วรรคทองในวรรณคดี

วรรคทองใน
วรรณคดี

golden paracraph in literature

นางสาววันทนา ชัยบุญชุ
สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์

ก.

วรรคทองในวรรณคดี

รายวิชา

ความคิดสร้างสรรค์กับการสรรสร้างงานเขียน
อาจารย์ผู้สอน

อาจารย์ภัทราภรณ์ คำลือสาย

จัดทำโดย
นางสาววันทนา ชัยบุญชู รหัสนักศึกษา64181010214

สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฎลำปาง

ข.

คำนำ

หนั งสื อ วรรคทองในวรรณคดี เล่มนี้ มีเนื้ อหาที่
ประกอบด้ วยความรู้ เบื่ องต้ นเกี่ ยวกับบทประพั นธ์
ทั้ งบทประพั นธ์ประเภท โคลง ฉั นท์ กาพย์ กลอน
ร่ าย ลิลิต ที่ เป็นวรรณคดีไทยเรื่ องต่ างๆอี กทั้ งใน
ทุ กๆบทจะประกอบไปด้ วยส่ วนประกอบของบท
ประพั นธ์ชนิ ดนั้ นๆ เช่ น ผู้ แต่ ง ที่ มา ประเภทของ
บทประพั นธ์ และรู ปแบบแผนผั ง หรื อฉั นทลักษณื
ของบทประพั นธ์นั้ นๆเพื่ อให้ ผู้ ที่ สนใจสามารถนำไป
ใช้ ประโยขน์ ในด้ านต่ างๆได้ อย่ างมีประสิ ทธิภาพ

ผู้ จั ดทำหวั งเป็นอย่ างยิ่งว่ าหนั งสื อวรรคทองใน
วรรณคดี เล่มนี้ คงจะช่ วยอำนวยความสะดวกต่ อผู้
อ่ านหรื อผู้ ที่ สนใจตามสมควร

สารบัญ ค.

หน้า

หน้ าปก .................................................... ก
คำนำ ....................................................... ข
สารบัญ ..................................................... ค

ความหมาย................................................... 1

วรรคทองในเรื่องนิราศภูเขาทอง ..................... 2
วรรคทองในเรื่องวิวาห์พระส
มุทร ...................... 3

วรรคทองในเรื่องมัทนะพาธา..............................4
วรรคทองในเรื่องโคลงโลกนิติ .......................... 5

วรรคทองในเรื่องลิลิตพระลอ ........................... 6
วรรคทองในเรื่องนิราศภูเขาทอง .......................7

วรรคทองในเรื่องอิเหนา ....................................... 8

วรรคทองในเรื่องกาพเห่เรือ................................. 9
วรรคทองในเรื่องลิลิตพระลอ ............................ 10

วรรคทองในเรื่องมัทนะพาธา............................... 11.
บรรณานุกรม ................................................... 12

บทกลอน......................................................... 13

ความหมาย 1.
"วรรคทองในวรรณคดี"

วรรคทอง หมายถึง ข้อความหรือบทกวีบางช่วงบางตอนที่มีความหมาย

ดี ไพเราะ ซาบซึ้ง ให้ภาพทางความรู้สึกที่ชัดเจน สะเทือนอารมณ์ กินใจ
จนเป็นที่รู้จักโดยทั่วไป เป็นที่นิยมกันว่าดี เมื่อกล่าวถึงแล้วจะรู้จักกันโดย
กว้างสามารถตอบไได้เลยว่าวรรคนี้เป็นวรรคในวรรณคดีเรื่องใดและไม่

เพียงแต่ในวรรณคดีร้อยกรองเท่านั้นที่จะมีวรรคทอง วรรณกรรมร้อยแก้ว
ก็สามารถมีวรรคทองได้เช่นกัน หากได้รับความนิยมสูง

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 2.
"นิราศภูเขาทอง"

.





เดือนสิ บเอ็ดเสร็จธุระพระวสา

รับกฐินภิญโญโมทนา ชุลีลาลงเรือเหลืออาลัย

ออกจากวัดทัศนาดูอาวาส เมื่อตรุษสารทพระวสาได้อาศัย

สามฤดูอยู่ดีไม่มีภัย มาจำไกลอารามเมื่อยามเย็น

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้องกรองประเภทกลอน
(กลอนสี่สุภาพ / กลอน8)



( จากนิราศภูเขาทอง ของสุนทรภู่ )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 3.
" วิวาห์พระสมุทร "




ปากเป็นเอกเลขเป็นโทโบราณว่า หนังสื อตรีมีปัญญาไม่เสี ยหาย
ถึงรู้มากไม่มีปากลำบากตาย มีอุบายพูดไม่เป็นเห็นป่วยการ
ถึงเป็นครูรู้วิชาปัญญามาก ม่รู้จักใช้ปากให้จัดจ้าน

เหมือนเต่าฝั่ งนั่งซื่ออื้อรำคัญ
วิชาชาญมากเปล่าไม่เข้าที

ไ แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกลอน
(กลอนสุภาพ /กลอน8)



(พระราชนิพนธ์ในสมเด็กพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 4.
" มัทนะพาธา "

ดูก่อนสุชาตา มะทะนาวิไลศรี
ยามองค์สุเทษณ์มี วรพจน์ประการใด
นางจงทำนูลตอบ มะธุรสธตรัสไซร้

เข้าใจมิเข้าใจ ฤก็ตอบพะจีพลัน

แผนผังฉันทลักษณ์ : บ
ทร้อยกรองประเภทฉัท์
(อินทรวิเช

ียรฉันท์)










(พระราชนิพนธ์ในสมเด็กพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว )

5.

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง
" โคลงโลกนิติ "



ปลาร้าพันห่อด้วยใบคา ใบก็เหม็นคาวปลาคละคลุ้ง
คือคนหมู่ไปหา คบเพื่อน พาลนา ได้แต่รายร้ายฟุ้งเฟื้ องให้เสียพงศ์

แผนผังฉันทลักษณ์ :[ บทร้อยกรองประเภทโคลง
(โคลงโลกนิติ)

( สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเดชาดิศร )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 6.
" ลิลิตพระลอ "






เสี ยงลือเสี ยงเล่าอ้าง อันใด
พี่เอย เสียงย่อมยอยศใคร
สองเขือพี่หลับใหล ทั่วหล้า
สองพี่คิดเองอ้า ลืมตื่น ฤๅพี่

อย่าได้ถามเผือ

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทลิต
(โคลงสี่ สุภาพ)

( ลิลิตพระลอ )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 7.
" นิราศภูเขาทอง "

ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจืต
แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้องกรองประเภทกลอน
(กลอนสี่สุภาพ / กลอน8)

( สุนทรภู่ )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 8.
" อิเหนา "

แล้วว่าอนิจจาความรัก พึ่งประจักษ์ดั่งสายน้ำไหล
ตั่งแต่ไหลเชี่ยวเป็นเกลียวไป ที่ไหลเลยจะไหลคืนมา

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกลอน
(กลองบทละคร)

( พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 9.
" กาพย์ห่เรือ "



พระเสด็จโดยแดนชล ทรงเรือต้นงามเฉิดฉาย
กิ่งเเก้วแพร้วพรรณราย พายอ่อนหยับจับงามงอน
ล้วนรู ปสั ตว์แสนยากร
นาวาแน่นเป็นขนัด สาครลั่นครั่นครื้นฟอง
เรือริ้วทิวธงสลอน

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภ์ยานี11

( พระนิพนธ์ ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ )

10.

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง
" ลิลิตพระลอ "



ศรีสิ ทธิฤทธิชัย ไกรกรุงอลุงเดชฟุ้งฟ้า เหล้าระรัวกลัว
มหิมา ระอาอนุภาพปราบทุกทิศฤทธิรุกราน ผลาญ
พระนคร รอนลาวกาวตาวตัดหัว ตัวกลิ้งลาด ดาษดวน

ข้างฝ่ายลาวประลัย ฝ่ายข้างไทยไชเยศว์

แผนผังฉันทลักษณ์ : ประเภทร่ายโบราณ

( ลิลิตพระลอ )

วรรคทองในวรรณคดีเรื่อง 11.
" มัทนะพาธา "



อันทรงเมตตา จะประจบและตอบแทน
คุณท่านที่มากแสน คณาประมวณมี

แผนผังฉันทลักษณ์ : บทร้อยกรองประเภทกาพย์สาลินีฉันท์

(พระราชนิพนธ์ในสมเด็กพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว )

12.

บรรณนานุกรม

ครูกิ่งกาญจน์. (2559). ภาษาไทย วิถีไทย : ความหมาย
ของวรรณกรรมทอง. โรงเรียนสตรีน่าน : สืบค้นจาก
https://kingkarrnk 288.wordpress.com




ครูปิยฤษ์. (2554). เรียนภาษาไทยน่ารู้กับครูปิยฤษ์
: วรรคทองในวรรณคดี. โรงเรียนเขืองในวิทยาคาร
: สืบค้นจาก https:// kingkarrnk 288.wordpress.com

ราชบัญทิตยสถาน. (2553).กวีวจน์วรรณา : วรรค
ทองในวรรณคดี. (พิมพ์ครั้งที่ 1 ) : สืบค้นจาก
https//www.orst.go.th/fileroom

บ้านจอมยุทธ. (2543). ร่าย. สืบค้นจาก
https://www.banjomyut.com/

13.

...อนุรักษ์ ไทยนาม ช่างงามแท้
บทกลอนแผ่ จินต์ร้อย ถ้อยเรียงศรี

ยิ้มต้อนรับ ตอบสวย ด้วยไมตรี
รีบรีบแต่ง เร็วซี เราดีใจ..