ชื่อพื้นเมือง : ตะไคร้ ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cymbopogon citratus ชื่อวงศ์ : Poaceae (Gramineae) ชื่อสกุล : Cymbopog ชื่อสามัญ : Lemon Grass, Lapine ลักษณะทางพฤกศาสตร์ ไม้ล้มลุก ประเภทหญ้า อายุหลายปี สูงประมาณ 0.7 – 1.0 เมตร เหง้าใต้ดินมีกลิ่นเฉพาะ ลำต้นเป็นกอ ใหญ่มีข้อเห็นชัดเจน ข้อและปล้องสั้นมาก มีไขปกคลุมตามข้อ ลักษณะเป็นแท่งทรงกระบอก ยาว แข็ง และเกลี้ย
ต้นตะไคร่ ประเภทหญ้า อายุหลายปี สูงประมาณ 0.7 – 1.0 เมตร ใบตะไคร้ ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ แคบยาว กว้าง 1 - 2 ซม. ยาว 70 - 100 ซม. ลักษณะใบรูปใบหอกแกมรูปไข่หรือ รูปขอบขนาน ขอบใบเรียบสากคม มีขนเล็กน้อย ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบเรียวเป็นกาบซ้อนกัน กาบใบสี ขาวนวลหรือขาวปนม่วง ยาวและหนาหุ้มข้อและปล้องไว้แน่น แผ่นใบสีเขียว มีเส้นใบขนานตามยาว สีขาวนวล เส้นกลางใบแข็ง ผิวใบสากทั้งสองด้าน
ดอกตะไคร้ ดอก ออกดอกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนง ที่ปลายยอด มีช่อดอกย่อย 1 – 12 ช่อ และมีใบประดับรองรับ ช่อดอก ย่อยแบนออกเป็นคู่ ช่อหนึ่งไม่มีก้าน และอีกช่อหนึ่งมีก้าน มีรังไข่แบบเหนือวงกลีบ ออกดอกยาก ผล เป็นผลแห้ง แบบธัญพืช เมล็ดเดี่ยว แหล่งปลูกที่เหมาะสม - สามารถเจริญได้ในดินแทบทุกชนิด - พืชที่ดูแลง่ายชอบน้ำชอบแดดจ้า เป็นพืชทนแล้งได้ดี การเตรียมเมล็ดก่อนเพาะ คัดเมล็ดที่จมน้ำ แล้วนำไปเพาะด้วยวิธีปกติและการนำไปแช่ด้วยสาร ... ก่อนนำไปเพาะในวัสดุปลูกที่รักษา ความชื้นอย่างสม่ำเสมอนาน 3 เดือน การเตรียมดิน - ไถพรวนดิน กำจัดเศษวัชพืชออกจากแปลง - ใส่ปุ๋ยคอกคลุกเคล้าให้เข้ากันดีปรับพื้นที่ให้เรียบ - ทําแปลงแบบลูกฟูก สันลูกฟูกสูง 30-50เซนติเมตร การเพาะกล้า แบ่งต้นตะไคร้ออกจากกอเดิมตามจำนวนที่จะนำมาปลูก แบ่งออกจากกันเป็นต้นๆ แล้วตัดใบทิ้ง ข้อนี้สำคัญลอกกาบสีดำหรือน้ำตาลแก่ๆ ออกให้หมด เพราะจะทำให้ตะไคร้ไม่ยอมแตกกอ ขุดหลุมใช้ เสียมงัดเอาต้นตะไคร้ใส่ลงในหลุม แล้วก็เหยียบให้แน่นๆ
การปลูกตะไคร้ - ขุดหลุมขนาด กวาง 15 เซนติเมตร ยาว15 เซนติเมตร ลึก 15 เซนติเมตร - นำต้นพันธุ์ที่เตรียมไวปลูก 3 ต้นต่อหลุม - ปักต้นพันธุ์ตะไคร้ลงให้เอียง 45 องศาไปด้านใดด้านหนึ่ง - กลบดินพอมิดราก แล้วรดน้ำให้ชุ่ม การดูแลรักษา การให้น้ำ หลังจากปลูกเสร็จแล้วก็รดน้ำในกระถางให้ชุ่ม นำไปวางไว้ในที่ที่มีแดดรำไร สังเกตดูพอต้นเริ่มแข็งแรงดีให้ นำกระถางออกมาตั้งให้โดนแดด รดน้ำทั้งเช้าและเย็น ใช้ปุ๋ยบำรุงเมื่อตะไคร้มีอายุได้ 3 เดือน ระยะเก็บเกี่ยวจะอยู่ ที่ 8 เดือนจนถึง 1 ปีครึ่ง การใส่ปุ๋ย ช่วงหนึ่งเดือนแรกใสปุ๋ยคอก 1 ครั้ง หลังจากนั้นใส่ปุ๋ยยูเรีย (46-0-0) หรือแอมโมเนียมซัลเฟต (21-0-0)อัตรา 15-20 กก.ต่อไร่ ทุก 3 เดือนหรือใชปุ๋ยสูตร 16-16-8 หรือ 16-20-0 หรือ 15-15-15 อัตราการใหขึ้นอยู่กับความ สมบูรณของดิน การเก็บเกี่ยวตะไคร้ เก็บเกี่ยวครั้งแรกหลังปลูก 6 เดือน และจะเก็บเกี่ยวต่อไปทุกๆ 3 เดือน โดยตัดใบ ซึ่งอยู่เหนือพื้นดิน 25-30 ซ.ม. อายุการให้ผลผลิต 2-3 ปี ตัดตะไคร้หอมตอนเช้าตรู
โรคที่สำคัญของตะไคร้ โรคราสนิม สาเหตุ เชื้อรา Puccinia nakanishikii ลักษณะอาการ เป็นแผลขีดสีน้ำตาลบนใบยาว 2-5. mm. เริ่มแรก ต่อมาแผลลุกลามเป็นแถบยาวลุกลามไปตาม ความยาวใบทำ ให้ใบแห้งตาย การป้องกันกำจัด - เก็บเศษใบและต้นพืชที่เป็นโรคไปเผาทำลาย เพื่อขจัดแหล่งแพร่เชื้อ - ปรับปรุงดินด้วยปูนขาว และปุ๋ยอินทรีย์ - ปลูกพืชอื่นที่ไม่ใช่ พืชสกุลหอมกระเทียมสลับ เพื่อลดพืชอาศัยของเชื้อรา - เมื่อเกิดโรค พ่นสารป้องกันกำจัดโรคพืช ออกซีคาร์บอกซิน 20 % EC อัตรา 10-20 กรัม/น้ำ 20 ลิตร
โรคตะไคร่บนใบ สาเหตุ เชื้อราและสาหร่ายอาศัยอยู่ร่วมกัน ลักษณะอาการ ใบมังคุดทั้งใบอ่อนและใบแก่ ถูกครอบคลุมโดยคราบสีเขียวของสาหร่าย การป้องกันจำกัด - งดใช้ท่อนพันธุ์จากแหล่งที่เป็นโรคหรือกอที่เป็นโรค - ทำลายกอที่เป็นโรค โดยการขุดเผาทิ้ง หรือฉีดพ่นด้วยสารเคมีกำจัดวัชพืช - เมื่อปลูกอ้อยใหม่ ควรทำลายตอเก่าให้หมด
ประโยชน์ของตะไคร้ 1. ช่วยแก้อาการเบื่ออาหาร ทำไห้เจริญอาหาร 2. ช่วยย่อยอาหาร ทำให้ระบบย่อยอาหารสะอาดขึ้น และทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ 3. ช่วยล้างพิษในร่างกาย เพราะตะไคร้มีคุณสมบัติขับปัสสาวะ ทำให้เราปัสสาวะบ่อยขึ้น 4. ช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงและช่วยซ่อมแซมระบบประสาทได้ 5. ช่วยลดอาการอักเสบ ตะไคร้ทำให้เรารู้สึกผ่อนคลายและช่วยบรรเทาอาการปวดต่างๆได้ 6. ช่วยป้องกันโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ได้ 7. ช่วยแก้และบรรเทาอาการหวัด 8. ช่วยรักษาโรคความดันโลหิตสูง รักษาโรคหอบหืด สรรพคุณของตะไคร้ 1. มีส่วนช่วยในการขับเหงื่อ 2. เป็นยาบำรุงธาตุไฟให้เจริญ (ต้นตะไคร้) 3. มีสรรพคุณเป็นยาบำรุงธาตุ 4. ช่วยในการเจริญอาหาร ช่วยแก้อาการเบื่ออาหาร (ต้น) 5. สารสกัดจากตะไคร้มีส่วนช่วยในการป้องกันโรคมะเร็งลำไส้ใหญ่ 6. แก้และบรรเทาอาการหวัด อาการไอ 7. ช่วยรักษาอาการไข้ (ใบสด) 8. ใช้เป็นยาแก้ไข้เหนือ (ราก) 9. น้ำมันหอมระเหยของใบตะไคร้สามารถบรรเทาอาการปวดได้ 10. ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ
ข้อควรระวังการรับประทานตะไคร้ หญิงตั้งครรภ์ : หญิงตั้งครรภ์อ่อนๆ หรือใกล้คลอด ควรหลีกเลี่ยงการรับประทานตะไคร้มากเกินไป เพราะตะไคร้มี ฤทธิ์ให้กล้ามเนื้อมดลูกบีบตัว ผู้ป่วยโรคไต : ควรระมัดระวังการดื่มน้ำตะไคร้ หรือใช้ตะไคร้ในทางสมุนไพร เนื่องจากตะไคร้มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ ผู้ป่วยภูมิแพ้ : หลีกเลี่ยงการสูดดม หรือการใช้น้ำมันตะไคร้หอมไล่ยุง เพราะอาจระคายเคืองต่อดวงตาและผิวหนัง ที่อ่อนโยน หากคุณพบว่าเมื่อรับประทาน หรือสูดดมกลิ่นตะไคร้แล้วมีอาการแพ้ ควรหยุดการใช้ และปรึกษาแพทย์ อย่างไรก็ ดีตะไคร้เป็นพืชที่มีสรรพคุณและประโยชน์มากมาย เมื่อนำมาประกอบอาหารก็เป็นเหมือนสมุนไพร ช่วยบำรุงธาตุ ไฟในร่างกายให้เป็นปกติ และต้องรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ มีคุณค่าทางโภชนาการอย่างครบถ้วน จึงจะ ช่วยให้ร่างกายแข็งแรงปลอดโรค เพื่อใช้ชีวิตทำกิจกรรมที่คุณรักไปได้ยาวนาน