การสร้างสรรค์นาฏยศิลป์ไทยทางวรรณกรรมมุขปาฐะ ชุดลงสรงมอญท้าวแสนปม

…ทำ้ วแสนปม…วรรณกรรมล้ำคำ่ ชดุ พระรำชนิพนธ์ในพระบำทสมเด็จพระมงกฎุ เกล้ำเจำ้ อยู่หัว

นำงสำวประภำเพญ็ เม่งบุตร รหัสนกั ศึกษำ 6181163015

ให้นักศึกษาออกแบบสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏยศิลป์ จากววรณคดีท่ีได้ศึกษาตลอด 1 ภาคเรียน โดย
คานึงถึงองค์ประกอบและความเหมาะสมรวมถึงโอกาสในการแสดง เป็ นสาคัญ (30 คะแนน)

การสร้างสรรค์ผลงานจากวรรณกรรมเรื่องท้าวแสนปม

ช่ือผลงานสร้างสรรค:์ การสร้างสรรคน์ าฏยศิลป์ ไทยทางวรรณกรรมมุขปาฐะ ชุดลงสรงมอญทา้ วแสนปม

ผู้สร้างสรรค์ผลงาน

นางสาวประภาเพญ็ เม่งบุตร รหสั นกั ศึกษา6181163015

สาขาวิชานาฏยศิลป์ ศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั บา้ นสมเด็จเจา้ พระยา

1. ที่มาและความสาคญั

เรื่องทา้ วแสนปม เป็นนิทานพ้ืนบา้ นแบบเล่าปากต่อปาก หรือเป็นวรรณกรรมมุขปาฐะ ของชาวชน
พ้นื บา้ นเมืองกาแพงเพชร และแพร่กระจายออกไปจนทว่ั ภาคกลางตอนบน จนกระทงั่ เมื่อในหลวงรัชกาลท่ี
๖ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกลา้ เจา้ อยหู่ วั นาไปแต่งเป็ นบทละคร เรื่องน้ีจึงไดแ้ พร่หลายออกไปยงั บรรดา
นกั ปราชญร์ าชบณั ฑิต ผูร้ ู้ ผคู้ งแก่เรียน และผไู้ ดร้ ับการศึกษาท้งั หลาย มีการเล่าขานสืบต่อกนั ไปในวงกวา้ ง
ระดบั ประเทศ จนกลายเป็ นเรื่องที่อยู่ในบรรดาเรื่องเล่าพ้ืนบา้ นไทยที่กลายเป็ นนิทานอมตะ เป็ นฉากหลงั
ของความเป็นไทยที่สงั่ สมสืบทอดกนั ต่อมาชา้ นาน

เน้ือเร่ืองของทา้ วแสนปมน้นั มีการนาเคา้ โครงมาจากการแสดง “ตานานเมืองอู่ทอง” อนั เป็นตานาน
ท้องถ่ินท่ีกล่าวถึงตน้ กาเนิดของสมเด็จพระรามาธิบดีท่ี ๑ (อู่ทอง) ปฐมกษตั ริยแ์ ห่งราชวงศ์ที่ปกครอง
อาณาจกั รอยธุ ยา

ในบทพระราชนิพนธ์เร่ืองทา้ วแสนปม แมจ้ ะนาเคา้ โครงเร่ืองมาจากตานาน ทว่าก็ไดม้ ีการปรับแกค้ วามใน
บางส่วนให้มีความสมจริง สามารถที่จะเป็ นไปได้มากข้ึน รวมท้งั ยงั มีที่มาของเหตุการณ์ต่างๆ และความ
เป็นมาของตวั ละคร

การสร้างสรรคล์ ะครเร่ืองทา้ วแสนปมโดยใชท้ ่าราและการแต่งกายแบบมอญ ที่กล่าวถึงพระชินเสน
ผเู้ ป็นโอรสทา้ วศรีวชิ ยั ไดท้ ลู ลาพระบิดาเพื่อไปดูตวั นางอุษาท่ีนครไตรตึงส์โดยปลอมตวั เป็นขอทานเน้ือตวั
เต็มไปดว้ ยป่ ุมปม พระชินเสนสื่อสารรักดว้ ยลูกฟักซ่ึงนางอุษาก็มิรังเกียจและรับรักพระชินเสน ต่อมาเมื่อ
พระชินเสนตอ้ งจากนางเพราะทา้ วศิริชยั ทรงประชวร นางอษุ าเกิดต้งั ครรภโ์ ดยมิยอมบอกว่าใครเป็นสามี ทา
ให้พระบิดาโกรธและออกอุบายให้พระกุมารเลือกรับอาหาร ซ่ึงถา้ รับจากใครก็แสดงว่าผูน้ ้นั เป็ นบิดา พระ
ชินเสนทราบข่าวก็ปลอมตนเป็ นขอทานดงั เดิม พระกุมารรับอาหารจากทา้ วแสนปมทาให้ทา้ วไตรตรึงษ์

โกรธขบั ไล่นางอุษา ทา้ วแสนปมจึงทาการลงสรงชาระร่างกายให้สะอาดเป็ นพระชินเสนและพานางอุษา
พร้อมพระโอรสกลบั เมือง

(สรุป )จากท่ีมาและความสาคญั ข้างตน้ ทาให้ผูส้ ร้างสรรคไ์ ดแ้ รงบนั ดาลใจจากวรรณคดีเร่ืองทา้ ว
แสนปมและไดเ้ ลง็ เห็นถึงบทบาทของ ทา้ วแสนปม ท่ีมีท้งั บทบาทของตวั พระ ทาใหผ้ สู้ ร้างสรรคเ์ กิดแนวคิด
ที่จะนาขอ้ มูลดงั กล่าวมาวิเคราะห์สร้างสรรคเ์ ป็นผลงานศิลปะการแสดงนาฏศิลป์ ไทยทางมอญ ชุด “ลงสรง
มอญทา้ วแสนปม”

2. วตั ถุประสงค์

เพื่อศึกษาบทบาทตวั ละครอณุ ากรรณจากวรรณกรรมเร่ือง ทา้ วแสนปม พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 6
นามาสร้างสรรคเ์ ป็นนาฏยศิลป์ ไทยทางมอญ ชุด ลงสรงมอญทา้ วแสนปม

3. ข้นั ตอนการสร้างสรรค์ผลงาน

1. กระบวนการสร้างแนวความคิด

2. กระบวนการผลิตผลงาน

กระบวนการสร้างแนวความคิด

กระบวนการสร้างแนวความคิดเป็ นสิ่งจาเป็ นอันดับแรกในการสร้างสรรค์ผลงานทางด้าน
นาฏยศิลป์ โดยในเบ้ืองตน้ ตอ้ งพิจารณาจากวตั ถุประสงคแ์ ละขอ้ มูลท่ีไดร้ ับเป็นพ้ืนฐาน ซ่ึงการแสดงชุด” ลง
สรงมอญทา้ วแสนปม”มีวตั ถุประสงคเ์ พื่อสร้างสรรค์ผลงานทางดา้ นนาฏยศิลป์ ไทยผสมการแต่งตัวมอญ
และเผยแพร่ให้การแสดงรูปแบบน้ีเป็ นท่ีนิยมและแพร่หลายในวงการนาฏศิลป์ และยงั เป็นแนวทางให้เกิด
งานชิ้นใหมข่ ้ึนอีกดว้ ย

กระบวนการผลติ ผลงาน

เมื่อผา่ นกระบวนการในการสร้างแนวคิดและจินตนาการภาพของผลงานในระดบั ท่ีมีความเป็นไปได้
แลว้ จึงเขา้ สู่กระบวนการผลิตผลงานดว้ ยวิธีการประมวลขอ้ มูลท่ีไดแ้ ละ กาหนดรูปแบบ กาหนดขอบเขต
กาหนดองคป์ ระกอบของการแสดงจากน้นั จึงออกแบบทา่ ทางและการเคลื่อนไหวทางดา้ นนาฏยศิลป์ ดงั น้ี

1. การศึกษาประมวลขอ้ มลู

การศึกษาประมวลขอ้ มูลน้ีผูส้ ร้างสรรค์ผลงานไดเ้ ลือกใชว้ ิธีการอ่านวรรณกรรมเรื่องทา้ วแสนปม การ
สังเกต การศึกษาคน้ ควา้ ขอ้ มูลการราแบบนาฏศิลป์ ไทยโดยนาการแต่งตวั ของมอญ มาประมวลเขา้ ดว้ ยกนั
จากน้นั จึงทาการตรวจสอบความเพียงพอและความถูกตอ้ งของขอ้ มูลท้งั หมดและตอ้ งมีความสอดคลอ้ งกบั
แนวคิดของผลงานท่ีตอ้ งการสร้างสรรค์ โดยขอ้ มูลดงั กล่าวสามารถสรุปไดด้ งั น้ี

1.ขอบเขตเนื้อหา

ศึกษาบทบาทตวั ละครทา้ วแสนปมจากบทละครเร่ืองทา้ วแสนปม อิเหนา พระราชนิพนธใ์ นรัชกาลที่ 6

2. ขอบเขตการแสดง

ผสู้ ร้างสรรคต์ อ้ งการนาเสนอผลงานการแสดงในรูปแบบของนาฏศิลป์ ไทยทางมอญโดยใชผ้ แู้ สดง
จานวน 1คน เป็นตวั พระ ใชร้ ะยะเวลาในการแสดงประมาณ 6 นาที

3. รูปแบบการแสดง

ผสู้ ร้างสรรคผ์ ลงานไดก้ าหนดรูปแบบของการแสดงชุด “ลงสรงทา้ วแสนปม” โดยกาหนดใหอ้ ยใู่ หอ้ ยู่
ในรูปแบบ นาฏศิลป์ ไทย ใชก้ ระบวนทา่ ราที่ผสมผสานนาฏศิลป์ มอญ โดยใชน้ กั แสดงนกั แสดงจานวน 1คน
ผชู้ ายหรือผหู้ ญิง 1 คน (ตวั พระ) ใชร้ ะยะเวลาในการแสดงประมาณ 6 นาที

จากการประมวลขอ้ มลู ดงั กล่าว ผสู้ ร้างสรรคผ์ ลงานจึงไดก้ าหนดรูปแบบการแสดงออกเป็น 3 ช่วง ดงั น้ี
ช่วงที่ 1 ผแู้ สดงร่ายราเพื่อส่ือความหมายถึงการเดินทางออกมาอาบน้า
ช่วงท่ี 2 ผแู้ สดงร่ายราเพอื่ สื่อความหมายถึงการอาบน้าชาระร่างกายและแตง่ กายอยา่ งงดงาม
ช่วงท่ี 3 ผแู้ สดงร่ายราไปวงั เพ่อื ไปรับนางอุษากลบั เมืองจนั ทร์

4.โครงสร้างท่ารา

กิริยาท่าทางที่ปรากฏออกมาทางอวยั วะของร่างกาย สีหนา้ และอารมณ์ท่ีปรากฏข้ึนมา สามารถจาแนก
ไดเ้ ป็น ๓ ประเภท คือ ทา่ ซ่ึงใชแ้ ทนการชาระร่างกายหรือการ(ลงสรง) ทา่ ซ่ึงซ่ึงใชใ้ นการแตง่ ตวั และทา่
ซ่ึงแสดงถึงการเดินทาง
ดงั ตวั อยา่ งดงั น้ี (ออกแบบท่าราท่ีใชอ้ ยา่ งน้ี 3ทา่ )

ช่ือท่า ลงสรง สื่อถึง การชาระร่างกาย ความหมายการอาบน้าชาระร่างกายที่ปนเป้ื อนไปดว้ ยสิ่งสกปรก

ชื่อท่า ผลดั ผา้ นุ่งหม ส่ือถึง การผลดั ผา้ นุ่งผา้

ช่ือทา่ มุ่นเกลา้ สื่อถึงการเกลา้ ผม
ช่ือท่าปักป่ิ นเพชร ส่ือถึงการปักป่ิ น

5.โครงสร้างเคร่ืองแต่งกาย

แนวคิดในการออกแบบ การแต่งกายสาหรับชุด ลงสรงมอญทา้ วแสนปม
การแตง่ กายของชุดน้ีจะแต่งตวั ตามบทประพนั ธ์

จึงชาระสนานสราญองค์ ลา้ งรงคท์ ี่แตม้ จนหมดสิ้น
ชะโลมไลก้ ายนิ ดว้ นสุคนธ์ปนกลิ่นสุมาลา
ม่นุ เกลา้ เมาลีศรีสวสั ด์ิ ปักป่ิ นเพชรมีคา่
ผลดั ผา้ นุ่งห่มที่ทรงมา ทรงสุนทรภษู าลว้ นวิไล
ทรงธามรงคเ์ รือนเกจ็ ฝังเพชรเลิศล้าน้าใส

หยบิ พระแสงเหน็บรัดพระองคไ์ ป ครรไลไปยงั วงั จนั ทร์
ลกั ษณะการแต่งกาย จะแต่งกายเป็นละครพนั ทาง ใส่เส้ือแขนยาวสีเหลืองใส่เส้ือนอกสีดาปักเพชร และใส่
กางเกงนุ่งสนบั เพลาแลว้ นุ่งผา้ ยก พร้อมท้งั เคร่ืองประดบั ท่ีงดงาม
เครื่องประดบั ปักเพชรปักผม พระแสง สงั วาลย์ ขอ้ เทา้ เขม็ ขดั เพชร

ตวั อย่าลกั ษณะการแต่งกายดังภาพ

ปิ่ นเพชรปักผม

พระแสง
เขม็ ขดั ทอง
สังวาลย์

กาไลข้อเท้า

6.โครงสร้างดนตรี

อธิบาย เช่น ดนตรีประกอบทานองเพลง เพลงปี่ พาทยเ์ พลงเชิด เพลงลงสรงมอญทา้ วแสนปม ใชว้ งปี่
พาทย์ ประกอบดว้ ย ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหม่ง เป็นบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั
ซ่ึงเป็นการลงสรงก่อนท่ีจะแปลงองคเ์ ป็นพระชินเสน

บทร้องราลงสรงท้าวแสนปม

จึงชาระสนานสราญองค์ ลา้ งรงคท์ ่ีแตม้ จนหมดสิ้น

ชะโลมไลก้ ายนิ ดว้ นสุคนธป์ นกล่ินสุมาลา

มนุ่ เกลา้ เมาลีศรีสวสั ด์ิ ปักป่ิ นเพชรมีค่า

ผลดั ผา้ นุ่งห่มท่ีทรงมา ทรงสุนทรภูษาลว้ นวิไล

ทรงธามรงคเ์ รือนเก็จ ฝังเพชรเลิศล้าน้าใส

หยบิ พระแสงเหน็บรัดพระองคไ์ ป ครรไลไปยงั วงั จนั ทร์

7.อุปกรณ์ประกอบการแสดง

พระแสง (ดาบ)

8.โอกาสในการแสดง

ใชใ้ นการแสดงละครนอก หรือละครพนั ทาง

9. ประโยชน์ที่ได้รับ

1.ไดผ้ ลงานสร้างสรรคน์ าฏยศิลป์ ไทยทางนาฏศิลป์ ไทย ชุด ลงสรงทา้ วแสนปมจากวรรณกรรม
เร่ืองทา้ วแสนปม

2.ไดป้ ระสบการณ์ตรงในการทางานสร้างสรรคอ์ ยา่ งเป็นระบบ
3.ไดเ้ รียนรู้การจดั กระบวนท่าราการสร้างงาน
10. รายการอ้างองิ
พิกลุ ทองนอ้ ย.(2562).อเิ หนาร้อยแก้วคากลอน.พมิ พค์ ร้ังที่3.สานกั พิมพศ์ รีปัญญา จากดั .
รานี ชยั สงคราม.(2562).นาฏศิลป์ อนิ โดเนเซีย.พมิ พค์ ร้ังที่2.การพมิ พด์ อทคอม.