วิถีไทยทรงดำ

“มิ้ น ” เ ร า ก า ลั ง จ ะ เดินท า งไปเที่ย วที่ บ้ านเ ธอ ที่จั งหวัด พิษณุโลก บ้านเธออยู่ อ าเภออะไรนะ อ๋อ บ้านเรา อยู่อ าเภอบางระก า ต าบลชุมแสงสงคราม ๑

สวัสดีจ้า “แก้ว” ยินดีต้อนรับนะ สวัสดีจ้า “มิ้น” คนนี้เพื่อนเรานะ ชื่อ “บอย” เอ่อ!! ตอนที่เราขับรถเข้ามา เราเห็นหมู่บ้าน ของเธอรูปแบบบ้านเรือนคล้าย ๆ กันเลย อ๋อ น่าสนใจมากเลยเราอยากรู้ประวัติหมู่บ้าน ไทยทรงด าของเธอแล้วซิ เธอช่วยเล่าให้พวกเราฟังได้ไหม “มิ้น” ใช่จ้า เพราะหมู่บ้าน ของเราเป็น ลาวโซ่ง๑ ที่มีต้นก าเนิด มาจาก ไทยทรงด า ๑ ลาวโซ่ง กลุ่มชาติพันธุ์ กลุ่มหนึ่งที่พูดภาษาไทย คนไทยเรียกชนกลุ่มนี้ว่า ลาว หรือ ลาวโซ่ง ๒

อ้ายอู่๒ เอมอู๓ อยู่บ้านไหมคะ อยู่จ้า หลาน “มิ้น” สวัสดีค่ะ อ้ายอู่..เอมอู.. นี่เพื่อนของ “มิ้น” พวกเขาอยากรู้ประวัติหมู่บ้าน ไทยทรงด า ช่วยเล่าให้ฟัง ได้ไหมคะ สวัสดีครับ ได้สิจ๊ะ หลานๆ เดี๋ยว เอมอู จะเล่าประวัติความ เป็นมาเกี่ยวกับไทยทรงด าให้ฟังเอง ๒ อ้ายอู่สรรพนามแทนบุคคลในภาษาพูดไทยทรงด า แทนค าว่า ปู่ ๓ เอมอูสรรพนามแทนบุคคลในภาษาพูดไทยทรงด า แทนค าว่า ย่า ๓

“ไทยโซ่ง” เดิมมีชื่อเรียกว่า “ไทด า” ได้ถูกกวาดต้อนอพยพเข้ามาในประเทศ ไทยตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรี ในปี พ.ศ. ๒๓๒๒ ส่วนใหญ่ไทยด า ได้ตั้งถิ่นฐานที่เมือง เพชรบุรี มีป่าและเขามาก ภูมิประเทศ บ้านเก่าเมืองเดิม คือ แค้วนสิบสองจุไท ๔ ไทยทรงด า ได้อาศัยกระจัดกระจายตามที่ ต่าง ๆ ในประเทศไทย เหตุผลของไทด า รุ่นเก่า คือมีความปรารถนาแรงกล้าที่จะ กลับไปถิ่นฐานบ้านเกิดของตน แต่เดิน ได้ไกลสุดที่จังหวัดพิษณุโลก ในเขต อ าเภอบางระก า ต าบลชุมแสงสงคราม หมู่บ้านของพวกเราเอง ๔ แค้วนสิบสองจุไท ดินแดนทางตะวันออกเฉียงเหนือของลาวและติดกับทางตะวันตกเฉียงเหนือของญวน เป็นถิ่นที่อยู่ อาศัยดั้งเดิมของตระกูลชาติพันธุ์ไทน้อยซึ่งประกอบไปด้วย ชาวไทด า (หรือลาวโซ่ง หรือผู้ไท) ๔

“มิ้น” เราอยากรู้ว่าท าไม หลังคาบ้านถึงมีรูปทรง คล้ายกระดองเต่า และมุงหญ้าคา คลุมลงมาเกือบถึงพื้นล่ะ ได้สิจ๊ะ เดี๋ยว เราจะเล่า ให้ฟัง สมัยดั้งเดิม บ้านเรือนไทยทรงด า จะมี ลักษณะเด่น เป็นแบบที่เธอเห็นเลย เพราะ สร้างขึ้นมาเพื่อใช้ป้องกันลม ป้องกันฝน ตัวเรือนยกใต้ถุนสูง ใช้เป็นที่ประกอบการ งาน เช่น ทอผ้า ต าข้าว เสาเรือนจะท าด้วย ต้นไม้ทั้งต้น ยอดจั่วประดับด้วยไม้แกะสลัก คล้ายเขาควายไขว้กัน พื้นเรือนท า ด้วยไม้ไผ่ทุบเป็นชิ้น ๆ แผ่ออกติดกัน ภายในตัวบ้าน จะมีส่วนที่บูชาผีเรือน เรียกว่า “กะล้อห่อง” ๕

“มิ้น” แล้วท าไมบ้านบางหลัง มี ลักษณะบ้านที่มุงหลังคาด้วยสังกะสี อ๋อ! เราจะเล่าให้ฟังนะ “แก้ว” ไทยทรงด า ได้มีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย ลักษณะบ้านและวัสดุที่ใช้จึงเปลี่ยนไป เป็นไม้เนื้อแข็ง และหลังคาสังกะสี เราว่านะ “มิ้น” ชาวไทยทรงด า เขาต้องมี เหตุผลที่เขาเปลี่ยนแปลงรูปแบบเรือน ไม่ใช่เพราะตามยุคตามสมัยอย่างเดียว ใช่จ้า “แก้ว” ชาวไทยทรงด า ที่เขา เปลี่ยนแปลงตามยุคสมัยแล้วนั้น เขายังมี เหตุผลอื่น คือ การมุงหลังคาด้วยหญ้าคา มัน หาวัสดุยาก ไม่คงทน และยังติดไฟง่ายอีกด้วย “มิ้น” เราขอถาม อะไรเธอหน่อยสิ จะถามอะไร เราเหรอ “แก้ว” ๖

นั่นห้องอะไร ของเธอ อ๋อ! นั่นคือห้องที่เอาไว้บูชา ผีเรือน เขาเรียกว่า “กะล้อห่อง” ๕ ไม่ว่าลักษณะที่อยู่อาศัยของคน ไทยทรงด า จะเปลี่ยนแปลงไป อย่างไร ทุกบ้านจะมีห้องส าหรับ บูชาผีเรือนอยู่ ๕ กะล้อห่อง มุมห้องที่ชาวไทยทรงด าได้เชิญดวงวิญญาณบรรพบุรุษมาสถิตให้เป็นผีเรือน ๗

“มิ้น” เราขอถามบ้างสิ สังคมของครอบครัวไทยทรงด า ในหมู่บ้านของเธอ ที่ต าบลชุมแสงสงคราม มีลักษณะเป็นอย่างไรบ้างครับ เราจะเล่าให้ฟังจ้า “บอย” สังคมของชาวไทยทรงด า เมื่อ หญิ งช ายแต่ ง ง านกันแล้ว ฝ่ายหญิงจะต้องย้ายไปอยู่ บ้านฝ่ายชาย เพราะผู้หญิง จะต้องเข้าถือผี๖ ทางฝ่ายชาย ใช้สกุลฝ่ายชาย ลูกที่เกิดมา ต้องใช้สกุลของพ่อ เพราะ ต้องเข้าถือผี และสืบผีทาง ฝ่ายพ่อ ๖ ถือผี การแสดงถึงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษที่ได้ล่วงลับไปแล้ว ๘

แสดงว่าไทยทรงด า เขาให้ความส าคัญ กับผู้ชายมากกว่าผู้หญิง ใช่จ้า “แก้ว” เพราะผู้ชายมีบทบาทในการ สืบผี๗ และเป็นผู้หาเลี้ยงครอบครัว ส่วน ผู้หญิงมีหน้าที่ท างานบ้านจ้า แต่ปัจจุบัน สภาพทางสังคมมีการเปลี่ยนแปลง ผู้หญิง มีบทบาทในการท างานหาเลี้ยงครอบครัว เท่าเทียมกับผู้ชาย ทุกวันนี้คนไทยทรงด า นอกจากจะนับถือผีแล้ว ยังมีความ ศรัทธาในพระพุทธศาสนาด้วย เมื่อถึงเดือนเมษายนของทุกปีจะมี งานประเพณีของคนไทยทรงด า ๗ สืบผี การสืบสกุลของตระกูลต่อจากบรรพบุรุษ โดยยึดเพศชายเป็นหลัก ๙

งานประเพณี อะไรเหรอ“มิ้น” เราอยากฟังแล้ว ช่วยเล่าให้เรา ฟังหน่อยสิ ได้จ้า “แก้ว” ในเดือนเมษายนของทุกปี วัดที่ หมู่บ้านของเราจะใช้เป็นสถานที่ในการจัดงานของคน ในชุมชน ต าบลชุมแสงสงคราม ผู้มาร่วมงานจะมีคน ไทยทรงด ารวมไปถึงคนไทยเชื้อสายอื่นด้วย พวกเขา จะน าข้าวของมาช่วยงานและร่วมกันท าอาหารเพื่อ ถวายพระและเลี้ยงผู้คนที่มาร่วมงาน “มิ้น” ตอนที่เราขับรถเข้ามาในหมู่บ้านผ่าน ตลาด มีคนมาซื้อของกันเต็มเลย พวกเขาใส่ชุด เหมือนกันกับเธอเลย ส่วนผู้ชายจะแต่งตัว แตกต่างจากผู้หญิง นี่เป็นการแต่งกายของ ชาวไทยทรงด าใช่ไหมครับ ๑๐

ใช่จ้า เป็นการแต่งกายของชาวไทยทรงด า เสื้อฮี๘ ของผู้ชายชาวลาวโซ่งจะเป็นเสื้อคอกลม ติดกุ๊น รอบคอสีแดงที่คอติดกระดุม ๑ เม็ด ผ่าหน้าตลอด ตัวยาวคุมสะโพก แขนทรงกระบอกหลวม ๆ เป็น แขวนยาว ส่วนเสื้อฮีของผู้หญิงลาวโซ่ง จะเป็น แบบสวมหัวเป็นเสื้อคอกลมแขนยาวตัวยาว ตรง สะดือเจาะเว้าเพื่อโชว์หน้าท้อง และจะคาดเข็มขัด เงินเส้นงามทับผ้าซิ่นลายสีแดง สีส้ม สีขาว ลวดลายที่ตกแต่ง เรียกว่า “ขอกุด” ๙ “มิ้น” วันนี้พวกเรา 2 คน ขอบคุณเธอมาก เลย ที่มาเล่าเรื่องเกี่ยวกับวิถีชีวิตของชาว ไทยทรงด าที่อยู่อ าเภอบางระก า จังหวัด พิษณุโลกให้ฟัง ไว้มีโอกาสพวกเราจะมา เที่ยวที่บ้านเธอและฟังเรื่องราวต่าง ๆ เกี่ยวกับชาวไทยทรงด าใหม่นะ ๘ เสื้อฮี เครื่องแต่งกายของชาวไทยทรงด าใช้สวมในงานมงคลจะมีลวดลายน้อย ถ้าสวมงานอวมงคลจะมีลวดลายมาก ๙ ขอกุด ลวดลายที่ตกแต่งไว้บริเวณด้านข้างเสื้อฮี, ยอดจั่วบนหลังคาบ้าน แกะสลักคล้ายเขาควายหรือเขากวางไขว้กัน ๑๑

๑๒

๑๓

เกมจับผิดภาพ ช่วยพี่นักสืบหาว่า 5 จุดที่ต่างกันอยู่ตรงไหนบ้างนะ ? ๑๔

๑๕

E-BOOK