หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น
วิทยาศาสตร์ มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการดำรงค์ชีวิตของมนุษย์ การเรียนรู้ วิทยาศาสตร์ จึงเป็นกระบวนการสำคัญที่จะทำให้เกิดการพัฒนาวิธีคิด ทั้งความคิดเป็น เหตุเป็นผล คิดสร้างสรรค์ คิดวิเคราะห์วิจารณ์ มีทักษะ ที่สำคัญในการค้นคว้าความรู้ มีความสามารถในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ ตลอดจนการพัฒนา สิ่งแวดล้อมและ ทรัพยากรธรรมชาติอย่างสมดุลย์และยั่งยืน สำหรับหนังสือเล่มเล็กนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับโครโมโซมและการแบ่งเซลล์ซึ่งจัดทำ ขึ้นเพื่อให้นักเรียนได้ศึกษาหาความรู้ และพัฒนาองค์ความรู้ด้วยตัวเอง ผู้จัดทำหวังว่า หนังสือเล่มเล็กนี้จะเป็นประโยชน์กับนักเรียนและผู้ที่มาศึกษาเป็นอย่างยิ่ง พวงเพ็ญ จิตหมั่น ครูผู้จัดท ำ คำนำ ผังมโนทัศน์สรุปองค์ความรู้ 8 หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น
• การแบ่งไซโทพลาซึม เซลล์สัตว์ เซลล์พืช โปรตีนแอกติน รัดกลางเซลล์ ทำให้ เซลล์คอดเข้าจนให้ขาดออกจากกัน มีการสร้างเซลล์เพลตมากั้นตรงกลาง โดยเซลล์เพลตจะเป็นผนังเซลล์ของเซลล์ ใหม่ เรื่อง โครโมโซม โครโมโซมของมนุษย์ การแบ่งเซลล์ ผังมโนทัศน์สรุปองค์ความรู้ หน้า 1 4 5 8 สารบัญ เพราะเหตุใดจำนวนโครโมโซมของเซลล์ใหม่ที่ได้จากการแบ่งเซลล์ แบบไมโทซิสจึงเท่ากับเซลล์ตั้งต้น ? เพราะเหตุใดจำนวนโครโมโซมของเซลล์ใหม่ที่ได้จากการแบ่งเซลล์ แบบไมโอซิสจึงเป็นครึ่งหนึ่งของเซลล์ตั้งต้น ? 7 หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น
สิ่งมีชีวิต ประกอบด้วยเซลล์ อย่างน้อย 1 เซลล์ ภายในเซลล์มีสารพันธุกรรมที่ กำหนดลักษณะของสิ่งมีชีวิต ก. เซลล์ที่ยังไม่มีการแบ่งเซลล์ ข.เซลล์ที่มีการแบ่งเซลล์แล้ว เซลล์ที่ยังไม่มีการแบ่งเซลล์ โครโมโซม คลายตัวเป็นเส้นใยเล็กๆ อยู่ใน นิวเคลียส เรียกว่า โครมาทิน (Chromatin) ดังภาพ ก เซลล์ที่มีการแบ่งเซลล์ ในเซลล์ที่มีการแบ่งเซลล์แล้ว จะเห็นโครโมโซม (Chromosome) มีลักษณะเป็นท่อนๆ ดังภาพ ข โครโมโซม จะเห็นได้ชัดเจนในเซลล์ที่มีการแบ่งเซลล์โดยเส้นใยโครมาทิน มีการ จำลองตัวเองเป็น 2 เส้น และขดตัวสั้นลงเป็นโครโมโซม ที่มีลักษณะเป็นแท่ง คล้ายตัว X ซึ่งโครโมโซม 1 แท่ง ประกอบด้วย โครมาทิด 2 แท่ง บริเวณที่โครมาทิด 2 แท่ง เชื่อม ติดกัน เรียกว่า เซนโทรเมียร์ดังภาพ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในแต่ละระยะของการแบ่งเซลล์ • การแบ่งนิวเคลียส โครโมโซม 1 6
การปฏิสนธิระหว่างเซลล์อสุจิของพ่อ ที่มีโครโมโซม 23 แท่ง (n) กับเซลล์ไข่ของ แม่ ที่มีโครโมโซม 23 แท่ง (n) จะทำให้ได้ไซโกต 1 เซลล์ เป็นรุ่นลูก ซึ่งมีจำนวนโครโมโซม 46 แท่ง (2n) จากนั้น ไซโกตมีการพัฒนาเป็นตัวอ่อน โดยใช้กระบวนการแบ่งเซลล์ซึ่งมี 2 กระบวนการ ได้แก่ การแบ่งนิวเคลียส และการแบ่งไซโทพลาซึม การแบ่ง นิวเคลียส การแบ่งเซลล์ แบบไมโทซิส เป็นการแบ่งเพื่อเพิ่มจำนวนเซลล์ในร่างกาย และเพื่อ การเจริญเติบโต โดยมีการแบ่ง 1 รอบ จากเซลล์ตั้งต้น 1 เซลล์ (2n) จะได้เซลล์ใหม่ 2 เซลล์ (2n) ที่มี ลักษณะทางพันธุกรรมเหมือนเดิมทุกประการ 1 เซลล์ (2n) --> 2 เซลล์ (2n) การแบ่งเซลล์ แบบไมโอซิส เป็นการแบ่งเพื่อสร้างเซลล์สืบพันธุ์ โดยมีการแบ่ง 2 รอบ (ไมโอซิส I ไมโอซิส II) จากเซลล์ตั้งต้น 1 เซลล์ (2n) จะได้เซลล์ใหม่ 4 เซลล์ (n) ซึ่งมีจำนวน โครโมโซมลดลงครึ่งหนึ่ง และลักษณะทางพันธุกรรม ของแต่ละเซลล์แตกต่างกัน เนื่องจากเกิดการ Crossing Over 1 เซลล์ (2n) --> 4 เซลล์ (n) การแบ่งไซ โทพลาซึม เซลล์สัตว์: โปรตีนแอกติน รัดกลางเซลล์ ทำให้เซลล์คอดเข้าจนให้ขาด ออกจากกัน เซลล์พืช : มีการสร้างเซลล์เพลตมากั้นตรงกลาง โดยเซลล์เพลตจะเป็น ผนังเซลล์ของเซลล์ใหม่ โครโมโซม ประกอบด้วย 2 ส่วนสำคัญ คือ กรดดีออกซีไรโบนิวคลีอิก (DNA) และโปรตีน DNA ประกอบด้วยหน่วยย่อย เรียกว่า นิวคลีโอไทด์ นิวคลีโอไทด์ 1 นิวคลีโอไทด์ ประกอบด้วย น้ำตาลไรโบส ไนโตรจีนัสเบส และหมู่ฟอสเฟต นิวคลีโอไทด์เรียงตัวกันเป็น สายยาว เรียกว่า พอลินิวคลีโอไทด์ เมื่อพอลินิวคลีโอไทด์ 2 สาย จับคู่กันและบิดเป็น เกลียว จะมีลักษณะคล้ายบันไดเวียน ซึ่งในบางช่วงบนสาย DNA ทำหน้าที่เป็นหน่วยที่ ควบคุมการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม เรียกว่า ยีน เมื่อ DNA พันรอบโปรตีน อยู่ในลักษณะเส้นใย เรียกว่า โครมาทิน ภาพโครงสร้างที่เกี่ยวข้องกับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม การแบ่งเซลล์ #NOTE เบสของนิวคลีโอไทด์มี 4 ชนิด ได้แก่ อะดีนีน (A) ไทมีน (T) ไซโทซีน (C) กวานีน (G) โดยมีการเข้าคู่กันของเบสคู่สม คือ อะดีนีน (A) เข้าคู่กับ ไทมีน (T) , ไซโทซีน (C) เข้าคู่กับ กวานีน (G) 2 โครโมทินและโครโมโซมเกี่ยวข้องกันอย่างไร 5 หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น
เซลล์ร่างกายทุกๆเซลล์มีโครโมโซมของพ่อและแม่ที่มาเข้าคู่กัน ซึ่งจะมีลักษณะ เหมือนกัน ความยาวเท่ากัน มียีนที่ควบคุมลักษณะเดียวกันอยู่ที่ตำแหน่งเดียวกันบน โครโมโซม ซึ่งเรียกคู่ของโครโมโซมลักษณะนี้ว่าฮอมอโลกัสโครโมโซม หรือ โครโมโซมคู่ เหมือน ดังภาพ ภาพฮอมอโลกัสโครโมโซม สรุปความสัมพันธ์ระหว่างยีน ดีเอ็นเอ และโครโมโซม โครโมโซมประกอบด้วย โปรตีนและ DNA บางช่วงของสาย DNA มียีน ที่ทำ หน้าที่เป็นหน่วยกำหนดลักษณะทางพันธุกรรม ภาพความสัมพันธ์ระหว่างยีน ดีเอ็นเอ และโครโมโซม โครโมโซม ของสิ่งมีชีวิต มี 2 ชุด เขียนแทนด้วย 2n โดยชุดหนึ่งมาจากพ่อ และ ชุดหนึ่งมาจากแม่ ซึ่งสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกันจะมีจำนวนโครโมโซมเท่ากัน (จำนวน โครโมโซมไม่เกี่ยวข้องกับขนาดของสิ่งมีชีวิต) ก. โครโมโซมมนุษย์เพศหญิง ข. โครโมโซมมนุษย์เพศชาย มนุษย์มีโครโมโซม 46 แท่ง หรือ 23 คู่ คู่ที่ 1-22 ไม่เกี่ยวกับการกำหนดเพศ เป็นโครโมโซมร่างกาย เรียกว่า โครโมโซมร่างกายหรือออโตโซม คู่ที่ 23 เป็นโครโมโซม กำหนดเพศ เรียกว่า โครโมโซมเพศ โครโมโซมเพศที่มีขนาดใหญ่ที่พบทั้งในเพศหญิงและเพศชาย เรียกว่า โครโมโซม X ส่วนโครโมโซมที่มีขนาดเล็กที่พบเฉพาะในเพศชาย เรียกว่า โครโมโซม Y ดังนั้นเพศชาย จะโครโมโซมเพศเป็น XY ส่วนเพศหญิงจะมีโครโมโซมเพศเป็น XX โครโมโซมของมนุษย์ 3 จำนวนโครโมโซมมีความสัมพันธ์กับขนาดของสิ่งมีชีวิตหรือไม่ อย่างไร ? 4 หนังสือเล่มเล็กหน่วยที่ 2 พันธุศาสตร์ เรื่องโครโมโซม ครูพวงเพ็ญ จิตหมั่น