หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ 41 กำรจัดประสบกำรณ กำรจัดประสบกำรณ์ ส�ำหรับเด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี เป็นกำรจัดกิจกรรมในลักษณะกำรบูรณำกำร ผ่ำนกำรเล่น กำรลงมือกระท�ำจำกประสบกำรณ์ตรงอย่ำงหลำกหลำย เกิดควำมรู้ ทักษะ คุณธรรม จริยธรรม รวมทั้งเกิดกำรพัฒนำทั้งด้ำนร่ำงกำย อำรมณ์ จิตใจ สังคม และสติปัญญำ ไม่จัดเปนรายวิชา โดยมีหลักกำร จัดประสบกำรณ์ แนวทำงกำรจัดประสบกำรณ์ และกำรจัดกิจกรรมประจ�ำวัน ดังนี้ ๑. หลักการจัดประสบการณ์ ๑.๑ จัดประสบกำรณ์กำรเล่นและกำรเรียนรู้อย่ำงหลำกหลำย เพื่อพัฒนำเด็กโดยองค์รวม อย่ำงสมดุลและต่อเนื่อง ๑.๒ เน้นเด็กเป็นส�ำคัญ สนองควำมต้องกำร ควำมสนใจ ควำมแตกต่ำงระหว่ำงบุคคลและ บริบทของสังคมที่เด็กอำศัยอยู่ ๑.๓ จัดให้เด็กได้รับกำรพัฒนำ โดยให้ควำมส�ำคัญกับกระบวนกำรเรียนรู้และพัฒนำกำรของเด็ก ๑.๔ จัดกำรประเมินพัฒนำกำรให้เป็นกระบวนกำรอย่ำงต่อเนื่อง และเป็นส่วนหนึ่งของกำรจัด ประสบกำรณ์ พร้อมทั้งน�ำผลกำรประเมินมำพัฒนำเด็กอย่ำงต่อเนื่อง ๑.๕ ให้พ่อแม่ ครอบครัว ชุมชน และทุกฝำยที่เกี่ยวข้อง มีส่วนร่วมในกำรพัฒนำเด็ก ๒. แนวทางการจัดประสบการณ์ ๒.๑ จัดประสบกำรณ์ให้สอดคล้องกับจิตวิทยำพัฒนำกำรและกำรท�ำงำนของสมอง ที่เหมำะกับ อำยุ วุฒิภำวะ และระดับพัฒนำกำร เพื่อให้เด็กทุกคนได้พัฒนำเต็มตำมศักยภำพ ๒.๒ จัดประสบกำรณ์ให้สอดคล้องกับแบบกำรเรียนรู้ของเด็ก เด็กได้ลงมือกระท�ำ เรียนรู้ ผ่ำนประสำทสัมผัสทั้งห้ำ ได้เคลื่อนไหว ส�ำรวจ เล่น สังเกต สืบค้น ทดลอง และคิดแก้ปัญหำด้วยตนเอง ๒.๓ จัดประสบกำรณ์แบบบูรณำกำร โดยบูรณำกำรทั้งกิจกรรม ทักษะ และสำระกำรเรียนรู้ ๒.๔ จัดประสบกำรณ์ให้เด็กได้คิดริเริ่ม วำงแผน ตัดสินใจลงมือกระท�ำ และน�ำเสนอควำมคิด โดยผู้สอนหรือผู้จัดประสบกำรณ์เป็นผู้สนับสนุนอ�ำนวยควำมสะดวก และเรียนรู้ร่วมกับเด็ก ๒.๕ จัดประสบกำรณ์ให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับเด็กอื่น กับผู้ใหญ่ ภำยใต้สภำพแวดล้อมที่เอื้อต่อ กำรเรียนรู้ในบรรยำกำศที่อบอุ่น มีควำมสุข และเรียนรู้กำรท�ำกิจกรรมแบบร่วมมือในลักษณะต่ำงๆ กัน ๒.๖ จัดประสบกำรณ์ให้เด็กมีปฏิสัมพันธ์กับสื่อและแหล ่งกำรเรียนรู้ที่หลำกหลำยและ อยู่ในวิถีชีวิตของเด็ก สอดคล้องกับบริบท สังคม และวัฒนธรรมที่แวดล้อมเด็ก ๒.๗ จัดประสบกำรณ์ที่ส่งเสริมลักษณะนิสัยที่ดีและทักษะกำรใช้ชีวิตประจ�ำวัน ตำมแนวทำง หลักปรัชญำของเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนสอดแทรกคุณธรรม จริยธรรม และกำรมีวินัย ให้เป็นส่วนหนึ่ง ของกำรจัดประสบกำรณ์กำรเรียนรู้อย่ำงต่อเนื่อง ๒.๘ จัดประสบกำรณ์ทั้งในลักษณะที่มีกำรวำงแผนไว้ล่วงหน้ำและแผนที่เกิดขึ้นในสภำพจริง โดยไม่ได้คำดกำรณ์ไว้
42 หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ ๒.๙ จัดท�ำสำรนิทัศน์ด้วยกำรรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับพัฒนำกำรและกำรเรียนรู้ของเด็ก เป็นรำยบุคคล น�ำมำไตร่ตรองและใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อกำรพัฒนำเด็กและกำรวิจัยในชั้นเรียน ๒.๑๐ จัดประสบกำรณ์โดยให้พ่อแม่ ครอบครัว และชุมชนมีส่วนร่วม ทั้งกำรวำงแผน กำรสนับสนุน สื่อ แหล่งเรียนรู้ กำรเข้ำร่วมกิจกรรม และกำรประเมินพัฒนำกำร ๓. การจัดกิจกรรมประจ�าวัน กิจกรรมส�ำหรับเด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี สำมำรถน�ำมำจัดเป็นกิจกรรมประจ�ำวันได้หลำยรูปแบบ เป็นกำรช่วยให้ผู้สอนหรือผู้จัดประสบกำรณ์ทรำบว่ำ แต่ละวันจะท�ำกิจกรรมอะไร เมื่อใด และอย่ำงไร ทั้งนี้ กำรจัดกิจกรรมประจ�ำวันสำมำรถจัดได้หลำยรูปแบบ ขึ้นอยู่กับควำมเหมำะสมในกำรน�ำไปใช้ของแต่ละ หน ่วยงำนและสภำพชุมชน ที่ส�ำคัญผู้สอนต้องค�ำนึงถึงกำรจัดกิจกรรมให้ครอบคลุมพัฒนำกำรทุกด้ำน กำรจัดกิจกรรมประจ�ำวัน มีหลักกำรจัดกิจกรรมประจ�ำวันและขอบข่ำยของกิจกรรมประจ�ำวัน ดังนี้ ๓.๑ หลักการจัดกิจกรรมประจ�าวัน ๓.๑.๑ ก�ำหนดระยะเวลำในกำรจัดกิจกรรมแต่ละกิจกรรมให้เหมำะสมกับวัยของเด็ก ในแต่ละวัน แต่ยืดหยุ่นได้ตำมควำมต้องกำรและควำมสนใจของเด็ก เช่น วัย ๓ - ๔ ปี มีควำมสนใจประมำณ ๘ - ๑๒ นำที วัย ๔ - ๕ ปี มีควำมสนใจประมำณ ๑๒ - ๑๕ นำที วัย ๕ - ๖ ปี มีควำมสนใจประมำณ ๑๕ - ๒๐ นำที ๓.๑.๒ กิจกรรมที่ต้องใช้ควำมคิดทั้งในกลุ่มเล็กและกลุ่มใหญ่ ไม่ควรใช้เวลำต่อเนื่อง นำนเกินกว่ำ ๒๐ นำที ๓.๑.๓ กิจกรรมที่เด็กมีอิสระเลือกเล่นเสรี เพื่อช่วยให้เด็กรู้จักเลือกตัดสินใจ คิดแก้ปัญหำ คิดสร้ำงสรรค์ เช่น กำรเล่นตำมมุม กำรเล่นกลำงแจ้ง ฯลฯ ใช้เวลำประมำณ ๔๐ - ๖๐ นำที ๓.๑.๔ กิจกรรมควรมีควำมสมดุลระหว่ำงกิจกรรมในห้องและนอกห้อง กิจกรรมที่ใช้ กล้ำมเนื้อใหญ่และกล้ำมเนื้อเล็ก กิจกรรมที่เป็นรำยบุคคล กลุ่มย่อย และกลุ่มใหญ่ กิจกรรมที่เด็กเป็นผู้ริเริ่ม และผู้สอนหรือผู้จัดประสบกำรณ์เป็นผู้ริเริ่ม และกิจกรรมที่ใช้ก�ำลังและไม่ใช้ก�ำลัง จัดให้ครบทุกประเภท ทั้งนี้ กิจกรรมที่ต้องออกก�ำลังกำยควรจัดสลับกับกิจกรรมที่ไม่ต้องออกก�ำลังมำกนัก เพื่อเด็กจะได้ไม่เหนื่อย เกินไป ๓.๒ ขอบข่ายของกิจกรรรมประจ�าวัน กำรเลือกกิจกรรมที่จะน�ำมำจัดในแต่ละวัน สำมำรถจัดได้หลำยรูปแบบ ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับ ควำมเหมำะสมในกำรน�ำไปใช้ของแต่ละหน่วยงำนและสภำพชุมชน ที่ส�ำคัญผู้สอนต้องค�ำนึงถึงกำรจัดกิจกรรม ให้ครอบคลุมพัฒนำกำรทุกด้ำน ดังต่อไปนี้ ๓.๒.๑ การพัฒนากล้ามเนื้อใหญ่ เป็นกำรพัฒนำควำมแข็งแรง กำรทรงตัว กำรยืดหยุ่น ควำมคล่องแคล่วในกำรใช้อวัยวะต่ำงๆ และจังหวะกำรเคลื่อนไหวในกำรใช้กล้ำมเนื้อใหญ่ โดยจัดกิจกรรม ให้เด็กได้เล่นอิสระกลำงแจ้ง เล่นเครื่องเล่นสนำม ปีนปำยเล่นอิสระ เคลื่อนไหวร่ำงกำยตำมจังหวะดนตรี
หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ 43 ๓.๒.๒ การพัฒนากล้ามเนื้อเล็ก เป็นกำรพัฒนำควำมแข็งแรงของกล้ำมเนื้อเล็ก กล้ำมเนื้อมือ - นิ้วมือ กำรประสำนสัมพันธ์ระหว่ำงมือกับตำได้อย่ำงคล่องแคล่ว โดยจัดกิจกรรมให้เด็ก ได้เล่นเครื่องเล่นสัมผัส เล่นเกมกำรศึกษำ ฝกช่วยเหลือตนเองในกำรแต่งกำย หยิบจับช้อนส้อม และใช้วัสดุ อุปกรณ์ศิลปะ เช่น สีเทียน กรรไกร พู่กัน ดินเหนียว ๓.๒.๓ การพัฒนาอารมณ์ จิตใจ และปลูกฝงคุณธรรม จริยธรรม เป็นกำรปลูกฝังให้เด็ก มีควำมรู้สึกที่ดีต่อตนเองและผู้อื่น มีควำมเชื่อมั่น กล้ำแสดงออก มีวินัย รับผิดชอบ ซื่อสัตย์ ประหยัด เมตตำกรุณำ เอื้อเฟอ แบ่งปัน มีมำรยำท และปฏิบัติตนตำมวัฒนธรรมไทยและศำสนำที่นับถือ โดยจัด กิจกรรมต่ำงๆ ผ่ำนกำรเล่น ให้เด็กได้มีโอกำสตัดสินใจเลือก ได้รับกำรตอบสนองตำมควำมต้องกำร ได้ฝกปฏิบัติ โดยสอดแทรกคุณธรรม จริยธรรมอย่ำงต่อเนื่อง ๓.๒.๔ การพัฒนาสังคมนิสัย เป็นกำรพัฒนำให้เด็กมีลักษณะนิสัยที่ดี แสดงออก อย่ำงเหมำะสมและอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่ำงมีควำมสุข ช่วยเหลือตนเองในกำรท�ำกิจวัตรประจ�ำวัน มีนิสัย รักกำรท�ำงำน รักษำควำมปลอดภัยของตนเองและผู้อื่น รวมทั้งระมัดระวังอันตรำยจำกคนแปลกหน้ำ ให้เด็กได้ปฏิบัติกิจวัตรประจ�ำวันอย่ำงสม�่ำเสมอ รับประทำนอำหำร พักผ่อนนอนหลับ ขับถ่ำย ท�ำควำมสะอำด ร่ำงกำย เล่นและท�ำงำนร่วมกับผู้อื่น ปฏิบัติตำมกฎกติกำ ข้อตกลงของส่วนรวม เก็บของเข้ำที่เมื่อเล่น หรือท�ำงำนเสร็จ ๓.๒.๕ การพัฒนาการคิด เป็นกำรพัฒนำให้เด็กมีควำมสำมำรถในกำรคิดแก้ปัญหำ คิดรวบยอด และคิดเชิงเหตุผลทำงคณิตศำสตร์และวิทยำศำสตร์ โดยจัดกิจกรรมให้เด็กได้สังเกต จ�ำแนก เปรียบเทียบ สืบเสำะหำควำมรู้ สนทนำ อภิปรำยแลกเปลี่ยนควำมคิดเห็น เชิญวิทยำกรมำพูดคุยกับเด็ก ศึกษำนอกสถำนที่ เล ่นเกมกำรศึกษำ ฝกแก้ปัญหำในชีวิตประจ�ำวัน ฝกออกแบบและสร้ำงชิ้นงำน และท�ำกิจกรรมทั้งเป็นรำยบุคคล กลุ่มย่อย และกลุ่มใหญ่ ๓.๒.๖ การพัฒนาภาษา เป็นกำรพัฒนำให้เด็กใช้ภำษำสื่อสำรถ่ำยทอดควำมรู้สึกนึกคิด ควำมรู้ ควำมเข้ำใจในสิ่งต่ำงๆ ที่เด็กมีประสบกำรณ์ โดยสำมำรถตั้งค�ำถำมในสิ่งที่สงสัยใคร่รู้ จัดกิจกรรม ทำงภำษำให้มีควำมหลำกหลำยในสภำพแวดล้อมที่เอื้อต่อกำรเรียนรู้ มุ่งปลูกฝังให้เด็กได้กล้ำแสดงออก ในกำรฟัง พูด อ่ำน เขียน มีนิสัยรักกำรอ่ำน และบุคคลแวดล้อมต้องเป็นแบบอย่ำงที่ดีในกำรใช้ภำษำ ทั้งนี้ ต้องค�ำนึงถึงหลักกำรจัดกิจกรรมทำงภำษำที่เหมำะสมกับเด็กเป็นส�ำคัญ ๓.๒.๗ การส่งเสริมจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ เป็นกำรส ่งเสริมให้เด็ก มีควำมคิดริเริ่มสร้ำงสรรค์ ได้ถ่ำยทอดอำรมณ์ควำมรู้สึกและเห็นควำมสวยงำมของสิ่งต่ำงๆ โดยจัดกิจกรรม ศิลปะสร้ำงสรรค์ ดนตรี กำรเคลื่อนไหวและจังหวะตำมจินตนำกำร ประดิษฐ์สิ่งต่ำงๆ อย่ำงอิสระ เล่นบทบำท สมมติ เล่นน�้ำเล่นทรำย เล่นบล็อก และเล่นก่อสร้ำง
44 หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ กำรประเมินพัฒนำกำร กำรประเมินพัฒนำกำรเด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี เป็นกำรประเมินพัฒนำกำรทำงด้ำนร่ำงกำย อำรมณ์ จิตใจ สังคม และสติปัญญำของเด็ก โดยถือเป็นกระบวนกำรต่อเนื่อง และเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมปกติที่จัดให้ เด็กในแต่ละวัน ผลที่ได้จำกกำรสังเกตพัฒนำกำรเด็ก ต้องน�ำมำจัดท�ำสำรนิทัศน์ หรือจัดท�ำข้อมูลหลักฐำน หรือเอกสำรอย่ำงเป็นระบบ ด้วยกำรรวบรวมผลงำนส�ำหรับเด็กเป็นรำยบุคคลที่สำมำรถบอกเรื่องรำวหรือ ประสบกำรณ์ที่เด็กได้รับว่ำเด็กเกิดกำรเรียนรู้และมีควำมก้ำวหน้ำเพียงใด ทั้งนี้ ให้น�ำข้อมูลผลกำรประเมิน พัฒนำกำรเด็กมำพิจำรณำปรับปรุง วำงแผนกำรจัดกิจกรรม และส่งเสริมให้เด็กแต่ละคนได้รับกำรพัฒนำ ตำมจุดหมำยของหลักสูตรอย่ำงต่อเนื่อง กำรประเมินพัฒนำกำรควรยึดหลัก ดังนี้ ๑. วำงแผนกำรประเมินพัฒนำกำรอย่ำงเป็นระบบ ๒. ประเมินพัฒนำกำรเด็กครบทุกด้ำน ๓. ประเมินพัฒนำกำรเด็กเป็นรำยบุคคลอย่ำงสม�่ำเสมอ ต่อเนื่องตลอดปี ๔. ประเมินพัฒนำกำรตำมสภำพจริงจำกกิจกรรมประจ�ำวัน ด้วยเครื่องมือและวิธีกำรที่หลำกหลำย ไม่ควรใช้แบบทดสอบ ๕. สรุปผลกำรประเมิน จัดท�ำข้อมูลและน�ำผลกำรประเมินไปใช้พัฒนำเด็ก ส�ำหรับวิธีกำรประเมินที่เหมำะสมและควรใช้กับเด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี ได้แก่ กำรสังเกต กำรบันทึก พฤติกรรม กำรสนทนำกับเด็ก กำรสัมภำษณ์ กำรวิเครำะห์ข้อมูลจำกผลงำนเด็กที่เก็บอย่ำงมีระบบ กำรจัดท�ำหลักสูตรสถำนศึกษำ หลักสูตรสถำนศึกษำปฐมวัยเป็นหลักสูตรของสถำนศึกษำที่เปดสอนระดับปฐมวัย แต่ละแห่งวำงแผน หรือก�ำหนดแนวทำงกำรจัดกำรศึกษำ เพื่อส่งเสริมให้เด็กบรรลุมำตรฐำนคุณลักษณะที่พึงประสงค์ ตัวบ่งชี้ และสภำพที่พึงประสงค์ ตำมที่หลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัยก�ำหนด สถำนศึกษำต้องค�ำนึงถึงวิสัยทัศน์ จุดเน้น ภูมิปัญญำท้องถิ่น สภำพบริบทและควำมต้องกำรของชุมชน มำออกแบบหลักสูตรสถำนศึกษำ ดังนี้ ๑. จุดหมายของหลักสูตรสถานศึกษา สถำนศึกษำต้องด�ำเนินกำรจัดท�ำหลักสูตรสถำนศึกษำ บนพื้นฐำนหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย โดยสถำนศึกษำต้องเชื่อมโยงมำตรฐำนคุณลักษณะที่พึงประสงค์ในหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัยไปสู ่กำร จัดท�ำหลักสูตรสถำนศึกษำ และสะท้อนให้เห็นหลักกำรของหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย เช่น กำรประสำน ควำมร่วมมือระหว่ำงครอบครัว ชุมชน คณะกรรมกำรสถำนศึกษำ ผู้สอนปฐมวัย และผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง มีส่วนร่วมในกำรพัฒนำเด็ก ๒. การสร้างหลักสูตรสถานศึกษา หลักสูตรสถำนศึกษำจะต้องสนองต่อกำรเปลี่ยนแปลงทำงสังคม เศรษฐกิจ และปรับเปลี่ยน ให้สอดคล้องกับธรรมชำติและกำรเรียนรู้ของเด็กปฐมวัย กำรสร้ำงหลักสูตรสถำนศึกษำ ควรด�ำเนินกำร ดังนี้
หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ 45 ๒.๑ ศึกษำ ท�ำควำมเข้ำใจหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย คู่มือหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย และ เอกสำรประกอบหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย รวมทั้งศึกษำข้อมูลเกี่ยวกับตัวเด็กและครอบครัว สภำพปัจจุบัน สภำพต่ำงๆ ที่เป็นปัญหำ จุดเด่น ภูมิปัญญำท้องถิ่น ควำมต้องกำรของชุมชนและท้องถิ่น ๒.๒ จัดท�ำหลักสูตรสถำนศึกษำ โดยก�ำหนดปรัชญำกำรศึกษำ วิสัยทัศน์ ภำรกิจหรือพันธกิจ เป้ำหมำย มำตรฐำนคุณลักษณะที่พึงประสงค์ ตัวบ่งชี้ สภำพที่พึงประสงค์ โดยโครงสร้ำงหลักสูตรประกอบด้วย กำรวิเครำะห์สำระกำรเรียนรู้รำยปี เพื่อก�ำหนดประสบกำรณ์ส�ำคัญและสำระที่ควรเรียนรู้ในแต่ละช่วงอำยุ ระยะเวลำเรียน กำรจัดประสบกำรณ์ กำรสร้ำงบรรยำกำศกำรเรียนรู้ สื่อและแหล่งกำรเรียนรู้ กำรประเมิน พัฒนำกำร และกำรบริหำรจัดกำรหลักสูตร ซึ่งสถำนศึกษำอำจก�ำหนดโครงสร้ำงหลักสูตรได้ตำมควำมเหมำะสม และควำมจ�ำเป็นของสถำนศึกษำแต่ละแห่ง ๒.๓ ประเมินหลักสูตรของสถำนศึกษำปฐมวัย แบ่งออกเป็น กำรประเมินก่อนน�ำหลักสูตร ไปใช้เป็นกำรประเมินเพื่อตรวจสอบคุณภำพของหลักสูตร องค์ประกอบของหลักสูตรหลังจำกที่ได้จัดท�ำแล้ว โดยอำศัยควำมคิดเห็นจำกผู้ใช้หลักสูตร ผู้มีส่วนร่วมในกำรจัดท�ำหลักสูตร ผู้เชี่ยวชำญ ผู้ทรงคุณวุฒิในด้ำน ต่ำงๆ กำรประเมินระหว่ำงกำรด�ำเนินกำรใช้หลักสูตรเป็นกำรประเมินเพื่อตรวจสอบว่ำหลักสูตรสำมำรถ น�ำไปใช้ได้ดีเพียงใด ควรมีกำรปรับปรุงแก้ไขในเรื่องใด และกำรประเมินหลังกำรใช้หลักสูตรเป็นกำรประเมิน เพื่อตรวจสอบหลักสูตรทั้งระบบหลังจำกที่ใช้หลักสูตรครบแต่ละช่วงอำยุ เพื่อสรุปผลว่ำหลักสูตรที่จัดท�ำควร มีกำรปรับปรุงหรือพัฒนำให้ดีขึ้นอย่ำงไร กำรจัดกำรศึกษำระดับปฐมวัย (เด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี) ส�ำหรับกลุ่มเปำหมำยเฉพำะ กำรจัดกำรศึกษำระดับปฐมวัย (เด็กอำยุ ๓ - ๖ ปี) ส�ำหรับกลุ่มเป้ำหมำยเฉพำะ สำมำรถน�ำหลักสูตร กำรศึกษำปฐมวัยไปปรับใช้ได้ ทั้งในส่วนของโครงสร้ำงหลักสูตร สำระกำรเรียนรู้ กำรจัดประสบกำรณ์ และกำรประเมินพัฒนำกำรให้เหมำะสมกับสภำพบริบท ควำมต้องกำร และศักยภำพของเด็กแต่ละประเภท เพื่อพัฒนำให้เด็กมีคุณภำพตำมมำตรฐำนคุณลักษณะที่พึงประสงค์ที่หลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัยก�ำหนด โดยด�ำเนินกำร ดังนี้ ๑. กำรก�ำหนดเป้ำหมำยคุณภำพเด็ก ซึ่งหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัยได้ก�ำหนดมำตรฐำนคุณลักษณะ ที่พึงประสงค์และสำระกำรเรียนรู้ เป็นเป้ำหมำยและกรอบทิศทำงเพื่อให้ทุกฝำยที่เกี่ยวข้องใช้ในกำรพัฒนำเด็ก สถำนศึกษำหรือผู้จัดกำรศึกษำส�ำหรับกลุ่มเป้ำหมำยเฉพำะสำมำรถเลือก หรือปรับใช้ตัวบ่งชี้และสภำพที่ พึงประสงค์ในกำรพัฒนำเด็ก เพื่อน�ำไปจัดท�ำแผนกำรจัดกำรศึกษำเฉพำะบุคคลให้ครอบคลุมพัฒนำกำร ของเด็ก ทั้งด้ำนร่ำงกำย อำรมณ์ จิตใจ สังคม และสติปัญญำ ๒. กำรประเมินพัฒนำกำรเด็ก จะต้องค�ำนึงถึงปัจจัยควำมแตกต่ำงของเด็ก อำทิ เด็กที่มีควำมพิกำร แต่ละด้ำน อำจต้องมีกำรปรับกำรประเมินพัฒนำกำรที่เอื้อต่อสภำพควำมพิกำรของเด็ก ทั้งวิธีกำรและ เครื่องมือที่ใช้ควรให้สอดคล้องกับเด็กกลุ่มเป้ำหมำยเฉพำะด้ำนดังกล่ำว ๓. สถำนศึกษำที่มีเด็กกลุ ่มเป้ำหมำยเฉพำะ ควรได้รับกำรสนับสนุนครูพี่เลี้ยงให้กำรดูแล ช่วยเหลือและส่งเสริมพัฒนำกำร กรณีที่มีเด็กกลุ่มเป้ำหมำยเฉพำะมีผลพัฒนำกำรไม่เป็นไปตำมเป้ำหมำย ควรมีกำรส่งต่อไปยังสถำนพัฒนำเด็กที่มีควำมต้องกำรพิเศษเพื่อให้ได้รับกำรพัฒนำต่อไป
46 หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ กำรสรำงรอยเชื่อมต่อระหว่ำงกำรศึกษำระดับปฐมวัยกับระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ กำรสร้ำงรอยเชื่อมต่อระหว่ำงกำรศึกษำระดับปฐมวัยกับระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ มีควำมส�ำคัญ อย่ำงยิ่ง ส่งผลดีต่อกำรเรียนรู้ของเด็กปฐมวัยในกำรปรับตัวรับควำมเปลี่ยนแปลงได้เป็นอย่ำงดี สำมำรถ พัฒนำกำรเรียนรู้ได้อย่ำงรำบรื่น กำรเชื่อมต่อของกำรศึกษำระดับปฐมวัยกับระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ จะประสบผลส�ำเร็จได้ บุคลำกรทุกฝำยที่เกี่ยวข้องต้องด�ำเนินกำร ดังต่อไปนี้ ๑. ผู้บริหารสถานศึกษา ผู้บริหำรสถำนศึกษำ เป็นบุคคลส�ำคัญที่มีบทบำทเป็นผู้น�ำในกำรสร้ำงรอยเชื่อมต่อระหว่ำง หลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัยกับหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน ในระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ โดยต้องศึกษำหลักสูตรทั้งสองระดับ เพื่อท�ำควำมเข้ำใจและจัดระบบกำรบริหำรงำนด้ำนวิชำกำรที่จะเอื้อต่อ กำรสร้ำงรอยเชื่อมต่อกำรศึกษำ โดยผู้บริหำรสถำนศึกษำควรด�ำเนินกำร ดังนี้ ๑.๑ จัดประชุมผู้สอนระดับปฐมวัยและผู้สอนระดับประถมศึกษำ ร่วมกันสร้ำงควำมเข้ำใจ รอยเชื่อมต่อของหลักสูตรทั้งสองระดับให้เป็นแนวปฏิบัติของสถำนศึกษำ เพื่อผู้สอนทั้งสองระดับ จะได้เตรียม กำรสอนได้สอดคล้องกับเด็กวัยนี้ ๑.๒ จัดหำเอกสำรหลักสูตรและเอกสำรทำงวิชำกำรของทั้งสองระดับ มำไว้ให้ผู้สอนและ บุคลำกรอื่นๆ ได้ศึกษำท�ำควำมเข้ำใจ อย่ำงสะดวกและเพียงพอ ๑.๓ จัดกิจกรรมให้ผู้สอนทั้งสองระดับ มีโอกำสแลกเปลี่ยนและเผยแพร่ควำมรู้ใหม่ๆ ร่วมกัน ๑.๔ จัดหำสื่อ วัสดุอุปกรณ์ และจัดสภำพแวดล้อมที่ส่งเสริมกำรสร้ำงรอยเชื่อมต่อ ๑.๕ จัดกิจกรรมให้ควำมรู้ กิจกรรมสัมพันธ์ในรูปแบบต่ำงๆ และจัดท�ำเอกสำรเผยแพร่ให้กับ พ่อแม่ ผู้ปกครองอย่ำงสม�่ำเสมอ เพื่อให้พ่อแม่ ผู้ปกครองเข้ำใจกำรศึกษำทั้งสองระดับ และให้ควำมร่วมมือ ในกำรช่วยเด็กให้สำมำรถปรับตัวเข้ำกับสภำพแวดล้อมใหม่ได้ดี ในกรณีที่สถำนศึกษำไม่มีระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ในสถำนศึกษำของตนเอง ผู้บริหำร สถำนศึกษำ ควรประสำนกับสถำนศึกษำที่คำดว่ำเด็กจะไปเข้ำเรียน เพื่อสร้ำงควำมเข้ำใจให้พ่อแม่ ผู้ปกครอง ในกำรช่วยเหลือเด็กให้สำมำรถปรับตัวเข้ำกับสถำนศึกษำใหม่ได้ ๒. ผู้สอนระดับปฐมวัย ผู้สอนระดับปฐมวัยต้องศึกษำหลักสูตรแกนกลำงกำรศึกษำขั้นพื้นฐำน กำรจัดกำรเรียนกำรสอน ในระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ และสร้ำงควำมเข้ำใจให้กับพ่อแม่ ผู้ปกครอง และบุคลำกรอื่นๆ รวมทั้ง ช่วยเหลือเด็กในกำรปรับตัวก่อนเลื่อนขึ้นระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ โดยผู้สอนระดับปฐมวัยควรด�ำเนินกำร ดังนี้ ๒.๑ เก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับตัวเด็กเป็นรำยบุคคล เพื่อส่งต่อผู้สอนระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ซึ่งจะท�ำให้ผู้สอนระดับประถมศึกษำสำมำรถใช้ข้อมูลนั้นช่วยเหลือเด็กในกำรปรับตัวเข้ำกับกำรเรียนรู้ใหม่ต่อไป ๒.๒ พูดคุยกับเด็กถึงประสบกำรณ์ที่ดีๆ เกี่ยวกับกำรจัดกำรเรียนรู้ในระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ เพื่อให้เด็กเกิดเจตคติที่ดีต่อกำรเรียนรู้ ๒.๓ จัดให้เด็กได้มีโอกำสท�ำควำมรู้จักกับผู้สอน ตลอดจนกำรส�ำรวจสภำพแวดล้อมและ บรรยำกำศของห้องเรียนระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑
หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ 47 ๒.๔ จัดสื่อ วัสดุอุปกรณ์ หนังสือที่เหมำะสมกับวัยเด็ก ที่ส ่งเสริมให้เด็กได้เรียนรู้และ มีประสบกำรณ์พื้นฐำนที่สอดคล้องกับกำรสร้ำงรอยเชื่อมต่อในกำรเรียนระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ๓. ผู้สอนระดับประถมศึกษา ผู้สอนระดับประถมศึกษำต้องมีควำมรู้ ควำมเข้ำใจในพัฒนำกำรเด็กปฐมวัย และมีเจตคติที่ดี ต่อกำรจัดประสบกำรณ์ตำมหลักสูตรกำรศึกษำปฐมวัย เพื่อน�ำมำเป็นข้อมูลกำรพัฒนำกำรจัดกำรเรียนรู้ ระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ให้ต่อเนื่องกับกำรพัฒนำเด็กในระดับปฐมวัย โดยผู้สอนระดับประถมศึกษำ ควรด�ำเนินกำร ดังนี้ ๓.๑ จัดกิจกรรมให้เด็ก พ่อแม่ และผู้ปกครอง มีโอกำสได้ท�ำควำมรู้จักคุ้นเคยกับผู้สอนและ ห้องเรียนระดับชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ก่อนเปดภำคเรียน ๓.๒ จัดสภำพห้องเรียนให้ใกล้เคียงกับห้องเรียนระดับปฐมวัย โดยจัดให้มีมุมประสบกำรณ์ ภำยในห้อง เพื่อให้เด็กได้มีโอกำสท�ำกิจกรรมได้อย่ำงอิสระ เช่น มุมหนังสือ มุมของเล่น มุมเกมกำรศึกษำ เพื่อช่วยให้เด็กชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ ได้ปรับตัวและเรียนรู้จำกกำรปฏิบัติจริง ๓.๓ จัดกิจกรรมร่วมกันกับเด็กในกำรสร้ำงข้อตกลงเกี่ยวกับกำรปฏิบัติตน ๓.๔ จัดกิจกรรมช่วยเหลือ ส่งเสริมกำรเรียนรู้ให้กับเด็กตำมควำมแตกต่ำงระหว่ำงบุคคล ๓.๕ เผยแพร ่ข ่ำวสำรด้ำนกำรเรียนรู้และสร้ำงควำมสัมพันธ์ที่ดีกับเด็ก พ ่อแม ่ ผู้ปกครอง และชุมชน ๔. พ่อแม่ ผู้ปกครอง พ่อแม่ ผู้ปกครอง เป็นผู้มีบทบำทส�ำคัญในกำรอบรมเลี้ยงดูและส่งเสริมกำรศึกษำของบุตรหลำน และเพื่อช่วยบุตรหลำนของตนเองในกำรศึกษำต่อชั้นประถมศึกษำปีที่ ๑ พ่อแม่ ผู้ปกครองควรด�ำเนินกำร ดังนี้ ๔.๑ ศึกษำและท�ำควำมเข้ำใจหลักสูตรของกำรศึกษำทั้งสองระดับ ๔.๒ จัดหำหนังสือ อุปกรณ์ที่เหมำะสมกับวัยเด็ก ๔.๓ มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับบุตรหลำน ให้ควำมรัก ควำมเอำใจใส่ ดูแลบุตรหลำนอย่ำงใกล้ชิด ๔.๔ จัดเวลำในกำรท�ำกิจกรรมร่วมกับบุตรหลำน เช่น เล่ำนิทำน อ่ำนหนังสือร่วมกัน สนทนำ พูดคุย ซักถำมปัญหำในกำรเรียน ให้กำรเสริมแรงและให้ก�ำลังใจ ๔.๕ ร่วมมือกับผู้สอนและสถำนศึกษำในกำรช่วยเตรียมตัวบุตรหลำน เพื่อช่วยให้บุตรหลำน ของตน ปรับตัวได้ดีขึ้น
48 หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช ๒๕๖๐ กำรก�ำกับ ติดตำม ประเมินและรำยงำน กำรจัดกำรศึกษำปฐมวัย มีหลักกำรส�ำคัญในกำรให้สังคม ชุมชน มีส่วนร่วมในกำรจัดกำรศึกษำ และกระจำยอ�ำนำจกำรศึกษำลงไปยังท้องถิ่นโดยตรง โดยเฉพำะสถำนศึกษำหรือสถำนพัฒนำเด็กปฐมวัย ซึ่งเป็นผู้จัดกำรศึกษำในระดับนี้ ดังนั้น เพื่อให้ผลผลิตทำงกำรศึกษำปฐมวัยมีคุณภำพตำมมำตรฐำนคุณลักษณะ ที่พึงประสงค์และสอดคล้องกับควำมต้องกำรของชุมชนและสังคม จ�ำเป็นต้องมีระบบกำรก�ำกับ ติดตำม ประเมินและรำยงำนที่มีประสิทธิภำพ เพื่อให้ทุกกลุ่มทุกฝำยที่มีส่วนร่วมรับผิดชอบในกำรจัดกำรศึกษำ เห็นควำมก้ำวหน้ำ ปัญหำ อุปสรรค ตลอดจนกำรให้ควำมร่วมมือ ช่วยเหลือ ส่งเสริม สนับสนุน วำงแผน และด�ำเนินงำนกำรจัดกำรศึกษำปฐมวัยให้มีคุณภำพอย่ำงแท้จริง กำรก�ำกับ ติดตำม ประเมินและรำยงำนผลกำรจัดกำรศึกษำปฐมวัย เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนกำร บริหำรกำรศึกษำ กระบวนกำรนิเทศ และระบบกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำ ที่ต้องด�ำเนินกำรอย่ำงต่อเนื่อง เพื่อน�ำไปสู่กำรพัฒนำคุณภำพและมำตรฐำนกำรศึกษำปฐมวัย สร้ำงควำมมั่นใจให้ผู้เกี่ยวข้อง โดยต้องมีกำร ด�ำเนินกำรที่เป็นระบบเครือข่ำยครอบคลุมทั้งหน่วยงำนภำยในและภำยนอก ในรูปแบบของคณะกรรมกำร ที่มำจำกบุคคลทุกระดับและทุกอำชีพ กำรก�ำกับ ติดตำม และประเมิน ต้องมีกำรรำยงำนผลจำกทุกระดับ ให้ทุกฝำย รวมทั้งประชำชนทั่วไปทรำบ เพื่อน�ำข้อมูลจำกรำยงำนผลมำจัดท�ำแผนพัฒนำคุณภำพกำรศึกษำ ของสถำนศึกษำหรือสถำนพัฒนำเด็กปฐมวัยต่อไป