ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ โครงการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย ระดับประถมศึกษา ปีการศึกษา 2566 1 ชุดที่ กิจกรรม “การทดสอบความรู้สึก” จัดท าโดย นางสาวมัชฌิมา เนติโกวิท โรงเรียนดาราคาม ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากรุงเทพมหานคร ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
ค าน า โครงการ “บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย” เป็นโครงการที่สมเด็จ พระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรง พระกรุณาพระราชทานพระราชด าริให้คณะกรรมการน าไปพิจารณาริเริ่มด าเนินการ น าร่องในประเทศไทย โดยที่มาของโครงการบ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย มาจาก การประเมินผลนานาของโครงการ PISA พบว่า ความรู้และทักษะทางวิทยาศาสตร์ ของเด็กไทย ยังอยู่ในระดับต่ ากว่าค่าเฉลี่ย อีกทั้งยังขาดแคลนนักวิทยาศาสตร์ และวิศวกรที่จะร่วมมือขับเคลื่อนและพัฒนาประเทศ โรงเรียนดาราคามได้เห็นถึงความส าคัญของโครงการที่ได้พัฒนาหลักสูตร และกิจกรรมสร้างความตระหนักและความรู้ ทักษะเชื่อมโยงกับสังคม สิ่งแวดล้อม และเศรษฐกิจเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนตามแนวทางการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ ยั่งยืน (ESD : (Education for Sustainable Development) เพื่อ ตอบสนองแนวทาง 17 ข้อของ UN sustainable development goals (SDGs) ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่นักเรียนโรงเรียนดารามคาม ทางโรงเรียนจึงเข้าร่วม โครงการ “บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย” ระดับประถมศึกษา การจัดท าชุดกิจกรรมการเรียนรู้บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ตามโครงการ บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย ระดับประถมศึกษา ปีการศึกษา 2566 ของโรงเรียนดาราคาม ชุดที่ 1 กิจกรรมการทดสอบความรู้สึก ได้ด าเนินกิจกรรม ตามแนวทางการจัดการเรียนรู้บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ระดับประถมศึกษา โดย เป็นกิจกรรมที่มีแนวคิดส าคัญในการจัดการการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ได้ เปลี่ยนจากการจัดการศึกษาแบบเดิม คือ มนุษย์เป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ (Human Center) เน้นพัฒนาตัวเด็กให้เป็นคนเก่ง มีความสามารถ เปลี่ยนเป็น ส่งเสริมและพัฒนาให้เด็กค านึงว่า โลกเป็นศูนย์กลาง (Earth Center) ของการ พัฒนาสิ่งต่าง ๆ ที่จะต้องพึ่งพาซึ่งกันและกัน ผู้เรียนเกิดความตระหนัก (Realize) ในประเด็นปัญหาต่าง ๆ เกี่ยวกับโลก น าไปสู่การลงมือ (Act) ร่วมจัดการกับ ปัญหา และเสริมศักยภาพ (Empowerment) ให้แก่ผู้เรียนจัดการกับปัญหา แม้ ผู้เรียนจะเกิดความตระหนักรู้ถึงปัญหาต่าง ๆ เช่น ปัญหามลพิษ การเปลี่ยนแปลง สภาพภูมิอากาศ แต่ก็ไม่ได้ลงมือแก้ปัญหา หรือไม่รู้ว่าควรจะลงมือแก้ปัญหา อย่างไร ดังนั้นแนวทางการจัดการเรียนรู้ จะเน้นที่การลงมือ (Action) ในการ จัดการกับปัญหาในชีวิต ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนมีส่วนร่วมในการพัฒนาอย่างยั่งยืนได้ อย่างแท้จริง ผู้จัดท า
สารบัญ หน้า ชุดที่ 1 กิจกรรมการทดสอบความรู้สึก จุดประสงค์ 1 วัสดุ อุปกรณ์ 1 ขั้นตอนการจัดกิจกรรม 1 ผลที่เกิดขึ้นตามจุดประสงค์ 8 การพัฒนาทักษะที่เกี่ยวข้อง 8 บันทึกหลังการจัดกิจกรรม 9 ภาคผนวก ใบความรู้ 11 แบบบันทึกกิจกรรม 12 แนวค าตอบแบบบันทึกกิจกรรม 13 ภาพการท ากิจกรรม 14
กิจกรรมการเรียนรู้บ้านนักวิทยาศาสตร์น้อย ประเทศไทย จุดประสงค์ : 1. สังเกตและเปรียบเทียบการรับความรู้สึกของผิวหนังบริเวณต่างๆ ที่ฝ่ามือ และนิ้วมือ 2. นักเรียนเห็นความส าคัญของการใช้ประสาทสัมผัส ได้แก่ การสัมผัส ใน ชีวิตประจ าวัน และเห็นถึงความแตกต่างของการรับรู้ทางประสาทสัมผัส 3. นักเรียนมีประสบการณ์การเรียนรู้ประสาทสัมผัสได้ด้วยตนเอง ชุดที่ 1 กิจกรรมการทดสอบความรู้สึก สื่อและอุปกรณ์ : 1. แบบบันทึกกิจกรรมการทดสอบความรู้สึก 1 ชุด/คน 2. ดินสอ 1 แท่ง/คน 3. ไม้บรรทัด 1 อัน/คู่ ขั้นตอนการท ากิจกรรม : 1. ให้นักเรียนแต่ละคน จับคู่กันท ากิจกรรม 2. แต่ละคู่ร่วมกันตอบค าถามต่อไปนี้ - จะมีความรู้สึกอย่างไรเมื่อมีดินสอปลายแหลม 1 แท่ง มาจิ้มที่ฝ่ามือหรือนิ้วมือ ? - จะมีความรู้สึกอย่างไรเมื่อมีดินสอปลายแหลม 2 แท่ง ที่ถือไว้ชิดติดกันมาจิ้มที่ฝ่ามือหรือนิ้วมือ ? - จะมีความรู้สึกอย่างไรเมื่อมีดินสอปลายแหลม 2 แท่ง ที่เว้นระยะห่างจากกันมาจิ้มที่ฝ่ามือหรือนิ้วมือ 1
ขั้นตอนการท ากิจกรรม : 3. แต่ละคู่ผลัดกันท ากิจกรรม ดังนี้ 3.1 ท าความเข้าใจถึงวิธีการต่างๆ ในการจิ้มดินสอ ดังนี้ วิธีการที่ 1 ใช้ดินสอ 1 แท่ง 2
วิธีการที่ 2 ใช้ดินสอ 2 แท่ง ที่อยู่ชิดติดกัน 3
วิธีการที่ 3 ใช้ดินสอ 2 แท่ง ที่มีระยะห่าง…เซ็นติเมตร (ก าหนดระยะห่างเอง) 4
สิ่งที่ต้องควบคุมให้เหมือนกันขณะจิ้มดินสอ 1. ปลายแหลมของดินสอ 2. ตั้งแท่งดินสอให้ตรงขณะจิ้ม 3. บริเวณที่จิ้มบนฝ่ามือและนิ้วมือตามที่แต่ละคู่ก าหนด 4. แรงที่ใช้จิ้ม ขั้นตอนการท ากิจกรรม : 3.2 ร่วมกันก าหนดจุดทีจิ้มดินสอบนบริเวณต่างๆของฝ่ามือและนิ้วมือ ให้ตรงกันในแต่ลัวิธี 3.3 คนที่ถูกจิ้มด้วยดินสอต้องหลับตา เพื่อสังเกตและบอกความรู้สึก ที่ถูกดินสอจิ้มในแต่ละบริเวณบนฝ่ามือและนิ้วมือ และบอกว่าถูกดินสอจิ้มจ านวน 1 หรือ 2 แท่ง 5
ขั้นตอนการท ากิจกรรม : 3.4 คนที่จิ้มดินสอ จิ้มดินสอลงบนบริเวณที่ก าหนดของคนที่ถูกจิ้ม โดยใช้วิธีการที่ 1 2 หรือ 3 โดยไม่บอกว่าใช้วิธีการใดในการจิ้มดินสอแต่ละครั้ง และช่วย บันทึกผลลงในแบบบันทึกกิจกรรม โดยเขียนจุดตามจ านวนดินสอที่ผู้ถูกจิ้มดินสอบอกว่า ถูกจิ้มด้วยดินสอ 1 หรือ 2 แท่ง ในบริเวณต่างๆ ดังรูป 6
ขั้นตอนการท ากิจกรรม : 4. แต่ละคู่เปรียบเทียบผลการสังเกตจากการท ากิจกรรมและร่วมกันตอบค าถาม ต่อไปนี้ - ความรู้สึกจากการใช้ดินสอจิ้มแต่ละครั้ง เหมือนหรือแตกต่างกันอย่างไร? - บริเวณใดที่รับความรู้สึกได้ดีกว่ากัน รู้ได้อย่างไร? - จะท าอย่างไรให้คนอื่นๆ รับรู้สัมผัสได้ว่าดินสอที่มาจิ้มมี 2 แท่ง? - ในการจิ้มผิวหนังด้วยดินสอ 2 แท่ง ถ้าระยะห่างระหว่างดินสอมากขึ้น จะ รู้สึกอย่างไร ใช้ข้อมูลใดมาสนับสนุนความคิด? 5. แต่ละคู่ร่วมกันอภิปรายและสะท้อนสิ่งที่ได้เรียนรู้จากการท ากิจกรรมนี้ 7
ผลที่เกิดขึ้นตามจุดประสงค์ : สะท้อนความส าคัญของการใช้ประสาทสัมผัสและเห็นถึง ความแตกต่างของการรับรู้ทางประสาทสัมผัส นักเรียนสามารถสังเกตและเปรียบเทียบความรู้สึกที่แตกต่างกัน เมื่อถูกสัมผัส ระหว่างบริเวณนิ้วมือและฝ่ามือ โดยสามารถอธิบายได้ว่าผิวหนังมนุษย์มีส่วนรับความรู้สึก บริเวณผิวหนังทุกส่วน ที่เรียกว่าประสาทสัมผัสรับความรู้สึก ตรงปลายนิ้วมือจะมีประสาท สัมผัสอยู่มากกว่าส่วนอื่นจึงท าให้สามารถรับรู้ความรู้สึกได้ว่าถูกจิ้มด้วยดินสอ 2 แท่ง แม้จะจิ้มดินสอด้วยระยะห่างเล็กน้อย แต่ผิวหนังบริเวณอื่น เช่น แขน จะมีประสาทรับ ความรู้สึกกระจายห่างกัน จึงท าให้รู้สึกว่าถูกดินสอจิ้มเพียงจุดดียวแม้ความจริงจะถูก ดินสอจิ้ม 2 แท่งพร้อมกัน จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง และ เห็นความส าคัญของ การใช้ประสาทสัมผัส ได้แก่ การสัมผัสในชีวิตประจ าวัน การพัฒนาทักษะที่เกี่ยวข้อง ทักษะทางสังคม : 1. นักเรียนยอมรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น และสามารถ แลกเปลี่ยนแนวความคิดระหว่างกันได้อย่างสร้างสรรค์ 2. นักเรียนช่วยเหลือและให้ความเคารพซึ่งกันและกัน ทักษะกระบวนการ : 1. การสังเกตและลงความเห็นข้อมูลโดยสามารถอธิบายความ แตกต่างของการรับรู้การสัมผัสที่ผิวหนังบริเวณฝ่ามือ และนิ้วมือได้ ทักษะส่วนบุคคล : 1. วางแผนและด าเนินกิจกรรมด้วยตนเองอย่างอิสระ 2. เรียนรู้การท างานให้ส าเร็จด้วยความสามารถของตนเอง โดยอาศัยความรู้ที่ได้มาจากการปฏิบัติด้วยตนเอง 3. เข้าใจและยอมรับเอกลักษณ์ของร่างกายของแต่ละบุคคล 8
บันทึกหลังการจัดกิจกรรม 1. ผลการจัดกิจกรรมที่เกิดขึ้นกับตัวนักเรียน …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. ปัญหาและอุปสรรค …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ข้อเสนอแนะ/แนวทางแก้ไข …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ…………………………………..ผู้จัดกิจกรรม (นางสาวมัชฌิมา เนติโกวิท) ความคิดเห็นผู้บริหาร …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ………………………………………………… (นายศรีจันทร์ ปัสสาค า) ต าแหน่ง ผู้บอ านวยการโรงเรียนดาราคาม นักเรียนสามารถสังเกตและเปรียบเทียบความรู้สึกที่แตกต่างกัน เมื่อถูกสัมผัสระหว่างบริเวณนิ้วมือและ ฝ่ามือ สามารถอธิบายได้ว่าผิวหนังมนุษย์มีส่วนรับความรู้สึกบริเวณผิวหนังทุกส่วน ที่เรียกว่าประสาท สัมผัสรับความรู้สึก ตรงปลายนิ้วมือจะมีประสาทสัมผัสอยู่มากกว่าส่วนอื่นจึงท าให้สามารถรับรู้ความรู้สึก ได้ว่าถูกจิ้มด้วยดินสอ 2 แท่ง แม้จะจิ้มดินสอด้วยระยะห่างเล็กน้อย แต่ผิวหนังบริเวณอื่น เช่น แขน จะมี ประสาทรับความรู้สึกกระจายห่างกัน จึงท าให้รู้สึกว่าถูกดินสอจิ้มเพียงจุดดียวแม้ความจริงจะถูกดินสอจิ้ม 2 แท่งพร้อมกัน จากการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง และ เห็นความส าคัญของการใช้ประสาท สัมผัส ได้แก่ การสัมผัสในชีวิตประจ าวัน นักเรียนบางคู่ไม่มีดินสอที่เพียงพอในการท ากิจกรรม ดินสอไม่แหลม (ทู่) ท าให้นักเรียนต้องยืมเพื่อนคู่อื่น ในการท ากิจกรรม และเหลาดินสอให้แหลมก่อนเริ่มกิจกรรม ครูจัดเตรียมดินสอส ารองให้นักเรียน เหลาเรียบร้อยพร้อมใช้งาน เพื่อประหยัดเวลา หรือ บอกนักเรียน ล่วงหน้าให้จัดเตรียมดินสอ หรือดินสอสีไว้ส าหรับท ากิจกรรม 9
ภาคผนวก
ใบความรู้ เรื่อง ผิวหนังกับการรับความรู้สึก 11
แบบบันทึกกิจกรรม เรื่อง การทดสอบความรู้สึก ค าชี้แจง เขียนจ านวนจุดตามความรู้สึกว่าถูกดินสอจิ้ม 1 หรือ 2 แห่ง ลงต าแหน่งต่างๆ ที่รู้สึกว่าถูกดินสอนจิ้ม วิธีการที่ 1 ใช้ดินสอ 1 แท่ง วิธีการที่ 2 ใช้ดินสอ 2แท่ง ที่อยู่ชิดกัน วิธีการที่ 3 ใช้ดินสอ 2 แท่ง ที่มีระยะห่าง………เซ็นติเมตร ชื่อ……………………………………………………………………………………………………ชั้น………………..เลขที่………….. 12
แบบบันทึกกิจกรรม เรื่อง การทดสอบความรู้สึก ค าชี้แจง เขียนจ านวนจุดตามความรู้สึกว่าถูกดินสอจิ้ม 1 หรือ 2 แห่ง ลงต าแหน่งต่างๆ ที่รู้สึกว่าถูกดินสอนจิ้ม วิธีการที่ 1 ใช้ดินสอ 1 แท่ง วิธีการที่ 2 ใช้ดินสอ 2แท่ง ที่อยู่ชิดกัน วิธีการที่ 3 ใช้ดินสอ 2 แท่ง ที่มีระยะห่าง………เซ็นติเมตร ชื่อ……………………………………………………………………………………………………ชั้น………………..เลขที่………….. แนวค าตอบ 13
ภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมการทดสอบความรู้สึก 14
ภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมการทดสอบความรู้สึก 15
ภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมการทดสอบความรู้สึก 16