ขนั กีฬา เนอื งจากแสงจากทิศทางดงั กล่าวจะมคี วามแรง
และมกั จะไมถ่ กู บดบงั จากวตั ถอุ ืนๆ

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

ทิศทางของแสง

เเสง เงาบนวตั ถุ

ทิศทางทีเเสงตกกระทบจากดา้ นขา้ ง

เงาตกทอด

2). ทิศทางแสงขา้ ง หมายถึงทกุ ทิศทางทีมาจากทางดา้ นขา้ ง ไมว่ า่ จะมาตรงๆ หรอื เฉียงก็ตาม แสงทีมาจากดา้ นขา้ งนี จะทําใหภ้ าพมมี ติ ิ แต่จะทําใหเ้ กิดแสงเงาทางดา้ น
ตรงขา้ มของแสง คือถ้าแสงมาดา้ นซา้ ยก็จะเกิดเงามดื ทางดา้ นขวานนั เอง มอื ใหมค่ วรระวงั ในจุดนดี ว้ ย สาํ หรบั แสงขา้ งเหมาะสาํ หรบั การวาดภาพหลายประเภท อาทิ เชน่
วาดภาพคน วาดภาพววิ ทิวทัศน์ วตั ถุ สงิ ของ เพราะแสงจะทําใหว้ ตั ถดุ มู มี ติ ิ ไมเ่ รยี บแบนจนเกินไป

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

ทิศทางของแสง

เงาบนวตั ถุ

ทิศทางเเสงตกกระทบเขา้ มาจากดา้ นหนา้ เงาตกทอด

เเสง

3). ทิศทางแสงดา้ นหนา้ แสงจะมาทางดา้ นหลังของวตั ถทุ ีเปนแมแ่ บบ หรอื ถ้าเรยี กเปนคําพูดทีเราค้นเคยกันดกี ็คือ ทิศทางยอ้ นแสง นนั เอง จะเปนการถ่ายภาพยอ้ นแสง ซงึ
โดยปกติแล้วการถ่ายถาพยอ้ นแสงจะทําใหภ้ าพไมส่ วย หนา้ จะมดื หรอื วตั ถหุ รอื แมแ่ บบจะกลายเปนเงาดาํ จะเหน็ เปนแค่รปู รา่ งของวตั ถทุ ีตัดกับแสงจากท้องฟา

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ เเสง
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา
บรเิ วรดา้ นหลังไมถ่ กู เเสงกระทบทําใหเ้ กิดเงา
ทิศทางของแสง

เเสง เงาบนวตั ถุ

ทิศทางเเสงตกกระทบเขา้ มาจากดา้ นหนา้

เงาตกทอด

4). ทิศทางแสงดา้ นหลัง คือทิศทางของแสงจะเขา้ มาทางดา้ นหนา้ ของตัวแบบหรอื วตั ถุ หรอื ทิศทางตามแสง เหมาะสาํ หรบั การถ่ายภาพทัวไป เชน่ การถ่ายภาพววิ ทิวทัศน์
หรอื ภาพคน เมอื ถ่ายออกมาแล้วจะใหภ้ าพทีเหน็ รายละเอียดต่างๆ ของวตั ถคุ รบทกุ สว่ นชดั เจน ไมเ่ กิดเงาทางดา้ นหนา้ เงาจะไปตกอยูท่ างดา้ นหลังแทน

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

มุมของแสง

มุมของแสงจะถกู กําหนดโดยความสงู ของแหล่งกําเนดิ แสง เมอื แหล่งกําเนดิ แสงสงู มุมสงู ชนั (ใกล้กับแนวตัง) และเงาสนั ; เมอื แหล่งกําเนดิ แสงอยูใ่ นระดบั ตํามุมอยูใ่ นแนว
นอนมากขนึ และเงายาว

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

รว่ มกันสรุปความรูท้ ีได้เรยี นมาในวนั นี

https://padlet.com/somphithak_o/r4fddn6eurs01k6i

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 1

คําชแ้ี จง ใหน ักเรยี นแสดงคา นา้ํ หนักแสงเงาท้ังหมด 10 ระดับ ลงในกระดาษ A4 หรือ100 ปอนด โดยตตี ารางลงในกระดาษในแนวนอน

อปุ กรณ 1. กระดาษ 100 ปอนด หรือกระดาษ A4
2. ดนิ สอ 2B
3. ยางลบ

เกณฑก ารใหคะแนน 1. ความปราณตี สวยงาม
2. องคป ระกอบศลิ ป
3. ผลสาํ เร็จของงาน

ตวั อยา งภาพ

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 2

คําชี้แจง ใหนกั เรียน แรเงาแสงทต่ี กกระทบลงลกู บอล ท่ีกาํ หนดใหตอ ไปนใ้ี หสวยงาม

อปุ กรณ 1. กระดาษ 100 ปอนด หรอื กระดาษ A4
2. ดินสอ 2B
3. ยางลบ

เกณฑก ารใหคะแนน 1. ความปราณีตสวยงาม
2. องคป ระกอบศลิ ป
3. ผลสาํ เรจ็ ของงาน

ตวั อยา งภาพ

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 2

1.ทศิ ทางทเี่ เสงตกกระทบวตั ถุคือ...............................................................................................................

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 2

2.ทศิ ทางทเี่ เสงตกกระทบวตั ถุคือ...............................................................................................................

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 2

2.ทศิ ทางทเี่ เสงตกกระทบวตั ถุคือ...............................................................................................................

กลุ่มสาระการเรยี นรูศ้ ิลปะ
ทัศนศิลป เรอื ง เเสงเเละเงา

กิจกรรมฝกทักษะการเเรเงาครงั ที 2

2.ทศิ ทางทเี่ เสงตกกระทบวตั ถุคือ...............................................................................................................