PM1 - kerajaan Melayu(1)

MPU 2163
PENGAJIAN MALAYSIA

KERAKJAerAajNaa-nKKEeRsuAltJaAnaAnNMMelaEyLu AMYeUlaka

Jabatan Pengajian Umum
Pusat Bahasa dan Pengajian Umum

Kolej Universiti Islam Melaka

Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Srivijaya • Wujud sebelum Melaka
• Berpusat di Palembang (kini Sumatera)
• Kerajaan maritim yang mengendalikan

perdagangan dengan China, India, Asia Barat
dan kawasan jajahannya
• Pusat perkembangan agama Hindu-Buddha
dan mengunakan tulisan sanskrit
• Mempunyai jajahan takluk yang luas sebelum
ditawan oleh kerajaan Majapahit



Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Majapahit • Kerajaan yang terletak di kawasan
pedalaman Jawa

• Muncul sebagai kuasa besar di rantau Asia
Tenggara dan mula menguasai kawasan di
sekitarnya termasuk kerajaan Srivijaya

• Serangan terhadap Srivijaya menyebabkan
putera kerajaan Srivijaya, Parameswara
melarikan diri ke Temasik



Kerajaan yang wujud sebelum Melaka

Temasik • Sebuah pulau yang dikuasai oleh Kerajaan
Ayudhya (Siam)

• Juga sudah wujud sebelum penubuhan Melaka
• Diperintah oleh menantu kepada Raja Siam –

Sang Aji (pemerintah) Singapura

KRONOLOGI PENGASASAN KERAJAAN MELAYU MELAKA

Sri Nila Pahlawan Kerajaan Srivijaya (di Sumatera)
(Sri Maharaja Sang Sapurba Paduka Sri Trimurti Tri Buana)

Sang Nila Utama (1) Srivijaya mengalami kejatuhan akibat
(Sang Utama Parameswara Batara Sri Tri Buana) persaingan dengan Majapahit. Sang Nila
Utama berundur ke kepulauan sekitar
Paduka Sri Pekerma Wira Diraja (2)
yang masih setia kepada Srivijaya.
Paduka Seri Rana Wira Kerma (3)
Di Temasik, Gabenor Ayudhya, Temagi
dibunuh dan kerajaan Ayudhya
digantikan dengan kerajaan baru

bernama “Singapura” selepas menukar
nama “Temasik”.

Paduka Sri Maharaja Parameswara (4)

Sumber: R.O Winstedt, Sejarah Melayu (1938)

KRONOLOGI PENGASASAN KERAJAAN MELAYU MELAKA

Majapahit menyerang ketika Parameswara (4) memerintah Singapura.

Parameswara (4) berundur ke Semenanjung Tanah Melayu, bergerak ke Muar,
Sening Hujung, Bertam, Melaka.

Tiba di Melaka (belum diberi nama pada waktu itu), mendirikan sebuah
kerajaan monarki dan diwarisi oleh generasi seterusnya.

Palembang
Temasik
Muar

Sening Hujung
Bertam
Melaka

Empayar Kesultanan Melayu Melaka ketika
era kegemilangannya

Parameswara (Sultan Iskandar Syah) Era pengasasan dan perkembangan Melaka
Sultan Megat Iskandar Syah
Sultan Muhammad Syah Era kegemilangan Melaka
Sultan Abu Syahid Zaman kejatuhan Melaka
Sultan Muzaffar Syah
Sultan Mansur Syah Era pengasasan kerajaan Melayu Johor
Sultan Alauddin Riayat Syah
Sultan Mahmud Syah I
Sultan Ahmad Syah
Sultan Mahmud Syah I

Sultan Alauddin Riayat Syah II (Raja Ali)



Sistem pemerintahan
Kerajaan Melayu Melaka

Monarki/raja Pembesar empat
berkuasa lipatan

mutlak/feudal

Sistem monarki atau feudal – raja berkuasa
mutlak.

Apabila Raja memeluk Islam, rakyat turut serta
memeluk agama yang sama.

Konsep taat setia, daulat, derhaka, tulah diterapkan
kepada rakyat. Supaya rakyat taat, setia, patuh,
takut untuk derhaka.

Setiap arahan mesti dilaksanakan. Kuasa yang tiada
batasan. Menunjukkan ketinggian institusi diraja

Sultan berkuasa melantik Bendahara
pembesar beserta penetapan
tugas dan peranannya. Penghulu
Pentadbiran Melaka menggunakan Bendahari
“Sistem Pembesar Empat
Lipatan”. Temenggong

Pembesar utama kerajaan Melaka: Laksamana
Pembesar Berempat.

Sistem Pembesar Empat Lipatan

Bendahara

Penghulu Bendahari

Temenggong

Laksamana

Ciri-ciri • Keturunan diraja
(saudara mara Sultan)

• Paling berkuasa selepas
Sultan

• Rapat dengan Sultan

Bendahara

Tugas Penasihat kanan Sultan

Pemangku Sultan semasa
ketiadaan baginda
Ketua Hakim sekiranya Sultan
tidak ada
Memilih dan melantik Sultan
Ketua angkatan tentera darat

Menurut tradisi sekiranya Sultan mangkat dan pewarisnya
masih kecil, Bendahara akan memangku tugas sebagai
Sultan.

Dalam upacara pertabalan, Sultan (yang masih kanak-
kanak) diriba oleh Bendahara sebagai simbol Bendahara
akan memangku tugas Sultan sehingga baginda sudah
cukup matang untuk menjalankan tugas.

Kumpulan pembesar dan menteri sangat setia kepada
institusi diraja.

Penghulu Mengawal Temenggong Pelaksana dan
Bendahari perbendahara ketua undang-
an (harta undang
simpanan) Keamanan
negara negara
Uruskan Ketua protokol
kutipan cukai istana
dan hasil Pendakwa raya
negara (peguam) dalam
Ketua semua mahkamah jika
Bendahari dan sultan tiada
Syahbandar

Laksamana

Ketua pahlawan dan
hulubalang

Diplomat/utusan kerajaan
mewakili Sultan

Ketua angkatan laut dan
mengawasi perairan negara



Faktor kegemilangan Melaka

Geografi

Pegangan agama Ekonomi dan
yang kukuh sumber alam

Pembesar kerajaan Politik dan
yang cekap pentadbiran

Lukisan semula ‘Istana Mahligai’ milik Sultan Mansur Syah oleh Dani Warguide berdasarkan ciri-ciri yang
dicatatkan dalam Sulalatus Salatin (edisi pelajar), terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka, tahun 2013, m/s 143.

Diselenggara oleh A. Samad Ahmad.





Faktor Kejatuhan Melaka

Kelemahan • Sultan Alauddin kurang meluaskan
Pemerintah wilayah

• Sultan Mahmud bukan sultan yang baik

• Bendahara tidak cekap, dah tua

Kelemahan sistem • Ketiadaan strategi yang kukuh untuk
pertahanan menampan serangan musuh

• Pertahanan kucar-kacir akibat kebocoran
maklumat

• Senjata tradisional?

Filem
Queen of
Langkasuka

Faktor Kejatuhan Melaka

Pegangan agama • Pengamalan nilai Islam semakin terhakis kerana lalai
semakin lemah dengan kemewahan

• Berlaku penindasan kepada pedagang dan rakyat

Pengkhianatan oleh • Mendedahkan kelemahan pertahanan Melaka
pedagang keturunan • Sikap tamak harta dan kuasa

India

Perpecahan dalam • Kumpulan tua (penyokong Sultan Mahmud) dan
masyarakat kumpulan muda (penyokong Sultan Ahmad)

• Perbalahan Melayu dengan India Muslim



Faktor Kejatuhan Melaka (faktor luaran)

Persaingan Penemuan Serangan
aktiviti pelayaran Tanjung Portugis
Harapan
bangsa Eropah Mengambil alih kuasa
Jadi transit sebelum perdagangan di Kepulauan
Mengejar kemahsyuran meneruskan pelayaran.
sebagai bangsa yang pertama Tunggu pertukaran angin Melayu dan sebarkan
monsun dan dapatkan Kristian
meneroka laluan ke Timur
bekalan makanan
Dapat galakan dan insentif
dari Raja Portugal



Parameswara (Sultan Iskandar Syah) Era pengasasan dan perkembangan Melaka
Sultan Megat Iskandar Syah
Sultan Muhammad Syah Era kegemilangan Melaka
Sultan Abu Syahid Zaman kejatuhan Melaka
Sultan Muzaffar Syah
Sultan Mansur Syah Era pengasasan kerajaan Melayu Johor
Sultan Alauddin Riayat Syah
Sultan Mahmud Syah I
Sultan Ahmad Syah
Sultan Mahmud Syah I

Sultan Alauddin Riayat Syah II (Raja Ali)

Melaka, 1726

MPU 2163 | PENGAJIAN MALAYSIA

KERAJAAN-KERAJAAN MELAYU

KERAJAAN JOHOR

MPW1133 | PENGAJIAN MALAYSIA

Bagaimana Kesultanan Johor bermula?

1511 – Melaka diserang ketika pemerintahan Sultan

Ahmad Syah. Bapanya, Sultan Mahmud Syah I masih
hidup pada waktu itu dan mereka terpaksa berundur.

Sultan Mahmud Mangkat di Kampar

Sultan Ahmad Mangkat sebelum bapanya di
Bukit Batu, Kopak, Bentan.

Pengunduran Sultan Mahmud Syah I selepas serangan Portugis



Sultan Mahmud Syah I

Sultan Ahmad Syah Raja Muzaffar Raja Ali
(mangkat)

Gantikan bapanya untuk Mulanya, dilantik sebagai Hasil perkahwinan

seketika sebagai Sultan Raja Muda (pengganti dengan isteri muda.

Melaka. Tewas kepada Sultan). Dapat jawatan Raja
Portugis. Diketepikan. Jawatan Muda dan

Berundur dan mangkat di Raja Muda diserahkan menggantikan

Bentan. Bapanya kepada Raja Ali. bapanya.

mengambil semula takhta Bawa diri ke Perak, Menubuhkan kerajaan
sebagai ‘Sultan’. baru, ditabal sebagai
ditabalkan sebagai

Sultan Perak pertama Sultan Johor pertama

Sultan Mahmud Syah I mangkat di Kampar

Raja Ali telah ditabalkan sebagai Sultan yang baru
bergelar Sultan Alauddin Riayat Syah II.

Berkahwin dengan puteri Pahang dan
mengisytiharkan sebuah kerajaan baru iaitu

kerajaan Johor (Pahang dalam wilayah Johor)

Sultan dan Pusat Pentadbiran Johor

Sultan Pusat Pentadbiran
Sultan Alauddin Riayat Syah II Hulu Sg. Telor, Sayong, Johor Lama

Sultan Muzaffar Syah Kota Seluyut
Sultan Abdul Jalil Syah Kota Seluyut
Sultan Ali Jalla Abdul Jalil Syah II Tanah Puteh, Batu Sawar, Pasir Raja
Sultan Alauddin Riayat Syah III Tanah Puteh, Batu Sawar, Pasir Raja

Sultan Abdullah Muayat Syah Lingga
Sultan Abdul Jalil Syah III Batu Sawar
Sultan Ibrahim Syah Pulau Bentan
Sultan Mahmud Syah II (mangkat Kota Tinggi
dijulang)





Kenapa pusat pentadbiran Diserang Aceh dan
kerajaan Johor berpindah Portugis. Yang merupakan
musuh utama dan pesaing
randah?
perdagangan.
Pusat pentadbiran musnah.

Berlaku pertukaran sultan,
atas kehendak sultan yang

baru

Sultan-sultan Johor Sultan Mahmud Syah II mangkat
Sultan Alauddin Riayat Syah II dibunuh Laksamana Megat Seri Rama
(Laksamana Bentan).
Sultan Muzaffar Syah
Sultan Abdul Jalil Syah Selepas itu pentadbiran Johor diambil
Sultan Ali Jalla Abdul Jalil Syah II alih oleh keturunan Bendahara.

Sultan Alauddin Riayat Syah III Bendahara Tun Abdul Jalil ditabal
Sultan Abdullah Muayat Syah sebagai Sultan Abdul Jalil Riayat
Sultan Abdul Jalil Syah III Syah IV dan membuka pusat
pentadbiran di Panchur.

Sultan Ibrahim Syah

Sultan Mahmud Syah II (mangkat dijulang)



Sistem pentadbiran kerajaan Johor

Menyerupai pentadbiran kerajaan Melaka

Sultan sebagai kedudukan tertinggi, dibantu oleh
pembesar berempat:

Bendahara
Penghulu Bendahari

Temenggong
Laksamana

Jawatan pembesar lain yang diwujudkan termasuklah
golongan menteri dan Orang Kaya:

Seri Bija Diraja Seri Perdana Imam / kadi
Menteri

Seri Amar Seri Nara Paduka Raja
Diraja Menteri

Seri Nara Sri Bija Paduka Seri
Diraja Wangsa Maharaja

MPW1133 | PENGAJIAN MALAYSIA

Selepas 1721, pusat pentadbiran sudah tidak kerap
berpindah (ancaman Acheh dan Portugis sudah
tiada) Riau menjadi pusat pentadbiran tetap.

Struktur pentadbiran keluarga diraja mula berubah
apabila berlakunya peristiwa rampasan kuasa
oleh Raja Kecil dari Siak.

Beliau mendakwa dirinya dari keturunan Sultan
Mahmud II (Sultan mangkat dijulang)

MPW1133 | PENGAJIAN MALAYSIA

Raja Kecil telah menggulingkan Sultan Abdul Jalil
Riayat Syah IV (keturunan Bendahara) dan melantik
dirinya sendiri sebagai Sultan Johor bergelar Sultan
Abdul Jalil Rahmat Syah.

Sultan yang kehilangan kuasa cuba merampas
semula takhtanya dengan bantuan orang Bugis
lima bersaudara.
(Daeng Parani, Merewah, Menambun, Chelak,
Kemasi)

MPW1133 | PENGAJIAN MALAYSIA

Raja Kecil (Sultan Abdul Jalil Rahmat Syah)
dikalahkan dan putera kepada Sultan Abdul Jalil
Riayat Syah IV dilantik sebagai Sultan Johor yang
baru bergelar Sultan Sulaiman Badrul Alam Syah.

Selepas 1722 - Jawatan baru Yamtuan Muda dan
Raja Tua diwujudkan untuk orang Bugis sebagai
menghargai jasa mereka.