๓๐ สำ นวนสุภาษิตไทย นางสาวจิตรวรรณ เพียพล
๓๐ สำ นวนสุภาษิตไทย นางสาวจิตรวรรณ เพียพล
E-Book เรื่อง สำ นวนสุภาษิตไทย E-Book นี้ เป็นส่วนหนึ่งของวิชาภาษาไทยจัดขึ้นเพื่อเป็น แหล่งความรู้และความรู้เพิ่มเติมของวิชาภาษา ไทยซึ่งผู้จัดทำ ได้รวบรวมความรู้เกี่ยวกับ สุภาษิต สำ นวน คำ พังเพย ไว้ใน E-Book และ E-Book เล่มนี้สามารถเป็นแหล่งเรียนรู้แก่ทุกคน ถ้าผิดผลาดประการใดทางผู้จัดทำ จึงขออภัย ณ ที่นี้ด้วย คำ นำ นางสาวจิตรวรรณ เพียพล ผู้จัดทำ หน้าน้ก
สารบัญ คำ นำ ..............................................................................ก สารบัญ.........................................................................ข ความหมายสำ นวนไทย.............................................๑ 30 สำ นวนไทยที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน.............๒ หน้าน้ข เฉลย............................................................................๑๔ แบบฝึกหัด.................................................................๑๒ ผู้จัดทำ .......................................................................๑๖ อ้างอิง.......................................................................๑๗
สำ นวนไทย หมายถึง ถ้อยคำ กลุ่มคำ หรือประโยคที่ไม่ได้ แปลความหมายตรงๆ แต่มีความหมายเชิงเปรียบเทียบแฝง อยู่ ซึ่งเป็นข้อความที่กล่าวสืบต่อกันมาช้านาน ส่วนใหญ่ เป็นสำ นวนที่เกิดจากวัฒนธรรมและพฤติกรรมต่างๆ ใน ชีวิตประจำ วันของคนไทย นอกจากนี้ยังมี สุภาษิต และ คำ พังเพย ที่มีลักษณะอุปมาอุปมัยเช่นเดียวกัน แต่จะเน้น ความหมายเชิงสั่งสอน ว่ากล่าวตักเตือน และเสียดสี ตาม วิถีชีวิตและแนวคิดของคนไทยสมัยก่อน ทำ ให้บางครั้งมัก จะเรียกรวมกันว่า "สำ นวน สุภาษิต และคำ พังเพย" หน้าน้๑ "สำ นวนไทย"
หน้าน้๒ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๑) สุกเอาเผากิน หมายถึง : การทำ งานหรือทำ อะไรสักอย่างแบบลวกๆ ให้ พอเสร็จสิ้นและผ่านพ้นไป ๒) ผักชีโรยหน้า หมายถึง : การทำ ดีเพียงผิวเผิน ทำ ดีเพื่อเอาหน้า หรือ ทำ ให้จบๆ ไปทั้งที่งานยังไม่เสร็จเรียบร้อย ๓) งมเข็มในมหาสมุทร หมายถึง : การค้นหาอะไรบางอย่าง หรือทำ สิ่งที่ยากมากๆ เปรียบเสมือนการงมหาเข็มสักเล่มในมหาสมุทร
หน้าน้๓ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๔) หัวล้านนอกครู หมายถึง : ไม่เชื่อครูบาอาจารย์ ทำ นอกแบบแผนที่สั่ง สอนกันมา จนสุดท้ายได้รับความเดือดร้อน ๕) ไม่เอาถ่าน หมายถึง : การทำ ตัวเหลวไหล พึ่งพาไม่ได้ ไม่เอาใส่ใจ ในการเรียน หรือการทำ งาน ๖) ช้าๆ ได้พร้าเล่มงาม หมายถึง : ไม่ควรรีบร้อน ควรจะศึกษาหาข้อมูล หรือ ทบทวนให้รอบคอบ เพื่อให้งานออกมาดีที่สุด
หน้าน้๔ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๗) รำ ไม่ดีโทษปี่โทษกลอง หมายถึง : ตนเองทำ ผิดพลาดเอง แต่ดันไปโยนความผิด ให้คนอื่น ๘) คนล้มอย่าข้าม หมายถึง : ไม่ควรไปดูถูกคนที่ตกต่ำ ล้มเหลว หรือกำ ลัง ลำ บากในชีวิต ๙) ความวัวไม่ทันหาย ความควายก็เข้ามาแทรก หมายถึง : เมื่อเกิดเรื่องยุ่งยากขึ้น ยังไม่ทันจัดการให้ เสร็จเรียบร้อย ปัญหาใหม่ก็แทรกเข้ามาอีก
หน้าน้๕ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๑๐) ลูกไม้หล่นไม่ไกลต้น หมายถึง : ลูกย่อมไม่แตกต่างไปจากพ่อแม่มากนัก ใช้ได้ทั้งเชิงบวกและลบ ๑๑) ปิดทองหลังพระ หมายถึง : การทำ ความดีที่ไม่ได้เปิดเผยต่อสาธารณะ หรือเปิดเผยให้ผู้อื่นรับรู้ เปรียบเหมือนการปิดทองที่หลัง องค์พระ ๑๒) สี่ตีนยังรู้พลาด นักปราชญ์ยังรู้พลั้ง หมายถึง : คนเราย่อมทำ ผิดพลาดกันได้ แม้แต่คนที่ เชี่ยวชาญในเรื่องใดเรื่องหนึ่งก็เช่นเดียวกัน
หน้าน้๖ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๑๓) ซื่อกินไม่หมด คดกินไม่นาน หมายถึง : การทำ ดีมีความซื่อตรง ไม่ต้องคอยระแวงใคร แต่หากคดโกง ไม่สุจริต สักวันจะเดือดร้อน เมื่อความจริง เปิดเผย ๑๔) เด็ดดอกฟ้า หมายถึง : ใช้เรียกผู้ชายที่หมายปองหญิงสาวที่มีฐานะ และยศศักดิ์สูงกว่าตน ๑๕) ปากว่าตาขยิบ หมายถึง : พฤติกรรมที่ปากกับใจไม่ตรงกัน พูดอีกอย่าง แต่กลับทำ อีกอย่าง
หน้าน้๗ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๑๖) กิ่งทองใบหยก หมายถึง : ผู้หญิงและผู้ชายที่เหมาะสมที่จะครองคู่กัน ทั้ง รูปร่างหน้าตาและฐานะ ๑๗) แกว่งเท้าหาเสี้ยน หมายถึง : ชอบไปสอดหรือไปยุ่งเรื่องของคนอื่น จน สุดท้ายตนเองลำ บากเอง ๑๘) ขี่ช้างจับตั๊กแตน หมายถึง : การยอมลงทุนเป็นจำ นวนมาก เพื่อทำ สิ่ง เล็กๆ แต่สุดท้ายก็ได้ไม่คุ้มทุน
หน้าน้๘ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๑๙) เข้าเมืองตาหลิ่ว ต้องหลิ่วตาตาม หมายถึง : ไปอยู่ที่ไหนก็ต้องปรับพฤติกรรมตามผู้คนที่ นั่น ไม่ควรไปทำ ตัวขัดแย้งจากสิ่งที่เขาปฏิบัติ ๒๐) จับปลาสองมือ หมายถึง : การทำ หรือคาดหวังอะไรสองอย่างพร้อมๆ กัน โดยไม่คำ นึงถึงความสามารถของตนเอง ๒๑) น้ำ ขึ้นให้รีบตัก หมายถึง : เมื่อมีโอกาสดีๆ เข้ามา ให้รีบคว้าไว้ก่อนจะ หลุดลอยไป เพราะโอกาสดีๆ ไม่ได้มีบ่อยนัก
หน้าน้๙ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๒๒) ฟังหูซ้าย ทะลุหูขวา หมายถึง : รับฟัง แต่ไม่ยอมทำ หรือปฏิบัติตาม เปรีบ เหมือนคำ พูดที่เข้าหูซ้าย และออกหูขวาไปเสียเฉยๆ ๒๓) มืดแปดด้าน หมายถึง : มีปัญหามากมาย จนไม่รู้จะคิดหาทางออก หรือ หาทางแก้ไขอย่างไร ๒๔) รักวัวให้ผูกรักลูกให้ตี หมายถึง : การสั่งสอนลูกหลานให้เชื่อฟัง หรือลงโทษ หากทำ ผิด บางครั้งก็ต้องเฆี่ยนตีกันบ้างให้หลาบจำ
หน้าน้๑๐ ๒๕) ดาบสองคม หมายถึง : สิ่งที่ทำ ลงไปอาจมีผลดี แต่ขณะเดียวกันก็อาจ มีผลเสียด้วยก็ได้ ให้ทั้งคุณและโทษในเวลาเดียวกัน ๒๖) ตำ น้ำ พริกละลายแม่น้ำ หมายถึง : ลงทุนลงแรงในการทำ สิ่งใดสักอย่าง แต่ สุดท้ายก็สูญเปล่า ไม่ได้อะไรกลับคืนมา ๒๗) ทำ นาบนหลังคน หมายถึง : การเอาเปรียบน้ำ พักน้ำ แรงของผู้อื่น ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน
หน้าน้๑๑ ๓๐ สำ นวนไทย ที่ใช้บ่อยในชีวิตประจำ วัน ๒๘) ปลาหมอตายเพราะปาก หมายถึง : การพูดพล่อยๆ ไปเรื่อยโดยไม่ยั้งคิด สุดท้าย ตนเองก็ได้รับอันตรายจากคำ พูดนั้น ๒๙) เลือดขึ้นหน้า หมายถึง : ใช้เรียกอาการที่โกรธ และโมโหมากจนขาด สติ ๓๐) ชักแม่น้ำ ทั้งห้า หมายถึง : การพูดจาหว่านล้อมให้ยืดยาว ก่อนจะบอกจุด ประสงค์บางอย่างที่ต้องการ
แบบฝึกหัด หน้าน้๑๒
แบบฝึกหัด สำ นวนสุภาษิตไทย คำ ชี้แจง ให้นักเรียนนำ สำ นวนที่กำ หนดไปเติมให้ตรงกับความหมาย หน้าน้๑๓ ๑) ใช้เรียกอาการที่โกรธ และโมโหมากจน ขาดสติ เลือดขึ้นหน้า ๒) สิ่งที่ทำ ลงไปอาจมีผลดี แต่ขณะเดียวกันก็อาจมี ผลเสียด้วยก็ได้ ให้ทั้งคุณและโทษในเวลาเดียวกัน ดาบสองคม น้ำ ขึ้นให้รีบตัก ๓) เมื่อมีโอกาสดีๆ เข้ามา ให้รีบคว้าไว้ก่อนจะ หลุดลอยไป เพราะโอกาสดีๆ ไม่ได้มีบ่อยนัก คนล้มอย่าข้าม กิ่งทองใบหยก ๔) ผู้หญิงและผู้ชายที่เหมาะสมที่จะครองคู่กัน ทั้งรูปร่างหน้าตาและฐานะ ๕) ไม่ควรไปดูถูกคนที่ตกต่ำ ล้มเหลว หรือ กำ ลังลำ บากในชีวิต
เฉลย หน้าน้๑๔
เฉลยใบงาน สำ นวนสุภาษิตไทย คำ ชี้แจง ให้นักเรียนนำ สำ นวนที่กำ หนดไปเติมให้ตรงกับความหมาย หน้าน้๑๕ ๑) ใช้เรียกอาการที่โกรธ และโมโหมากจน ขาดสติ เลือดขึ้นหน้า ๒) สิ่งที่ทำ ลงไปอาจมีผลดี แต่ขณะเดียวกันก็อาจมี ผลเสียด้วยก็ได้ ให้ทั้งคุณและโทษในเวลาเดียวกัน ดาบสองคม น้ำ ขึ้นให้รีบตัก ๓) เมื่อมีโอกาสดีๆ เข้ามา ให้รีบคว้าไว้ก่อนจะ หลุดลอยไป เพราะโอกาสดีๆ ไม่ได้มีบ่อยนัก คนล้มอย่าข้าม กิ่งทองใบหยก ๔) ผู้หญิงและผู้ชายที่เหมาะสมที่จะครองคู่กัน ทั้งรูปร่างหน้าตาและฐานะ ๕) ไม่ควรไปดูถูกคนที่ตกต่ำ ล้มเหลว หรือ กำ ลังลำ บากในชีวิต คนล้มอย่าข้าม กิ่งทองใบหยก น้ำ ขึ้นให้รีบตัก ดาบสองคม เลือดขึ้นหน้า
อ้างอิง หน้าน้๑๗ ไทยรัฐออนไลน์. (2564). รวม 30 สำ นวนไทยพร้อมความหมายน่ารู้ ที่ใช้บ่อย ในชีวิตประจำ วัน. สืบค้นเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2566. จาก https://www.thairath .co.th/lifestyle/life/2025843 kornrawee chaipromma. คำ นำ . สืบค้นเมื่อ 4 กุมภาพันธ์ 2566, จาก https://sites. google.com/site/kornraweechaipromma /khana
ผู้จัดทำ นางสาวจิตรวรรณ เพียพล รหัสนักศึกษา ๖๔๐๔๐๑๐๑๒๓๓ คณะครุษาสตร์ สาขาวิชาภาษาไทย มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี หน้าน้๑๖
๓๐ สำ นวนสุภาษิตไทย