นางสาว ทิฆัมพร ลออรัตน์ตระกูล เลขที่5 503 นายหยวน มู่เกิง เลขที่12 503 สมบูรณ์

วัฒนธรรมและภูมิปัญญาสมัยประวัติศาสตร์ไทย
ด้านทัศนศิลป์(สถาปัตยกรรม)

เสนอ คุณครูศิริพร ทิพวรรณ์

สารบัญ

สถาปัตยกรมม

1.ความหมาย
2.ประเภทของสถาปัตยกรรม
3.สมัยสุโขทัย
4.สมัยอยุธยา
5.สมัยธนบุรี
6.สมัยรัตนโกสินทร์

การอนุรักษ์และเผยแพร่
บรรณานุกรม

สถาปัตยกรรมไทย

สถาปัตยกรรมไทย หมายถึงศิลปะการก่อสร้างของไทย อันได้แก่ อาคาร บ้าน
เรือน โบสถ์ วิหาร วัง และสิ่งก่อสร้างอื่น ๆ มีลักษณะแตกต่างกันไปตาม
ภูมิศาสตร์ และคตินิยม สถาปัตยกรรมไทย มีมานานตั้งแต่ที่คนไทยเริ่มตั้งถิ่นฐาน เป็น
เวลาร่วม 4000 ปี

บรรพบุรุษไทยได้พัฒนาและปรับปรุง โดยเพิ่มเติมใส่เอกลักษณ์ความเป็นไทย
เข้าไป ซึ่งนับเป็นการแสดงออกความสามารถของบรรพบุรุษไทย

สามารถแบ่งยุคได้เป็น 2 รูปแบบใหญ่ๆ คือ
สถาปัตยกรรมไทยสมัยประวัติศาสตร์
สถาปัตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

รูปแบบสถาปัตยกรรมไทย

สามารถจัดหมวดหมู่ ตามลักษณะการใช้งานได้ 2 ประเภท คือ

สถาปัตยกรรมที่ใช้เป็นที่อยู่อาศัย ได้แก่ บ้านเรือน ตำหนักวัง
และพระราชวัง เป็นต้น บ้านหรือเรือนเป็นที่อยู่อาศัยของสามัญ
ชน ธรรมดาทั่วไป ซึ่งมีทั้งเรือนไม้ และเรือนปูน เรือนไม้มีอยู่ 2
ชนิด คือ เรือนเครื่องผูก และ เรือนเครื่องสับ

สถาปัตยกรรมที่เกี่ยวข้องศาสนาได้แก่ โบสถ์, วิหาร, กุฏิ,
หอไตร, หอระฆังและหอกลอง, สถูป, เจดีย์

รูปแบบสถาปัตยกรรมโลก

https://youtu.be/xjmE_1Vq2lI

ยุคสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 18–20

สมัยสุโขทัย

ศิลปะสุโขทัยเริ่มต้นราว พ.ศ. 1780
เมื่อพ่อขุนศรีอินทราทิตย์สถาปนากรุง
สุโขทัย เอกลักษณ์ ของสถาปัตยกรรม
สุโขทัย จะออกแบบให้ก่อเกิดความศรัทธา
ด้วยการสร้างรูปทรงอาคารในเชิง
สัญลักษณ์

พ่อขุนศรีอินทราทิตย์

ยุคสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 18–20

สมัยสุโขทัย

การวางแผนผังอาคารที่เป็นวัดจะใช้แกน
ทิศตะวันออก–ตะวันตก เกือบทั้งหมด โดยหัน
ด้านหน้าไปทางทิศตะวันออก สิ่งก่อสร้างที่เป็น
หลักจะประกอบด้วยอาคารที่เป็นวิหารอยู่ด้าน

หน้าเจดีย์ มณฑป หรือพระปรางค์ วัสดุที่ใช้ใน

การก่อสร้างใช้อิฐและศิลาแลงเป็นหลัก อาจใช้

หินชนวนบ้าง

สมัยสุโขทัย ยุคสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 18–20

เจดีย์แบบสุโขทัยแบ่งออกเป็น 3 แบบคือ 3



เจดีย์แบบสุโขทัยแท้ หรือ เจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์
เจดีย์ทรงกลมแบบลังกา
เจดีย์แบบศรีวิชัย

12

ศิลปะสมัยอยุธยาตอนต้น (พุทธศตวรรษที่ 18-20)



สมัยอยุธยา

ศิลปะอยุธยาตอนต้น สมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1ทรงสถาปนากรุงศรีอยุธยา
เมื่อพ.ศ. 1893 จนถึงสมัยของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถในพ.ศ.2031ลักษณะ
สถาปัตยกรรมเป็นแบบศิลปะลพบุรี หรือศิลปะเขมร กับศิลปะอู่ทองนิยมสร้าง
ปรางค์ประธานของวัดโดยมีลักษณะเลียนแบบเขมร

ปรางค์ประธาน วิหารพระมงคลบพิตร

ศิลปะสมัยอยุธยาตอนกลาง (พุทธศตวรรษที่ 20-21)



สมัยอยุธยา

ศิลปะอยุธยาตอนกลาง สมัยสมเด็จพระบรม

ไตรโลกนาถเสด็จไปประทับที่เมืองพิษณุโลกในพ.ศ.

2006 จนถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททองในพ.ศ.

2172 สถาปั ตยกรรมได้รับอิทธิผลมาจากศิลปะ

สุโขทัยนิยมเจดีย์ทรงลังกาแบบสุโขทัยแทนปรางค์

แบบเขมร เช่น พระมหาสถูปสามองค์วัดพระศรีสรร

เพชญ์

พระมหาสถูปสามองค์วัดพระศรีสรรเพชญ์

ศิลปะสมัยอยุธยาตอนปลาย (พุทธศตวรรษที่ 21-23)



สมัยอยุธยา

ศิลปะอยุธยาตอนปลายสมัยสมเด็จ
พระเจ้าปราสาททอง พ.ศ. 2172 จนสิ้นสมัย
อยุธยาใน พ.ศ. 2310เป็นช่วงเวลาที่ศิลปะ
เขมรเข้ามามีอิทธิพลอีกครั้ง เช่น ปรางค์
ประธานวัดไชยวัฒนารามปราสาทพระนคร
หลวง นอกจากนี้ยังนิยมสร้างพระเจดีย์ย่อมุม
ไม้สิบสองเป็ นลักษณะเฉพาะของ
สถาปั ตยกรรมอยุธยา

พระเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง

ศิลปะสมัยอยุธยาตอนปลาย (พุทธศตวรรษที่ 21-23)



สมัยอยุธยา

เอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรมในยุคนี้ คือการออกแบบให้แสดงถึงความยิ่ง
ใหญ่ ร่ำรวย สถาปัตยกรรมจึงมีขนาดและรูปร่างสูงใหญ่ ตกแต่งด้วยการแกะสลัก
ปิดทอง โบสถ์วิหารในกรุงศรีอยุธยาไม่นิยมสร้างให้มีชายคายื่นออกมาจากหัวเสา
มากนัก ส่วนใหญ่มีบัวหัวเสาเป็นรูปบัวตูม

สถาปั ตยกรรมสมัยธนบุรี



สมัยธนบุรี

สมเด็จพระเจ้าตากสินรับสั่งให้มีการก่อสร้างไม่น้อย เพราะต้องฟื้ นฟูบ้านเมืองในช่วง
สงคราม และเพื่อเป็นการเสริมสร้างบารมี จึงมีการก่อสร้างสถาปัตยกรรมเป็นจำนวนมาก
เช่น กำแพงพระนคร ป้อมปราการ พระราชวัง พระอารามต่าง ๆ สถาปัตยกรรมส่วนมากที่
กล่าวมาล้วนสืบทอดมาจาก สมัยกรุงศรีอยุธยา

สถาปั ตยกรรมสมัยธนบุรี



สมัยธนบุรี

สถาปัตยกรรมสมัยกรุงธนบุรีมักจะมีการบูรณะซ่อมแซมบูรณะ ไม่ว่าจะเป็นในยุคสมัยของ
สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีเอง หรือยุคสมัยต่อ ๆ มา ทำให้ไม่ค่อยเหลือเค้าโครงเดิม แต่ก็ยังมี
สถาปัตยกรรมบางแห่งที่บูรณะแล้วยังปรากฏเค้าโครงเดิม เช่น ป้อมวิชัยประสิทธิ์ กำแพง
พระราชวังเดิม พระตำหนักท้องพระโรงและพระตำหนักเก๋งคู่ในท้องพระโรงเดิม

ป้ อมวิชัยประสิทธิ์

กำแพง พระราชวังเดิม

สถาปั ตยกรรมสมัยธนบุรี



สมัยธนบุรี

ส่วนวัดวาอาราม ที่ยังมีเค้าโครงเดิม ได้แก่ พระอุโบสถและพระวิหารน้อย วัดอรุณราชวราราม พระอุโบสถ
และพระวิหารเดิมวัดราชคฤห์ พระอุโบสถเดิมวัดอินทาราม ตำหนักแดงวัดระฆังโฆสิตาราม และพระอุโบสถวัดหงส์
รัตนาราม

แผนผังการสร้างพระราชวังและวัดยังคงมีการรักษาขนบแบบกรุงศรีตอนปลาย มีอาคารขนาดไม่ใหญ่มาก
สัดส่วนอาคารแคบยาว หน้าจั่วมีแบบมุขลดและแบบพรมพักตร์ หน้าบันทำเป็น 2 ชั้น ชั้นบนมีลวดลาย ชั้นล่าง
ของหน้าบันมักฉาบเรียบและนิยมเจาะร่องหน้าต่าง 2 ช่อง ซึ่งได้แบบจากสมัยกรุงศรีอยุธยา

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

ในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว นับเป็นยุคทองแห่ง
ศิลปะจีน มีการใช้การก่ออิฐถือปูนและใช้ลวดลายดินเผาเคลือบประดับ
หน้าบันแทนแบบเดิม

ใช้ลวดลายดินเผาเคลือบประดับหน้ าบัน

แห่งศิลปะจีน

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัชกาลที่ 4 เริ่มมีการติดต่อกับชาติตะวันตกมากขึ้น มีการสร้างอาคารต่างชนิดเพื่อ
รองรับกิจกรรมทางธุรกิจนอกเหนือจากที่อยู่อาศัยและวัดวาอารามในอดีต ได้แก่ โรงงาน โรงสี
โรงเลื่อย ห้างร้านและที่พักอาศัยของชาวตะวันตก นอกจากนี้การสร้างอาคารของทางราชการ
กระทรวงต่าง ๆ

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

พระราชวังที่มีรูปแบบตะวันตกผสมผสานกับสถาปัตยกรรมไทย เช่น พระที่นั่งจักรีมหา
ปราสาท พระที่นั่งอนันตสมาคมเป็นต้น วัดที่มีการผสมผสานสถาปัตยกรรมตะวันตกเช่น
วัดนิเวศธรรมประวัติ ในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ซึ่งเป็นศิลปะแบบกอธิค

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมพระยาดำรงราชานุภาพภาพได้แบ่งประเภท ของบ้านเรือนในกรุงเทพตาม
แบบวัฒนธรรมออกเป็น 3 แบบ คือ

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพ

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

1 แบบเดิม คือ แบบเรือนของผู้มีฐานะ (ระดับ) เดียวกัน เคย
ทำมาอย่างไรก็ทำมาอย่างนั้น มิได้คิดเปลี่ยนแปลงยกตัวอย่าง
เช่น วังเจ้าบ้านนายขุน

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

2 บบผสม คือ เอาตึกฝรั่งหรือเก๋งจีนมาสร้างแทรกเข้าบ้าง เข้าใจ
ว่าเกิดขึ้นในรัชการที่ 4 และต่อมาจนต้นรัชกาลที่ 5 ดังตัวอย่าง
ที่มีเก๋ง และ การแก้ไขตำหนักที่วังท่าพระ เป็นต้น

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

3 เปลี่ยนเป็นอย่างใหม่ คือ เลิกสร้างเรือนแบบไทยเดิม และ
ตึกฝรั่ง เก๋งจีน คิดทำเป็นตึกฝรั่งทีเดียว เกิดขึ้นในสมัย
รัชกาลที่ 5

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

สถาปัตยกรรมทางศาสนา
วัดในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น มีรูปแบบดำเนินรอยตามแบบสถาปัตยกรรมสมัยอยุธยา

เช่น การสร้างโบสถ์วิหารให้มีฐานโค้ง การสร้างหอไตรหรือหอพระไตรปิฎกกลางน้ำ เป็นต้น ต่อ
มาเมื่อมีการทำมาค้าขายกับต่างชาติมากขึ้น จึงได้รับอิทธิพล ที่เห็นได้ชัดคือ ในสมัยรัชกาลที่ 3
ที่ได้รับอิทธิพลจีน

สถาปั ตยกรรมสมัยรัตนโกสินทร์

สมัยรัตนโกสินทร์

การเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัด เช่น ได้เอาช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ ออก โดยเปลี่ยนมาเป็น
ก่ออิฐถือปูนและใช้ลวดลายดินเผาเคลือบประดับหน้าแทนการใช้ไม้สลักแบบเดิม นิยมใช้เสา
เป็นสี่เหลี่ยมทึบ ไม่มีบัวเสา

การอนุรักษ์และเผยแพร่

ไปเที่ยวสถานที่ท่องเที่ยวของไทย

ศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับสถาปัตยกรรมไทย
รณรงค์ให้ทุกคนไม่ละเลยสถาปัตยกรรมไทย

การอนุรักษ์และเผยแพร่

รณรงค์ให้รักษาและไม่ทำลาย

นำความรู้หรือสถานที่ท่องเที่ยว
ดีๆไปแนะนำให้ผู้อื่น

บรรณานุกรม

1 https://www.wikiwand.com/th/%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%
B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2

2 https://sites.google.com/site/sthapatykrrmnnnnn/sthapatykrrm-smay-prawatisastr/yukh-xyuthya

3 https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%9B%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%A2%E0%B8%81%E0
%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B9%84%E0%B8%97%E0%B8%A2

หนังสือประวัติศาสตร์ไทย
ม.4-6

สมาชิก

นางสาวทิฆัมพร ลออรัตน์ตระกูล เลขที่ 4 ม.5/3

นายหยวน มู่เกิง เลขที่ 12 ม.5/3