2-คำนำ-สารบัญ.docx 8 กพ. 61

คำนำ

ตำรำเล่มน้ี ผูเ้ ขียนไดร้ วบรวมข้ึนจำกหนงั สือ ตำรำ เอกสำรท้งั ของนกั วิชำกำร
นกั กำรศึกษำ เป็ นจำนวนมำก เพื่อใชใ้ นกำรจดั กำรเรียนกำรสอนในระดบั อุดมศึกษำ โดยจดั ทำข้ึน
เพื่อพิจำรณำตำแหน่งทำงวิชำกำร พิจำรณำกำรขอกำหนดตำแหน่งและคดั เลือกเพื่อเลื่อนและ
แต่งต้งั ให้ดำรงตำแหน่ง ผูช้ ่วยศำสตรำจำรย์ ท่ีสำคญั เพื่อใช้ในกำรเรียนกำรสอนในรำยวิชำ
จิตวิทยำสำหรับครู ให้นกั ศึกษำคณะครุศำสตร์ไดใ้ ช้เป็ นเอกสำรคน้ ควำ้ ประกอบกำรเรียนรู้ ซ่ึงใน
ตำรำเล่มน้ี ผูเ้ ขียนไดร้ วบรวมเน้ือหำสำระที่สำคญั ที่เก่ียวกบั จิตวิทยำสำหรับครู โดยจดั ทำเป็ น 9 บท
ซ่ึงแต่ละบทมีเน้ือหำท่ีเกี่ยวขอ้ งกับอำชีพครู ได้แก่ เรื่อง ครูกบั จิตวิทยำสำหรับครู ควำมรู้
เบื้องตน้ เกี่ยวกบั จิตวิทยำ พฒั นำกำรของมนุษย์ กำรเรียนรู้ ปัจจยั ที่มีอิทธิพลต่อกำรเรียนรู้
สภำพแวดลอ้ มเพื่อกำรเรียนรู้ ระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน กำรใหค้ ำปรึกษำ และกำรปรับพฤติกรรม
ผเู้รียน นอกจำกเน้ือหำสำระท่ีเกี่ยวขอ้ งในแตล่ ะบทแลว้ ผเู้ ขียนไดร้ วบรวมภำพ และคลิปวดี ิทศั น์
ท่ีเก่ียวขอ้ งในแต่ละบทมำสร้ำงเป็ นจุดสนใจให้กบั ผูเ้ รียนในศตวรรษท่ี 21 ท่ีมีควำมเจริญกำ้ วหนำ้
ในเรื่องเทคโนโลยสี ำรสนเทศ และเพอื่ เป็นกำรอำนวยควำมสะดวกใหก้ บั นกั ศึกษำท่ีตอ้ งกำรศึกษำ
หำควำมรู้เพ่ิมเติมให้เกิดควำมเขำ้ ใจอย่ำงลึกซ้ึง จึงไดเ้ พิ่ม QR Code ให้นกั ศึกษำไดใ้ ชส้ มำรท์
โฟนสแกนรหสั QR Code เพ่ือเขำ้ ถึงสื่อกำรเรียนรู้ไดส้ ะดวกยงิ่ ข้ึน

ผเู้ ขียนขอขอบพระคุณ ผบู้ ริหำร คณำจำรย์ เพอ่ื นร่วมงำน นกั ศึกษำ เจำ้ ของเอกสำร ตำรำ
เจำ้ ของภำพ คลิปวีดิทศั น์ต่ำงๆ และผูท้ รงคุณวุฒิที่ได้กรุณำให้คำแนะนำในกำรจดั ทำตำรำเล่มน้ี
รวมท้งั สมำชิกในครอบครัวที่เป็ นผสู้ ร้ำงแรงบนั ดำลใจให้ผเู้ ขียนไดม้ ีเวลำและโอกำสในกำรสร้ำงสรรค์
จดั ทำตำรำเล่มน้ีข้ึน ทำ้ ยท่ีสุดผูเ้ ขียนหวงั วำ่ ตำรำเล่มน้ี จะเป็ นประโยชน์สำหรับนกั ศึกษำที่เรียน
วชิ ำชีพครูทุกคนไดน้ ำไปใชพ้ ฒั นำควำมเป็ นครูมืออำชีพของตนเองใหม้ ีควำมเจริญกำ้ วหนำ้ ต่อไป
หำกมีขอ้ บกพร่อง ผดิ พลำดประกำรใด ผเู้ ขียนขออภยั และยินดีนอ้ มรับคำช้ีแนะจำกผรู้ ู้ ผทู้ รงคุณวฒุ ิที่
เก่ียวขอ้ งทุกท่ำน เพ่ือจะไดน้ ำมำปรับปรุงแกไ้ ข และพฒั นำตำรำเล่มน้ีใหม้ ีควำมสมบูรณ์ย่ิงข้ึน เพ่ือ
จะไดเ้ ป็นประโยชน์ในกำรพฒั นำกำรศึกษำต่อไป

ทีปพิพฒั น์ สนั ตะวนั
กุมภำพนั ธ์ 2561



สำรบัญ หน้ำ

คำนำ (1)
สำรบญั (3)
สำรบญั ตำรำง (7)
สำรบญั ภำพ (9)
บทท่ี 1 ครูกบั จิตวทิ ยำสำหรับครู 1
1
ควำมหมำยของคำวำ่ ครู 2
คุณลกั ษณะของครูที่ดีและมีประสิทธิภำพ 8
บทบำทและหนำ้ ท่ีของครู 12
ควำมสำคญั และบทบำทของจิตวทิ ยำกบั ครู 17
ควำมรู้พ้ืนฐำนทำงจิตวทิ ยำกบั ครู 19
ประโยชนข์ องกำรศึกษำจิตวทิ ยำสำหรับครู 22
บทสรุป 23
บทที่ 2 ควำมรู้เบ้ืองตน้ เกี่ยวกบั จิตวทิ ยำ 23
ควำมหมำยของจิตวทิ ยำ 25
ประวตั ิควำมเป็ นมำของจิตวทิ ยำ 28
ระเบียบวธิ ีกำรศึกษำทำงจิตวทิ ยำ 32
กลุ่มแนวควำมคิดทำงจิตวทิ ยำ 53
บทสรุป 61
บทที่ 3 พฒั นำกำรของมนุษย์ 61
ควำมหมำยของพฒั นำกำร 63
ลกั ษณะของพฒั นำกำร 64
กำรแบ่งวยั ของมนุษย์ 80
ทฤษฎีที่เก่ียวขอ้ งกบั พฒั นำกำร 91
ปัจจยั ที่มีอิทธิพลต่อพฒั นำกำร 95
บทสรุป

(4) 97
97
บทท่ี 4 กำรเรียนรู้ 100
ควำมหมำยของกำรเรียนรู้ 103
กระบวนกำรเรียนรู้ 104
ธรรมชำติของกำรเรียนรู้ 114
ประเภทของแบบกำรเรียนรู้ 120
กำรวดั ลีลำกำรเรียนรู้ 125
องคป์ ระกอบของกำรเรียนรู้ 145
ทฤษฎีกำรเรียนรู้ 147
บทสรุป 147
161
บทท่ี 5 ปัจจยั ท่ีมีอิทธิพลตอ่ กำรเรียนรู้ 176
แรงจูงใจ 183
เชำวป์ ัญญำ 187
ควำมจำ กำรลืม เทคนิคช่วยจำ และกำรถ่ำยโยงกำรเรียนรู้ 190
กำรรับรู้ 191
อตั มโนทศั น์ 192
บทสรุป 208
212
บทที่ 6 สภำพแวดลอ้ มเพื่อกำรเรียนรู้ 215
หลกั กำรแนวคิดเก่ียวกบั กำรจดั สภำพแวดลอ้ มเพ่อื กำรเรียนรู้ 223
บรรยำกำศในช้นั เรียน 225
แนวทำงกำรสร้ำงช้นั เรียนแบบมีส่วนร่วม 225
สภำพแวดลอ้ มทำงดำ้ นเทคโนโลยสี ำรสนเทศ 228
บทสรุป 234
239
บทที่ 7 ระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 245
ควำมเป็ นมำ 260
กระบวนกำรและข้นั ตอนของระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 262
บทบำทหนำ้ ท่ีของคณะกรรมกำรในระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน
วธิ ีและเครื่องมือในกำรศึกษำผเู้ รียน
แบบคดั กรองนกั เรียนเป็ นรำยบุคคล
ลกั ษณะปัญหำนกั เรียนท่ีตอ้ งใหก้ ำรดูแล
บทสรุป

(5) 265
265
บทที่ 8 กำรใหค้ ำปรึกษำ 266
ควำมรู้เบ้ืองตน้ เก่ียวกบั กำรใหค้ ำปรึกษำ 268
ควำมหมำยของกำรใหค้ ำปรึกษำ 270
วตั ถุประสงคข์ องกำรใหค้ ำปรึกษำ 270
ควำมสำคญั ของกำรใหค้ ำปรึกษำ 275
ประเภทและกระบวนกำรใหค้ ำปรึกษำ 283
ขอบข่ำยของกำรใหบ้ ริกำรปรึกษำ 287
กลวธิ ีกำรใหบ้ ริกำรปรึกษำ 290
ปัจจยั ร่วมของกลวธิ ีกำรใหบ้ ริกำรปรึกษำ 300
ทกั ษะกำรใหค้ ำปรึกษำ 302
กำรสัมภำษณ์เพอื่ ใหค้ ำปรึกษำ 303
บทสรุป 304
307
บทท่ี 9 กำรปรับพฤติกรรมผเู้ รียน 308
ควำมหมำยของพฤติกรรม 309
ควำมหมำยของกำรปรับพฤติกรรม 314
ลกั ษณะของกำรปรับพฤติกรรม 334
กำรประพฤติผดิ วนิ ยั ของนกั เรียน 346
เทคนิคที่ใชใ้ นกำรปรับพฤติกรรม
กำรประเมินพฤติกรรมที่เป็นปัญหำของผเู้ รียน 347
บทสรุป

บรรณำนุกรม



สำรบัญตำรำง

ตำรำงที่ หน้ำ

2.1 สรุปแนวควำมคิดของนกั จิตวทิ ยำ ผนู้ ำกลุ่ม และหลกั กำร – ควำมเช่ือท่ีสำคญั 54
3.1 พฒั นำกำร 8 ข้นั ของ อิริก อิริกสนั 85
3.2 พฒั นำกำรทำงเชำวป์ ัญญำของเพยี เจท์ 89
4.1 พฤติกรรมนกั เรียนตำมแบบกำรเรียนรู้ของ กรำซำ และไรชแ์ มน 109
5.1 มธั ยฐำนของ t ระหวำ่ งคะแนนไอคิวของเครือญำติ
165
จำแนกควำมคลำ้ ยทำงพนั ธุกรรม และกำรเล้ียงดู 168
5.2 ระดบั เชำวนป์ ัญญำตำมแบบทดสอบสแตนฟอร์ด – บิเนท์



สำรบญั ภำพ หน้ำ

ภำพท่ี 6
7
1.1 วดี ิทศั น์ครูไทยในอนำคตและครูในศตวรรษท่ี 21 7
1.2 กำรศึกษำในศตวรรษที่ 21 12
1.3 วดี ิทศั น์ทกั ษะในศตวรรษที่ 21 31
1.4 วดี ิทศั นเ์ คร่ืองมือกำรจดั กำรเรียนรู้แห่งศตวรรษท่ี 21 33
2.1 ภำพของนกั จิตวทิ ยำตำมแนวควำมคิดในกลุ่มต่ำง ๆ 33
2.2 วลิ เฮลม์ วนุ้ ดท์ 35
2.3 มหำวทิ ยำลยั ไลป์ ซิก 35
2.4 วลิ เลี่ยม เจมส์ 35
2.5 ชำร์ล ดำร์วิน 38
2.6 จอห์น ดิวอ้ี 38
2.7 จอห์นบี วตั สนั 38
2.8 อีวำน พำฟลอฟ 40
2.9 เบอรัส เฟรดเดอร์ริค สกินเนอร์ 40
2.10 วลู ฟ์ กงั โคห์เลอร์ 40
2.11 เอด็ เวริ ์ด ทอลแมน 41
2.12 ฌอง เพียเจท์ 43
2.13 ซิกมนั ด์ ฟรอยด์ 44
2.14 พลงั จิตตำมแนวคิดของฟรอยด์ 46
2.15 ระดบั ของจิตตำมแนวคิดของฟรอยด์ 47
2.16 แมก็ เวอร์ไทเมอร์ 49
2.17 มหำวทิ ยำลยั เบอร์ลิน 49
2.18 อบั บรำฮมั เอช มำสโลว์ 66
2.19 คำร์ล อำร์ โรเจอร์ 67
3.1 ทำรกแรกเกิดแสดงพฤติกรรมต่ำง ๆ 68
3.2 ทำรกต้งั ไข่ (มีที่จบั ) และทำรกกำลงั ต้งั ไข่ (กำรยนื คร้ังแรก) 70
3.3 พฒั นำกำรดำ้ นตำ่ ง ๆ ของวยั ทำรกตอนปลำย
3.4 กิจกรรมกำรเล่นของวยั เด็กตอนตน้

(10) 74
75
3.5 พฒั นำกำรทำงดำ้ นต่ำง ๆ ของวยั รุ่น 76
3.6 พฒั นำกำรทำงสติปัญญำของวยั รุ่น 78
3.7 วยั ผใู้ หญต่ อนตน้ 79
3.8 วยั ผใู้ หญ่ตอนกลำง 82
3.9 สังคมออนไลน์ของวยั ชรำ 84
3.10 พฒั นำกำรทำงบุคลิกภำพ 5 ข้นั ของฟรอยด์ 85
3.11 อิริก อิริกสัน (ค.ศ. 1902 – 1994) 88
3.12 พฒั นำกำรตำมวยั ของ อิริก อิริกสัน 89
3.13 ฌอง เพยี เจท์ (Jean Piaget) 91
3.14 ลอเรนซ์ โคลเบิร์ก (ค.ศ. 1927 – 1987) 101
3.15 พฒั นำกำรทำงจริยธรรมของโคลเบิร์ก 103
4.1 วดี ิทศั นก์ ระบวนกำรเรียนรู้ของกำเย่ 126
4.2 กระบวนกำรเรียนรู้ของบลูม 127
4.3 อีแวน พำฟลอฟ 129
4.4 กระบวนกำรวำงเง่ือนไขแบบคลำสสิค 130
4.5 ทฤษฎีกำรวำงเงื่อนไขแบบคลำสสิค (จอห์น บี วตั สนั ) 136
4.6 กำรทดลองของสกินเนอร์ 137
4.7 วลู ฟ์ กงั โคห์เลอร์ 138
4.8 กำรทดลองของโคห์เลอร์ 139
4.9 เอด็ เวริ ์ด ลี ธอร์นไดค์ 140
4.10 กำรเชื่อมโยงระหวำ่ งส่ิงเร้ำกบั กำรตอบสนอง 144
4.11 กำรทดลองของธอร์นไดค์ 169
4.12 วดิ ีทศั น์เกี่ยวกบั ทฤษฎีของกทั ธรี 173
5.1 โครงสร้ำงตำมทฤษฎีองคป์ ระกอบจี 175
5.2 โครงสร้ำงทำงปัญญำของกิลฟอร์ด 177
5.3 สติปัญญำหลำกหลำยองคป์ ระกอบ 188
5.4 กระบวนกำรพ้ืนฐำนของควำมจำ 198
5.5 วดี ิทศั น์กำรศึกษำอตั มโนทศั น์ 199
6.1 หอ้ งเรียนในศตวรรษที่ 21
6.2 ทกั ษะของผเู้ รียนในศตวรรษท่ี 21

(11)

6.3 เคร่ืองมือกำรเรียนรู้ (Google Apps) 217
6.4 วดี ิทศั น์ DLIT 218
6.5 เครื่องมือ 200 อนั ดบั สำหรับกำรเรียนรู้ในปี 2559 219
6.6 เคร่ืองมือกำรเรียนรู้ Kahoot เกมส์ออนไลน์ 220
6.7 เคร่ืองมือกำรเรียนรู้ Mentimeter 221
6.8 กำรสำรวจควำมรู้สึกของนกั ศึกษำโดยใช้ Mentimeter 221
6.9 เคร่ืองมือกำรเรียนรู้แบบ Padlet 222
6.10 ผลงำนของนกั ศึกษำท่ีส่งผำ่ นเคร่ืองมือกำรเรียนรู้ Padlet 223
7.1 ระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 232
7.2 กระบวนกำรของระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 233
7.3 PDCA ระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 234
7.4 โครงสร้ำงระบบดูแลช่วยเหลือนกั เรียน 238
7.5 ปรัชญำและหลกั กำรในกำรทำงำนของครูและผเู้ กี่ยวขอ้ งกบั กำรพฒั นำนกั เรียน 239
7.6 กำรเขำ้ สู่โปรแกรม Scantool 3 245
8.1 แผนภูมิกำรใหค้ ำปรึกษำ 274
8.2 ตวั อยำ่ งวดี ิทศั น์กำรใหค้ ำปรึกษำกำรเรียน 275
8.3 ทกั ษะและข้นั ตอนกำรใหค้ ำปรึกษำ 287
9.1 วดี ิทศั น์ทฤษฎีและกำรปรับพฤติกรรม 320
9.2 เงื่อนไขของผลกรรมแบบต่ำงๆ 325
9.3 กำรปรับสินไหม (Response Cost) 328
9.4 กำรหยดุ ย้งั (Extinction) 330
9.5 พฤติกรรมท่ีเป็ นปัญหำในกำรเรียนกำรสอน 336
9.6 วดี ิทศั นต์ วั อยำ่ งกำรปรับพฤติกรรมผเู้ รียน 345