The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by Aim Nanthachaporn, 2023-01-02 23:33:06

DSPM 10.04.2562

DSPM 10.04.2562

Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือ DSPM
หา้ มจำ� หนา่ ย

ผู้แต่ง/ผู้จัดทำ� กระทรวงสาธารณสุข
ถนนติวานนท์ อำ�เภอเมือง
จังหวัดนนทบุรี 11000
โทร. 0 2590 1000
www.moph.go.th

ปีที่พิมพ์ กุมภาพันธ์ ปี 2562
จำ�นวนพิมพ์ 700,000 เล่ม
ISBN 978-616-11-3268-2
สนับสนุนโดย งบประมาณ
สำ�นักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ
พิมพ์ที่ สำ�นักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก

คมู่ ือ

เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั
Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ชอ่ื – สกลุ เด็ก ..................................................................................... เลขทบ่ี ัตรประจ�ำตัวประชาชน เดก็ ..........................................................
วัน เดือน ปีเกดิ เดก็ …………………………........................................... สถานทเ่ี กิด โรงพยาบาล .............................................................................
น้ำ� หนกั แรกเกิด ........................................................ กรัม Apgar Score .......................................................................................................
ชือ่ – สกลุ บดิ า หรอื มารดา หรอื ผูด้ ูแล ............................................................................................. โทรศัพท์ ....................................................
สถานทตี่ ิดต่อ ..........................................................................................................................................................................................................

คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 1

ค�ำน�ำ

DSPM 2562 คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยเล่มนี้ นอกจากได้รับการพัฒนาให้ผู้รักเด็กทั้งหลาย ใช้เฝ้าระวังการเจริญเติบโตและส่งเสริมให้เด็ก
มีพัฒนาการสมวัยแล้ว ยังให้โอกาสเด็กบางคนแสดงความสามารถ ท่ีล้�ำหน้ากว่าอายุในบางเรื่องได้ โดยเฉพาะความเป็นผู้น�ำท่ีกล้าแสดงออกในทางท่ีดี หลักฐานทางวิทยาศาสตร์
และหลายประสบการณ์จากการเล้ียงดูยืนยันว่า ภาวะผู้น�ำ (leadership) สามารถสร้างได้และฝึกได้ เพียงแต่เริ่มจากการท่ีพ่อแม่ผู้ดูแลเด็ก ให้เวลากับความสัมพันธ์ท่ีมีต่อเด็ก
(Attachment) และสนับสนุนให้เดก็ มโี อกาสเปน็ ตัวของตวั เอง (Autonomy) ทำ� ใหเ้ ด็กเกิดความเชื่อมนั่ ในศักยภาพทม่ี ี เม่อื ไดร้ ับการฝกึ ทักษะดว้ ยความคดิ สรา้ งสรรค์ (Creative
Thinking Skill Training) แล้วส่ิงที่ประเทศไทยขาดแคลนคือ นวัตกรรม (Innovation) ก็จะตามมา หากการฝึกภาษาที่สอง (Second language) เช่น ภาษาอังกฤษ
ได้รับการเอาใจใส่อย่างจริงจังในสถานพัฒนาเด็กปฐมวัย ก็จะเป็นการกระตุ้นการท�ำงานของสมองอย่างดี และเปิดโลกทัศน์ให้กว้างไกล ความหวังของการดูแลเด็ก มิใช่ต้องการ
ให้เด็กฉลาดและผูกติดอยู่กับการมี IQ มากน้อยแค่ไหน แต่ปัจจุบันการฝึกเด็กปฐมวัยด้วยทักษะที่น�ำไปสู่ความส�ำเร็จ ท้ังการเรียน การท�ำงาน และความรับผิดชอบในสังคมคือ
Executive Functions (EF) ด้วยการยับยั้งชั่งใจ (Inhibitory control) ไม่ท�ำในสิ่งไม่ดีจากข้อมูลที่ส่ังสมไว้ (Working Memory) จนสามารถปรับเปลี่ยนกลวิธีการด�ำเนินงาน
(Cognitive flexibility) ตามสถานการณท์ เี่ ปล่ยี นแปลงใน DSPM 2562 นี้ มขี อ้ ท่ีเกยี่ วขอ้ งกบั การฝึกทกั ษะ EF ติดดาว อยูถ่ งึ 30 ขอ้
สำ� หรบั เดก็ ทมี่ แี ววเปน็ ผนู้ ำ� ยงิ่ ตอ้ งพยายามเอาใจใสเ่ รอื่ งการควบคมุ อารมณ์ ใหร้ เู้ รารเู้ ขา (Emotional intelligence) เพอ่ื การทำ� งานเปน็ ทมี (Teamwork) ทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพ
และประสบความสำ� เรจ็ ดว้ ยการตดั สนิ ใจทด่ี ี (Better decision Making) ยงิ่ เปน็ ผนู้ ำ� ระดบั สงู จะทำ� อะไรกส็ ง่ ผลกระทบมาก จำ� เปน็ ตอ้ งฝกึ ทกั ษะดา้ นจรยิ ธรรม (Ethical leadership)
ใหต้ ิดตัวเพอ่ื การป้องกนั การทจุ รติ เมอื่ มคี วามรับผิดชอบสูงขึน้
ภาพทง่ี ามทสี่ ุดยังไมเ่ คยถูกวาด เพลงที่เพราะทส่ี ุดยังไมเ่ คยถกู ประพนั ธ์ โอกาสการพัฒนา DSPM ยังเปดิ กว้างอย่เู สมอ และถึง DSPM จะไม่ใช่คูม่ อื ท่ดี ที ี่สดุ แตก่ ารได้เป็น
คู่มอื ของ โครงการสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ เฉลิมพระเกยี รติ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารเี น่ืองในโอกาสฉลองพระชนมายุ 5 รอบ 2 เมษายน 2558 คณะผูจ้ ัดทำ�
กถ็ อื วา่ เปน็ ความภูมใิ จยิ่งแล้ว

นายแพทยว์ ัลลภ ไทยเหนอื
ท่ปี รึกษา
โครงการสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ เฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกมุ ารี

2 คูม่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

สารบัญ

แผนผงั การดูแลเฝา้ ระวัง คัดกรอง และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ทค่ี ลอดปกติ ชว่ งอายุ 18 เดอื น (1 ป 6 เดือน) ...........................................................................31
วยั แรกเกดิ - 6 ปี .......................................................................................................4 ชว่ งอายุ 19 - 24 เดือน (1 ป 7 เดือน - 2 ป) ..........................................................36
ค�ำอธิบายแผนผัง ........................................................................................................5 ช่วงอายุ 25 - 29 เดือน (2 ป 1 เดอื น - 2 ป 5 เดือน) ............................................39
การใชค้ มู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ................................................7 ชว่ งอายุ 30 เดอื น (2 ป 6 เดอื น) ............................................................................40
ขน้ั ตอนการเตรยี มความพร้อม ....................................................................................7 ช่วงอายุ 31 - 36 เดือน (2 ป 7 เดอื น - 3 ป) .........................................................45
ขัน้ ตอนการสร้างสัมพันธภาพระหวา่ งผปู้ ระเมนิ กับเด็กและพอ่ แม่ ผูป้ กครอง.............7 ช่วงอายุ 37 - 41 เดอื น (3 ป 1 เดือน - 3 ป 5 เดือน) ............................................47
ข้นั ตอนการประเมนิ ....................................................................................................8 ชว่ งอายุ 42 เดอื น (3 ป 6 เดอื น) ...........................................................................50
ขน้ั ตอนสรุป ................................................................................................................9 ช่วงอายุ 43 - 48 เดอื น (3 ป 7 เดือน - 4 ป) .........................................................56
การสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัยโดยพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ...........................................10 ช่วงอายุ 49 - 54 เดือน (4 ป 1 เดอื น - 4 ป 6 เดือน) ............................................59
กญุ แจสู่ความสำ� เรจ็ .................................................................................................10 ช่วงอายุ 55 - 59 เดือน (4 ป 7 เดอื น - 4 ป 11 เดอื น) .........................................61
ขอ้ ควรค�ำนงึ ในการฝึกทักษะเพ่ือส่งเสริมพัฒนาการเด็ก ...........................................10 ช่วงอายุ 60 เดือน (5 ป) .......................................................................................... 63
คู่มือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั .......................................................11 ชว่ งอายุ 61 - 66 เดือน (5 ป 1 เดอื น - 5 ป 6 เดือน) ............................................68
ช่วงอายแุ รกเกดิ - 1 เดือน ........................................................................................11 ชว่ งอายุ 67 - 72 เดอื น (5 ป 7 เดอื น - 6 ป) .........................................................70
ชว่ งอายุ 1 - 2 เดือน ................................................................................................12 ชว่ งอายุ 73 - 78 เดือน (6 ป 1 เดอื น - 6 ป 6 เดอื น) ............................................72
ชว่ งอายุ 3 - 4 เดือน ................................................................................................14 วิธสี ่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัยตามช่วงอายุ
ช่วงอายุ 5 - 6 เดอื น ................................................................................................16 โดยพอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็ ....................................................................75
ชว่ งอายุ 7 - 8 เดือน ................................................................................................18 แบบบันทกึ การเฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั ตามชว่ งอายุ
ช่วงอายุ 9 เดอื น .....................................................................................................21 โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู ผู้ดแู ลเด็ก และเจา้ หนา้ ทีส่ าธารณสุข ...............................77
ชว่ งอายุ 10 - 12 เดือน (10 เดอื น - 1 ป) ..............................................................25 แบบบันทึกการคัดกรองและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั ตามชว่ งอายุ
ช่วงอายุ 13 - 15 เดือน (1 ป 1 เดือน - 1 ป 3 เดอื น) ............................................26 โดยเจา้ หน้าทีส่ าธารณสขุ ..........................................................................................80
ชว่ งอายุ 16 - 17 เดอื น (1 ป 4 เดือน - 1 ป 5 เดอื น) ............................................28

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 3

4 คมู่ อื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) แผนผังการดแู ลเฝ้าระวงั คดั กรอง และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ วัยแรกเกดิ – 6 ปี
เด็กแรกเกิด – 6 ปี

พฒั นาการปกต/ิ สมวัย เฝา้ ระวัง/คัดกรอง หนว่ ยบริการตง้ั แต่ปฐมภูมิ ค่มู อื DSPM (เล่มขาว)
เฝ้าระวงั โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง
สง่ เสรมิ 1B260 1 พัฒนาการตามวัย คดั กรองโดย บคุ ลากรทางการแพทย/์
พัฒนาการ เจ้าหน้าท่สี าธารณสุขทุกระดบั
ตามอายถุ ัดไป 1B261 1B262
ของเดก็
โดยพอ่ แม่ สงสัยล่าช้า แนะน�ำให้ พ่อแม่ สงสยั ลา่ ชา้ สง่ ตอ่ ทนั ท*ี (เดก็ ทพ่ี ฒั นาการ คู่มอื DSPM (เลม่ ขาว)
ผดู้ แู ลเดก็ ผู้ปกครอง สง่ เสริมพฒั นาการ ลา่ ชา้ /ความผิดปกตอิ ย่างชัดเจน) โดย บคุ ลากรทางการแพทย์/
พเ่ี ล้ยี งเดก็ เจ้าหน้าทส่ี าธารณสุขทุกระดบั
และอสม. ตามวยั ภายใน 30 วัน** และ พ่อแม่ ผ้ปู กครอง
คู่มือ DSPM (เล่มขาว)
ใช้ ปพกฒั ตนิ/าสกมาวรัย หน่วยบริการต้ังแต่ปฐมภมู ิ โดย บุคลากรทางการแพทย/์
- คู่มอื เฝา้ ระวงั 1B260 เจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ ทุกระดับ
คัดกรองพฒั นาการซ้�ำ หน่วยบริการต้ังแตป่ ฐมภมู ิ
และ 2 ภายใน 30 วัน
สง่ เสรมิ
พัฒนาการเดก็ ล่าชา้ ใหส้ ง่ ต่อ
ปฐมวัย DSPM
(เลม่ ขาว) พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ตรวจวนิ จิ ฉยั และ หนว่ ยบรกิ ารต้ังแต่ทุติยภูมิ คมู่ อื TEDA4I
- คมู่ อื ประเมิน 1B260 ประเมินพฒั นาการ โดย บคุ ลากรที่ผ่านการอบรม
และ
สง่ เสริม 3 ล่าชา้ ให้ส่งตอ่
พัฒนาการเดก็
กลมุ่ เสีย่ ง DAIM - พัฒนาการบำ� บัด (Developmental หนว่ ยบริการตัง้ แตท่ ตุ ยิ ภูมิ คู่มอื TEDA4I + พัฒนาการบ�ำบดั
(เล่มเขียว) Intervention) เป็นระยะเวลา 3 เดือน โดย บคุ ลากรทผี่ ่านการอบรม
- รักษาสาเหตุ (ถ้าม)ี (นัดอย่างนอ้ ยเดือนละ 1 ครั้ง)

พสมฒั วนัยาการปกต/ิ ประเมินพฒั นาการซ้�ำ หน่วยบรกิ ารตัง้ แต่ทุติยภูมิ คูม่ อื TEDA4I
โดย บุคลากรที่ผ่านการอบรม
1B270 4
ล่าชา้ ใหส้ ่งต่อ หนว่ ยบริการตงั้ แต่ทุตยิ ภมู ิ
ตาม service plan
ประเมินพฒั นาการด้วย TDSI III ของแตล่ ะเขตสขุ ภาพ - TDSI III ตรวจวนิ จิ ฉัยเพิม่ เตมิ
และตรวจวินจิ ฉัยเพ่ิมเติม - CPG รายโรค
โดย กมุ ารแพทย/์ กมุ ารแพทยด์ า้ นพฒั นาการ
และพฤติกรรมเด็ก/จิตแพทย์/จิตแพทย์เด็ก
และวยั ร่นุ

ให้การดูแลรกั ษาแกไ้ ขตามรายโรคและตดิ ตามเป็นระยะ

หมายเหตุ : **สง่ รายชอ่ื เดก็ สงสยั ลา่ ชา้ ให้ อสม./พอ่ แม่ กระตนุ้ พฒั นาการและตามทกุ สปั ดาห์ หากสมวยั ใหแ้ จง้ จนท.รพ.สต. เพอื่ ตรวจซำ�้ และบนั ทกึ
ข้อมลู ลงโปรแกรม โดยหากเดก็ คนใดยังสงสัยลา่ ช้าอยู่ให้โอกาสเด็กได้ฝึกจนครบ 30 วัน ถ้ายงั ไมผ่ ่านใหบ้ ันทกึ วา่ ลา่ ชา้ แล้วสง่ ต่อ
*สงสยั ลา่ ช้า ส่งต่อทันที คือเด็กทพี่ ัฒนาการล่าชา้ /ความผิดปกตอิ ย่างชัดเจน เช่น ดาวนซ์ นิ โดรม ศีรษะเล็ก เปน็ ตน้
- การเฝ้าระวงั พัฒนาการเดก็ ดว้ ย DSPM ทำ� โดยพอ่ แม่ ผูป้ กครองทุกชว่ งอายุ
- การคดั กรองพฒั นาการเด็กด้วย DSPM ทำ� โดยบุคลากรทางการแพทย/์ เจา้ หนา้ ที่สาธารณสุข ทกุ อายุ 9, 18, 30, 42 และ 60 เดือน
- TEDA4I คอื คู่มือประเมินเพอื่ ชว่ ยเหลือเดก็ ปฐมวยั ทม่ี ปี ญั หาพัฒนาการ

ค�ำอธิบายแผนผงั

1. คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั ; DSPM (เลม่ ขาว) ใชส้ �ำหรบั ประเมนิ พัฒนาการเดก็ ในช่วงอายุน้อยกวา่ 2 ปี คือ เด็กทีค่ ลินิกสขุ ภาพเด็กดี (Well Child
Clinic) และศูนย์พัฒนาเดก็ เล็ก สว่ นชว่ งอายุมากกว่า 2 ปี ใชส้ ำ� หรับเด็กทีศ่ ูนย์พฒั นาเด็กเลก็ และโรงเรยี นอนุบาล ท้ังนีเ้ จ้าหน้าทสี่ าธารณสขุ ทีห่ น่วยบริการตง้ั แต่ปฐมภมู ิ (รพ.สต./
รพช./รพท./รพศ.) จะประเมนิ พฒั นาการเด็กด้วยคู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย ; DSPM (เลม่ ขาว) ในชอ่ งวธิ ปี ระเมนิ
• กรณมี ีพฒั นาการสมวยั แนะนำ� ให้พ่อแม่ ผ้ปู กครอง สง่ เสรมิ พัฒนาการตามวยั ตามช่วงวธิ ีฝึกทกั ษะ ในช่วงอายตุ อ่ ไป
• กรณมี พี ัฒนาการไม่สมวัย แนะน�ำให้พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ฝกึ ทกั ษะเดก็ เรื่องน้นั บ่อย ๆ เป็นเวลา 30 วัน แล้วนัดใหม้ าพบผูป้ ระเมิน
2. หลังจาก 30 วัน เจ้าหน้าที่สาธารณสุขท่ีหน่วยบริการตั้งแต่ปฐมภูมิ (รพ.สต./รพช./รพท./รพศ.) ประเมินพัฒนาการเด็กซ้�ำ ด้วยคู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการ
เดก็ ปฐมวัย ; DSPM (เล่มขาว) ในชอ่ งวิธีประเมินโดยเจ้าหน้าทสี่ าธารณสขุ ของทักษะทไ่ี ม่ผ่าน และทักษะอ่ืน ๆ ตามช่วงอายุ
• หากเด็กผา่ นทักษะทเี่ คยลา่ ชา้ และทักษะอ่ืน ๆ ตามชว่ งอายุ แสดงว่ามีพัฒนาการสมวยั ให้เฝา้ ระวังพฒั นาการตามวัยตอ่ เนอ่ื งตามปกติ
• หากเดก็ ผา่ นทกั ษะทเ่ี คยลา่ ชา้ แตพ่ บทกั ษะอน่ื มพี ฒั นาการไมส่ มวยั ผปู้ ระเมนิ แนะนำ� ใหพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง ฝกึ พฒั นาเดก็ ในเรอื่ งนน้ั บอ่ ย ๆ เปน็ เวลา 30 วนั แลว้ นดั ใหม้ าพบ
ผปู้ ระเมนิ
• หากเดก็ ยังไมผ่ ่านทกั ษะท่เี คยล่าชา้ ให้สง่ ต่อไปยังหน่วยบรกิ ารทุติยภูมิ ทมี่ ีแพทย์ หรอื กุมารแพทย์ (รพช./รพท./รพศ./รพ.จติ เวช) ทมี่ ีคลินกิ กระตุ้นพัฒนาการ
3. หน่วยบรกิ ารทตุ ยิ ภูมิ ที่มแี พทย์ หรอื กมุ ารแพทย์ (รพช./รพท./รพศ./รพ.จิตเวช) ท่มี คี ลนิ กิ กระตุน้ พัฒนาการ ใชค้ ูม่ ือประเมินเพื่อชว่ ยเหลือเด็กปฐมวยั ทีม่ ีปัญหาพัฒนาการ
(TEDA4I) โดยบุคลากรทผี่ ่านการอบรม โดยใชโ้ ปรแกรมกระตนุ้ พัฒนาการของสถานบรกิ ารเปน็ ระยะเวลา 3 เดอื น
4. หลงั จาก 3 เดอื น สถานบรกิ ารทมี่ คี ลนิ กิ กระตนุ้ พฒั นาการ ประเมนิ พฒั นาการซำ�้ ดว้ ยคมู่ อื ประเมนิ เพอื่ ชว่ ยเหลอื เดก็ ปฐมวยั ทมี่ ปี ญั หาพฒั นาการ (TEDA4I) โดยบคุ ลากร
ทผี่ า่ นการอบรม

• กรณเี ด็กพฒั นาการสมวัย ใหส้ ่งเสริมพฒั นาการตามวัย ในระบบปกติ
• กรณีเด็กมีพฒั นาการไม่สมวัย หรือมปี ญั หาซ้ำ� ซ้อน สง่ ต่อหนว่ ยบริการทุตยิ ภูมิ ที่มแี พทย์ หรือกุมารแพทย์ (รพช./รพท./รพศ./รพ.จติ เวช)
5. สำ� หรับเดก็ ทีม่ ีพัฒนาการไม่สมวัย หนว่ ยบริการท่ีมีแพทย์ กุมารแพทย์ หรือหน่วยบริการตาม Service Plan ของแตล่ ะเขตบริการสขุ ภาพ ประเมินพฒั นาการด้วยคู่มอื
ประเมนิ และแก้ไข /ฟื้นฟูพฒั นาการเดก็ วัยแรกเกิด – 6 ปี สำ� หรับบุคลากรสาธารณสขุ (TDSI III) หากยังพบปญั หาอยใู่ ห้แก้ไขหรอื ส่งตอ่ และหรอื CPG รายโรค ให้การดแู ลรกั ษา
แก้ไขตามรายโรคและติดตามเปน็ ระยะ เพอื่ คุณภาพชวี ติ ที่ดขี องเด็กและครอบครวั

ค่มู ือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 5

นิยามศพั ท์ : เด็กปฐมวยั หมายถงึ เดก็ ตง้ั แต่แรกเกิดถึงกอ่ นเขา้ ประถมศกึ ษาชั้นปที ่ี 1
Gross motor (GM) หมายถงึ พัฒนาการด้านการเคลื่อนไหว
Fine Motor (FM) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นกลา้ มเน้ือมัดเลก็ และสตปิ ญั ญา
Receptive Language (RL) หมายถงึ พัฒนาการด้านการเขา้ ใจภาษา
Expressive Language (EL) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นการใช้ภาษา
Personal and Social (PS) หมายถงึ พัฒนาการดา้ นการช่วยเหลือตนเองและสงั คม

EF : Executive Functions of the Brain ทกั ษะทเ่ี ป็นแกนหลกั 3 อย่างในวยั เดก็ ปฐมวัย หมายถึง การทำ� งานขั้นสงู ของสมองท่ชี ่วยให้น�ำเอาความรู้ไปวิเคราะห์
สังเคราะห์ และตัดสินใจในการปฏิบัติ เป็นความสามารถของสมองท่ีพัฒนาได้อย่างรวดเร็วในช่วงปฐมวัย และเป็นพื้นฐานส�ำคัญท่ีน�ำไปสู่ความส�ำเร็จในการด�ำเนินชีวิตในสังคม
การศกึ ษา และการทำ� งานซงึ่ ในช่วงปฐมวัยประกอบด้วยทักษะส�ำคญั 3 อยา่ ง ดงั น้ี
1. Working Memory : ทักษะความจำ� ทน่ี ำ� ขอ้ มูลมาใชง้ าน
2. Inhibitory Control/Self-Regulation : ทักษะการยับยงั้ ช่งั ใจและควบคุมตนเอง
3. Cognitive Flexibility : ทกั ษะการคดิ และปรบั การกระทำ� อยา่ งยดื หย่นุ

6 คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

การใช้คูม่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย

ผใู้ ชต้ อ้ งทำ� ความเขา้ ใจปฏบิ ตั เิ ปน็ แนวทางเดยี วกนั จงึ จะทำ� ใหผ้ ลการประเมนิ มคี วามถกู ตอ้ งนา่ เชอ่ื ถอื และเปน็ ประโยชนต์ อ่ การสง่ เสรมิ พฒั นาการของเดก็ อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ
โดยมี 4 ขัน้ ตอน ได้แก่
1. ขั้นตอนการเตรียมความพรอ้ ม
1.1 การเตรียมตวั ผู้ประเมินและส่งเสรมิ พัฒนาการ : ศกึ ษาทบทวนความรเู้ ก่ียวกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย ความสำ� คญั ของการประเมนิ และส่งเสริมพฒั นาการของ
เดก็ ในประเทศไทย สถานการณ์ของเด็กและภมู ิหลงั ครอบครวั ในเขตความรบั ผิดชอบ จำ� เปน็ จะต้องศึกษาเอกสารค่มู อื เฝา้ ระวังฯ ตัง้ แต่ ค�ำน�ำ ความน�ำ แผนผงั ค�ำอธิบายแผนผงั
แนวทางการใช้คู่มือฯ 4 ขั้นตอน การใช้ทกั ษะ วิธีการเฝ้าระวงั วิธีการประเมนิ เกณฑก์ ารตดั สิน และรายละเอียดของอปุ กรณ์ การใช้อุปกรณ์ และควรเตรียมค�ำพูดที่จะใช้ในข้อค�ำถาม
ไว้ล่วงหน้า ในกรณีท่ีต้องใช้ค�ำสั่ง เพ่ือความรวดเร็ว ทดลองท�ำหรือฝึกก่อนการประเมินจริง เพื่อให้เกิดความคุ้นเคยและมีความม่ันใจก่อนปฏิบัติจริง ซึ่งรวมถึงแนวทางการแนะน�ำ
ส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั โดยพ่อแม่ ผู้ปกครองดว้ ย
1.2 การเตรียมอปุ กรณ์
- จัดเตรยี มและตรวจสอบอปุ กรณใ์ หค้ รบตามหมวดหมู่และเรียงตามล�ำดับการใชก้ อ่ นหลงั
- อปุ กรณ์เปิดใช้ครง้ั ละ 1 ชดุ ใช้เสรจ็ แล้วเกบ็ ทันที แล้วจึงเปดิ ชุดใหม่ เพ่ือความสะดวกในการจดั เกบ็ และให้เด็กมสี มาธิหรอื สนใจในอุปกรณเ์ ฉพาะทต่ี อ้ งการ
จะใช้ประเมินเทา่ นัน้
- เมอื่ ประเมนิ เดก็ ในทอ้ งถิน่ ท่ีมวี ฒั นธรรมทแ่ี ตกต่าง ผปู้ ระเมินสามารถดัดแปลงใชว้ สั ดุในท้องถิ่นที่มี ทดแทนไดอ้ ย่างเหมาะสมในการประเมนิ เดก็
- ตอ้ งทำ� ความสะอาดอุปกรณ์และตรวจสอบความปลอดภยั ของอปุ กรณห์ ลงั นำ� ไปใชท้ ุกครงั้
1.3 การเตรยี มสถานทส่ี ำ� หรบั ประเมนิ พฒั นาการเดก็ : ควรเปน็ หอ้ งหรอื มมุ ทเ่ี ปน็ สดั สว่ น ไมค่ บั แคบเกนิ ไป อากาศถา่ ยเทสะดวก เพอ่ื ใหเ้ ดก็ รสู้ กึ สขุ สบาย ไมห่ งดุ หงดิ
และใหค้ วามรว่ มมอื ในการประเมนิ ไมม่ สี ง่ิ อน่ื ทกี่ ระตนุ้ หรอื เรา้ ความสนใจของเดก็ เชน่ โทรทศั น์ วทิ ยุ คอมพวิ เตอร์ รปู หรอื วตั ถทุ ม่ี สี สี นั ฉดู ฉาด ควรเปน็ หอ้ งทไ่ี มม่ เี สยี งดงั รบกวน หรอื
มคี นอ่นื ผา่ นไปมา พ้นื ห้องสะอาด ปลอดภยั ไม่ลนื่ ไมม่ ีสิ่งของที่ไม่จำ� เป็นอยใู่ นหอ้ ง อุปกรณ์ตา่ ง ๆ ภายในหอ้ งตอ้ งมีความปลอดภัย ไม่แหลมคม ไม่มีเหล่ียมหรือมุมท่ีอาจก่อให้เกิด
อนั ตราย ควรมกี ารจัดเบาะ โตะ๊ หรอื เก้าอ้ีตา่ ง ๆ ท่ใี ช้ในการประเมินในแต่ละชว่ งวยั ให้เหมาะสม
1.4 การเตรยี มเดก็ : เด็กตอ้ งไมป่ ่วยทางกาย ไมห่ ิว ไม่งว่ ง อม่ิ เกินไป หรือหงดุ หงิด งอแง เน่ืองจากจะทำ� ให้เดก็ ไม่ให้ความรว่ มมือในการประเมิน พาเดก็ เขา้ หอ้ งน�ำ้
ขับถา่ ยให้เรยี บรอ้ ยก่อนการประเมิน เพ่ือไมใ่ หข้ าดความต่อเนื่องในการประเมนิ ใหเ้ ดก็ เลน่ พูดคุย ท�ำความค้นุ เคยกบั ผู้ประเมนิ และอุปกรณ์บางสว่ น
2. ข้ันตอนการสร้างสัมพนั ธภาพระหว่างผู้ประเมินกับเดก็ และพอ่ แม่ ผูป้ กครอง : เดก็ แตล่ ะวยั จะมพี ฒั นาการทางรา่ งกาย ความคดิ และอารมณท์ ี่แตกต่างกัน ดังนน้ั
ผูป้ ระเมนิ ควรสรา้ งสมั พันธภาพทดี่ ีกบั เดก็ ก่อนท่จี ะท�ำการประเมนิ พัฒนาการ โดยแบ่งตามช่วงอายุได้ดงั นี้

คูม่ อื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 7

2.1 ช่วงวัยแรกเกดิ – 9 เดอื น
2.1.1 ผ้ปู ระเมินย้ิมแยม้ แจม่ ใส พดู คุย ทักทายกับพ่อแม่ ผปู้ กครองกอ่ น แล้วจงึ พดู คุย เล่นเสียงกบั เด็กดว้ ยนำ้� เสยี งนุ่มนวล
2.1.2 ถา้ เดก็ ร้องไห้ ให้พอ่ แม่ ผ้ปู กครองอุม้ ปลอบใหเ้ ด็กสงบจึงเรม่ิ ประเมนิ
2.1.3 ชว่ งอายุ 6 - 9 เดือน เดก็ เรม่ิ มคี วามกังวล เมอื่ พบคนแปลกหนา้ ควรใหเ้ วลากับเด็กทำ� ความคุ้นเคยก่อนประเมิน
2.2 ช่วงอายุ 10 เดอื น – 2 ปี
2.2.1 ผปู้ ระเมนิ ควรเรม่ิ ดว้ ยการพดู คยุ กบั พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เกย่ี วกบั ชวี ติ ประจำ� วนั พฤตกิ รรมและพฒั นาการของเดก็ เพอื่ ใหเ้ วลาเดก็ ปรบั ตวั คนุ้ เคยกบั ผปู้ ระเมนิ
และได้สังเกตพฤตกิ รรมเดก็
2.2.2 เมอ่ื เดก็ เรม่ิ สนใจและคนุ้ เคยกบั ผปู้ ระเมนิ ใหพ้ ดู คยุ กบั เดก็ ดว้ ยนำ้� เสยี งนมุ่ นวลและนำ� อปุ กรณป์ ระเมนิ พฒั นาการบางสว่ นชวนใหเ้ ดก็ เลน่ หรอื อาจสาธติ ใหเ้ ดก็ ดู
2.2.3 หากเด็กร้องไห้ไม่ให้ความร่วมมือ ผู้ประเมินควรเปลี่ยนไปประเมินข้อทักษะท่ีใช้การสังเกตหรือสอบถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง ก่อนแล้วจึงกลับมาท�ำ
เมือ่ เดก็ พรอ้ ม
2.3 ชว่ งอายุ 3 – 6 ปี
2.3.1 ชว่ งวยั นเ้ี ด็กสามารถสื่อสารโต้ตอบและทำ� ตามคำ� สง่ั ได้ดี ดังนั้นผู้ประเมนิ สามารถที่จะพูดคุยกบั เด็กไดโ้ ดยตรง
2.3.2 การพูดคยุ กบั เด็กควรใชน้ ำ�้ เสียงนุม่ นวล ระดับเสยี งปกติ แต่เมอื่ เดก็ เร่มิ ค้นุ เคยกบั ผปู้ ระเมินแลว้ ควรปรับสีหนา้ และน�้ำเสยี งให้ดนู ่าสนใจ เชน่ พดู เสยี งสงู
ต�ำ่ เพ่ือเรา้ ความสนใจ หรือท�ำสีหน้าดีใจ ตนื่ เตน้ ให้ชดั เจนขน้ึ เพ่ือใหเ้ ดก็ มคี วามสนใจในกิจกรรมทจี่ ะเร่ิมประเมิน โดยคำ� พูดท่เี หมาะสมในการสรา้ งสมั พันธภาพกับเดก็ วัยนี้ ไดแ้ ก่
การชวนคุยทว่ั ๆ ไป หรือการชม เช่น
- ผมเปยี หนูสวยจังเลย ใครเปน็ คนถกั ใหห้ นคู ะ
- วนั น้ีใครเป็นคนมาส่งหนทู โี่ รงเรียนคะ
- วนั น้หี นกู ินขา้ วกบั อะไรเอย่ เป็นต้น
2.3.3 เม่อื เด็กให้ความร่วมมอื ในการประเมนิ หรือสามารถเร่ิมประเมินได้ ควรพดู ชมเชยเดก็ ทกุ ครงั้
2.4 ผูป้ ระเมินแนะนำ� ตวั เอง “ชือ่ ....เป็น .... วันนี้ประเมินพฒั นาการนอ้ ง .... ระยะเวลาทใี่ ชท้ ้งั หมด ประมาณ 10 - 20 นาที จะท�ำโดยสงั เกตถามจากผู้ปกครอง
และให้เดก็ เลน่ ของเล่นหรืออปุ กรณ์ทีเ่ ตรียมมาใหเ้ ด็กเลน่ ในขณะท่กี �ำลงั ประเมนิ เด็ก ผู้ปกครองอยู่กับเด็กได้ตลอดเวลา แต่ไม่ตอ้ งชว่ ยเดก็ ทำ� กจิ กรรม บอก แนะนำ� หรือท�ำแทนเดก็
เพราะจะทำ� ใหผ้ ลการประเมินไม่ตรงกบั ความเป็นจรงิ ถ้าเด็กและผู้ปกครองพรอ้ มแล้วเราจะเร่ิมกันเลยนะคะ”
3. ขน้ั ตอนการประเมิน คมู่ อื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัยฉบับน้ี อธบิ ายขอ้ ประเมิน DSPM ใหช้ ดั เจน
1. วธิ กี ารประเมินให้ชดั เจน (เปน็ ข้อซำ�้ กบั ข้อทอี่ ธบิ ายเนือ้ หาสง่ เสริม EF (Executive Functions) จำ� นวน 20 ข้อ) จ�ำนวน 32 ข้อ
2. วธิ ีสง่ เสริมพัฒนาการและฝกึ ทักษะ EF (Executive Functions) ( ) จ�ำนวน 30 ขอ้
8 คมู่ อื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

3.1 สอบถามวนั เดือนปเี กดิ เดก็ จากผ้ปู กครองแลว้ ค�ำนวณอายเุ ดก็
วธิ กี ารคำ� นวณ : เรม่ิ จาก วนั เดอื น และปที ท่ี ำ� การประเมนิ เปน็ ตวั ตงั้ วนั เดอื น และปเี กดิ เดก็ เปน็ ตวั ลบ ถา้ วนั ตวั ตงั้ จำ� นวนนอ้ ยกวา่ ใหย้ มื ทเี่ ดอื นมา 1 เดอื น (30 วนั )
ถา้ ตวั ตงั้ เดือนนอ้ ยกว่าตวั ลบใหย้ ืมทีป่ ี 1 ปี (12 เดอื น)

ตวั อยา่ งที่ 1 ตัวอยา่ งท่ี 2

ปี เดือน วนั ปี เดอื น วัน

วันที่ทำ� การประเมิน 2556 3 5 วนั ทที่ ำ� การประเมิน 2557 3 15

วัน เดือน ปีเกิด 2551 8 10 วนั เดือน ปเี กิด 2554 2 27

เด็กอายุ 4 6 25 เดก็ อายุ 3 0 18

3.2 เริ่มประเมนิ พฒั นาการจากด้านใดก่อนกไ็ ด้ ทต่ี รงกับช่วงอายจุ ริงของเด็ก
3.2.1 ใสเ่ ครือ่ งหมาย  ในช่อง  ผ่าน เมอื่ เด็กประเมินผ่าน
3.2.2 ในกรณที เ่ี ดก็ ประเมินไมผ่ า่ น ใหใ้ สเ่ คร่ืองหมาย  ลงในชอ่ ง  ไม่ผา่ น
3.2.3 ในช่วงอายใุ ดที่มขี อ้ ประเมิน 2 หรอื 3 ข้อ หากเดก็ ไมผ่ ่านขอ้ ใดข้อหน่งึ ใหถ้ อื ว่าไม่ผา่ นในช่วงอายนุ ัน้
3.3 ในกรณที ม่ี ีการประเมนิ เพอ่ื ติดตามพฒั นาการในครั้งตอ่ ไป ให้เริ่มต้นประเมินข้อทีเ่ ดก็ ประเมนิ ไมผ่ ่าน ในครัง้ ที่ผา่ นมา
หมายเหตุ : - เมื่อประเมินเด็กในท้องถิ่นท่ีใช้ภาษาหรือวัฒนธรรมท่ีแตกต่าง ผู้ประเมินจะต้องท�ำความเข้าใจ ใช้ค�ำพูด และ/หรือวัสดุทดแทนท่ีเหมาะสม
ในการประเมินเด็ก
- ข้อทดสอบทกุ ขอ้ ได้มกี ารทดสอบเพ่ือหาคา่ เฉล่ียความสามารถของเด็กไทยอย่างน้อยร้อยละ 75 สามารถทำ� ได้
- ข้อทดสอบท่ีมีเกณฑ์ผ่านเป็นจ�ำนวนครั้ง เช่น ....อย่างน้อย 1 ใน 3 คร้ัง หมายถึง ให้โอกาสเด็กได้ทดสอบ 3 ครั้ง หากผ่านแล้วครั้งต่อไป
ไมต่ อ้ งทดสอบ
4. ขั้นตอนสรปุ : เมือ่ ประเมนิ พัฒนาการเดก็ เสร็จแล้วทุกครงั้ ผ้ปู ระเมินจะต้องสรุปผลการประเมินและใหข้ ้อมูลแก่พอ่ แม่ ผูป้ กครองเด็ก ดังน้ี
4.1 กรณปี ระเมนิ แล้วพบว่าสมวัย ใหแ้ นะน�ำพอ่ แม่ ผปู้ กครองสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ในช่วงอายุตอ่ ไปตามคูม่ อื ฯ
4.2 กรณีที่เด็กประเมินแล้วพบว่าไม่สมวัย ผู้ประเมินให้ค�ำแนะน�ำพ่อแม่ ผู้ปกครอง ส่งเสริมพัฒนาการเด็กตามคู่มือฯ ในข้อทักษะท่ีเด็กไม่ผ่านการประเมินบ่อย ๆ
หลงั จากนนั้ อีก 1 เดอื น กลับมาประเมินซ�้ำ
4.3 กรณีประเมนิ ซำ้� หลงั จากการกระตนุ้ แลว้ ยังไม่สมวยั ต้องใหข้ อ้ มูลแกพ่ อ่ แม่ ผปู้ กครองเด็กในการส่งตอ่ เพ่อื ตรวจและวนิ ิจฉยั เพมิ่ เตมิ ทีโ่ รงพยาบาล (รพช./รพท./
รพศ./รพ.จิตเวช) พร้อมใบส่งตวั

คูม่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM) 9

การสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัยโดยพ่อแม่ ผปู้ กครอง

กญุ แจสคู่ วามส�ำเร็จ
• รักลูกแสดงออกอย่างสมำ่� เสมอในการดแู ลเดก็ ทุก ๆ วันตัง้ แต่การกนิ นอน เลน่ ออกก�ำลังกาย และเรยี นรู้ที่เหมาะสมถูกสขุ อนามัยและปลอดภยั
• ไม่เปรียบเทียบกันระหว่างเด็ก เพราะเดก็ แตล่ ะคนมีความแตกตา่ งกนั
• การเรยี นร้ขู องเดก็ เร่ิมตัง้ แตป่ ฏิสนธิ เป็นแบบค่อยเปน็ คอ่ ยไปและตอ่ เน่อื ง
• เด็กเรียนรู้ผา่ นการฟัง การดู การจบั ตอ้ ง การเล่น การท�ำตามแบบอยา่ ง และลองท�ำ พอ่ แม่ ผู้ปกครองจงึ ควรคุยกับลูกต้ังแตว่ ัยทารก เลน่ เลา่ เรอื่ งสง่ิ ที่ก�ำลงั ทำ� กบั เดก็ เลา่ นิทาน
อ่านหนงั สอื ใหฟ้ ัง ชช้ี วนดูสิ่งต่างๆ รอบตัว ดรู ูป การมกี จิ กรรมศิลปะและดนตรี กิจกรรมในบ้าน และประสบการณ์ตรงอ่ืน ๆ
• พ่อแม่ ผปู้ กครอง ตอ้ งฟังเด็ก ส่งเสริมให้เด็กถามและสงั เกต ช้ีชวนกนั สนทนาและใหเ้ ดก็ มีสว่ นร่วมแสดงความคิดเห็น
• ไมใ่ ชว้ ธิ บี ังคับฝนื ใจ ไมก่ ดดันหรอื เรง่ รัดเดก็ ไม่ก้าวรา้ วหรือท�ำร้ายเด็กทั้งทางร่างกาย จิตใจ และวาจา
• เด็กตอ้ งได้รบั โอกาสฝกึ การมีวินยั ในตนเอง เชน่ การกนิ การนอนเป็นเวลา การเกบ็ ของเล่น การท้ิงขยะในท่ที ิง้ ขยะ การลา้ งมือ การไมแ่ ย่งของคนอ่นื การไม่ทบุ ตที �ำรา้ ยคนอน่ื เปน็ ตน้
• โทรทัศนห์ รอื สอ่ื ทำ� นองเดียวกันอาจขัดขวางพฒั นาการรอบดา้ นของเดก็ อายุตำ�่ กวา่ 2 ปี และรบกวนการนอนหลบั ของเดก็
• พ่อแม่ ผู้ปกครอง ต้องเป็นตัวอย่างพฤติกรรมที่ดีส�ำหรับเด็ก เปิดโอกาสให้เด็กได้ฝึกท�ำ และควรชี้แจงเม่ือเด็กท�ำผิดพลาด เปลี่ยนเป็นให้ก�ำลังใจ เมื่อเด็กพยายามท�ำสิ่ง
ทพี่ ึงปรารถนา และชมเชย เมือ่ เด็กทำ� ได้ เดก็ จะค่อย ๆ รู้จักใช้เหตผุ ลและรกั ษาค�ำพูดตามแบบที่พ่อแม่ปฏบิ ตั ิ
ข้อควรค�ำนึงในการฝกึ ทักษะเพือ่ สง่ เสริมพัฒนาการเดก็
การฝึกทกั ษะเดก็ มเี ปา้ หมายส่งเสริมพฒั นาการเด็กให้ก้าวหนา้ เป็นไปตามวัย สามารถใชใ้ นชวี ิตจริงและในสภาพแวดลอ้ มจริง โดยควรคำ� นึงถึงสิง่ ตอ่ ไปน้ี
• คำ� พูดทีใ่ ชค้ วรงา่ ย สนั้ ชัดเจน และคงเสน้ คงวา
• ใหเ้ วลาเด็กปฏบิ ัตติ าม 3 - 5 วินาที ถา้ เดก็ ยังไมไ่ ดท้ �ำ ให้พดู ซำ�้ (ข้อความเหมือนเดิม) พร้อมให้การชว่ ยเหลือเด็กทำ� จนเสร็จ
• ใหค้ วามชว่ ยเหลอื เด็กเทา่ ทีจ่ �ำเปน็ ลดการช่วยเหลือลงเมื่อเด็กท�ำได้ ซงึ่ อาจชว่ ยเหลอื โดย
- ทางกาย : จับมอื ท�ำ แตะขอ้ ศอกกระตุน้
- ทางวาจา : บอกให้เดก็ ลองท�ำดู หากจ�ำเป็นอาจจะบอกให้เดก็ ทราบวธิ ี ทลี ะข้ัน
- ทางท่าทาง : ชี้ ผงกศรี ษะ สา่ ยหนา้ ขดั ขวางไมใ่ หเ้ กดิ พฤตกิ รรมทไี่ มต่ อ้ งการ เชน่ เมอ่ื บอกใหเ้ ดก็ ชแี้ ปรงสฟี นั แตเ่ ดก็ จะชแี้ กว้ นำ้� ใหใ้ ชม้ อื ปดิ แกว้ นำ�้ เพอื่ ใหเ้ ดก็ รวู้ า่ จะตอ้ ง
ชแี้ ปรงสฟี นั
เม่ือเดก็ เกิดการเรยี นรูแ้ ลว้ ใหเ้ ปลีย่ นขอ้ ความแบบต่าง ๆ แต่มคี วามหมายเหมอื นกัน เพอ่ื ให้เดก็ รจู้ กั สิง่ ที่แตกต่างกัน การให้แรงเสริมควรให้ทันทีเมอ่ื เด็กท�ำไดถ้ กู ต้อง ไม่ว่าจะเป็น
การชว่ ยเพื่อใหเ้ ดก็ ท�ำได้หรือเดก็ ท�ำไดเ้ อง เชน่ ชมเชย ย้ิม ปรบมือ สมั ผัส ใหข้ นม แต่ควรคำ� นงึ ถึงสง่ิ ต่อไปนี้
1. แรงเสริมควรเหมาะสมกบั วยั เป็นสิง่ ท่เี ดก็ ชอบแต่ละคนไม่เหมือนกนั
2. ควรใหแ้ รงเสริมบอ่ ย ๆ เมอื่ ต้องการให้เกิดทักษะหรอื พฤตกิ รรมใหม่
3. การลดแรงเสริมลงเม่อื เด็กทำ� ได้ สังเกตว่าเด็กมีความพอใจร้สู ึกดใี นส่ิงทตี่ นทำ� ได้ จึงไมจ่ ำ� เป็นตอ้ งอาศยั แรงเสริมจากภายนอก
4. การให้รางวัล เช่น การแสดงความเอาใจใส่ ยิ้ม กอด ปรบมือให้หรือให้ของ เมื่อเด็กตั้งใจท�ำหรือท�ำส�ำเร็จจะเป็นประโยชน์ต่อพัฒนาการของเด็กในระยะยาว ต่างกับ

การให้สินบนและการขเู่ ขญ็ บงั คับใหท้ �ำ ”ควรใช้การสอนโดยอธิบายอย่างนุ่มนวลแต่หนักแน่น”

10 คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก
1
แรกเกดิ -  ท่านอนคว่�ำยกศีรษะและหัน จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนคว่�ำบนเบาะนอน จัดให้เดก็ อย่ใู นทา่ นอนคว่�ำ เขย่าของเลน่ ทมี่ ีเสยี งตรงหนา้ เดก็ ระยะ
1 เดือน ผ่าน ไปข้างใดข้างหนึง่ ได้ (GM) แขนทั้งสองข้างอยู่หน้าไหล่ สังเกตเด็ก ห่างประมาณ 30 ซม. เมื่อเดก็ มองทีข่ องเลน่ แล้วคอ่ ย ๆ เคล่อื นของ
 ยกศีรษะ เลน่ มาทางดา้ นซ้ายหรอื ขวา เพื่อให้เด็กหนั ศรี ษะมองตาม ถา้ เด็กทำ�
ไม่ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถยกศีรษะและหันไป ไม่ได้ช่วยประคองศีรษะเด็กให้หันตาม ท�ำซ�้ำอีกคร้ังโดยเปล่ียนให้
ขา้ งใดข้างหน่งึ ได้ เคลือ่ นของเล่นมาทางด้านตรงขา้ ม
2
 มองตามถงึ กงึ่ กลางลำ� ตวั (FM) จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ถอื ลกู บอลผา้ 1. จัดใหเ้ ด็กอยใู่ นท่านอนหงาย กม้ หน้าให้อยู่ใกล้ ๆ เด็ก หา่ งจาก
ผ่าน อปุ กรณ์: ลูกบอลผ้าสแี ดง สีแดงห่างจากหน้าเด็กประมาณ 20 ซม. หน้าเด็กประมาณ 20 ซม.
 ขยับลูกบอลผ้าสีแดงเพื่อกระตุ้นให้เด็ก 2. เรียกให้เด็กสนใจ โดยเรียกช่ือเด็ก เม่ือเด็กสนใจมองให้เคลื่อน
ไมผ่ ่าน สนใจ แล้วเคล่ือนลูกบอลผ้าสีแดงช้า ๆ หรอื เอยี งหนา้ ไปทางดา้ นขา้ งลำ� ตวั เดก็ อยา่ งชา้ ๆ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ มองตาม
ไปทางด้านข้างล�ำตัวเด็กข้างใดข้างหนึ่ง 3. ถา้ เดก็ ไมม่ องใหช้ ว่ ยเหลอื โดยการประคองหนา้ เดก็ ใหม้ องตาม
เคลื่อนลูกบอลผ้าสีแดงกลับมาท่ีจุด 4. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ
กง่ึ กลางลำ� ตัวเด็ก มองตาม
ผ่าน : เด็กมองตามลกู บอลผ้าสแี ดง จาก ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี สี ดใส เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ
ดา้ นข้างถึงระยะกึ่งกลางล�ำตัวได้ 10 ซม. เชน่ ผ้า/ลกู บอลผา้ พู่ไหมพรม

3 สะดุ้งหรือเคลื่อนไหวร่างกาย 1. จัดให้เด็กอยใู่ นทา่ นอนหงาย 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย เรียกช่ือหรือพูดคุยกับเด็กจาก
 เมื่อได้ยินเสียงพูดระดับปกติ 2. อยู่ห่างจากเด็กประมาณ 60 ซม. ดา้ นขา้ งทลี ะข้างท้ังขา้ งซา้ ยและขวาโดยพดู เสียงดงั กว่าปกติ
ผา่ น (RL) เรียกช่ือเด็กจากด้านข้างทีละข้างท้ังซ้าย 2. หากเด็กสะดุ้งหรือขยับตัวให้ยิม้ และสัมผสั ตัวเดก็ ลดเสียงพูดคุย
 และขวา โดยพูดเสียงดงั ปกติ ลงเรื่อย ๆ จนให้อยู่ในระดับปกติ
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กแสดงการรับรดู้ ว้ ยการกะพริบ
ตา สะด้งุ หรอื เคลอ่ื นไหวรา่ งกาย
ชว่ งอายแุ รกเกดิ - 1 เดือน

https://youtu.be/GapgV-TiH54

11คู่มือเฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝา้ ระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก

แรกเกดิ - 4 ส่งเสยี งออ้ แอ้ (EL) สังเกตว่าเด็กส่งเสียงอ้อแอ้ในระหว่าง อมุ้ หรอื สมั ผสั ตวั เดก็ เบา ๆ มองสบตา แลว้ พดู คยุ กบั เดก็ ดว้ ยเสยี งสงู ๆ
1 เดือน  ท�ำการประเมิน หรือถามจากพ่อแม่ ต�่ำ ๆ เพ่ือใหเ้ ดก็ สนใจและหยุดรอใหเ้ ด็กส่งเสยี งออ้ แอ้ตอบ

ผา่ น ผ้ปู กครอง
 ผ่าน : เดก็ ท�ำเสียงอ้อแอไ้ ด้
ไมผ่ ่าน
5 มองจอ้ งหนา้ ไดน้ าน 1 - 2 วนิ าที อุ้มเด็กให้ห่างจากหน้าพ่อแม่ ผู้ปกครอง 1. จดั ใหเ้ ด็กอยใู่ นท่านอนหงายหรืออุ้มเดก็
 (PS) หรอื ผูป้ ระเมนิ ประมาณ 30 ซม. ยมิ้ และ 2. สบตา พูดคยุ ส่งเสียง ยิ้ม หรอื ท�ำตาลกั ษณะต่าง ๆ เชน่ ตาโต
ผา่ น พดู คยุ กบั เดก็ กะพรบิ ตา เพือ่ ใหเ้ ด็กสนใจมอง
 ผา่ น : เด็กสามารถมองจ้องหนา้ ได้
ไมผ่ ่าน อย่างน้อย 1 วนิ าที

1-2 6 ท่านอนควำ่� ยกศีรษะต้ังข้นึ ได้ จดั ให้เดก็ อย่ใู นทา่ นอนคว�่ำ ข้อศอกงอ มอื 1. จดั ใหเ้ ดก็ อย่ใู นทา่ นอนควำ�่ ข้อศอกงอ
 45 องศา นาน 3 วนิ าที (GM) ทง้ั สองขา้ งวางทพี่ น้ื เขยา่ กรงุ๋ กรงิ๋ ดา้ นหนา้ 2. ใชห้ นา้ และเสยี งของพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู คยุ กบั เดก็
ผ่าน อปุ กรณ์: กร๋งุ กริ๋ง เด็ก แลว้ เคลอื่ นขึ้นด้านบน กระตุ้นใหเ้ ด็ก ตรงหน้าเด็ก เมอื่ เดก็ มองตามค่อย ๆ เคลือ่ นหน้าพอ่ แม่ ผู้ปกครอง
 มองตาม หรอื ผดู้ แู ลเดก็ ขนึ้ ดา้ นบนเพอ่ื ใหเ้ ดก็ เงยหนา้ จนศรี ษะยกขน้ึ นบั 1, 2
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เดก็ สามารถยกศรี ษะขนึ้ ได้ คอ่ ย ๆ เคลอ่ื นหนา้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ ลงมาอยตู่ รงหนา้
45 องศา นาน 3 วินาที อยา่ งน้อย 2 ครงั้ เด็กเหมือนเดิม
ช่วงอายุ 1 - 2 เดอื น 3. เคล่ือนหน้าพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กให้สูงขึ้น จนเด็กยก
ศรี ษะตามได้ในแนว 45 องศา และนบั 1, 2, 3
https://youtu.be/MsLe0DIVSZ4 4. ฝึกเพิ่มเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ
มองตาม
ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กรง๋ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /
ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถวั่ /ทรายพนั ใหแ้ นน่

12 คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี กึ ทักษะ
(เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเดก็

1-2 7 มองตามผ่านก่ึงกลางล�ำตัว 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ถอื ลกู บอล 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงาย ยน่ื ใบหนา้ หา่ งจากหนา้ เดก็ ประมาณ
 (FM) ผ้าสีแดงห่างจากหน้าเด็ก 30 ซม. โดย 20 ซม. กระตุน้ ใหเ้ ดก็ มองหน้าและเคลอ่ื นใบหนา้ ผา่ นก่ึงกลางลำ� ตวั
ผา่ น ใหอ้ ยู่เยือ้ งจุดก่งึ กลางล�ำตวั เดก็ เล็กน้อย เพอ่ื ใหเ้ ด็กมองตาม
 2. กระตุ้นให้เด็กจ้องมองท่ีลูกบอลผ้า 2. ถ้าเด็กไม่มองให้ประคองหน้าเด็กให้หันมองตาม หลังจากที่เด็ก
ไมผ่ ่าน สแี ดง สามารถมองตามใบหน้าได้แล้ว ให้ถือของเล่นที่มีสีสดใสห่างจาก
3. เคลอ่ื นลกู บอลผา้ สแี ดงผา่ นจดุ กง่ึ กลาง หนา้ เด็กประมาณ 20 ซม. กระต้นุ ให้เดก็ มองที่ของเลน่ และเคลอ่ื น
อปุ กรณ:์ ลูกบอลผ้าสแี ดง ล�ำตวั เดก็ ไปอีกดา้ นหนงึ่ อย่างช้า ๆ ของเล่นผ่านกึ่งกลางลำ� ตัวเพ่ือใหเ้ ด็กมองตาม
3. เม่ือเด็กมองตามได้ดีแล้ว ควรเพ่ิมระยะห่างของใบหน้า หรือ
ผ่าน : เดก็ มองตามลูกบอลผา้ สีแดง ผา่ น ของเลน่ จนถึงระยะ 30 ซม.
จดุ กงึ่ กลางลำ� ตวั ไดต้ ลอด โดยไมห่ นั ไปมอง ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี สี ดใส เสน้ ผา่ นศนู ยก์ ลางประมาณ
ทางอ่นื 10 ซม. เชน่ ผ้า/ลูกบอลผา้ พไู่ หมพรม

8 มองหน้าผู้พูดคุย ได้นาน 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรือ 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรืออุ้มเด็ก ให้หน้าห่างจากเด็ก
 5 วนิ าที (RL) อุ้มเด็กให้ใบหน้าผู้ประเมินห่างจากเด็ก ประมาณ 60 ซม.
ผ่าน ประมาณ 60 ซม. 2. สบตาและพดู คุยหรือทำ� ทา่ ทางใหเ้ ดก็ สนใจ เช่น ท�ำตาโต ขยบั
 2. พูดคุยกับเด็กในขณะที่เด็กไม่ได้ ริมฝปี าก ยิ้ม หวั เราะ
ไม่ผ่าน มองหนา้ ผูป้ ระเมิน 3. หยิบของเล่นสีสดใสมาใกล้ ๆ หน้า กระตุ้นให้เด็กมองของเล่น
ผา่ น : เดก็ หนั มามองหนา้ ผพู้ ดู ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย และมองหนา้ เมือ่ เดก็ มองแล้วให้นำ� ของเล่นออก
5 วนิ าที
วัตถุประสงค์ : เสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างเด็ก กับพ่อแม่
ผูป้ กครองหรือผู้ดแู ลเด็ก

13คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู อื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวงั วิธีฝึกทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผูด้ ูแลเด็ก

1-2 9 ท�ำเสียงในล�ำคอ (เสียง “อู” ฟังเสียงเด็กขณะประเมิน โดยอยหู่ า่ งจาก 1. จดั เด็กอยใู่ นทา่ นอนหงาย หรืออุ้มเด็ก
 หรือ “อา” หรือ “อือ”) อย่าง เด็กประมาณ 60 ซม. หรือถามจากพอ่ แม่ 2. ย่นื หนา้ เข้าไปหาเดก็ สบตาและพดู คุยให้เดก็ สนใจ แล้วทำ� เสยี ง
ผา่ น ชัดเจน (EL) ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ว่าเด็กท�ำเสียง อู หรือ อือ หรอื อา ในลำ� คอใหเ้ ด็กได้ยิน หยุดฟังเพื่อรอจงั หวะให้
 “อ”ู หรอื “ออื ” หรอื “อา” ได้หรอื ไม่ เด็กสง่ เสยี งตาม

ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กท�ำเสียงอู หรือ อือ หรือ อา 3. เมอ่ื เดก็ ออกเสยี งได้ ใหย้ น่ื หนา้ หา่ งจากเดก็ เพม่ิ ขนึ้ จนถงึ ประมาณ
อย่างชัดเจน 60 ซม.

10 ยิ้มตอบหรือส่งเสียงตอบได้ จัดเด็กอยู่ในท่านอนหงายพร้อมก้มหน้า อุ้มเด็กอยู่ในท่านอนหงาย มองตาเด็กและสัมผัสเบาๆ พร้อมกับพูด
 เม่ือพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ ไปใกล้เด็ก ย้ิมและพูดคุยกับเด็ก โดย คยุ กบั เดก็ เปน็ คำ� พดู สน้ั ๆ ซำ้� ๆ ชา้ ๆ เชน่ “วา่ ไงจะ๊ .. (ชอ่ื ลกู )..คนเกง่ ”
ผ่าน ผู้ประเมินย้ิมและพูดคุยด้วย ไม่แตะตอ้ งตวั เด็ก “ย้ิมซิ” “เด็กดี” “.. (ชื่อลูก)..ลูกรัก” “แม่รักลูกนะ” หยุดฟังเพ่ือ
 (PS) ผ่าน : เด็กสามารถย้ิมตอบหรือส่งเสียง รอจงั หวะใหเ้ ดก็ ยม้ิ หรอื สง่ เสยี งตอบ
ไมผ่ ่าน ตอบได้

3 - 4 11 ท่านอนคว�่ำยกศีรษะและอก 1. จดั ใหเ้ ด็กอย่ใู นทา่ นอนควำ่� บนพ้นื ราบ 1. จัดใหเ้ ดก็ อยู่ในท่านอนคว่�ำ ขอ้ ศอกงอ
 พ้นพน้ื (GM) 2. เขย่ากรุ๋งกริ๋งด้านหน้าเด็กเพื่อให้เด็ก 2. ใชห้ นา้ และเสยี งของพอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู คยุ กบั เดก็
ผา่ น อปุ กรณ:์ กรงุ๋ กร๋งิ สนใจ แลว้ เคลอ่ื นขนึ้ ดา้ นบน กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ตรงหนา้ เด็ก เมอื่ เดก็ มองตามคอ่ ย ๆ เคล่อื นหนา้ พ่อแม่ ผปู้ กครอง
 มองตาม หรือผู้ดูแลเด็กขน้ึ ดา้ นบนเพื่อใหเ้ ด็กสนใจยกศรี ษะ โดยมอื ยันพนื้ ไว้
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กยกศีรษะและอกโดยใช้แขน แขนเหยียดตรงและหนา้ อกพ้นพืน้
ยนั กับพ้นื พยุงตวั ไวอ้ ยา่ งน้อย 5 วินาที 3. ฝึกเพิ่มเติมโดยใช้ของเล่นที่มีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ
ช่วงอายุ 3 - 4 เดอื น มองตาม
ของเล่นท่ใี ช้แทนได้ :
https://youtu.be/qxm0bNV1tPw อปุ กรณท์ ม่ี สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กรง๋ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /ผา้ ลกู บอลยาง
บีบ/สตั วย์ างบีบ ขวดพลาสตกิ ใส่เมด็ ถั่ว/ทราย พันให้แนน่

14 คมู่ อื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก

3-4 12 มองตามส่ิงของที่เคลื่อนท่ีได้ 1. จัดให้เดก็ อยู่ในทา่ นอนหงาย 1. จดั เด็กอยูใ่ นทา่ นอนหงายโดยศรี ษะเด็กอยูใ่ นแนวกง่ึ กลางลำ� ตวั
 เป็นมุม 180 องศา (FM) 2. ถือลูกบอลผ้าสีแดงห่างจากหน้าเด็ก 2. ก้มหน้าให้อยู่ใกล้ ๆ เด็ก ห่างจากหน้าเด็กประมาณ 30 ซม.
ผ่าน ประมาณ 30 ซม. (1 ไม้บรรทดั )
 อุปกรณ์ : ลกู บอลผ้าสีแดง 3. กระต้นุ เด็กให้มองท่ลี ูกบอลผ้าสแี ดง 3. เรียกชอื่ เด็กเพื่อกระต้นุ เด็กให้สนใจจอ้ งมอง จากน้ันเคลอื่ นหนา้
ไมผ่ ่าน 4. เคลื่อนลูกบอลผ้าสีแดงเป็นแนวโค้ง พ่อแม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเด็กอยา่ งชา้ ๆ เปน็ แนวโคง้ ไปทางด้านซ้าย
ไปทางดา้ นขวาหรอื ดา้ นซา้ ยของเดก็ อยา่ ง 4. ทำ� ซำ้� โดยเปลย่ี นเปน็ เคลอ่ื นหนา้ พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็
ช้า ๆ แล้วเคลอื่ นกลบั มาทางดา้ นตรงขา้ ม จากทางดา้ นซ้ายไปดา้ นขวา
ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครั้ง 5. ถ้าเด็กยังไม่มองตาม ให้ช่วยประคองหน้าเด็กเพื่อให้หันหน้ามา
ผ่าน : เด็กมองตามลูกบอลผ้าสีแดงได้ มองตาม
180 องศา อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครง้ั 6. ฝึกเพ่ิมเติมโดยใช้ของเล่นท่ีมีสีสันสดใสกระตุ้นให้เด็กสนใจและ
มองตาม
ของเล่นท่ีใช้แทนได้ : อุปกรณ์ท่ีมีสีสดใส เส้นผ่านศูนย์กลาง
ประมาณ 10 ซม. เช่น ผ้า/ลกู บอลผ้า พู่ไหมพรม

13 หนั ตามเสยี งได้ (RL) 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงายหรืออุ้ม 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย หรืออุ้มเด็กนั่งบนตักโดยหันหน้า
 น่ังตกั หนั หนา้ ออกจากผปู้ ระเมิน ออกจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรอื ผู้ดูแลเดก็
ผา่ น อปุ กรณ์ : กรุ๋งกรง๋ิ 2. เขย่ากรุ๋งกริ๋งด้านซ้ายและขวาของ 2. เขยา่ ของเล่นใหเ้ ด็กดู
 ตัวเด็กทีละขา้ งโดยหา่ งประมาณ 60 ซม. 3. เขย่าของเลน่ ทางดา้ นข้าง ห่างจากเดก็ ประมาณ 30 – 45 ซม. และ
ไมผ่ า่ น และไม่ให้เด็กเห็น รอให้เด็กหันมาทางของเลน่ ทม่ี ีเสียง
ผา่ น : เดก็ หนั ตามเสยี งและมองทกี่ รงุ๋ กรงิ๋ ได้ 4. จากน้ันให้พูดคุยและย้ิมกับเด็ก ถ้าเด็กไม่หันมามองของเล่น
ใหป้ ระคองหนา้ เดก็ เพอื่ ใหห้ นั ตามเสยี งคอ่ ย ๆ เพม่ิ ระยะหา่ งจนถงึ 60 ซม.
ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กรง๋ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /
ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ใหแ้ นน่

15คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู อื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ
(เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก

3-4 14 ทำ� เสียงสูง ๆ ต่ำ� ๆ เพ่อื แสดง ในระหวา่ งทปี่ ระเมนิ สงั เกตวา่ เดก็ สง่ เสยี ง มองสบตาเดก็ และพดู ด้วยเสยี งสูง ๆ ต�่ำ ๆ เลน่ หัวเราะกับเดก็ หรอื
 ความรสู้ ึก (EL) สูง ๆ ต่�ำ ๆ ได้หรือไม่ หรือถามพ่อแม่ สมั ผสั จดุ ตา่ ง ๆ ของรา่ งกายเดก็ เชน่ ใชน้ วิ้ สมั ผสั เบา ๆ ทฝ่ี า่ เทา้ ทอ้ ง
ผ่าน ผู้ปกครองหรอื ผู้ดแู ลเด็ก เอว หรือใชจ้ มูกสัมผัสหน้าผาก แก้ม จมกู ปากและท้องเดก็ โดยการ
 สมั ผสั แต่ละครัง้ ควรมจี ังหวะหนักเบาแตกตา่ งกันไป
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กส่งเสยี งสูง ๆ ตาํ่ ๆ เพื่อแสดง
ความรูส้ ึกอย่างน้อย 2 ความรสู้ ึก

15 ยิ้มทักคนท่คี นุ้ เคย (PS) สังเกตขณะอยู่กับเด็กหรือถามพ่อแม่ 1. ยม้ิ และพดู คุยกับเด็กเมื่อท�ำกิจกรรมตา่ ง ๆ ใหเ้ ด็กทกุ ครัง้
 ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า “เด็กย้ิมทัก 2. อ้มุ เด็กไปหาคนที่คุ้นเคย เชน่ ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อแม่ ผปู้ กครองยม้ิ
ผ่าน คนท่ีคุ้นเคยก่อนได้หรอื ไม่” ทักคนทค่ี ุ้นเคยใหเ้ ด็กดู
 ผ่าน : เด็กย้ิมทักพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ 3. พดู กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม เชน่ “ยม้ิ ใหค้ ณุ พอ่ ซลิ กู ” “ยม้ิ ให.้ ....ซลิ กู ”
ไมผ่ ่าน ผูด้ ูแลเดก็ หรือคนทคี่ ยุ้ เคยกอ่ นได้ วัตถุประสงค์ : สรา้ งเสรมิ อารมณด์ ี

5 - 6 16 ยันตัวขึ้นจากท่านอนคว�่ำโดย จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนคว�่ำ เขย่ากรุ๋งกร๋ิง 1. จดั ให้เดก็ อยใู่ นท่านอนควำ่�
 เหยียดแขนตรงทั้งสองข้างได้ ด้านหน้าเด็ก กระตุ้นให้เด็กมองสนใจ 2. ถอื ของเลน่ ไวด้ ้านหน้าเหนือศรี ษะเด็ก
ผา่ น (GM) แล้วเคล่ือนข้ึนด้านบน กระตุ้นให้เด็ก 3. เรียกชื่อเด็กให้มองดูของเล่นแล้วเคล่ือนของเล่นให้สูงข้ึนเหนือ
 อปุ กรณ์ : กรุ๋งกรง๋ิ มองตาม ศรี ษะอยา่ งชา้ ๆ เพอื่ ใหเ้ ดก็ ยกศรี ษะตาม โดยมอื ยนั พนื้ ไว้ แขนเหยยี ด
ไมผ่ า่ น ผา่ น : เดก็ สามารถใชฝ้ า่ มอื ทัง้ สองขา้ งยนั ตรงจนหนา้ อกและทอ้ งพน้ พน้ื
ตัวขึ้นจนข้อศอกเหยียดตรง ท้องและ ของเลน่ ท่ใี ช้แทนได้ : อปุ กรณ์ทม่ี ีสแี ละเสียง เชน่ กรุง๋ กริง๋ ทำ� ดว้ ย
ชว่ งอายุ 5 - 6 เดอื น หน้าอกต้องยกขึน้ พน้ พื้น พลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติกใส่เม็ดถ่ัว/
ทราย พนั ใหแ้ น่น
https://youtu.be/loDZZ90-Rzg

16 คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี กึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเดก็

5-6 17 เอ้ือมมือหยิบ และถือวัตถุไว้ จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย ถือกรุ๋งกร๋ิง 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่านอนหงาย เขย่าของเล่นให้ห่างจากตัวเด็ก
 ขณะอย่ใู นทา่ นอนหงาย (FM) ใหห้ ่างจากตัวเดก็ ประมาณ 20 - 30 ซม. ในระยะที่เด็กเอื้อมถงึ
ผา่ น ทจี่ ดุ กงึ่ กลางลำ� ตวั อาจกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ สนใจ 2. ถ้าเด็กไม่เอ้ือมมือออกมาคว้าของเล่น ให้ใช้ของเล่นแตะเบา ๆ
 อปุ กรณ์ : กรุ๋งกรง๋ิ และหยบิ กร๋งุ กริ๋งได้ ท่ีหลังมือเด็ก หรือจับมือเด็กให้เอ้ือมมาหยิบของเล่น ท�ำซ�้ำจนเด็ก
ไมผ่ ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถเออ้ื มมอื ขา้ งใดขา้ งหนง่ึ สามารถเออื้ มมือมาหยบิ ของเล่นได้เอง
ไปหยิบและถือกรุ๋งกริ๋งได้ (อาจจะมีการ 3. อาจแขวนโมบายในระยะทเ่ี ดก็ เออ้ื มถงึ เพอื่ ใหเ้ ดก็ สนใจควา้ หยบิ
เคลื่อนไหวแบบสะเปะสะปะเพื่อหยิบ ของเลน่ ทใี่ ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ มี่ สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กรงิ๋ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /
กรุ๋งกรง๋ิ ) ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถว่ั /ทราย พนั ใหแ้ นน่

18 หนั ตามเสียงเรยี ก (RL) อยู่ข้างหลังเด็กเยื้องไปทางซ้ายหรือขวา 1. ให้เด็กน่งั บนเบาะนอน
 หา่ งจากเด็กประมาณ 20 - 30 ซม. ใชม้ อื 2. พยงุ อยู่ดา้ นหลงั ระยะห่างตวั เดก็ 30 ซม. พูดคยุ กับเด็กดว้ ยเสยี ง
ผา่ น ป้องปากแลว้ พดู คุยและเรียกเด็กหลาย ๆ ปกติ รอให้เด็กหันมาทางทศิ ของเสียง ใหย้ ิม้ และเล่นกับเด็ก (ขณะ
 ครงั้ และทำ� ซำ้� โดยเยอื้ งไปอกี ดา้ นตรงขา้ ม ฝกึ อย่าใหม้ ีเสยี งอนื่ รบกวน)
ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กหันตามเสียงเรียกหรือเสียง 3. ถา้ เดก็ ไมม่ องใหป้ ระคองหนา้ เดก็ หนั ตามเสยี งจนเดก็ สามารถหนั
พูดคุย ตามเสยี งไดเ้ อง ถา้ เดก็ ยงั ไมห่ นั ใหพ้ ดู เสยี งดงั ขน้ึ เมอื่ หนั มองลดระดบั
เสยี งลงจนเสียงปกติ

19 เลียนแบบการเล่นท�ำเสียงได้ ใชป้ ากท�ำเสยี งใหเ้ ด็กดู เช่น จบุ๊ หรือ ถาม 1. สบตาและพดู คยุ กบั เดก็ ใชร้ มิ ฝปี ากทำ� เสยี ง เชน่ “จบุ๊ จบุ๊ ” เดาะลน้ิ
 (EL) พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่าเด็ก หรือจับมือเด็กมาไวท้ ่ปี ากแล้วขยบั ตีปากเบา ๆ กระตนุ้ ให้ออกเสียง
ผา่ น สามารถขยับปากทำ� เสยี ง จบุ๊ ได้หรือไม่ “วา..วา” ใหเ้ ดก็ ดหู ลาย ๆ ครง้ั แลว้ รอใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม จนเดก็ สามารถ
 เลียนแบบได้
ไม่ผา่ น ผ่าน : เดก็ สามารถเลียนแบบการเล่นทำ� 2. รอ้ งเพลงง่าย ๆ ทมี่ เี สยี งสงู ๆ ตำ่� ๆ ให้เดก็ ฟัง เช่น เพลงช้าง
เสยี งตามได้ เพลงเปด็ เป็นต้น

17คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก

5-6 20 สนใจฟังคนพูดและสามารถ น่ังหันหน้าเข้าหาเด็กแล้วเรียกชื่อเด็ก 1. จดั เด็กนง่ั หันหนา้ เขา้ หาพอ่ แม่ ผู้ปกครองหรือผดู้ แู ลเดก็
 มองไปที่ของเล่นที่ผู้ทดสอบ เมื่อเด็กมองแล้วหยิบตุ๊กตาผ้าให้เด็กเห็น 2. เรียกช่ือและสบตา พูดคุยกับเด็กเม่ือเด็กมองสบตาแล้ว น�ำของ
ผ่าน เลน่ กับเดก็ (PS) ในระดับสายตาเด็ก กระตุ้นให้เด็กสนใจ เล่นมาอยู่ในระดับสายตาเด็ก พูดคุยกับเด็กเกี่ยวกับของเล่น เช่น
 ตุ๊กตาผ้าด้วยค�ำพูด ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ใน “วนั น้ีแมม่ พี ตี่ ุ๊กตามาเลน่ กับหนู พต่ี กุ๊ ตามผี มสีน�ำ้ ตาลใส่ชดุ สีเขยี ว”

ไมผ่ ่าน อปุ กรณ์ : ต๊กุ ตาผ้า ครง้ั แรก ใหท้ ำ� ซ้�ำไดร้ วมไมเ่ กิน 3 ครั้ง

ผา่ น : เดก็ สบตากับผ้ปู ระเมนิ และมองท่ี ของเล่นที่ใชแ้ ทนได้ : ของเล่นใด ๆ กไ็ ดท้ เ่ี ดก็ สนใจหรอื คุน้ เคยที่มี
ตุ๊กตาผ้าได้นาน 5 วินาที อย่างน้อย 1 ในบา้ น เช่น ลูกบอล รถ หนังสือภาพ ตุ๊กตาอืน่ ๆ
ใน 3 ครั้ง

7 - 8 21 นั่งได้มั่นคง และเอย้ี วตัวใช้มอื 1. จัดเด็กอยูใ่ นท่านั่ง 1. จัดเด็กอยู่ในท่าน่ัง วางของเล่นไว้ท่ีพื้นทางด้านข้างเย้ืองไป
 เลน่ ไดอ้ ยา่ งอสิ ระ (sit stable) 2. วางกรุ๋งกร๋ิงไว้ด้านข้างเยื้องไปทาง ด้านหลงั ของเด็กในระยะท่เี ด็กเอ้ือมถงึ
ผา่ น (GM) ดา้ นหลงั กระต้นุ ใหเ้ ดก็ สนใจหยบิ กรุ๋งกร๋ิง 2. เรียกชื่อเด็กให้สนใจของเล่นเพื่อจะได้เอ้ียวตัวไปหยิบของเล่น
 ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้เล่ือนของเล่นใกล้ตัวเด็กอีกเล็กน้อย แล้วช่วยจับ
ไมผ่ า่ น อปุ กรณ์ : กรุ๋งกรง๋ิ แขนเดก็ ให้เอี้ยวตัวไปหยบิ ของเล่นน้ัน ท�ำอกี ข้างสลับกนั ไป จนเดก็
หยบิ ได้เอง

ผ่าน : เด็กสามารถน่งั ได้ม่นั คง และเอย้ี วตวั ของเลน่ ท่ใี ช้แทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี ีและเสียง เชน่ กรงุ๋ กร๋งิ ทำ� ดว้ ย
หรอื หมนุ ตวั ไปหยบิ กรงุ๋ กรง๋ิ แลว้ กลบั มานง่ั พลาสติก/ผ้า ลูกบอลยางบีบ/สัตว์ยางบีบ ขวดพลาสติกใส่เม็ดถั่ว/
ตวั ตรงอีก ทราย พนั ให้แน่น

ช่วงอายุ 7 - 8 เดอื น

https://youtu.be/37Ntmiq91L4

18 คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผูด้ แู ลเด็ก

7-8 22 ยืนเกาะ เครื่องเรือนสูงระดับ 1. วางกรุง๋ กรง๋ิ ไว้บนเครือ่ งเรอื น เชน่ โต๊ะ 1. จดั เด็กใหย้ นื เกาะพ่อแม่ ผปู้ กครองหรอื ผู้ดแู ลเดก็ /เครือ่ งเรือน
 อกได้ (GM) หรือเก้าอี้ 2. จับท่ีสะโพกเด็กก่อน ต่อมาเปลี่ยนจับท่ีเข่า แล้วจึงจับมือเด็ก
ผ่าน 2. จัดเดก็ ยืนเกาะเครื่องเรอื น เกาะทเี่ ครือ่ งเรอื น
 อุปกรณ์ : กรุ๋งกริ๋ง 3. กระตุ้นใหเ้ ดก็ สนใจทก่ี ร๋งุ กริง๋ 3. เมอ่ื เดก็ เรม่ิ ทำ� ได้ ใหเ้ ดก็ ยนื เกาะเครอ่ื งเรอื นเอง โดยไมใ่ ชห้ นา้ อก
ไมผ่ ่าน พิง หรือทา้ วแขนเพ่ือพยุงตัว
ผ่าน : เด็กสามารถยืนเกาะเครื่องเรือน 4. คอยอยใู่ กล้ ๆ เดก็ อาจเปดิ เพลงแลว้ กระตนุ้ ใหเ้ ตน้ ตามจงั หวะเพลง
ไดเ้ อง อยา่ งนอ้ ย 10 วนิ าที โดยใชแ้ ขนพยงุ ของเลน่ ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : อปุ กรณท์ ม่ี สี แี ละเสยี ง เชน่ กรงุ๋ กรง๋ิ ทำ� ดว้ ยพลาสตกิ /
ตวั ไวแ้ ละสามารถขยับขาได้ ผา้ ลกู บอลยางบบี /สตั วย์ างบบี ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถวั่ /ทราย พนั ใหแ้ นน่

23 จ้องมองไปที่หนังสือพร้อมกับ จัดเด็กนงั่ บนตกั ใหพ้ ่อแม่ ผูป้ กครองหรอื 1. อุ้มเด็กนั่งบนตัก เปิดหนังสือพร้อมกับพูดคุย ชี้ชวนให้เด็กดู
 ผู้ใหญน่ าน 2 - 3 วินาที (FM) ผู้ดูแลเด็กเปิดหนังสือ ชี้ชวนและพูดกับ รูปภาพในหนงั สอื
ผา่ น อปุ กรณ์ : หนงั สอื รูปภาพ เดก็ เกย่ี วกับรปู ภาพนั้น ๆ 2. หากเดก็ ยงั ไมม่ อง ใหป้ ระคองหนา้ เดก็ ใหม้ องทรี่ ปู ภาพในหนงั สอื


ไมผ่ ่าน ผา่ น : เด็กจอ้ งมองที่รปู ภาพขณะท่ีพ่อแม่ หนังสอื ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : หนังสือเดก็ ทมี่ ีรูปภาพชดั เจน
ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กพูดด้วยเป็นเวลา
2 - 3 วนิ าที

24 เดก็ หันตามเสยี งเรยี กชือ่ (RL) 1. ใหเ้ ดก็ เลน่ อยา่ งอสิ ระ ผปู้ ระเมนิ อยหู่ า่ ง เรยี กชือ่ เดก็ ดว้ ยนำ้� เสยี งปกตบิ อ่ ย ๆ ในระยะหา่ งประมาณ 120 ซม.
 จากเด็ก ควรเป็นชื่อที่ใช้เรียกเด็กเป็นประจ�ำ ถ้าเด็กไม่หัน เมื่อเรียกช่ือแล้ว

ผ่าน 2. ประมาณ 120 ซม. แล้วเรียกชื่อเด็ก ให้ประคองหนา้ เดก็ ให้หนั มามองจนเด็กสามารถทำ� ไดเ้ อง
 ด้วยเสยี งปกติ
ไม่ผ่าน ผ่าน : เด็กสามารถตอบสนองโดยหันมา
มองผ้ปู ระเมนิ

19ค่มู ือเฝ้าระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย

อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวัง วิธีฝึกทักษะ
(เดอื น)
25 เลยี นเสยี งพูดคยุ (EL) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก
7-8 
ผา่ น ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก พดู คุย เล่นกบั เด็ก และออกเสยี งใหม่ ๆ ใหเ้ ด็กเลียนเสียงตาม เช่น
 หรอื สงั เกตระหวา่ งประเมนิ วา่ เดก็ ทำ� เสยี ง จา มา ปา ดา อู ตา หรอื ออกเสียงตามทำ� นองเพลง หรือรอ้ งเพลง
ไม่ผา่ น เลยี นเสียงพูดหรอื ไม่ เช่น เพลงจบั ปูดำ�
ผ่าน : เด็กเลียนเสียงท่ีแตกต่างกัน
อย่างนอ้ ย 2 เสยี ง เชน่ จา มา ปา ดา อู ตา

26 เด็กเล่นจ๊ะเอ๋ได้และมองหา 1. ใหเ้ ด็กมองผูป้ ระเมนิ 1. เลน่ “จะ๊ เอ”๋ กับเด็กบอ่ ยๆ โดยใช้มือปดิ หนา้ หลังจากนั้นเปล่ียน
หน้าของผู้เล่นได้ถูกทิศทาง 2. ใชผ้ ้าทเี่ ตรียมไว้บงั หน้าตนเอง เป็นใชผ้ ้าปิดหนา้ เลน่ “จ๊ะเอ๋” กบั เดก็
 (PS) 3. โผล่หน้าดา้ นเดยี วกัน 2 ครง้ั พร้อมกับ 2. ให้พอ่ แม่ ผปู้ กครอง หรอื ผูด้ แู ลเด็ก ใช้ผา้ เชด็ หน้าหรือผ้าผนื เล็ก ๆ
ผ่าน   พูด “จะ๊ เอ”๋ คร้ังท่ี 3 ไมโ่ ผล่หนา้ แต่ใหพ้ ูด บงั หนา้ ไว้ โผล่หนา้ ออกมาจากผา้ เชด็ หนา้ ดา้ นใดดา้ นหน่ึงพรอ้ มกับ
 อุปกรณ์ : ผา้ ขนาด 30x30 ซม. ค�ำว่า “จ๊ะเอ๋” แล้วให้ผู้ประเมินมองผ่าน พดู วา่ “จะ๊ เอ”๋ หยดุ รอจงั หวะเพอื่ ใหเ้ ดก็ หนั มามองหรอื ยมิ้ เลน่ โตต้ อบ
ไม่ผา่ น มรี อู ย่ตู รงกลาง รผู า้ วา่ เดก็ จอ้ งมองดา้ นทผี่ ปู้ ระเมนิ เคยโผล่ ฝกึ บอ่ ย ๆ จนกระทง่ั เด็กสามารถยืน่ โผล่หนา้ ร่วมเลน่ จะ๊ เอไ๋ ด้
หนา้ ไดห้ รอื ไม่ 3. ซอ่ นของเลน่ ไวใ้ ตผ้ นื ผา้ แลว้ ใหเ้ ดก็ หาโดยเรม่ิ จากซอ่ นไวบ้ างสว่ น
แลว้ ค่อยซ่อนทง้ั ช้ิน เพอื่ ฝกึ ทกั ษะการสงั เกตและความจำ�
 
ผ่าน : เด็กจ้องมองตรงท่ีผู้ประเมินโผล่ สิง่ ท่ีใชแ้ ทนได้ : ผ้าขนหนู ผ้าเชด็ ตัว กระดาษ
หนา้ ออกไป หรอื เดก็ รจู้ กั ซอ่ นหนา้ และเลน่ วตั ถุประสงค์ : เพ่อื เสริมสรา้ งสตปิ ัญญาและความจำ�
จะ๊ เอก๋ บั ผู้ประเมนิ

20 คู่มือเฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย

อายุ ข้อท่ี ทักษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี ึกทกั ษะ
(เดือน)
โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเด็ก
9
27 ลกุ ขึ้นนั่งได้จากท่านอน (GM) 1. จดั ใหเ้ ดก็ อยใู่ นทา่ นอนหงายหรอื นอนควำ�่ 1. จดั เด็กในทา่ นอนคว�ำ่ จับเขา่ งอทง้ั 2 ขา้ ง จับมือเดก็ ท้งั 2 ขา้ ง
  2. กระตนุ้ ใหเ้ ด็กลกุ ขน้ึ นง่ั เช่น ใชล้ กู บอล ยันพื้น
ผา่ น อุปกรณ์ : สิ่งท่ีกระตุ้นให้ กระตุ้น หรอื ตบมอื /ใช้ท่าทางเรยี ก
 เด็กสนใจอยากลุกขึ้นน่ัง เช่น
ไมผ่ า่ น ลกู บอล หรือ กร๋งุ กร๋ิง ผ่าน : เด็กสามารถลุกข้ึนนั่งจากท่านอน
ได้เอง

2. กดทส่ี ะโพกเดก็ ทงั้ สองขา้ ง เพอื่ ใหเ้ ดก็ ยนั ตวั ลกุ ขนึ้ มาอยใู่ นทา่ นงั่
 

 

ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณ์ท่ีมีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ
ของเล่นท่ีเขย่าแล้วมีเสียงดังคล้ายกรุ๋งกร๋ิง ขวดพลาสติกใส่เม็ดถ่ัว/
ทราย พนั ใหแ้ นน่

ชว่ งอายุ 9 เดอื น

https://youtu.be/cabDO9uiTgE

21คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ีฝกึ ทกั ษะ
(เดือน)
โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก
9
28 ยืนอยู่ได้โดยใช้มือเกาะเคร่ือง จัดเด็กยืนเกาะเคร่ืองเรือน พร้อมทั้งวาง 1. จดั เด็กให้ยนื เกาะเครอื่ งเรอื น
 เรือนสงู ระดับอก (GM) ลกู บอล หรอื กรงุ๋ กรงิ๋ ไว้ให้เด็กเล่น 2. จบั ทสี่ ะโพกเดก็ กอ่ น ตอ่ มาเปลยี่ นจบั ทเ่ี ขา่ แลว้ จงึ จบั มอื เดก็ เกาะ
ผ่าน     ท่เี คร่อื งเรอื น
 อุปกรณ์ : สิ่งท่ีกระตุ้นให้
ไม่ผ่าน เด็กสนใจอยากเกาะยืน เช่น
ลูกบอล หรอื กรุ๋งกรงิ๋

ผา่ น : เดก็ สามารถยนื อยไู่ ดโ้ ดยใชม้ อื เกาะ 3. เม่อื เด็กเริ่มทำ� ได้ ใหเ้ ดก็ ยืนเกาะเครือ่ งเรือนเอง โดยไม่ใช้หน้าอก
ท่ีเคร่ืองเรือน ไม่ใช้หน้าอกพิง หรือแขน พิง หรือแขนทา้ วเพ่อื พยงุ ตัว
ท้าวเพือ่ พยุงตวั 4. อาจเปดิ เพลงกระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ยนื ไดน้ านหรอื เตน้ ตามจงั หวะแตต่ อ้ ง
คอยอยใู่ กล้ ๆ เพ่ือระวังอนั ตราย
ของเล่นที่ใช้แทนได้ : อุปกรณ์ที่มีสีและเสียง เช่น สัตว์ยางบีบ
ของเลน่ ทเ่ี ขยา่ แลว้ มเี สยี งดงั คลา้ ยกรงุ๋ กรงิ๋ ขวดพลาสตกิ ใสเ่ มด็ ถวั่ /ทราย
พันให้แน่น

29 หยิบก้อนไม้จากพื้นและถือไว้ วางก้อนไม้ลงบนพ้ืนพร้อมกับบอกให้เด็ก 1. น�ำวตั ถสุ สี ดใสขนาดประมาณ 1 นว้ิ เชน่ กอ้ นไม้ 2 กอ้ น
 มือละชนิ้ (FM) หยิบกอ้ นไม้ (ใชว้ ัตถเุ หมอื นกัน 2 ชนิ้ )
ผ่าน หมายเหตุ : หากเด็กไมห่ ยบิ สามารถกระตุ้น 2. เคาะของเลน่ กบั โต๊ะทีละชิ้นเพอ่ื กระตุน้ ให้เดก็ หยบิ
 อุปกรณ์ : ก้อนไม้ส่ีเหลี่ยม ใหเ้ ด็กสนใจโดยการเคาะก้อนไม้ 3. ถา้ เด็กไมห่ ยบิ ช่วยจบั มอื เดก็ ให้หยิบ
ไมผ่ า่ น ลกู บาศก์ 2 กอ้ น ผา่ น : เดก็ สามารถหยบิ กอ้ นไมท้ ง้ั สองกอ้ น วสั ดุท่ใี ช้แทนได้ : กลอ่ งเล็ก ๆ หรอื วัสดุทีป่ ลอดภยั มขี นาดพอดมี อื เด็ก
ข้ึนพร้อมกัน หรือทีละก้อนก็ได้ และถือ ประมาณเส้นผา่ นศูนยก์ ลาง 1 นว้ิ เช่น ลูกปงิ ปอง มะนาวผลเลก็
ก้อนไม้ไว้ในมือขา้ งละ 1 ก้อน ทงั้ สองข้าง

22 คมู่ ือเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธีประเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทักษะ
(เดือน)
โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดแู ลเดก็
9
30 ใช้นิ้วหัวแม่มือ และนิ้วอ่ืน ๆ 1. วางวัตถชุ น้ิ เลก็ 1 ชิ้นบนพน้ื โดยใหอ้ ยู่ 1. น�ำวัตถุสีสดใส เช่น ก้อนไม้ เชือก หรืออาหารชิ้นเล็ก ๆ
 หยบิ ของข้นึ จากพน้ื (FM) ในระยะที่เด็กเอ้ือมมอื ไปหยบิ ได้งา่ ย เช่น แตงกวา ขนมปงั วางตรงหนา้ เด็ก
ผา่ น 2. บอกเดก็ ใหห้ ยบิ วัตถุ หรือแสดงใหเ้ ดก็ 2. หยิบของให้เด็กดู แลว้ กระตุ้นใหเ้ ด็กหยิบ
 อปุ กรณ์ : วตั ถชุ ิ้นเลก็ ขนาด ดกู ่อน 3. ถ้าเด็กทำ� ไมไ่ ด้ ชว่ ยจบั มือเดก็ ใหห้ ยบิ ส่งิ ของหรอื อาหาร
ไม่ผ่าน 2 ซม. ชน้ิ เล็ก ลดการช่วยเหลอื ลงจนเด็กสามารถทำ� ได้เอง
ผ่าน : เด็กหยิบวัตถุขึ้นจากพ้ืนได้โดยใช้ 4. ควรระวังไม่ให้เด็กเล่นหรือหยิบของท่ีเป็นอันตรายเข้าปาก
น้ิวหัวแม่มือและนิ้วอ่ืน ๆ (ไม่ใช่หยิบข้ึน เช่น กระดุม เหรียญ เม็ดยา เมล็ดถวั่ เมล็ดผลไม้ เปน็ ตน้
ดว้ ยฝา่ มือ)
ของทใ่ี ชแ้ ทนได้ : ของกนิ ชนิ้ เลก็ ทอี่ อ่ นนมุ่ ละลายไดใ้ นปากไมส่ ำ� ลกั
เช่น ถั่วกวน ฟกั ทองนึง่ มันนึง่ ลกู เกด ขา้ วสุก

31 ท�ำตามค�ำสั่งง่าย ๆ เม่ือใช้ สบตาเด็ก แล้วบอกให้เด็กโบกมือหรือ 1. เล่นกบั เด็กโดยใช้คำ� สั่งงา่ ย ๆ เช่น โบกมือ ตบมือ พรอ้ มกบั ทำ�
ทา่ ทางประกอบ (RL) ตบมอื โดยใชท้ า่ ทางประกอบ เชน่ โบกมอื ท่าทางประกอบ ฝึกบอ่ ย ๆ จนเดก็ ท�ำได้
  2. ถ้าเด็กไม่ท�ำ ให้จับมือท�ำและค่อย ๆ ลดความช่วยเหลือลงโดย
ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถท�ำท่าทางตามค�ำสั่ง เปลย่ี นเปน็ จบั ขอ้ มอื จากนน้ั เปลย่ี นเปน็ แตะขอ้ ศอก เมอื่ เรม่ิ ตบมอื เอง
 ง่าย ๆ ที่มีท่าทางประกอบ เช่น โบกมือ ไดแ้ ลว้ ลดการช่วยเหลือลง เปน็ บอกใหท้ �ำอยา่ งเดยี ว
ไมผ่ ่าน บ๊ายบาย ตบมือ หรือยกมือสาธุ แม้ยัง 3. เลน่ ทำ� ทา่ ทางประกอบเพลง ฝกึ การเคลอื่ นไหวของนว้ิ มอื ตามเพลง
ไมส่ มบูรณ์ เชน่ “แมงมุม” “น้ิว...อยู่ไหน”

วตั ถุประสงค์ : เพอ่ื ให้เด็กเข้าใจภาษาและพฒั นาความจำ�    

23คูม่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทักษะ
(เดือน)
โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก
9
32 เด็กรู้จักการปฏิเสธด้วยการ สังเกต หรือถามว่าเด็กปฏิเสธส่ิงของ 1. เม่อื คนแปลกหนา้ ยนื่ ของให้ หรือขออ้มุ ให้พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื
แสดงทา่ ทาง (EL) อาหาร หรือการช่วยเหลือจากพ่อแม่ ผู้ดูแลเด็ก ส่ายหน้า พร้อมกับพูดว่า “ไม่เอา” ให้เด็กเลียนแบบ
 ผปู้ กครองหรอื ผดู้ ูแลเด็กได้หรอื ไม่ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ รจู้ กั ปฏิเสธ โดยการแสดงทา่ ทาง
ผา่ น ผ่าน : เด็กสามารถใช้ท่าทางเดิมในการ 2. เม่ือเด็กรับประทานอาหารหรือขนมอิม่ แลว้ ถามเด็กว่า “กินอกี
 ปฏิเสธ เช่น ส่ายหน้า ใช้มือผลักออกไป ไหม” แล้วส่ายศีรษะพรอ้ มกบั พดู วา่ “ไม่กนิ ” ให้เด็กเลียนแบบตาม
ไมผ่ ่าน หันหน้าหนี ท�ำเช่นนก้ี ับสถานการณอ์ ืน่ ๆ เพ่อื ใหเ้ ดก็ เรียนรเู้ พม่ิ ข้ึน

วัตถุประสงค์ : เพื่อรจู้ กั แยกแยะและส่ือความต้องการของตนได้

33 เลียนเสียงค�ำพูดที่คุ้นเคยได้ ถามพ่อแม่ ผูป้ กครองหรอื ผูด้ ูแลเด็ก หรือ เปล่งเสยี งทีเ่ ด็กเคยทำ� ไดแ้ ล้ว เชน่ ปะ๊ จ๊ะ จ๋า รอใหเ้ ด็กเลยี นเสียง
 อย่างน้อย 1 เสยี ง (EL) สงั เกตระหวา่ งประเมนิ วา่ เดก็ ทำ� เสยี งเลยี น ตามจากน้ันเปล่งเสียงที่แตกต่างจากเดิมให้เด็กเลียนเสียงตาม เช่น
ผา่ น เสยี งพูดได้หรือไม่ “แม่” “ไป” “หม�ำ่ ” “ป(ล)า ”
 ผ่าน : เด็กเลียนเสียงค�ำพูดที่คุ้นเคยได้
ไม่ผ่าน อยา่ งนอ้ ย 1 เสยี ง เชน่ “แม”่ “ไป” “หมำ�่ ”
“ป(ล)า ” แตเ่ ดก็ อาจจะออกเสยี งยงั ไมช่ ดั

34 ใช้นิ้วหยบิ อาหารกินได้ (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. วางอาหารทเี่ ดก็ ชอบและหยบิ งา่ ยขนาด 1 คำ� เชน่ ขนมปงั กรอบ
 วา่ เด็กใชน้ ว้ิ หยบิ อาหารกนิ ได้หรือไม่ ตรงหนา้ เดก็
ผ่าน 2. จับมอื เดก็ หยิบอาหารใส่ปาก แล้วปลอ่ ยใหเ้ ด็กทำ� เองฝึกบอ่ ย ๆ
 ผ่าน : เด็กสามารถใช้น้ิวมือหยิบอาหาร จนสามารถหยบิ อาหารกนิ ได้เอง
ไม่ผ่าน กนิ ได้

24 คูม่ ือเฝ้าระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผูด้ ูแลเดก็
35 ยืนนาน 2 วินาที (GM)
10 - 12  จัดให้เด็กอย่ใู นท่ายืนโดยไมต่ อ้ งช่วยพยงุ พยุงล�ำตัวเด็กให้ยืน เมื่อเด็กเริ่มยืนทรงตัวได้แล้ว ให้เปลี่ยนมาจับ
(10 เดอื น ผ่าน ข้อมอื เดก็ แล้วค่อย ๆ ปล่อยมอื เพอื่ ให้เด็กยืนเอง
- 1 ป)ี  ผ่าน : เด็กสามารถยืนได้เอง โดยไม่ต้อง
ไม่ผ่าน ช่วยพยงุ ไดน้ าน อย่างนอ้ ย 2 วนิ าที

36 จีบน้ิวมือเพ่ือหยิบของชิ้นเล็ก 1. วางวัตถุชน้ิ เลก็ ๆ ตรงหนา้ เด็ก 1 ชน้ิ 1. แบ่งขนมหรืออาหารเป็นช้ินเล็ก ๆ ประมาณ 1 ซม. ไว้ในจาน
 (FM) 2. กระตุ้นความสนใจของเด็กไปท่ีวัตถุ แล้วหยิบอาหารหรือขนมโดยใช้น้ิวหัวแม่มือและนิ้วช้ีหยิบให้เด็กดู
ผา่ น ชน้ิ เลก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ หยบิ หรอื อาจหยบิ แลว้ บอกใหเ้ ด็กท�ำตาม
 อุปกรณ์ : วัตถุขนาดเล็ก ใหเ้ ดก็ ดู สงั เกตการหยิบของเด็ก 2. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยเหลือเด็กโดยจับรวบน้ิวกลาง น้ิวนางและ
ไม่ผา่ น ขนาด 1 ซม. นิ้วก้อยเขา้ หาฝา่ มือ เพอ่ื ให้เด็กใช้นว้ิ หัวแมม่ อื และน้ิวช้หี ยิบวัตถุ
3. เลน่ กจิ กรรมทเ่ี ดก็ ตอ้ งใชน้ ว้ิ หวั แมม่ อื และนว้ิ ชแี้ ตะกนั เปน็ จงั หวะ
ผา่ น : เดก็ สามารถจบี นวิ้ โดยใชน้ ว้ิ หวั แมม่ อื หรอื เล่นรอ้ งเพลงแมงมมุ ขย้มุ หลังคาประกอบท่าทางจบี นวิ้
และนิ้วชี้หยิบวัตถุชิ้นเล็กขึ้นมาได้ 1 ใน ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : ของกนิ ชนิ้ เลก็ ทอ่ี อ่ นนมุ่ ละลายไดใ้ นปากไมส่ ำ� ลกั
3 ครัง้ เชน่ ถ่วั กวน ฟักทองนงึ่ มันนึง่ ลูกเกด ข้าวสุก

37 โบกมือหรือตบมือตามค�ำส่ัง สบตาเด็กแล้วบอกให้เด็กโบกมือ หรือ 1. เลน่ กับเด็กโดยใช้ค�ำสั่งงา่ ย ๆ เช่น โบกมอื ตบมอื พร้อมกับทำ�
 (RL) ตบมอื โดยหา้ มใช้ทา่ ทางประกอบ ทา่ ทางประกอบ
ผ่าน ผา่ น : เดก็ สามารถทำ� ตามค�ำส่งั แม้ไมถ่ กู 2. ถ้าเด็กไม่ท�ำ ให้จับมือท�ำและค่อย ๆ ลดความช่วยเหลือลง
 ตอ้ งแตพ่ ยายามยกแขนและเคลอื่ นไหวมอื โดยเปล่ียนเป็นจับข้อมือ จากนั้นเปลี่ยนเป็นแตะข้อศอก เมื่อเร่ิม
ไมผ่ า่ น อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครั้ง ตบมือเองได้แล้ว ลดการช่วยเหลือลงเป็นบอกหรือบอกให้ท�ำ
อยา่ งเดียว
ช่วงอายุ 10 -12 เดอื น

https://youtu.be/no2szvhRR9w

25ค่มู ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

ค่มู อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี กึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็

10 - 12 38 แสดงความต้องการ โดยท�ำ ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า น�ำของเลน่ หรืออาหารท่ีเด็กชอบ 2 - 3 อย่าง วางไว้ดา้ นหนา้ เด็ก
(10 เดอื น  ทา่ ทาง หรือเปลง่ เสียง (EL) เมือ่ เด็กตอ้ งการสงิ่ ตา่ ง ๆ เดก็ ท�ำอยา่ งไร ถามเด็กว่า “หนูเอาอันไหน” หรอื ถามว่า “หนูเอาไหม” รอให้เดก็
- 1 ปี) ผา่ น ผ่าน : เด็กแสดงความต้องการด้วยการ แสดงความต้องการ เช่น ช้ี แลว้ จึงจะใหข้ อง ท�ำเช่นนที้ กุ คร้งั เมอื่ เด็ก
 ทำ� ทา่ ทาง เช่น ยน่ื มือใหอ้ มุ้ ชี้ ดึงเสื้อ หรอื ต้องการของเล่นหรอื อาหาร
ไม่ผา่ น เปลง่ เสียง

39 เล่นสิ่งของตามประโยชน์ของ 1. ยื่นของเล่นที่เตรียมไว้ให้เด็กคร้ังละ ฝกึ ในสถานการณต์ า่ ง ๆ เชน่ การหวผี ม การแปรงฟนั การปอ้ นอาหารเดก็
 ส่ิงของได้ (PS) 1 ชิ้น จนครบ 4 ชนิด โดยทำ� ให้เด็กดู และกระตุ้นใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม
ผ่าน อปุ กรณ์ : ของเลน่ 4 ชนดิ ไดแ้ ก่ 2. สงั เกตเดก็ เลน่ ของเลน่ ทงั้ 4 ชนดิ วา่ ตรง
 หวี/ชอ้ น/แกว้ นำ้� /แปรงสีฟัน ตามประโยชนห์ รือไม่ หรือถามจากพอ่ แม่ วัสดทุ ใ่ี ชแ้ ทนได้ : ของใชใ้ นบ้านชนิดอ่ืน ๆ ท่ไี ม่เป็นอนั ตราย
ไม่ผ่าน ผูป้ กครองหรือผดู้ ูแลเดก็
ผ่าน : เดก็ เลน่ ส่งิ ของตามประโยชนไ์ ดถ้ ูก
ต้องอย่างนอ้ ย 1 ใน 4 ชน้ิ เชน่ เลน่ หวผี ม
ปอ้ นอาหาร ดืม่ น�ำ้

13 - 15 40 ยนื อยตู่ ามลำ� พงั ไดน้ านอยา่ งนอ้ ย จดั เด็กอยู่ในท่ายืนโดยไม่ต้องชว่ ยพยงุ พยุงตัวเด็กให้ยืน เม่ือเด็กยืนได้แล้วให้เปลี่ยนมาจับข้อมือเด็กแล้ว
(1 ปี 1 เดือน  10 วินาที (GM) ผา่ น : เดก็ สามารถยนื โดยไมต่ อ้ งชว่ ยพยงุ ค่อย ๆ ปลอ่ ยมอื เพอ่ื ใหเ้ ดก็ ยนื เอง และค่อย ๆ เพิม่ เวลาข้ึนจนเดก็ ยืน
ผา่ น ได้นาน อย่างนอ้ ย 10 วินาที ได้เอง นาน 10 วนิ าที
- 
1 ปี 3 เดอื น) ไมผ่ ่าน

26 ค่มู ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วิธฝี กึ ทักษะ
(เดือน)
41 ขดี เขียน (เป็นเส้น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผูด้ แู ลเดก็
13 - 15  บนกระดาษได้ (FM)
(1 ปี 1 เดือน ผา่ น 1. แสดงวิธีการขีดเขียนบนกระดาษด้วย 1. ใช้ดนิ สอสแี ทง่ ใหญ่เขยี นเปน็ เสน้ ๆ บนกระดาษใหเ้ ด็กดู (อาจใช้
 อุปกรณ์ : ดนิ สอให้เดก็ ดู ดนิ สอ หรอื ปากกา หรอื สีเมจกิ ได)้
- ไม่ผ่าน 1. ดินสอ 2. สง่ ดนิ สอใหเ้ ดก็ และพดู วา่ “ลองวาดซ”ิ 2. ให้เด็กลองท�ำเอง ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยจับมือเด็กให้จับดินสอ
1 ปี 3 เดอื น) 2. กระดาษ ขีดเขียนเป็นเสน้ ๆ ไปมาบนกระดาษ จนเดก็ สามารถทำ� ได้เอง

ผา่ น : เด็กสามารถขีดเขยี นเปน็ เส้นใด ๆ
กไ็ ด้บนกระดาษ

42 เลือกวัตถุตามค�ำส่ังได้ถูกต้อง วางวัตถุ 2 ชนิด ไว้ตรงหน้าเด็ก แล้ว 1. เตรียมวัตถุท่ีเด็กคุ้นเคย 2 ชนิด น่ังตรงหน้าเด็ก เรียกช่ือเด็ก
 2 ชนดิ (RL) ถามว่า “...อยู่ไหน” จนครบทั้ง 2 ชนิด ใหเ้ ดก็ มองหนา้ แลว้ จงึ ใหเ้ ดก็ ดขู องเลน่ พรอ้ มกบั บอกชอ่ื วตั ถทุ ลี ะชน้ิ
ผา่ น อปุ กรณ์ : ชดุ ทดสอบการเลอื ก แล้วจึงสลับต�ำแหน่งที่วางวัตถุ ให้โอกาส 2. เกบ็ วตั ถใุ หพ้ น้ สายตาเดก็ สกั ครหู่ ยบิ วตั ถทุ ง้ั 2 ชน้ิ ใหด้ ู แลว้ บอก
 สิ่งของ เช่น บอล ตุ๊กตาผ้า ประเมิน 3 คร้งั ช่อื ของ หลงั จากน้ันบอกช่อื วัตถทุ ีละช้นิ แล้วให้เด็กชี้ ถ้าชี้ได้ถกู ต้อง
ไมผ่ ่าน ถ้วย รถ ผ่าน : เด็กสามารถชี้หรือหยิบวัตถุได้ ใหพ้ ูดชมเชย ถา้ ไมท่ �ำใหจ้ บั มือเดก็ ช้ี พร้อมกับเล่ือนของไปใกล้และ
ถกู ตอ้ งทัง้ 2 ชนดิ ชนิดละ 1 ครัง้ ย�้ำชือ่ ของแตล่ ะชนิ้
ช่วงอายุ 13 -15 เดือน 3. ถ้าเด็กช้ีไม่ถูกต้อง ให้หยิบของชิ้นนั้นออก และเล่ือนของชิ้นท่ี
ถูกต้อง ไปใกล้ ถา้ เด็กหยบิ ของนน้ั ให้ชมเชย
https://youtu.be/YdE_zFi8v30 4. เมอื่ เด็กท�ำได้ 4 ใน 5 ครัง้ ให้เปล่ยี นของเลน่ คู่ตอ่ ไป
วัสดุท่ใี ช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอ่นื ๆ ท่ีไมเ่ ปน็ อันตราย

27ค่มู อื เฝ้าระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทกั ษะ
(เดอื น)
43 พดู คำ� พยางคเ์ ดยี ว (ค�ำโดด) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก
13 - 15  ได้ 2 ค�ำ (EL)
(1 ปี 1 เดอื น ผา่ น ถามผู้ปกครองว่า “เด็กพูดเป็นค�ำอะไร 1. สอนใหเ้ ดก็ พูดค�ำสน้ั ๆ ตามเหตกุ ารณ์จรงิ เชน่ ในเวลารับประทาน
 ไดบ้ ้าง” หรือสังเกตเด็ก อาหาร กอ่ นป้อนข้าวพดู “หม�ำ่ ” ให้เดก็ พดู ตาม “หม่ำ� ”
- ไมผ่ า่ น ผ่าน : เด็กสามารถพูดค�ำพยางค์เดียว 2. เมือ่ แตง่ ตัวเสร็จ ใหพ้ ูด “ไป” ให้เดก็ พดู ตาม “ไป” กอ่ น แลว้ พา
1 ปี 3 เดอื น) (ค�ำโดด) ได้อย่างน้อย 2 ค�ำ ถึงแม้จะยัง เดินออกจากหอ้ ง
ไม่ชัด 3. เมื่อเปิดหนังสือนิทานให้พูดค�ำว่า “อ่าน” หรือ “ดู” ให้เด็ก
หมายเหตุ ต้องไม่ใช่ชื่อคนหรือชื่อสัตว์ พดู ตาม แลว้ แสดงใหเ้ ด็กเข้าใจโดยอ่านหรือดู
เลีย้ งในบ้าน

44 เลียนแบบท่าทางการท�ำงาน ถามจากพอ่ แม่ ผูป้ กครองหรือผู้ดูแลเดก็ วา่ ขณะท�ำงานบ้าน จัดหาอุปกรณ์ท่ีเหมาะกับเด็ก และกระตุ้นให้เด็ก
 บ้าน (PS) เดก็ เคยเลน่ เลยี นแบบการทำ� งานบา้ นบา้ ง มสี ว่ นรว่ มในการทำ� งานบา้ น เชน่ เชด็ โตะ๊ กวาดบา้ น ถบู า้ น เกบ็ เสอ้ื ผา้
ผ่าน หรือไม่ เช่น กวาดบา้ น ถูบา้ น เช็ดโต๊ะ เปน็ ตน้ โดยทำ� งานใหเ้ ดก็ ดูเปน็ ตัวอย่าง หากเดก็ ทำ� ไดค้ วรจะชมเชย
 ผ่าน : เด็กเลยี นแบบทา่ ทางการท�ำงานบ้าน เพอ่ื ให้เดก็ อยากจะทำ� ไดด้ ว้ ยตนเอง
ไม่ผ่าน ไดอ้ ย่างน้อย 1 อย่าง วตั ถปุ ระสงค์ : ฝกึ ความรบั ผดิ ชอบ

16 - 17 45 เดินลากของเล่น หรือสิ่งของ 1. เดินลากของเลน่ ให้เด็กดู 1. จับมือเด็กให้ลากของเล่นเดินไปขา้ งหน้าด้วยกนั
(1 ปี 4 เดอื น  ได้ (GM) 2. สง่ เชอื กลากของเลน่ ใหเ้ ดก็ และบอกให้ 2. กระต้นุ ให้เด็กเดินเองตอ่ ไป โดยทำ� หลาย ๆ ครงั้ จนเด็กสามารถ
ผา่ น อุปกรณ์ : กล่องพลาสติก เด็กเดนิ ลากของเล่นไปเอง เดินลากของเล่นไปได้เอง
-  ผูกเชือก ผา่ น : เด็กเดินลากรถของเล่นหรือสง่ิ ของ วัสดุท่ีใช้แทนได้ : สิ่งของในบ้านท่ีสามารถลากได้ เช่น ตะกร้า
1 ปี 5 เดือน) ไม่ผา่ น ไดไ้ กล 2 เมตร โดยอาจเดนิ ไปขา้ งหนา้ หรอื รถของเลน่ กลอ่ งตา่ ง ๆ
เดนิ ถอยหลงั กไ็ ด้ พรอ้ มกบั ลากของเลน่ ไป
โดยของเล่นอาจคว่ำ� ได้

28 คู่มอื เฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวงั วธิ ฝี ึกทกั ษะ
(เดอื น)
46 ขดี เขยี นได้เอง (FM) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็
16 - 17  อุปกรณ์ :
(1 ปี 4 เดอื น ผ่าน 1. ดินสอ 1. สง่ กระดาษและดนิ สอใหเ้ ดก็ 1. ใช้ดินสอสแี ท่งใหญ่เขยี นเปน็ เสน้ ๆ บนกระดาษให้เดก็ ดู (อาจใช้
 2. กระดาษ 2. บอกเด็ก “หนูลองวาดรูปซคิ ะ” ดนิ สอ หรือปากกา หรอื สีเมจกิ ได้)
- ไม่ผ่าน (โดยไมส่ าธิตให้เดก็ ด)ู 2. ให้เด็กลองท�ำเอง ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ช่วยจับมือเด็กให้จับดินสอ
1 ปี 5 เดือน) ผา่ น : เด็กสามารถขดี เขียนเป็นเสน้ ใด ๆ ขีดเขยี นเป็นเส้น ๆ ไปมาบนกระดาษ จนเดก็ สามารถทำ� ได้เอง
บนกระดาษได้เอง
หมายเหตุ : ถา้ เดก็ เพยี งแตเ่ ขยี นจดุ ๆ หรอื
กระแทก ดินสอกับกระดาษให้ถือว่าไม่ผ่าน

47 ท�ำตามค�ำส่ังง่าย ๆ โดยไม่มี 1. วางของเล่นทกุ ชนิ้ แลว้ เล่นกบั เด็ก 1. ฝึกเด็ก ขณะท่ีเด็กก�ำลังถือหรือเลน่ ของเลน่ อยู่
 ท่าทางประกอบ (RL) 2. มองหนา้ เดก็ แล้วบอกเดก็ เชน่ “กอด 2. บอกเด็กว่า “สง่ ของให้แม่” และมองหนา้ เดก็
ผา่ น อุปกรณ์ : ของเล่นเด็ก เช่น ตกุ๊ ตาซ”ิ “ขวา้ งลกู บอลซ”ิ “สง่ รถใหค้ รซู ”ิ 3. ถ้าเดก็ ทำ� ไม่ได้ ใหจ้ ับมือเด็กหยบิ ของแลว้ สง่ ใหพ้ อ่ แม่ ผู้ปกครอง
 ตกุ๊ ตาผ้า บอล รถ หรือผ้ดู ูแลเดก็ พรอ้ มพูดวา่ “ส่งของให้แม่” ถ้าเด็กเรมิ่ ทำ� ไดใ้ หอ้ อก
ไมผ่ ่าน คำ� ส่งั เพียงอยา่ งเดียวและเปลยี่ นเป็นค�ำส่งั อนื่ ๆ เพิม่
ผ่าน : เด็กสามารถแสดงกริยากับสิ่งของ 4. กระตุ้นให้เด็กรู้จักแบ่งปัน ของเล่น ขนม หรือสิ่งของอื่น ๆ
ไดอ้ ยา่ งนอ้ ย 1 คำ� สงั่ โดยผปู้ ระเมนิ ไมต่ อ้ ง ใหค้ นรอบขา้ ง เมื่อเด็กทำ� ไดใ้ หช้ มเชย
แสดงท่าทางประกอบ วัสดทุ ี่ใช้แทนได้ : ของใชใ้ นบ้านชนดิ อื่น ๆ ทไี่ มเ่ ป็นอันตราย

48 ตอบช่อื วตั ถไุ ด้ถูกตอ้ ง (EL) ช้ีไปท่ีของเล่นที่เด็กคุ้นเคยแล้วถามว่า 1. ใหใ้ ชส้ ง่ิ ของหรอื ของเลน่ ทเี่ ดก็ คนุ้ เคยและรจู้ กั ชอื่ เชน่ ตกุ๊ ตา บอล
 อุปกรณ์ : ของเล่นเด็ก เช่น “น่อี ะไร” 2. หยิบของให้เด็กดู ถามว่า “นี่อะไร” รอให้เด็กตอบ ถ้าไม่ตอบ
ผ่าน ตุ๊กตาผ้า บอล รถ ผา่ น : เดก็ สามารถตอบชือ่ วตั ถไุ ดถ้ ูกต้อง ใหบ้ อกเดก็ และใหเ้ ด็กพดู ตามแลว้ ถามซ�้ำให้เด็กตอบเอง
 หรอื ออกเสยี งไดใ้ กลเ้ คยี ง เชน่ ตกุ๊ ตา – ตา วสั ดทุ ีใ่ ช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนดิ อ่นื ๆ ทีไ่ ม่เป็นอันตราย
ไมผ่ า่ น ได้ 1 ชนิด
ชว่ งอายุ 16 - 17 เดือน

https://youtu.be/OetHyVaPc9Y

29คู่มือเฝา้ ระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวัง วิธีฝึกทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู ูแลเดก็
49 เล่นการใช้ส่ิงของตามหน้าที่
16 - 17  ได้มากข้ึนด้วยความสัมพันธ์ ย่ืนของเล่นทั้งหมดให้เด็ก และสังเกต 1. เลน่ สมมตกิ บั เดก็ เชน่ แปรงฟนั ใหต้ กุ๊ ตา เลน่ ปอ้ นอาหารใหต้ กุ๊ ตา
(1 ปี 4 เดอื น ผ่าน ของ 2 ส่ิงขึน้ ไป (PS) ลักษณะการเล่นของเด็ก หวผี มใหต้ กุ๊ ตา
 2. ถ้าเด็กยงั ทำ� ไมไ่ ด้ ใหจ้ ับมอื เด็กท�ำตามจนเด็กเลน่ ได้เอง
- ไม่ผา่ น
1 ปี 5 เดือน) อปุ กรณ์ : ผ่าน : เดก็ สามารถเลน่ การใชส้ งิ่ ของตาม
1. ตุ๊กตาผ้า 2. หวี หน้าที่ เช่น ใช้ช้อนตักในถ้วย หรือใช้หวี
3. ถ้วย 4. ชอ้ นเล็ก หวีผมให้ตุ๊กตา โดยเด็กเล่นได้อย่างน้อย วัสดุที่ใช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอน่ื ๆ ทไี่ มเ่ ป็นอนั ตราย
5. แปรงฟัน 3 ชนิด

30 คู่มือเฝ้าระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝา้ ระวัง วิธีฝกึ ทักษะ
(เดอื น) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผ้ดู แู ลเด็ก
50
18  ว่ิงได้ (GM) ว่ิงเล่นกับเด็ก หรืออาจกลิ้งลูกบอล 1 จบั มอื เดก็ วง่ิ เลน่ หรอื รว่ มวงิ่ กบั เดก็ คนอน่ื ๆ เพอื่ ใหเ้ ดก็ สนกุ สนาน
(1 ปี 6 เดือน) ผา่ น   แล้วกระต้นุ ใหเ้ ดก็ วิง่ ตามลูกบอล 2. ลดการช่วยเหลือลง เม่ือเด็กมั่นใจและเริ่มวิ่งได้ดีข้ึนจนเด็ก
 อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน ผ่าน : เด็กวงิ่ ไดอ้ ย่างมัน่ คงโดยไมล่ ม้ และ สามารถวง่ิ ไดเ้ อง
ไมผ่ า่ น ศนู ย์กลาง 15 - 20 เซนติเมตร ไมใ่ ช่การเดนิ เร็ว ของเล่นที่ใช้แทนได้ : วัสดุมาท�ำเป็นก้อนกลม ๆ เช่น ก้อนฟาง
ลูกบอลสานด้วยใบมะพร้าว

51 เดินถือลูกบอลไปได้ไกล 1. จัดให้เด็กและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือ 1. ฝกึ ใหเ้ ด็กเดินโดยถือของมือเดียว
3 เมตร (GM) ผู้ดูแลเด็กยืนหันหน้าเข้าหากันระยะห่าง 2. เมือ่ เดก็ ท�ำไดแ้ ล้วใหพ้ อ่ แม่ ผปู้ กครอง หรือผดู้ แู ลเดก็ วางตะกร้า
  3 เมตร ไว้ในระยะห่าง 3 เมตร แล้วถือของที่มีขนาดใหญ่ขึ้นด้วยสองมือ
ผา่ น อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน 2. ส่งลูกบอลให้เด็กถือ และบอกให้เด็ก และเดนิ เอาของไปใส่ตะกรา้ ใหเ้ ด็กดู แล้วบอกให้เด็กท�ำตาม
 ศนู ย์กลาง 15 - 20 เซนติเมตร เดินไปหาพ่อแม่ ผปู้ กครองหรอื ผู้ดูแลเด็ก 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ให้ขยับตะกร้าให้ใกล้ข้ึน และจับมือเด็กถือของ
ไม่ผา่ น   ชว่ ยพยุงหากเด็กยงั ทรงตวั ได้ไม่ดี
4. เมื่อเด็กทรงตัวได้ดีและถือของได้ด้วยตนเองให้เพ่ิมระยะทาง
จนถงึ 3 เมตร 
ผา่ น : เด็กสามารถเดนิ ถอื ลูกบอล ไปได้ไกล ของท่ใี ช้แทนได้ : วสั ดใุ นบา้ น เช่น ตกุ๊ ตา หมอน
3 เมตร โดยไม่ล้ม และไมเ่ สียการทรงตัว วัตถุประสงค์ : เด็กตง้ั ใจควบคุมการเคลือ่ นไหวของตนเอง

ชว่ งอายุ 18 เดือน

https://youtu.be/XhDj_ec8LQQ

31ค่มู ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วิธีฝกึ ทักษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก
52
18  เปิดหน้าหนังสือที่ท�ำด้วย วางหนังสือไว้ตรงหน้าเด็ก แสดงวิธีการ 1. เปดิ หน้าหนงั สือทลี ะหนา้ แลว้ ช้ีใหเ้ ด็กดรู ูปภาพและปดิ หนงั สือ
(1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น กระดาษแข็งทีละแผ่นได้เอง เปิดหนังสือให้เด็กดู และบอกให้เด็ก 2. บอกใหเ้ ด็กท�ำตาม
 (FM) ท�ำตาม 3. ถ้าเด็กทำ� ไม่ได้ใหช้ ว่ ยจับมือเดก็ พลิกหนา้ หนงั สือทลี ะหนา้
ไมผ่ า่ น อุปกรณ์ : หนังสือรูปภาพ ผา่ น : เด็กสามารถแยกหน้าและพลิกหน้า 4. เลา่ นิทานประกอบรปู ภาพ เพื่อเสริมสร้างจินตนาการของเดก็
ทำ� ด้วยกระดาษแข็ง หนังสือได้ทีละแผ่นด้วยตนเองอย่างน้อย หนงั สอื ทใ่ี ชแ้ ทนได้ : หนงั สอื เดก็ ทท่ี ำ� ดว้ ยพลาสตกิ ผา้ หรอื กระดาษ
1 แผน่ หนา ๆ

53 ตอ่ ก้อนไม้ 2 ชัน้ (FM) 1. วางก้อนไม้ 4 กอ้ น ตรงหน้าเดก็ 1. ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงส่ีเหลี่ยม เช่น ก้อนไม้กล่องสบู่ วางต่อกัน
  2. ต่อก้อนไม้ 2 ช้ันให้เด็กดูแล้วร้ือ ในแนวต้งั ใหเ้ ด็กดู
 อุปกรณ์ : ก้อนไม้ส่ีเหลี่ยม แบบออก 2. กระตนุ้ ให้เด็กท�ำตาม
ผา่ น ลกู บาศก์ 4 กอ้ น 3. กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้เองให้โอกาส 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนที่ 1 ท่ีพ้ืน และวาง
 ประเมิน 3 ครง้ั ก้อนที่ 2 บนกอ้ นท่ี 1

ไมผ่ า่ น   4. ท�ำซ้ำ� หลายคร้งั และลดการชว่ ยเหลอื ลง จนเด็กต่อกอ้ นไมไ้ ด้เอง
หากเด็กท�ำได้แลว้ ใหช้ มเชย หากเดก็ ต่อได้ 2 ชนั้ แลว้ ใหเ้ ปลย่ี นเป็น
ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้โดยไม่ล้ม ต่อมากกวา่ 2 ช้ัน
2 ใน 3 คร้ัง
วัสดุทใ่ี ชแ้ ทนได้ : กลอ่ งเลก็ ๆ เช่น กลอ่ งสบู่ กล่องนม
วัตถุประสงค์ : เดก็ ต้ังใจ มีความพยายามทำ� ตามแบบจนสำ� เรจ็

32 คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธีฝกึ ทักษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็
54
18 เลือกวัตถุตามคำ� สัง่ ได้ถูกต้อง วางวัตถุ 3 ชนดิ ไวต้ รงหนา้ เด็กแล้วถามว่า 1. เตรยี มของเลน่ หรอื วตั ถทุ เ่ี ดก็ คนุ้ เคย 2 ชนดิ และบอกใหเ้ ดก็ รจู้ กั
(1 ปี 6 เดอื น)  3 ชนิด (RL) “…อยไู่ หน” จนครบทง้ั 3 ชนดิ แลว้ จงึ สลบั ชื่อวัตถุทีละชนิด
ผ่าน อปุ กรณ์ : ตกุ๊ ตาผ้า บอล รถ ตำ� แหน่งทีว่ างวตั ถุ ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครัง้ 2. ถามเดก็ “…อยไู่ หน” โดยใหเ้ ดก็ ชห้ี รอื หยบิ ถา้ เดก็ เลอื กไมถ่ กู ตอ้ ง
   ให้เล่ือนของเขา้ ไปใกล้ และจับมือเดก็ ช้หี รอื หยิบ
ไม่ผา่ น 3. เม่ือเด็กสามารถเลือกได้ถูกต้อง เพิ่มของเล่นหรือวัตถุที่เด็ก
ผ่าน : เด็กสามารถช้ีหรือหยิบวัตถุได้ คุ้นเคย เป็น 3 ชนิด และถามเช่นเดิมจนเด็กช้ีหรือหยิบได้ถูกต้อง
หมายเหตุ : ในกรณีที่มีข้อ ถกู ต้องทั้ง 3 ชนดิ อยา่ งน้อย 2 ครั้ง ทงั้ 3 ชนิด
ขดั ขอ้ งทางสงั คมและวฒั นธรรม   4. เพิ่มวัตถุชนิดอ่ืนท่ีเด็กสนใจชี้ให้เด็กดู แล้วพูดให้เด็กชี้ เพ่ือเพ่ิม
ให้ใช้ถ้วยหรือหนังสือที่เป็น   การเรียนรภู้ าษาของเด็ก
ชดุ อปุ กรณ์ DSPM แทนได้ วัสดทุ ่ีใชแ้ ทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอ่นื ๆ ท่ีไม่เป็นอันตราย เชน่
แกว้ น�ำ้ ถ้วย ชอ้ น แปรง หวี ต๊กุ ตาจากวัสดอุ ืน่ หรอื ของเล่น
วตั ถุประสงค์ : เพือ่ ใหเ้ ดก็ เขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจำ�

55 ช้อี วยั วะได้ 1 ส่วน (RL) 1. ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. เร่ิมฝึกจากการชี้อวัยวะของพ่อแม่ ผู้ปกครอง หรือผู้ดูแลเด็ก
ก่อนว่า เด็กรู้จักอวัยวะของร่างกาย ใหเ้ ดก็ ดู
 ส่วนไหนบา้ ง 2. หลงั จากนน้ั ชชี้ วนใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม โดยชอี้ วยั วะของตวั เองทลี ะสว่ น
ผา่ น 2. ถามเด็กว่า “…อยู่ไหน” โดยถาม 3. ถา้ เดก็ ชไี้ มไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ ชใี้ หถ้ กู ตอ้ ง และลดการชว่ ยเหลอื ลงจน
 เหมอื นเดิม 3 ครง้ั เด็กสามารถช้ีได้เอง โดยอาจใช้เพลงเข้ามาประกอบในการท�ำ
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กสามารถชี้อวัยวะ ได้ถูกต้อง กจิ กรรม
2 ใน 3 คร้งั 4. ถา้ เดก็ รจู้ กั อวยั วะดว้ ยภาษาหลกั (Mother Tongue Language)
คล่องแลว้ อาจเสรมิ ด้วยภาษาท่ี 2 เชน่ ภาษาองั กฤษ เป็นต้น
วตั ถปุ ระสงค์ : เพื่อให้เดก็ เขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจำ�

33คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมิน เฝา้ ระวงั วธิ ฝี กึ ทักษะ
(เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเด็ก
56
18  พูดเลียนค�ำท่ีเด่น หรือค�ำ พูดคุยกับเด็กเป็นประโยคหรือวลีส้ัน ๆ 1. พดู กบั เดก็ กอ่ นแลว้ คอ่ ยทำ� กรยิ านน้ั ใหเ้ ดก็ ดู เชน่ เมอื่ แตง่ ตวั เสรจ็
(1 ปี 6 เดอื น) ผา่ น สดุ ท้ายของคำ� พูด (EL) ไมเ่ กนิ 3 คำ� แลว้ สงั เกตการโตต้ อบของเดก็ พูดว่า “ไปกินข้าว” แล้วออกเสียง “กิน” หรือ “ข้าว” ให้เด็กฟัง
   แล้วจึงพาไป
ไม่ผา่ น   2. สอนใหเ้ ดก็ พดู ตามความจรงิ เช่น
  - ขณะแต่งตัว เมื่อเด็กใหค้ วามร่วมมือดี ใหช้ มเชยวา่
ผา่ น : เด็กเลยี นคำ� พูดทีเ่ ดน่ หรอื คำ� สุดทา้ ย “หนูเป็นเดก็ ดี” เพ่อื ให้เดก็ เลยี นคำ� “เดก็ ” หรอื “ด”ี ได้
ของค�ำพูด เช่น “หนูเป็นเด็กดี” - เม่ือแต่งตัวเสร็จ พูดว่า “ไปกินข้าว” รอให้เด็กออกเสียง
เด็กเลียนค�ำ “เด็ก” หรอื “ดี” ได้ “กิน” หรอื “ข้าว” กอ่ นแล้วจงึ พาไป
3. ถา้ เดก็ ไมอ่ อกเสยี งพดู ตาม ใหซ้ ำ้� คำ� เดน่ หรอื คำ� สดุ ทา้ ยนน้ั จนเดก็
สามารถเลียนค�ำพูดสดุ ท้ายน้นั ได้
4. เมอื่ เดก็ พดู ไดแ้ ลว้ ใหค้ วามสนใจและพดู โตต้ อบกบั เดก็ โดยเปลย่ี น
ใช้คำ� อนื่ ๆ ตามสถานการณต์ ่าง ๆ

57 พูดเป็นคำ� ๆ ได้ 4 คำ� เรยี กช่อื ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า สอนใหเ้ ดก็ พดู ค�ำส้ัน ๆ ตามเหตกุ ารณ์จริง เชน่
สิ่งของหรือทักทาย (ต้องเป็น เด็กพูดเป็นค�ำ ๆ หรือรู้จักช่ือส่ิงของ - เม่ือพบหน้าผู้ใหญ่ให้พูดทักทายค�ำว่า “สวัสดีค่ะ/ครับ” หรือใช้
 ค�ำอื่นท่ีไม่ใช่ค�ำว่าพ่อแม่ ช่ือ อะไรบ้าง คำ� ท่ีทกั ทายในทอ้ งถ่ิน เช่น ธุจ้า ทุกครัง้
ผ่าน ของคนคุ้นเคย หรือช่ือของ   - ขณะรบั ประทานอาหาร ก่อนป้อนข้าวพูด “ขา้ ว” ให้
 สตั วเ์ ลี้ยงในบ้าน) (EL)   เด็กพดู ตาม “ขา้ ว”
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กพูดได้อย่างน้อย 4 ค�ำ เช่น - ขณะก�ำลังดูหนังสือฝึกให้เด็กพูดค�ำต่าง ๆ ตามรูปภาพ เช่น
ทกั ทาย - สวสั ดี และเรียกชอ่ื ส่ิงของต่าง ๆ “ปลา” “โต๊ะ” “แมว”
เชน่ โตะ๊ แมว วัตถปุ ระสงค์ : เพื่อใหเ้ ดก็ สื่อภาษาและเป็นการฝกึ ความจ�ำ

34 ค่มู อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี ึกทกั ษะ
(เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเด็ก
58
18 สนใจและมองตามสิ่งที่ผู้ใหญ่ ช้ีสิ่งท่ีอยู่ไกลประมาณ 3 เมตร เช่น ชสี้ งิ่ ทอี่ ยใู่ กลต้ วั ใหเ้ ดก็ มองตาม หากเดก็ ยงั ไมม่ องใหป้ ระคองหนา้ เดก็
(1 ปี 6 เดอื น)  ช้ีที่อยู่ไกลออกไปประมาณ หลอดไฟ นาฬิกา แล้วพูดช่ือสิ่งของ ให้หนั มองตาม แลว้ ค่อยชี้ของท่ีอยู่ไกลออกไป จนถงึ 3 เมตร
ผา่ น 3 เมตร (PS) เชน่ “โนน่ หลอดไฟ” “โนน่ นาฬกิ า” แล้ว  
 สงั เกตวา่ เด็กมองตามได้หรอื ไม่
ไม่ผา่ น
ผ่าน : เดก็ หันมาสนใจและมองตาม เม่อื ช้ี หมายเหตุ : ของควรจะเป็นของชิน้ ใหญแ่ ละมีสสี ดใส
สิ่งทอ่ี ยไู่ กลออกไป อยา่ งน้อย 3 เมตร วัตถุประสงค์ : เพ่ือควบคุมตนเองให้สนใจร่วมกับผอู้ นื่

59 ดื่มนำ้� จากถว้ ยโดยไมห่ ก (PS) สง่ ถว้ ยทมี่ นี ำ�้ 1/4 ของถว้ ยใหเ้ ดก็ แลว้ บอก 1. ประคองมือเด็กให้ยกถ้วยน�้ำข้ึนด่ืม ค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือ
อปุ กรณ์ : ถว้ ยฝกึ ด่มื มหี ใู ส่น�้ำ เด็กให้ดื่มน้�ำ สังเกตการดื่มของเด็ก หรือ จนเด็กสามารถถือถ้วยนำ้� ยกขน้ึ ด่มื โดยไม่หก
 1/4 ถ้วย ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ว่า 2. ฝึกเดก็ ดื่มนมและนำ้� จากถ้วย (เลิกใชข้ วดนม)
ผ่าน “เดก็ สามารถยกถว้ ยหรอื ขนั นำ�้ ขน้ึ ดมื่ โดย  
 ไมห่ กได้หรอื ไม่” ของทใี่ ชแ้ ทนได้ : ขันน้ำ�
ไมผ่ ่าน   วัตถุประสงค์ : เดก็ สามารถพฒั นาการดดู เป็นดื่มโดยยกถว้ ยข้นึ ด่มื
ผา่ น : เดก็ ยกถว้ ยหรอื ขนั นำ�้ ขน้ึ ดม่ื โดยไมห่ ก ด้วยการเม้มริมฝีปากท่ีขอบถ้วยในการด่ืมน�้ำจากถ้วยทีละน้อย
(โดยไมใ่ ช่การดูดจากหลอดดดู ) โดยไม่หก

35คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผู้ดูแลเดก็
60
19 - 24  เหวยี่ งขาเตะลกู บอลได้ (GM) 1. เตะลูกบอลใหเ้ ดก็ ดู 1. ชวนเด็กเล่นเตะลูกบอล โดยเตะให้เด็กดู
(1 ปี 7 เดอื น ผ่าน 2. วางลูกบอลไว้ตรงหน้าห่างจากเด็ก 2. ชวนใหเ้ ดก็ ทำ� ตามโดยชว่ ยจบั มอื เดก็ ไวข้ า้ งหนงึ่ บอกใหเ้ ดก็ ยกขา
 อุปกรณ์ : ลูกบอลเส้นผ่าน ประมาณ 15 ซม. และบอกให้เด็กเตะ เหว่ยี งเตะลูกบอล
- 2 ป)ี ไม่ผา่ น ศนู ยก์ ลาง 15 - 20 เซนติเมตร ลูกบอล

3. เมอ่ื เดก็ ทรงตวั ไดด้ ี กระตุ้นใหเ้ ด็กเตะลูกบอลเอง
4. ฝกึ บอ่ ย ๆ จนเดก็ สามารถท�ำไดเ้ อง
ผ่าน : เด็กสามารถยกขาเตะลูกบอลได้ ของเล่นที่ใช้แทนได้ : วัสดุมาท�ำเป็นก้อนกลม ๆ เช่น ก้อนฟาง
(ไม่ใชเ่ ข่ียบอล) โดยไม่เสียการทรงตัวและ ลกู บอลสานดว้ ยใบมะพร้าว
ท�ำไดอ้ ยา่ งน้อย 1 ใน 3 ครัง้

61 ต่อก้อนไม้ 4 ชน้ั (FM) 1. วางกอ้ นไม้ 8 กอ้ นไว้บนโต๊ะ 1. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงสี่เหล่ียม เช่น
 อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหล่ียม 2. ต่อก้อนไม้เป็นหอสูง 4 ช้ัน ให้เด็กดู กอ้ นไม้ กล่องสบู่ วางตอ่ กนั ในแนวต้งั ใหเ้ ดก็ ดู
ผ่าน ลกู บาศก์ 8 ก้อน แลว้ รื้อแบบออก 2. พ่อแม่ ผูป้ กครองหรือผู้ดูแลเด็ก กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ท�ำตาม
 3. ยืน่ กอ้ นไมใ้ หเ้ ดก็ 4 กอ้ น และกระตนุ้ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนที่ 1 ท่ีพื้น และวาง
ไมผ่ า่ น ให้เด็กต่อก้อนไม้เอง ให้โอกาสประเมิน กอ้ นท่ี 2 บนก้อนท่ี 1 วางไปเร่อื ย ๆ จนครบ 4 ช้ัน
3 ครัง้ 4. ให้เด็กท�ำซ�้ำหลายครั้งและพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก
ช่วงอายุ 19 - 24 เดอื น ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้เป็นหอสูง ลดการช่วยเหลือลง จนเด็กต่อก้อนไม้ได้เอง หากเด็กท�ำได้แล้วให้
จ�ำนวน 4 ก้อน โดยไม่ล้ม ได้อย่างน้อย ชมเชย
https://youtu.be/xJd47qOBbEk 1 ใน 3 ครงั้ 5. หากเด็กตอ่ ได้ 4 ช้ัน แล้วให้เปลี่ยนเปน็ ตอ่ มากกวา่ 4 ช้ัน
วสั ดุท่ีใชแ้ ทนได้ : กลอ่ งเลก็ ๆ เชน่ กล่องสบู่ กล่องนม
วัตถุประสงค์ : เดก็ ตงั้ ใจ มคี วามพยายามท�ำตามแบบจนสำ� เร็จ

36 คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวงั วธิ ีฝึกทักษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็
62
19 - 24 เลือกวัตถุตามค�ำสั่ง (ตัวเลือก 1. วางของเล่นทั้ง 4 ช้ินไว้ตรงหน้าเด็ก 1. วางของเลน่ ทีเ่ ดก็ คนุ้ เคย 2 ช้ิน กระตุ้นใหเ้ ด็กมอง แลว้ บอกชื่อ
(1 ปี 7 เดือน  4 ชนดิ ) (RL) ในระยะท่เี ดก็ หยิบถงึ ของเลน่ ทีละชิ้น
ผา่ น อปุ กรณ์ : ของเลน่ เดก็ ตกุ๊ ตาผา้ 2. ถามเด็กทีละชนิดว่า “อันไหนตุ๊กตา” 2. บอกให้เด็กหยิบของเล่นทีละช้ิน ถ้าเด็กหยิบไม่ถูกให้จับมือเด็ก
- 2 ปี)  บอล รถ ถ้วย “อันไหนบอล” “อันไหนรถ” “อันไหน หยบิ พรอ้ มกบั พดู ชอ่ื ของเลน่ นน้ั ซ้ำ�
ไม่ผา่ น
ถ้วย” ถ้าเด็กหยิบของเล่นออกมา 3. ฝกึ จนเดก็ สามารถทำ� ตามคำ� สง่ั ไดถ้ กู ตอ้ งและเพมิ่ ของเลน่ ทลี ะชน้ิ
ให้ผู้ประเมินน�ำของเล่นกลับไปวางท่ีเดิม จนครบทงั้ 4 ชิน้
แล้วจงึ ถามชนดิ ต่อไป จนครบ 4 ชนิด 4. เมอ่ื ท�ำได้แลว้ ให้ฝึกกบั วัตถหุ ลากหลายมากข้นึ เชน่ เคร่อื งดนตรี
หมายเหตุ : ในกรณีที่มีข้อ หนังสอื นิทาน
ขดั ขอ้ งทางสงั คมและวฒั นธรรม ผ่าน : เด็กสามารถหยิบ/ชี้ของเล่นได้ วัสดทุ ่ใี ชแ้ ทนได้ : ของใช้ในบ้านชนิดอื่น ๆ ทไี่ ม่เป็นอนั ตราย
ให้ใช้หนังสือท่ีเป็นชุดอุปกรณ์ ถกู ต้องท้ัง 4 ชนิด วตั ถุประสงค์ : เพือ่ ให้เดก็ เขา้ ใจภาษาและเป็นการฝึกความจำ�
DSPM แทนได้

63 เลียนค�ำพูดที่เป็นวลีประกอบ ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. พดู คำ� 2 คำ� ใหเ้ ด็กฟงั บอ่ ย ๆ และให้เดก็ พดู ตาม ถ้าเดก็ พดู ได้
 ด้วยคำ� 2 ค�ำขึน้ ไป (EL) ว่าเด็กสามารถพูด 2 ค�ำข้ึนไป (ไม่ใช่ ทีละค�ำ ใหพ้ ดู ขยายค�ำพดู เดก็ เป็น 2 ค�ำ เชน่ เด็กพูด “ไป” พอ่ แม่
ผ่าน 2 พยางค)์ ตอ่ กันได้หรอื ไม่ หรือขณะเล่น ผู้ปกครองหรอื ผดู้ ูแลเด็กพูดวา่ “ไปนอน” “อา่ นหนงั สอื ”
 กับเด็ก พยายามให้เด็กเลียนค�ำพูดที่เป็น 2. ร้องเพลงเดก็ ทใ่ี ช้คำ� พูดง่าย ๆ ให้เดก็ ฟงั บอ่ ย ๆ พรอ้ มท�ำทา่ ทาง
ไมผ่ า่ น วลี 2 ค�ำข้ึนไป เช่น อาบน้�ำ ร้องเพลง ตามเพลง เว้นวรรคใหเ้ ดก็ ร้องต่อ เชน่ “จบั ... (ปดู ำ� ) ขยำ� … (ปูนา) ”
อ่านหนังสือ เลา่ นทิ าน 3. พูดโต้ตอบกับเด็กบ่อย ๆ ในสิ่งที่เด็กสนใจหรือก�ำลังกระท�ำอยู่
วธิ ีพูดให้พดู ชดั ๆ ชา้ ๆ มีจังหวะหยุดเพือ่ ใหเ้ ดก็ พดู ตามในระหว่าง
ผ่าน : เด็กเลียนค�ำพูดท่ีเป็นวลี 2 ค�ำ ชีวิตประจ�ำวนั เช่น ระหว่างอาบน้�ำ ระหว่างทานข้าว การดูรูปภาพ
ข้ึนไปได้เอง เช่น อาบน้�ำ ร้องเพลง ประกอบ อา่ นหนังสือร่วมกนั
อ่านหนังสือ เลา่ นทิ าน

37คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพัฒนาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝ้าระวัง วิธฝี กึ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผู้ดูแลเดก็
64
19 - 24  ใช้ช้อนตักอาหารกินเองได้ ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก เรม่ิ จากลา้ งมอื เดก็ ใหส้ ะอาด จบั มอื เดก็ ถอื ชอ้ นและตกั อาหารใสป่ าก
(1 ปี 7 เดอื น ผ่าน (PS) “เด็กสามารถใช้ช้อนตักอาหารกินเองได้ เดก็ ควรฝกึ อยา่ งสมำ่� เสมอในระหวา่ งการรบั ประทานอาหาร คอ่ ย ๆ
 หรือไม”่ ลดการชว่ ยเหลอื ลงจนเดก็ สามารถตกั อาหารใสป่ ากไดเ้ อง
- 2 ป)ี ไม่ผา่ น ผา่ น : เดก็ ใชช้ อ้ นตกั กนิ อาหารได้ โดยอาจ วตั ถปุ ระสงค์ : ฝึกใหม้ มี ารยาทและมวี นิ ัย
หกได้เล็กน้อย (ในกรณีที่เด็กรับประทาน
ขา้ วเหนียวเปน็ หลัก ใหเ้ ดก็ ทดสอบการใช้
ช้อนตักอาหาร)

25 - 29 65 กระโดดเท้าพ้นพื้นทั้ง 2 ข้าง กระโดดให้เด็กดู แล้วบอกให้เด็กท�ำตาม 1. จับมือเด็กไว้ท้ัง 2 ข้าง แล้วฝึกกระโดดลงจากบันไดขั้นที่ติดกับ
(2 ปี 1 เดือน  (GM) โดยอาจช่วยจบั มอื เดก็ ทง้ั 2 ขา้ ง พนื้ หรือจากพนื้ ต่างระดับ
ผา่ น ผา่ น : เด็กสามารถกระโดดไดเ้ อง อาจไม่ 2. หลังจากนั้นให้เร่ิมฝึกกระโดดที่พ้ืนโดยการจับมือท้ัง 2 ข้างของ
-  ต้องยกเท้าพ้นพืน้ พรอ้ มกันทัง้ 2 ขา้ ง เดก็ ไว้ ยอ่ ตวั ลงพรอ้ มกบั เดก็ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ กระโดด ฝกึ หลาย ๆ ครงั้
2 ปี 5 เดอื น) ไม่ผา่ น จนเด็กมน่ั ใจและสนกุ จึงปลอ่ ยใหก้ ระโดดเล่นเอง
3. ควรระมดั ระวงั เร่ืองความปลอดภยั ในระหวา่ งการกระโดด

66 แก้ปญั หางา่ ย ๆ โดยใช้เครอ่ื ง ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. ให้โอกาสเด็กแกป้ ญั หาอ่ืน ๆ ดว้ ยตนเอง เชน่ น�ำไมเ้ ขี่ยของใต้เตียง
 มอื ด้วยตวั เอง (FM) วา่ เดก็ สามารถแกป้ ญั หางา่ ย ๆ ดว้ ยตนเอง ใตโ้ ต๊ะออกมาหรือเลน่ กจิ กรรมอื่น ๆ ที่ฝกึ การแก้ไขปญั หา หรือเอา
ผ่าน โดยใช้เคร่ืองมือได้หรือไม่ เช่น เวลาเด็ก เก้าอ้ีมาตอ่ เพือ่ หยบิ ของที่อยู่สูง
 หยิบของไม่ถึงเด็กท�ำอย่างไร ใช้ไม้เข่ีย 2. ถ้าท�ำไม่ได้ ให้สอนวิธีการแก้ปัญหา โดยการท�ำให้เด็กดูใน
ไม่ผา่ น ใชเ้ กา้ อ้ปี นี ไปหยบิ ของ เป็นตน้ สถานการณต์ า่ ง ๆ เช่น เม่ือจะกินขนมรู้จกั ตดั ถงุ ขนม โดยขณะฝึก
ผ่าน : เดก็ สามารถแกป้ ญั หาง่าย ๆ ด้วย ให้ดแู ลฝึกสอนในเรือ่ งความปลอดภยั
ชว่ งอายุ 25 - 29 เดือน ตัวเอง โดยใชเ้ ครือ่ งมือ วตั ถุประสงค์ : รู้จักดดั แปลงการแกป้ ญั หา

https://youtu.be/aY1zCFWmncA

38 ค่มู ือเฝ้าระวังและสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝ้าระวงั และส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวยั

อายุ ข้อที่ ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวงั วธิ ีฝึกทักษะ
(เดือน)
67 ชีอ้ วัยวะ 7 ส่วน (RL) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็
25 - 29 
(2 ปี 1 เดอื น ผ่าน 1. ถามพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. เร่ิมฝึกจากการชี้อวัยวะของพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก
 กอ่ นวา่ เดก็ รจู้ กั อวยั วะของรา่ งกายสว่ นไหนบา้ ง ให้เดก็ ดู
- ไม่ผ่าน 2. ถามเดก็ วา่ “…อยไู่ หน” โดยถาม 8 สว่ น 2. หลังจากนัน้ ช้ชี วนให้เด็กทำ� ตาม โดยช้ีอวยั วะของตวั เอง
2 ปี 5 เดอื น) ผ่าน : เด็กสามารถชี้อวัยวะได้ถูกต้อง 3. ถา้ เดก็ ชไี้ มไ่ ดใ้ หจ้ บั มอื เดก็ ชใ้ี หถ้ กู ตอ้ ง และลดการชว่ ยเหลอื ลงจน
7 ใน 8 ส่วน เดก็ สามารถชไี้ ดเ้ องโดยอาจใชเ้ พลงเขา้ มาประกอบในการทำ� กจิ กรรม

68 พดู ตอบรับและปฏิเสธได้ (EL) 1. ถามค�ำถามเพื่อให้เด็กตอบรับหรือ 1. พดู คยุ เลา่ เรอื่ งเกย่ี วกบั การตอบรบั หรอื ปฏเิ สธรว่ มกบั เดก็ เพอ่ื ให้
ปฏเิ สธ เชน่ ดม่ื นมไหม ฟงั นทิ านไหม หรอื เดก็ เข้าใจ เช่น หากเดก็ ไม่ต้องการ ให้ตอบว่า ไม่ครบั ไมเ่ อาค่ะ
 เอาของเล่นไหม (คะ/ครบั ) 2. ถามค�ำถามเพื่อให้เด็กตอบรับหรือปฏิเสธ เช่น ด่ืมนมไหม

ผา่ น 2. ถามเด็ก 3 - 4 คำ� ถาม จนแนใ่ จว่าเด็ก เล่นรถไหม อ่านหนังสือไหม กินขา้ วไหม ร้องเพลงไหม กระตุ้นให้
 รู้จักความแตกต่างของค�ำตอบรับและ เดก็ ตอบรบั หรือปฏเิ สธคำ� ชวนตา่ ง ๆ ข้างตน้ รอจนแนใ่ จวา่ เด็กตอบ
ไมผ่ า่ น ปฏเิ สธ หรอื ถา้ เดก็ ไมย่ อมตอบ ใหถ้ ามจาก รบั หรอื ปฏิเสธค�ำชวนต่าง ๆ จงึ ตอบสนองสงิ่ ที่เด็กตอ้ งการ ถ้าเดก็
พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กว่า เด็ก ตอบไมไ่ ด้ ใหต้ อบนำ� และถามเดก็ ซ้�ำ
สามารถพดู ตอบรบั และปฏิเสธได้หรอื ไม่
ผา่ น : เดก็ สามารถพดู ตอบรบั และปฏเิ สธได้ วัตถุประสงค์ : เพื่อฝึกเลือกส่ิงที่จ�ำได้และทักษะที่มีอยู่ มาใช้
เชน่ ดม่ื ฟงั เอา ไม่ (คะ่ /ครบั ) สื่อความหมายไดอ้ ย่างเหมาะสม

69 ลา้ งและเชด็ มอื ได้เอง (PS) ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก พาเดก็ ลา้ งมอื กอ่ นรบั ประทานอาหารทกุ ครง้ั โดยทำ� ใหด้ เู ปน็ ตวั อยา่ ง
 วา่ “เด็กสามารถลา้ งมือและเช็ดมือได้เอง แล้วช่วยจับมือเด็กท�ำตามขั้นตอนต่อไปนี้ เปิดก๊อกน้�ำหรือตักน้�ำ
ผ่าน หรือไม่” ใส่ขัน แล้วหยิบสบู่ เอาน�้ำราดท่ีมือและสบู่ ฟอกสบู่ให้เกิดฟอง
 ผ่าน : เด็กสามารถล้างมือและเช็ดมือ แล้ววางสบู่ไว้ที่เดิม ถูมือที่ฟอกสบู่ให้ทั่วแล้วล้างมือด้วยน�้ำเปล่า
ไม่ผา่ น ไดเ้ อง (โดยผใู้ หญอ่ าจจะชว่ ยหยบิ อปุ กรณ์ จนสะอาด น�ำผ้าเช็ดมือมาเช็ดมือให้แห้ง ลดการช่วยเหลือลงทีละ
เปดิ ก๊อกนำ้� หรือราดน�้ำให)้ ข้ันตอนจนเดก็ ลา้ งและเชด็ มือได้เอง

39คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวงั และส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั

อายุ ข้อท่ี ทักษะ วิธปี ระเมิน เฝา้ ระวงั วธิ ฝี ึกทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง เจา้ หนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็
70
30  กระโดดข้ามเชือกบนพ้ืนไป 1. วางเชอื กเปน็ เสน้ ตรงบนพนื้ หนา้ ตวั เดก็ 1. กระโดดอยกู่ บั ท่ี ให้เด็กดู
(2 ปี 6 เดือน) ผา่ น ข้างหนา้ ได้ (GM) 2. กระโดดข้ามเชือกที่วางอยู่บนพ้ืนให้ 2. จับมือเด็กไว้ทั้ง 2 ข้าง แล้วฝกึ กระโดดมาจากบนั ไดข้ันทต่ี ิดกบั
 อปุ กรณ์ : เชอื ก เดก็ ดู และบอกให้เด็กท�ำตาม พื้นหรือจากพ้ืนต่างระดบั
ไม่ผา่ น   3. กระโดดขา้ มเชอื กใหเ้ ดก็ ดู
4. ยนื หนั หนา้ เขา้ หาเดก็ โดยวางเชอื กคนั่ กลาง และจบั มอื เดก็ พยงุ ไว้
ผ่าน : เด็กสามารถกระโดดข้ามเชือกได้ ดงึ มือให้เดก็ กระโดดข้ามเชอื ก ฝกึ บ่อย ๆ จนเดก็ ม่ันใจและสามารถ
โดยเท้าลงพื้นพร้อมกัน หรือเท้าไม่ต้อง กระโดดข้ามเชอื กไดเ้ อง
ลงพืน้ พร้อมกนั ก็ได้ 5. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก ควรระมัดระวังไม่ให้เด็กมี
อันตรายในระหวา่ งการกระโดด
 
วัสดทุ ่ใี ช้แทนได้ : รบิ บน้ิ เชอื กฟาง ไมห้ รือชอลก์ ขดี เส้นตรงบนพน้ื

71 ขว้างลกู บอลขนาดเลก็ ได้ โดย ขว้างลูกบอลยางให้เด็กดู โดยจับลูกบอล 1. ขวา้ งลกู บอลใหเ้ ดก็ ดโู ดยยกมอื ขนึ้ เหนอื ศรี ษะไปทางดา้ นหลงั แลว้
 ยกมอื ขน้ึ เหนอื ศรี ษะ (GM) ด้วยมือข้างเดียวยกขึ้นเหนือศีรษะไปทาง ขว้างลูกบอลไปขา้ งหนา้
ผ่าน   ดา้ นหลงั แลว้ ขวา้ งลกู บอลยางไปขา้ งหนา้ 2. จัดเดก็ ยนื ในทา่ ท่ีม่นั คง จบั มอื เด็กขา้ งทถ่ี นดั ถือลกู บอล แล้วยก
 อปุ กรณ์ : ลกู บอลยาง วดั ขนาด และบอกใหเ้ ดก็ ท�ำตาม ลูกบอลข้ึนเหนือศีรษะไปทางด้านหลัง เอี้ยวตัวเล็กน้อยแล้วขว้าง
ไมผ่ ่าน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ   ลกู บอลออกไป
7 เซนตเิ มตร  ผ่าน : เด็กสามารถขว้างลูกบอลได้โดย 3. เม่ือเด็กเรมิ่ ท�ำได้ ลดการช่วยเหลอื ลง จนเด็กขว้างลูกบอลไดเ้ อง
ยกมือขึ้นเหนือศีรษะไปทางด้านหลังแล้ว 4. เลน่ ขวา้ งลกู บอลกับเด็กบ่อย ๆ
ขวา้ งลกู บอลไปข้างหนา้ ของเล่นที่ใช้แทนได้ : ลูกบอลขนาดเล็กท่ีมีขนาดพอดีมือของเด็ก
ชนิดอืน่ ๆ เชน่ ลูกเทนนสิ

ช่วงอายุ 30 เดอื น

https://youtu.be/C6BIz5QzWffl I

40 คู่มอื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วธิ ีประเมนิ เฝ้าระวงั วิธฝี กึ ทกั ษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผ้ดู แู ลเดก็
72
30 ต่อก้อนไม้ส่ีเหลี่ยมลูกบาศก์ 1. จัดให้เด็กอยู่ในท่าน่ังท่ีถนัดที่จะต่อ 1. ใช้วัตถุท่ีเป็นทรงส่ีเหลี่ยม เช่น ก้อนไม้ กล่องสบู่ วางต่อกัน
(2 ปี 6 เดือน)  เป็นหอสงู ได้ 8 ก้อน (FM) ก้อนไม้ได้ ในแนวตงั้ ใหเ้ ดก็ ดู
ผ่าน อุปกรณ์ : ก้อนไม้สี่เหล่ียม 2. วางก้อนไม้ 8 ก้อน ไว้ข้างหน้าเด็ก 2. กระตุ้นใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม
 ลูกบาศก์ 8 ก้อน กระตุ้นให้เด็กต่อก้อนไม้ให้สูงท่ีสุด หรือ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ให้จับมือเด็กวางก้อนไม้ก้อนท่ี 1 ที่พ้ืน และวาง
ไมผ่ า่ น ท�ำใหเ้ ดก็ ดกู ่อนได้ กอ้ นที่ 2 บนกอ้ นท่ี 1 วางไปเรอ่ื ย ๆ จนครบ 8 ช้นั
  4. ท�ำซ้�ำหลายคร้ังและลดการชว่ ยเหลอื ลง จนเด็กต่อก้อนไม้ได้เอง
หากเด็กทำ� ได้แล้วใหช้ มเชย

ผ่าน : เด็กสามารถต่อก้อนไม้ โดยไม่ล้ม วสั ดุทใี่ ช้แทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เช่น กลอ่ งสบู่ กลอ่ งนม
จำ� นวน 8 กอ้ น 1 ใน 3 ครง้ั วตั ถุประสงค์ : เดก็ ต้งั ใจต่อกอ้ นไม้ตามแบบท่ยี ากขึ้น จนส�ำเร็จ

73 ย่ืนวัตถุให้ผู้ทดสอบได้ 1 ชิ้น 1. วางก้อนไม้สี่เหล่ียมลูกบาศก์ 3 ก้อน 1. วางวตั ถชุ นิดเดียวกัน 3 ช้นิ ตรงหน้าเดก็ เช่น ชอ้ น 3 คัน และ
 ตามคำ� บอก (รจู้ ำ� นวนเทา่ กบั 1) ตรงหนา้ เด็ก พูดวา่ “หยิบชอ้ นใหค้ ณุ พอ่ /คณุ แม่ 1 คัน”
ผา่ น (FM) 2. แบมอื ไปตรงหนา้ เดก็ แลว้ พดู วา่ “หยบิ 2. ถ้าเด็กหยิบให้เกนิ 1 คนั ให้พูดวา่ “พอแล้ว” หรอื จับมอื เดก็ ไว้
 กอ้ นไมใ้ หค้ รู 1 กอ้ น” เพือ่ ไม่ให้สง่ เพิ่ม

ไมผ่ ่าน อุปกรณ์ : ชุดก้อนไมส้ เี่ หลีย่ ม 3. น�ำก้อนไม้กลับไปวางที่เดิม แล้วพูด 3. เปลี่ยนวัตถุให้หลากหลายขึ้น เช่น ใบไม้ ดอกไม้ ผลไม้ และ
ลกู บาศก์ 3 กอ้ น ซ�ำ้ ว่า “หยิบก้อนไม้ ให้ครู 1 กอ้ น” ควรสอนอยา่ งสม่�ำเสมอ ในสถานการณ์อ่ืน ๆ ดว้ ย
  
ผ่าน : เด็กสามารถส่งวัตถุให้ผู้ประเมิน วัสดทุ ใ่ี ช้แทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เช่น กล่องสบู่ กล่องนม
1 ก้อน ได้ท้ัง 2 คร้ัง โดยไม่พยายาม
จะหยิบสง่ ใหอ้ กี

41คมู่ อื เฝา้ ระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทักษะ วิธปี ระเมนิ เฝ้าระวัง วิธฝี กึ ทักษะ
(เดือน) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หนา้ ท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผูป้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก
74
30 สนใจฟังนิทานได้นาน 5 นาที ชวนเด็กมองท่ีหนังสือแล้วอ่านหรือ 1. อ่านนิทานสนั้ ๆ ใหเ้ ด็กฟังทกุ วนั ด้วยนำ�้ เสยี งทีสนกุ สนาน
(2 ปี 6 เดอื น)  (RL) เล่านิทานให้เด็กฟัง หรือ สอบถามจาก 2. ให้เด็กดูรูปภาพ และแต่งเรื่องเล่าจาก รูปภาพเพ่ือให้เด็กสนใจ
ผ่าน อุปกรณ์ : หนังสือนิทาน ผู้ปกครองว่าเด็กสามารถสนใจฟังนิทาน เช่น “กระตา่ ยนอ้ ยมีขนสขี าวมหี ยู าว ๆ กระโดดได้ไกล และวง่ิ ได้เรว็ ”
 ส�ำหรับเด็กที่มีรูปภาพและ ไดน้ านถงึ 5 นาที หรอื ไม่ 3. ในระยะแรกใชน้ ิทานส้ัน ๆ ท่ใี ช้เวลา 2 - 3 นาที ตอ่ เรื่องกอ่ น ตอ่ ไป
ไม่ผา่ น ค�ำอธิบายประกอบหน้าละ   จงึ เพมิ่ ความยาวของนทิ านให้มากขึน้ จนใชเ้ วลาประมาณ 5 นาที
ประมาณ 20 - 30 ค�ำ และ ผ่าน : เด็กสามารถสนใจฟัง มองตาม หนังสือที่ใช้แทนได้ : หนังสือรูปภาพ/หนังสือนิทานส�ำหรับเด็ก
อา่ นจบใน 5 นาที พดู ตาม และ/หรอื พดู โตต้ อบตามเรอื่ งราว เรือ่ งอ่นื ๆ ทีม่ รี ูปภาพและค�ำอธิบายสัน้ ๆ
ในหนังสือนิทานท่ีมีความยาว ประมาณ วตั ถปุ ระสงค์ : สง่ เสรมิ พฒั นาการดา้ นภาษาและจนิ ตนาการ เปน็ การ
5 นาที อยา่ งตอ่ เนื่อง ฝกึ เดก็ ใหค้ งความสนใจในการฟงั ได้จนจบ

75 วางวัตถุไว้ “ข้างบน” และ ส่งก้อนไม้ให้เด็กแล้วพูดว่า “วางก้อนไม้ 1. วางของเล่น เช่น บอล ไวท้ ตี่ �ำแหน่ง “ขา้ งบน” แล้วบอกเดก็ ว่า
“ขา้ งใต้” ตามค�ำสงั่ ได้ (RL) ไว้ข้างบน...(เก้าอี้/โต๊ะ)”“วางก้อนไม้ไว้ “บอลอย่ขู ้างบนโตะ๊ ”
 ข้างใต้....(เก้าอ้ี/โต๊ะ)” บอก 3 ครั้ง โดย 2. บอกใหเ้ ดก็ หยบิ ของเลน่ อกี ชนิ้ หนง่ึ มาวางไวข้ า้ งบนโตะ๊ ถา้ เดก็ ทำ�
ผ่าน อุปกรณ์ : ก้อนไม้ส่ีเหล่ียม สลบั ค�ำบอก ขา้ งบน/ขา้ งใต้ ทกุ ครั้ง ไม่ได้ ให้จบั มอื เด็กทำ�
 ลูกบาศก์ 1 ก้อน   3. ทำ� ซ้�ำโดยเปลีย่ นเป็นต�ำแหน่ง “ขา้ งใต้”
ไมผ่ ่าน ผ่าน : เด็กสามารถวางก้อนไม้ไว้ข้างบน 4. ฝึกเพ่ิมต�ำแหน่ง อ่ืน ๆ เช่น ข้าง ๆ ข้างใน ข้างนอก ข้างหน้า
และข้างใตไ้ ดถ้ กู ต้อง 2 ใน 3 ครง้ั ข้างหลัง (ใช้ค�ำท่ีสื่อสารในภาษาตามท้องถ่ินในบริบทท่ีเด็กพูดใน
ครอบครัว)

วัสดทุ ี่ใช้แทนได้ : กล่องเล็ก ๆ เชน่ กล่องสบู่ กลอ่ งนม
วัตถุประสงค์ : ฝกึ ทักษะการเขา้ ใจภาษา และนำ� ไปปฏิบัตไิ ด้

42 คูม่ อื เฝา้ ระวังและส่งเสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ขอ้ ที่ ทกั ษะ วิธปี ระเมนิ เฝา้ ระวงั วิธีฝึกทกั ษะ
(เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง ครู และผู้ดแู ลเด็ก
76
30 พูดติดต่อกนั 2 คำ� ข้นึ ไปอยา่ ง จบั ตกุ๊ ตาทำ� กริยาต่างๆ เช่น นงั่ เดิน นอน ฝึกให้เด็กพูดตามสถานการณจ์ ริง เชน่ ขณะรับประทานอาหารถาม
(2 ปี 6 เดอื น)  มคี วามหมายโดยใชค้ ำ� กรยิ าได้ ว่ิง แล้วถามเด็กว่า ตุ๊กตาท�ำอะไร หรือ เด็กว่า “หนกู ำ� ลังท�ำอะไร” รอใหเ้ ด็กตอบ “กนิ ข้าว” หรือ ขณะอา่ น
ผ่าน ถกู ตอ้ งอยา่ งนอ้ ย 4 กรยิ า (EL) สังเกตขณะประเมนิ ทักษะข้ออ่ืน หนังสือ ถามเกี่ยวกบั รูปภาพในหนังสือ เช่น ช้ีไปทร่ี ปู แมว แล้วถาม
   หมายเหตุ : ถา้ มีข้อจ�ำกดั ในการใชต้ กุ๊ ตา ว่า “แมว ทำ� อะไร” รอใหเ้ ด็กตอบ เช่น “แมววิ่ง” ถ้าเด็กตอบไม่ได้
ไมผ่ า่ น อุปกรณ์ : ตุ๊กตาผ้า สามารถใชภ้ าพแทนได้ เช่น หนังสอื นทิ าน ใหช้ ่วยตอบนำ� และถามซำ้� เพอ่ื ให้เดก็ ตอบเองฝกึ ในสถานการณอ์ ่ืน ๆ
เรอ่ื ง โตโต้ หรอื ภาพทม่ี รี ปู คนทำ� กริยาต่างๆ โดยเดก็ ตอ้ งใชว้ ลี 2 คำ� ขนึ้ ไป ทใ่ี ชค้ ำ� กรยิ าไดถ้ กู ตอ้ ง เชน่ ใหต้ อบจาก
ผ่าน : เด็กสามารถตอบค�ำถามโดยใช้วลี บัตรภาพค�ำกรยิ า ไดแ้ ก่ อาบน้ำ� ลา้ งหนา้ แปรงฟัน เป็นต้น
2 ค�ำ ข้ึนไปที่ใช้ค�ำกริยาได้ถูกต้อง เช่น ของเลน่ ทใี่ ช้แทนได้ : ตุ๊กตาคนหรือตุ๊กตาสตั ว์ท่ีมีอยูใ่ นบ้าน
“ตุ๊กตา/น้อง นั่ง” “ตุ๊กตา/น้อง วิ่ง” วตั ถปุ ระสงค์ : เพอื่ ฝกึ ความจำ� คำ� ศพั ทแ์ ละสามารถเลอื กใชส้ อ่ื ความ
“(ต๊กุ )ตานอน” “น้องเดิน” “นอนหลับ” หมายด้วยการพูดได้ตรงตามสถานการณ์

77 ร้องเพลงได้บางค�ำหรือร้อง 1. ให้พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก 1. ร้องเพลงงา่ ย ๆ ให้เด็กฟัง เช่น เพลงชา้ ง เพลงเป็ด หรือเพลงเด็ก
เพลงคลอตามทำ� นอง (PS) ชวนเดก็ ร้องเพลงทเี่ ดก็ คุ้นเคย ของท้องถิ่น โดยออกเสียงและท�ำนองที่ชัดเจน แล้วชวนให้เด็ก
 2. ถ้าเด็กไม่ยอมร้องเพลง ให้ถามจาก ร้องตาม พร้อมทัง้ ทำ� ทา่ ทางประกอบ
ผา่ น พ่อแม่ ผู้ปกครองวา่ เดก็ สามารถร้องเพลง 2. รอ้ งเพลงเดมิ ซ้ำ� บอ่ ย ๆ เพ่อื ใหเ้ ดก็ คนุ้ เคย จำ� ได้ และกระต้นุ ให้
 บางค�ำหรือพดู ค�ำคล้องจองไดห้ รือไม่ เด็กร้องตาม หรือเวน้ เพ่ือใหเ้ ดก็ ร้องต่อเปน็ ช่วง ๆ
ไมผ่ า่ น   3. เม่ือเด็กเริ่มร้องเพลงเองได้ ให้พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก
ผ่าน : เด็กสามารถร้องเพลงตามพ่อแม่ ร้องตามเด็ก เลือกเปิดเพลงที่มีเน้ือหาเหมาะสมกับเด็ก และพ่อแม่
ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็กได้ โดยอาจร้อง ผปู้ กครองหรือผ้ดู แู ลเด็ก รอ้ งเพลงต่าง ๆ รว่ มกับเด็กพร้อมทัง้ ท�ำท่า
ชดั แคบ่ างค�ำ หรอื คลอตามทำ� นอง ประกอบ เชน่ เพลงชา้ ง เพลงเปด็ หรอื เปน็ เพลงเดก็ ภาษาองั กฤษดว้ ย
วัตถุประสงค์ : ฝึกความจ�ำและการควบคุมการสื่อความหมาย
ให้เขา้ กบั ท�ำนอง จงั หวะ เดก็ มสี ่วนร่วมท�ำกจิ กรรม เปน็ การปลูกฝัง
ศลิ ปวัฒนธรรมของครอบครวั และชุมชน

43คู่มอื เฝา้ ระวงั และส่งเสรมิ พฒั นาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝา้ ระวงั วิธีฝกึ ทักษะ
(เดอื น) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผ้ดู ูแลเดก็
78
30 เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของ 1. ถือก้อนไม้ 2 ก้อน และยื่นก้อนไม้ 1. ผลัดกนั เลน่ กับเดก็ จนเด็กคุน้ เคยก่อน
(2 ปี 6 เดอื น)  ตนเองในการเล่นโดยมีผู้ใหญ่ ให้เด็ก 2 ก้อน 2. ฝึกให้เด็กเล่นเป็นกลุ่มด้วยกันโดยมีพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล
ผ่าน คอยบอก (PS) 2. วางถว้ ยตรงหนา้ เดก็ และพดู วา่ “เรามา เด็ก บอกเดก็ เชน่ “..(ชือ่ เดก็ )..เอาหว่ งใส่หลกั ” “แล้วรอก่อนนะ”
 อปุ กรณ์ : 1. ก้อนไม้ 4 กอ้ น ใส่ก้อนไม้คนละ 1 ก้อน ให้ถือก้อนไม้ 3. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก บอกให้เด็กคนต่อไปเอาห่วง
ไม่ผา่ น 2. ถ้วยส�ำหรบั ใสก่ ้อนไม้ 1 ใบ ไวก้ ่อน ให้ครใู สก่ อ่ น แลว้ หนูค่อยใส”่ ใสห่ ลัก ถา้ เด็กรอไม่ได้ ให้เตือนทกุ ครัง้ จนเด็กรอได้เอง
3. สงั เกตการรอใหถ้ งึ รอบของเด็ก 4. ฝกึ เลน่ กจิ กรรมอยา่ งอนื่ เชน่ รอ้ งเพลง/นบั เลขพรอ้ มกนั กอ่ นแลว้
  คอ่ ยกนิ ขนม หรอื ในสถานการณอ์ ยา่ งอน่ื ทตี่ อ้ งมกี ารรอใหถ้ งึ รอบของ
ตนเองกับเด็ก เชน่ พ่อแม่ ผปู้ กครองหรือผูด้ แู ลเดก็ เข้าแถวรอจา่ ย
เงินเวลาซื้อของ

ผ่าน : เด็กรู้จักรอให้ถึงรอบของตนเอง วัสดุท่ีใช้แทนได้ : ตะกร้าใส่ของ/กล่อง/จาน และของเล่นต่าง ๆ
เมื่อบอกใหร้ อ ทีม่ ใี นบา้ น
วัตถุประสงค์ : ฝึกการควบคุมตนเองให้รอจนถึงรอบของตัวเอง
มีความอดทน รู้จักให้เกียรติผู้อื่น ท�ำกิจกรรมร่วมกับผู้อื่นได้ตาม
ขั้นตอน

44 คู่มือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คู่มอื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเดก็ ปฐมวัย

อายุ ข้อที่ ทักษะ วธิ ปี ระเมนิ เฝา้ ระวัง วธิ ฝี กึ ทกั ษะ
(เดอื น)
79 ยนื ขาเดียว 1 วินาที (GM) โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง เจ้าหน้าที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผดู้ แู ลเดก็
31 - 36 
(2 ปี 7 เดอื น ผ่าน แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยืนบนขาขา้ งเดยี วให้เดก็ ดู
 เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทสี่ ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ 2. ยนื หันหนา้ เข้าหากนั และจบั มือเดก็ ไว้ทั้งสองขา้ ง
- 3 ปี) ไมผ่ า่ น ให้โอกาสประเมิน 3 ครั้ง (อาจเปลี่ยน 3. ยกขาขา้ งหนงึ่ ขนึ้ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ทำ� ตามเมอ่ื เดก็ ยนื ได้ เปลย่ี นเปน็
ขาได)้ จบั มอื เดก็ ข้างเดยี ว
4. เมื่อเด็กสามารถยืนด้วยขาข้างเดียวได้ ค่อย ๆ ปล่อยมือให้เด็ก
ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 1 วินาที ยืนทรงตัวได้ด้วยตนเอง เปลี่ยนเป็นยกขาอีกข้างหน่ึงโดยท�ำซ�้ำ
อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้ัง เชน่ เดียวกนั

80 เลียนแบบลากเส้นเป็นวง 1. ลากเส้นเป็นวงต่อเนื่องให้เด็กดู 1. นำ� ดินสอมาลากเส้นเปน็ วงตอ่ เนื่องกันใหเ้ ดก็ ดูเป็นตวั อย่าง
 ต่อเนื่องกัน (FM) พร้อมกับพดู วา่ “ลากเส้นเป็นวง” 2. ส่งดินสอใหเ้ ด็กและพดู ว่า “(ช่ือเด็ก) ลากเสน้ แบบนี”้
ผ่าน 2. ยน่ื ดนิ สอและกระดาษ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ 3. ถ้าเด็กท�ำไม่ได้ ให้ช่วยจับมือเด็กลากเสน้ เปน็ วงต่อเนอ่ื ง
 อปุ กรณ์ : ทำ� ตาม 4. เมื่อเด็กเริ่มท�ำเองได้ปล่อยให้เด็กท�ำเอง โดยใช้สีท่ีแตกต่างกัน
ไมผ่ ่าน 1. ดินสอ เพ่อื กระตุ้นความสนใจของเดก็
2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถลากเสน้ เปน็ วงตอ่ เนอ่ื ง
กันได้
ตัวอย่าง เสน้ วงต่อเนื่อง

ชว่ งอายุ 31 - 36 เดือน

https://youtu.be/8c1axMEmBbo

45คูม่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั

อายุ ข้อท่ี ทกั ษะ วธิ ปี ระเมิน เฝ้าระวงั วิธีฝึกทักษะ
(เดอื น) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ ูแลเดก็

31 - 36 81 นำ� วตั ถุ 2 ชนดิ ในหอ้ งมาใหไ้ ด้ 1. น�ำวัตถุทั้ง 6 ชนิด วางไว้ในท่ีต่าง ๆ 1. ฝึกเด็กในชีวิตประจ�ำวัน โดยออกค�ำสั่งให้เด็กหยิบของในห้อง
(2 ปี 7 เดอื น  ตามค�ำสงั่ (RL) ในห้อง โดยให้อยู่หา่ งจากตัวเดก็ ประมาณ มาให้ทลี ะ 2 ชนดิ เช่น หยบิ แปรงสฟี นั และยาสฟี นั เสอ้ื และกางเกง
- 3 ปี) ผ่าน 3 เมตร ถา้ เดก็ หยบิ ไมถ่ กู ใหช้ บ้ี อกหรอื จงู มอื เดก็ พาไปหยบิ ของ เมอ่ื เดก็ ทำ� ได้
 อุปกรณ์ : วัตถุที่เด็กรู้จัก 2. บอกให้เด็กหยิบวัตถุ 2 ชนิด เช่น แลว้ ใหเ้ ปลีย่ นคำ� ส่งั เปน็ หยบิ ของใชอ้ น่ื ๆ ทห่ี ลากหลายมากข้ึน
ไม่ผา่ น 6 ชนิด เช่น แปรงสีฟัน หวี แปรงสฟี ันและหวมี าให้ (ครง้ั ท่ี 1) 2. พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก จัดเก็บของให้เป็นระเบียบ
ช้อน ถ้วย ตกุ๊ ตาผา้ บอล 3. น�ำวัตถุท้ัง 2 ชนิด กลับไปวางไว้ใน และอย่ทู ่ปี ระจำ� ทกุ ครงั้ เพื่อฝกึ ให้เด็กมีระเบียบ
ต�ำแหน่งใหม่ 3. เม่ือเด็กท�ำได้แล้วให้เด็กเตรียมของก่อนท่ีจะท�ำกิจกรรมในชีวิต
4. ท�ำซำ้� ในข้อ 2 และ 3 อีก 2 ครงั้ ประจ�ำวัน เชน่ กอ่ นอาบนำ้� หยิบผ้าเช็ดตวั เสื้อผ้าก่อนไปโรงเรียน
หมายเหตุ : หากค�ำสั่งแรกไม่ผ่านอาจ หยบิ กระเปา๋ รองเทา้ ฝกึ การเกบ็ ของใหเ้ ปน็ ระเบยี บเขา้ ทเี่ ดมิ ทกุ ครง้ั
ให้เด็กหยิบวัตถุชนิดอ่ืน แต่ให้ทดสอบซ�้ำ ท่ีน�ำของออกมาใช้ เป็นตน้
3 ครง้ั ในวตั ถชุ นดิ น้ัน
ผา่ น : เด็กสามารถนำ� วตั ถุ 2 ชนดิ มาให้ วัสดุที่ใชแ้ ทนได้ : ของใชใ้ นบา้ นชนดิ อ่นื ๆ ที่ไม่เป็นอนั ตราย
ได้ถูกตอ้ งอย่างน้อย 2 ใน 3 คร้ัง

82 พดู ติดต่อกัน 3 - 4 ค�ำได้ สังเกตหรือถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครอง 1. พดู ค�ำ 3 - 4 ค�ำ ให้เด็กฟงั บอ่ ย ๆ และให้เด็กพูดตาม ถ้าเดก็ พดู ได้
 อยา่ งนอ้ ย 4 ความหมาย (EL) หรอื ผ้ดู ูแลเดก็ ว่าเดก็ สามารถพูด 3 - 4 คำ� ทลี ะคำ� หรือ 2 ค�ำ ใหพ้ ดู ขยายค�ำพูดเดก็ เป็น 3 - 4 คำ� เช่น เด็กพูด
ผา่ น (ไมใ่ ช่ 3 - 4 พยางค์) ตอ่ กนั ได้หรือไม่ เช่น “ไป” พอ่ แม่ ผปู้ กครองหรอื ผดู้ แู ลเดก็ พดู วา่ “ไปหาแม”่ “ไปกนิ ขา้ ว”
 - บอกการให้ 2. ร้องเพลงเด็กทใ่ี ชค้ ำ� พูดงา่ ย ๆ ให้เดก็ ฟงั บ่อย ๆ พรอ้ มท�ำทา่ ทาง

ไมผ่ ่าน - บอกความต้องการ ตามเพลง เว้นวรรคให้เดก็ รอ้ งตอ่ เช่น “จบั ...(ปดู ำ� ) ขยำ� …(ปนู า) ”

- บอกปฏิเสธ 3. พดู โตต้ อบกับเดก็ บอ่ ย ๆ ในส่งิ ท่เี ดก็ สนใจหรือก�ำลังท�ำกจิ กรรม
- แสดงความคิดเห็น อยู่ วธิ พี ดู ใหพ้ ดู ชา้ ๆ ชดั ๆ มจี งั หวะหยดุ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ พดู ตามในระหวา่ ง
ผ่าน : เด็กพูดประโยคหรือวลีท่ีเป็นค�ำ ชีวติ ประจ�ำวนั เช่น ระหว่างอาบน�้ำ ระหวา่ งทานข้าว การดรู ปู ภาพ
3 - 4 ค�ำอยา่ งน้อย 4 ความหมาย ประกอบ อา่ นหนังสือรว่ มกนั

46 คมู่ ือเฝ้าระวงั และสง่ เสรมิ พฒั นาการเด็กปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คมู่ อื เฝา้ ระวังและสง่ เสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ข้อที่ ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวัง วธิ ฝี กึ ทกั ษะ
(เดือน)
83 ใสก่ างเกงไดเ้ อง (PS) โดย พ่อแม่ ผ้ปู กครอง เจา้ หน้าท่ี ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พ่อแม่ ผปู้ กครอง ครู และผดู้ แู ลเด็ก
31 - 36 
(2 ปี 7 เดือน ผา่ น ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล 1. เริ่มฝกึ เดก็ โดยใชก้ างเกงขาสั้นเอวยดื มขี ั้นตอนดงั นี้
 เด็กว่า “เด็กสามารถใสก่ างเกงเอวยางยดื 2. สอนให้เด็กรู้จักด้านนอกและด้านใน ด้านหน้าและด้านหลัง
- 3 ปี) ไม่ผ่าน ไดเ้ องหรือไม่” ของกางเกง
3. จัดให้เดก็ นงั่ จับมอื เด็กทงั้ 2 ขา้ ง จบั ที่ขอบกางเกง และดึงขอบกางเกง
ผา่ น : เด็กใส่กางเกงเอวยางยืดไดเ้ องโดย ออกให้กวา้ ง สอดขาเขา้ ไปในกางเกงทลี ะขา้ งจนชายกางเกงพน้ ข้อเทา้
ไม่ต้องช่วย และไมจ่ ำ� เป็นต้องถูกด้าน 4. ใหเ้ ดก็ ยนื ขน้ึ จับมอื เด็กดึงขอบกางเกงใหถ้ งึ ระดบั เอว
5. ถ้าเด็กเร่ิมท�ำได้ให้ลดการช่วยเหลือลงทีละข้ันตอนและปล่อยให้
เดก็ ท�ำเอง

37 - 41 84 ยืนขาเดียว 3 วนิ าที (GM) แสดงวิธียืนขาเดียวให้เด็กดู แล้วบอกให้ 1. ยืนบนขาข้างเดยี วใหเ้ ดก็ ดู
(3 ปี 1 เดือน  เดก็ ยนื ขาเดยี วใหน้ านทส่ี ดุ เทา่ ทจี่ ะนานได้ 2. ยนื หนั หนา้ เข้าหากนั และจับมือเด็กไวท้ ้งั สองข้าง
ผา่ น ใหโ้ อกาสประเมนิ 3 ครงั้ (อาจเปลย่ี นขาได)้ 3. ยกขาขา้ งหนง่ึ ขนึ้ แลว้ บอกใหเ้ ดก็ ทำ� ตาม เมอ่ื เดก็ ยนื ไดเ้ ปลย่ี นเปน็
-  ผ่าน : เด็กยืนขาเดียวได้นาน 3 วินาที จบั มือเด็กขา้ งเดียว
3 ปี 5 เดอื น) ไม่ผา่ น อย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครั้ง 4. เมอื่ เดก็ สามารถยนื ดว้ ยขาขา้ งเดยี วไดค้ อ่ ย ๆ ปลอ่ ยมอื ใหเ้ ดก็ ยนื
ทรงตัวได้ดว้ ยตนเอง เปล่ียนเปน็ ยกขาอกี ข้างหน่งึ โดยท�ำซำ้� เชน่ เดยี วกัน

85 เลยี นแบบวาดรปู วงกลม (FM) วาดรูปวงกลมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1. สอนให้เด็กวาดวงกลมโดยเริ่มจากจุดที่ก�ำหนดให้และกลับมา
 อปุ กรณ์ : ประมาณ 5 ซม. ให้เด็กดูและพูดว่า สน้ิ สดุ ทจ่ี ดุ กำ� หนดเดมิ พรอ้ มออกเสยี ง โดยวาดเปน็ วงกลมจากชา้ ไป
ผา่ น 1. ดนิ สอ “ครวู าดรูปวงกลม” และให้เดก็ ทำ� ตาม เรว็ พรอ้ มออกเสยี ง “วงกลม..หยดุ ”ยกมอื ขน้ึ เพอ่ื ใหเ้ ดก็ เขา้ ใจคำ� วา่ หยดุ
 2. กระดาษ ผา่ น : เดก็ สามารถวาดรปู วงกลมโดยไมม่ ี 2. จบั มอื เดก็ วาดวงกลมและยกมอื เดก็ ขนึ้ เมอ่ื ออกเสยี ง “วงกลม....
ไม่ผา่ น เหลี่ยม ไม่เว้า และเส้นท่ีมาเช่ือมต่อซ้อน หยดุ ” โดยยกมือข้ึน ใหต้ รงกบั ค�ำวา่ หยุด
กันไม่เกิน 2 ซม. ไดอ้ ย่างนอ้ ย 1 ใน 3 ครงั้ 3. เมื่อเด็กท�ำได้ดีข้ึนค่อย ๆ ลดการช่วยเหลือลง จนสามารถหยุด
ช่วงอายุ 37 - 41 เดือน ได้เองเมอ่ื ลากเส้นมาถงึ จุดสน้ิ สดุ

https://youtu.be/PtJknPn8GdE

47คมู่ อื เฝ้าระวังและส่งเสริมพัฒนาการเดก็ ปฐมวยั : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)

คูม่ ือเฝา้ ระวงั และสง่ เสริมพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั

อายุ ขอ้ ท่ี ทกั ษะ วิธีประเมิน เฝ้าระวงั วธิ ีฝกึ ทักษะ
(เดือน) โดย พอ่ แม่ ผ้ปู กครอง เจ้าหนา้ ที่ ครู และผดู้ แู ลเดก็ โดย พอ่ แม่ ผู้ปกครอง ครู และผ้ดู ูแลเดก็

37 - 41 86 ท�ำตามค�ำส่ังต่อเน่ืองได้ 2 1. วางวัตถุ 4 ชนดิ ตรงหนา้ เด็กในระยะ 1. ฝึกเด็กในชวี ติ ประจำ� วนั โดยออกคำ� สั่ง เน้นค�ำทีเ่ ปน็ ช่ือสิง่ ของ
(3 ปี 1 เดอื น  กรยิ ากบั วัตถุ 2 ชนิด (RL) ทเ่ี ดก็ หยบิ ไดแ้ ลว้ พดู กบั เดก็ เชน่ “หยบิ หวี และการกระท�ำ เช่น ขณะอาบน้�ำ “เอาเส้ือใส่ตะกร้าแล้วหยิบ
- ผ่าน ให้ครูแล้วชี้ตุ๊กตาซิ” ผ้าเช็ดตัวมา” /ขณะแต่งตัว “ใส่กางเกงแล้วไปหวีผม” /ขณะ
3 ปี 5 เดอื น)  อุปกรณ์ : ของเล่น เชน่ 2. วางสลับวตั ถุท้ัง 4 ชนดิ ใหม่ รับประทานอาหาร “เก็บจานแล้วเอาผ้าไปเชด็ โต๊ะ”
ไม่ผ่าน หวี ตุ๊กตาผ้า บอล ช้อน 3. กรณีที่เด็กไม่ผ่านค�ำสั่งแรกให้เปล่ียน 2. ถา้ เดก็ ทำ� ไดเ้ พยี งคำ� สง่ั เดยี ว ใหช้ ไี้ ปทส่ี ง่ิ ของทไี่ มไ่ ดท้ ำ� แลว้ บอกซำ้�
เปน็ คำ� สงั่ อน่ื ไดอ้ กี 2 คำ� สงั่ โดยอาจเปลยี่ น หรือพูดกระต้นุ เตือนความจำ� เดก็ เชน่ “ตอ่ ไปทำ� อะไรอีกนะ?” หรือ
กรยิ าหรือวัตถไุ ด้ “เมื่อก้ีบอกอะไรอีกนะ?” ฝึกซ้�ำ ๆ จนเด็กสามารถท�ำตามค�ำส่ังได้
ผ่าน : เด็กสามารถท�ำตามค�ำส่ังต่อเนื่อง ถูกตอ้ ง
ได้อยา่ งนอ้ ย 1 ใน 3 คร้งั วัสดุท่ีใช้แทนได้ : ของใช้ในบ้านชนดิ อืน่ ๆ ทีไ่ มเ่ ปน็ อนั ตราย

87 ถามคำ� ถามได้ 4 แบบ เชน่ ใคร 1. สังเกตขณะเด็กเล่นของเล่นหรือ 1. เล่านิทานให้เด็กฟัง ต้ังค�ำถามจากเนื้อเร่ืองในนิทานให้เด็กตอบ
อะไร ที่ไหน ท�ำไม (EL) ประเมนิ ทักษะอืน่ และกระตุ้นให้เด็กเป็นผู้ถาม พ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแลเด็ก
 2. ถามจากพ่อแม่ ผู้ปกครองหรือผู้ดูแล เป็นผตู้ อบบ้าง
ผา่ น เดก็ วา่ เดก็ เคยถามคำ� ถาม “ใคร” “อะไร” 2. ตั้งค�ำถามจากชีวิตประจ�ำวันให้เด็กตอบบ่อย ๆ เช่น “ใครสอน
 “ทไี่ หน” “ทำ� ไม” หรือไม่ หนังสือ” “ร้องเพลงอะไร”“หนังสืออยู่ที่ไหน” “ท�ำไมต้องไป”

ไมผ่ ่าน ในชีวติ ประจำ� วัน
3. เมอ่ื เดก็ ถาม ใหต้ อบเดก็ ทกุ ครงั้ ดว้ ยความเอาใจใส่ และพดู คยุ กบั
เด็กในเรอ่ื งที่เดก็ ถาม
ผ่าน : เด็กสามารถใชค้ ำ� ถาม ถามตา่ งกนั
4 แบบ วัตถุประสงค์ : เพื่อฝึกความจ�ำค�ำศัพท์และสามารถเลือกใช้
สื่อความหมายด้วยการพูดอย่างเหมาะสมกับสถานการณ์ ย่ิงเด็ก
สามารถตัง้ คำ� ถามได้มาก ยง่ิ แสดงออกถงึ ความไฝ่รู้เป็นอยา่ งดี

48 คู่มอื เฝา้ ระวังและส่งเสริมพฒั นาการเด็กปฐมวัย : Developmental Surveillance and Promotion Manual (DSPM)


Click to View FlipBook Version