KEBUDAYAAN KADAZAN DUSUN Etika dan peradaban Pensyarah: Encik Abdul Rahman
AHLI KUMPULAN: NUR IZZUL ADAM BIN MOKHTAR 14DPR23F2017 MUHAMMAD AMMAR HAIKAL BIN ROSLI 14DPR23F2030 MUHAMMAD LOKMAN HAKIM BIN ZAINI 14DPR23F2023
AHLI KUMPULAN: MUHAMMAD AIDIL BIN RUDZHAN 14DPR23F2029 ADAM DANIEL BIN ROSLAN 14DPR23F2021
ISI KANDUNGAN PENGENALAN BAHASA MAKANAN TRADISIONAL AGAMA DAN KEPERCAYAAN PERKAHWINAN PAKAIAN 1 2 4 3 5 6 ALAT MUZIK PERMAINAN TARIAN TRADISIONAL PERAYAAN 7 8 9 10
Kaum Kadazandusun merupakan sebuah etnik peribumi yang menetapkan di pantai barat sabah dan kawasan pendalaman sekitarnya. Kaum kadazan-dusun sebenarnya dibentuk oleh dua kaum utama Sabah iaitu ‘Kadazan’ dan ‘Dusun’ namun disebabkan persamaan bahasa, budaya dan situasi politik kaum ‘Kadazan’ dengan kaum ‘Dusun’ satu istilah baru telah terbentuk untuk menyatukan kedua-dua kaum ini iaitu ‘KadazanDusun’. Kaum Kadazan-Dusun membentuk etnik terbesar di Sabah. Terdapat pelbagai suku kaum di dalam kaum KadazanDusun. Kaum Kadazandusun merupakan kaum bumiputera asli yang terbesar di Sabah. PENGENALAN:
Kadazandusun merujuk kepada empat puluh satu etnik seperti berikut: Bisaya, Kuijau, Murut, Sungai, Bonggi, Lingkabau, Nabai, Tatana, Bundu, Liwan, Paitan, Tangara, Dumpas, Lobu, Pingas, Tidong, Gana, Lotud, Rumanau, Tindal, Garo, Lundayo, Rungus, Tobilung, Idaan, Makiang, Sinobu, Tolinting, Kadayan, Malapi, Sinorupu, Tombonuo, Kimaragang, Mangkaak, Sonsogon, Tuhawon, Kolobuan Minokok, Sukang, Tutung. PENGENALAN:
PENGENALAN: kaum Kadazan-dusun merupakan kaum yang kaya dengan pelbagai budaya dan adat istiadat yang merupakan warisan secara turun-turun oleh nenek moyang mereka dan melambangkan keindahan adat dan budaya mereka sebagai kaum terbesar di Sabah. Keunikan masyarakat ini terserlah melalui kebudayaan dan adat resam yang diamalkan. Kebanyakan daripada amalan tersebut mengandungi unsur-unsur ritual dan animisme. Ini jelas terlihat melalui adat resam dan kepercayaan yang diamalkan dalam aspek kelahiran, perkahwinan dan kematian.Kaum Kadazandusun memiliki banyak budaya yang boleh diwarisi contohnya dari segi asal-usul, lagenda dan perkembangan suku kaum Kadazandusun, bahasa, pakaian tradisional, muzik berunsurkan tradisional, corak kehidupan masyarakatnya, tarian tradisional dan kemuncak bagi pemartabatan warisan budaya Kadazandusun ialah Perayaan Pesta Kaamatan yang diadakan pada setiap tahun.
BAHASA kaum Kadazandusun yang mempunyai bahasanya sendiri iaitu Bahasa Kadazandusun. Bahasa ini adalah identiti bagi sukukaum Kadazandusun. Sekiranya lenyap bahasa maka sesuatu kaum itu juga akan pupus. Oleh itu, Bahasa Kadazandusun ini haruslah dikembangkan dan dipelihara supaya tidak lenyap. Menurut Dr. Jacqueline Pugh-Kitingan (1987) keluarga Dusun menggunakan empat belas bahasa pertuturan. Antara bahasa Dusun ialah Liwan, Tagas, Dusun Tambunan, Tuhauwon dan Kuruyou. Bahasa Dusun Liwan tertumpu di daerah Ranau. Bagi mengembangkan dan memelihara bahasa ibunda kaum Kadazandusun ini lenyap maka beberapa usaha telah diambil contohnya Bahasa Kadazandusun ini telah mula diajar di beberapa buah sekolah rendah terpilih untuk projek perintis pengajaran dan pembelajaran Bahasa Kadazandusun.
BAHASA Pendidikan di negeri Sabah berkembang dengan adanya satu lagi Bahasa diajar dengan rasminya dalam sistem tertentu persekolahan sekolah rendah. Selain Jabatan Pendidikan Negeri Sabah, beberapa badan dan pertubuhan lain juga memainkan peranan penting dalam usaha pengembangan dan pemeliharaan Bahasa Kadazandusun contohnya Kadazandusun Language Foundation ( KLF ), Koisaan Cultural Development Institute ( KDI ), Persatuan Kebudayaan Kadazandusun Sabah ( KDCA ), Perpustakaan Negeri Sabah ( PNS ). Kadazandusun merupakan suku kaum yang terbesar di negeri Sabah. Mereka menuturkan banyak dialek dalam bahasa Kadazandusun. Walaupun terdapat perbezaan ini namun ianya masih dalam rumpun suku kaum Kadazandusun. Dengan adanya pendidikan Bahasa Kadazandusun di sekolah rendah kini, maka bahasa Kadazandusun ini akan dapat di mertabatkan dan dikekalkan serta dapat dipelihara daripada pupus.
MAKANAN TRADISI Makanan bagi sesuatu kaum merupakan identiti dan pengenalan bagi sesuatu kaum. Terdapat banyak jenis makanan dalam masyarakat Kadazandusun. Biasanya kita dapat melihat pelbagai jenis hidangan ini di musim perayaan seperti Pesta Kaamatan yang dirayakan setiap tahun iaitu 30 dan 31 Mei. Selain perayaan, biasanya suku kaum Kadazandusun yang tinggal di kampung, masih mengamalkan cara masakan atau hidangan secara tradisional ini. Kita juga dapat melihat dan merasa hidangan seumpama ini pada masa upacara seperti perkahwinan dan majlis lain di adakan oleh suku kaum Kadazandusun. Antara makanan tradisi yang terkenal di kalangan kaum Kadazandusun ialah Hinava, Noonsom, Pinaasakan, Bosou, Tuhau, Sup Kinoring Bakas (tidak halal) dan Sup Manuk Lihing. Makanan-makanan ini dapat disediakan dengan pelbagai cara mengikut kebiasaan amalan tradisi kaum Kadazandusun.
MAKANAN TRADISI Sesungguhnya makanan tradisional bagi kaum Kadazandusun ini amat berbeza dari kaum yang lain terdapat di negeri Sabah. Selain makanan ini lazat, sudah tentu ianya juga mempunyai keunikannya yang tersendiri. Masyarakat Sabah telah dianugerahkan dengan pelbagai jenis makanan. Ini adalah kerana keadaan semulajadi bentuk muka buminya banyak membekalkan sumber pencarian makanan. Contohnya, laut dan sungai yang dibekalkan dengan pelbagai jenis ikan, udang dan sebagainya, hutan rimba yang ditumbuhi dengan pelbagai jenis tumbuhan liar, herba, buah-buahan dan didiami pelbagai jenis hidupan liar. Masyarakat tempatan Sabah telah memperkenalkan pelbagai jenis makanan tradisi. Kebiasaan ini diamalkan oleh lebih dari tiga puluh golongan etnik yang mana lebih dipengaruhi dengan cara hidup dan keadaan persekitaran tempat tinggal etnik tertentu.
MAKANAN TRADISI Masyarakat kaum Kadazandusun di Sabah telah mengamalkan cara pemakanan Tradisi sejak turuntemurun dan masih diamalkan sehingga hari ini. Antara makanan tradisi yang terkenal di kalangan kaum Kadazandusun ialah Hinava, Noonsom, Pinaasakan dan Sup Manuk Lihing. Makanan-makanan ini dapat disediakan dengan pelbagai cara mengikut kebiasaan amalan tradisi Kaum Kadazandusun.
Hinava merupakan makanan yang paling popular di kalangan kaum Kadazandusun. Bahan yang diperlukan untuk penyediaan makanan ini ialah Isi ikan (Ikan Tenggiri) dihiris halus, biji buah bambangan yang telah diparut, cili merah, halia, bawang merah , limau kapas dan garam. MAKANAN TRADISI HINAVA
Bahan yang diperlukan untuk penyediaan makanan ini ialah ikan (ikan air tawar/ikan air laut , dibersihkan dan dicampur dengan sedikit biji kunyit dan halia yang telah ditumbuk, sedikit biji asam jawa atau buah asam 'takob-bakob' , garam, serbuk perasa dan sedikit air. Biarkan ia mendidih sehingga air hampir kering. MAKANAN TRADISI PINAASAKAN
Masakan ini lebih dikenali sebagai 'Sup Ayam Lihing' dalam Bahasa Melayu. Bahan yang diperlukan ialah seekor ayam kampung , sejenis minuman keras yang lebih dikenali 'Lihing' di kalangan kaum Kadazandusun dan hirisan halia. Cara menyediakan, rebus daging ayam yang telah dipotong dengan setengah cawan lihing , hirisan halia, garam dan serbuk perasa. Biarkan ia mendidih sehingga daging ayam betul-betul lembut sebelum dihidangkan. MAKANAN TRADISI SUP MANUK LIHING
AGAMA DAN KEPERCAYAAN Kebanyakan orang Kadazan-Dusun menganuti agama Kristian. Bagi Orang Sungai yang tinggal di daerah Pitas, mereka menganut agama Islam manakala daerahdaerah lain seperti Kinabatangan (Tongod) dan Paitan, Orang Sungai beragama Islam dan Kristian.
DALAM KONTEKSI KOMUNIKASI, IBU BAPA BERTANGGUNGJAWAB MEMILIH BAKAL ISTERI ANAK LELAKINYA. SETELAH PEMINANGAN DITERIMA OLEH PIHAK KELUARGA PEREMPUAN, MAJLIS PERKAHWINAN AKAN DILAKUKAN PADA MASA YANG DIPERSETUJUI OLEH KEDUADUA PIHAK DAN LAZIMNYA DILAKUKAN PADA WAKTU MALAM DI RUMAH PENGANTIN PEREMPUAN. PADA MALAM PERTAMA SI SUAMI HARUS BERMALAM DI RUMAH KELUARGA ISTERINYA DAN KEMUDIANNYA PASANGAN PENGENTIN INI AKAN DIARAK KE RUMAH KELUARGA LELAKI DAN PEREMPUAN SELAMA TIGA KALI BERTURUT-TURUT. SEBELUM PENGANTIN DIBENARKAN MASUK KE DALAM RUMAH, PIHAK TUAN RUMAH KELUARGA LELAKI/PEREMPUAN MENYANYI ATAU "SELAKOHAN SINDING" DAN DIBALAS OLEH ROMBONGAN. SELAKOHAN SINDING INI BERTUJUAN MENYAMBUT KEDATANGAN ROMBONGAN PENGANTIN BARU TETAPI DILUAHKAN DALAM BENTUK NYANYIAN. PERKAHWINAN
SETIAP KAUM DALAM KADAZAN-DUSUN MEMPUNYAI PERBEZAANNYA PAKAIAN TRADISIONALNYA YANG TERSENDIRI. SETIAP ETNIK DALAM KAUM KADAZAN-DUSUN INI MEMPUNYAI KEUNIKANNYA YANG TERSENDIRI CONTOHNYA PAKAIAN TRADISI BAGI ETNIK DUSUN BUNDU DI RANAU DAN LIWAN DI TAMBUNAN ADALAH BERBEZA DENGAN PAKAIAN TRADISI BAGI ETNIK LOTUD DI TUARAN DAN JUGA KIMARAGANG DI KOTA MARUDU. PAKAIAN INI BIASANYA DIPAKAI DIMUSIM PERAYAAN SEPERTI PESTA KAAMATAN DAN JUGA UPACARA KHAS SEPERTI PERKAHWINAN. KEBIASAANNYA PARA GADIS DARI KAUM KADAZANDUSUN AKAN MEMPERAGAKAN JENIS PAKAIAN TRADISI INI APABILA ADANYA PERTANDINGAN UNDUK NGADAU KAAMATAN DI PERINGKAT NEGERI SABAH. CONTOHNYA PAKAIAN TRADISI BAGI ETNIK DUSUN BUNDU DI RANAU DAN LIWAN DI TAMBUNAN ADALAH BERBEZA DENGAN PAKAIAN TRADISI BAGI ETNIK LOTUD DI TUARAN DAN JUGA KIMARAGANG DI KOTA MARUDU. PAKAIAN
PAKAIAN KEBANYAKAN DARIPADA MEREKA TELAH MENGEKALKAN CORAK DAN WARNA PAKAIAN TRADISI YANG ASLI. WARNA YANG AMAT POPULAR IALAH WARNA HITAM.MENAMBAHKAN MANIK-MANIK BERBAGAI JENIS WARNA SEPERTI MERAH, OREN, PUTIH SERTA HIJAU SEBAGAI PERHIASAN TAMBAHAN. PAKAIAN TRADISI JUGA TERMASUKLAH MANUK-MANIK ANTIK YANG DIJADIKAN KALUNG, TALI PINGGANG, BARANGAN ANTIK BERUKIRAN BERWARNA PERAK DAN TALI PINGGANG YANG DIPERBUAT DARIPADA WANG SYILING DOLAR BERWARNA PERAK.
SUKAN RAMPANAU MERUPAKAN SALAH SATU SUKAN RAKYAT YANG POPULAR DIKALANGAN MASYARAKAT DUSUN TERUTAMA DI DAERAH TAMBUNAN, KENINGAU..SUKAN RAMPANAU ATAU BERJALAN DENGAN MENGGUNAKAN CANGKUNGAN MERUPAKAN SEJENIS SUKAN TRADISI YANG SERING DILAKUKAN SEMASA LAPANG DAN JUGA SATU KAEDAH UNTUK MENYEBERANG SUNGAI ATAU PARIT ATAU BERJALAN PADA KAWASAN YANG BECAK PADA ZAMAN DAHULU. RAMPANAU INI SELALUNYA DIPERBUAT DARIPADA DAHAN SAGU,KAYU KERAS DAN 2 BATANG BAMBU. NAMUN IA BERBEZA DI SETIAP DAERAH, CONTOHNYA, DI DAERAH TAMBUNAN KESELURUHAN RAMPANAU INI DIPERBUAT DARI BULUH.DAHAN SAGU DAN KAYU KERAS PULA DIGUNAKAN UNTUK MELETAKKAN KAKI SEMASA SUKAN DALAM LUBANG YANG DITEBUK PADA BAMBU YANG BERUKURAN KIRA - KIRA 8CM DAN 5CM. PERMAINAN SUKAN RAMPANAU
KEBANYAKAAN ALAT-ALAT MUZIK DI SABAH DIBUAT DARIPADA BAHAN-BAHAN ASLI. SEBAGAI CONTOH, TONGKUNGON, TURALI, SULING (ATAU SERULING), SOMPOTON DAN TOGUNGGAK DIPERBUAT DARIPADA BULUH. ALAT MUZIK ALAT LAIN SEPERTI GAMBUS, KOMPANG DAN GENDANG DIPERBUAT DARIPADA KULIT KAMBING. GONG DAN KULINTANGAN DIBUAT DARIPADA KAYU LEMBUT DAN MENYERUPAI GITAR PANJANG BERTALI TIGA YANG DIBUAT DARIPADA GIMAN, SEJENIS GENTIAN POKOK PALMA.
ALAT MUZIK KULINTANGAN KULINTANGAN MERUPAKAN SALAH SATU ALAT MUZIK TRADISIONAL YANG TERDAPAT DI SABAH. KULINTANGAN MEMPUNYAI LAPAN HINGGA SEMBILAN BUAH GONG-GONG KECIL YANG DISUSUN SEBARIS DAN APABILA IA DIMAINKAN AKAN MENGELUARKAN BUNYI YANG BERLAINAN ANTARA SATU SAMA LAIN. KULINTANGAN AKAN DIMAINKAN DENGAN MENGGUNAKAN DUA PEMUKUL KAYU YANG KECIL. CARA-CARA MEMBUAT DAN MEMAINKAN ALAT MUZIK GONG NAMUN YANG MEMBEZAKAN ADALAH DARI SEGI SAIZNYA YANG LEBIH KECIL.
GONG YANG DIKENALI DENGAN NAMA TAGUNG MERUPAKAN ANTARA ALAT TRADISIONAL BAGI SUKU KAUM KADAZAN-DUSUN DI SABAH. GONG INI DIPERBUAT DARIPADA BAHAN YANG KERAS SEPERTI BESI DAN JUGA TEMBAGA. BESI TERSEBUT AKAN DIKETUK MENGGUNAKAN TUKUL KHAS UNTUK MENGHASILKAN BENTUK MANAKALA TEMBAGA PULA AKAN DIPANASKAN DAN DICAIRKAN KEMUDIAN AKAN DIMASUKKAN KE DALAM BEKAS ATAU ACUAN GONG DAN DIBIARKAN IANYA MENGERAS ATAU MEMBEKU. GONG ATAU TAGUNG DIGUNAKAN KETIKA MENYAMBUT MAJLIS TERTENTU SEPERTI MAJLIS KERAMAIAN, PERAYAAN DAN JUGA MAJLIS-MAJLIS RASMI. ALAT MUZIK GONG/TAGUNG
SOMPOTON ADALAH ALAT MUZIK TRADISIONAL DI SABAH YANG PALING POPULAR DI KALANGAN MASYARAKAT SABAH TERUTAMANYA DI SEBELAH PANTAI BARAT NEGERI SABAH. SOMPOTON MERUPAKAN ANTARA ALAT MUZIK PALING DISUKAI OLEH SUKU KAUM KADAZAN-DUSUN. SOMPOTON BANYAK DIGUNAKAN DAN DIMAINKAN KETIKA MENYAMBUT SATU-SATU MAJLIS KERAMAIAN, PERAYAAN ATAUPUN MAJLIS-MAJLIS RASMI. SOMPOTON AKAN DIMAINKAN OLEH ORANG TELAH TELAH MAHIR MENGGUNAKANNYA AGAR BUNYI ATAU RENTAK YANG DIHASILKAN TIDAK ROSAK ATAU SUMBANG. ALAT MUZIK SOMPOTON UNTUK MENGHASILKAN BUNYI, SOMPOTON AKAN DIMAINKAN DENGAN MENGGUNAKAN JARI YANG DIALIHKAN DARI SATU LUBANG KE LUBANG YANG LAIN DI PAIP SOMPOTON .
SETIAP ETNIK MENUNJUKKAN CARA HIDUP MEREKA MELALUI MUZIK DAN TARIAN. TARIAN SUMAZAU MERUPAKAN TARIAN TRADISI SUKU KAUM KADAZANDUSUN YANG TERKENAL DI SELURUH MALAYSIA. TARIAN RITUALNYA MEMENUHI PELBAGAI FUNGSI SEPERTI MENGUCAP KESYUKURAN YANG BERKAITAN DENGAN KEGIATAN MENANAM DAN MENUAI PADI DAN UNTUK MENOLAK BALA, MENYEMAH SEMANGAT, DAN MENGUBATI PENYAKIT. JUGA MELALUINYA IBU-BAPA/KELUARGA DAPAT MENONTON DAN MEMILIH BAKAL MENANTU YANG BERPOTENSI. TARIAN TRADISIONAL IRAMA SUMAZAU ADALAH PERLAHAN. ALAT ALAT PENGIRING TARIAN ADALAH SET GONG DAN GENDANG. PASANGAN PENARI BERHADAPAN DAN MENGGERAKGERAKKAN KAKI BERLANGKAH KECIL, SEMENTARA TUMIT KAKI DIANGKAT-TURUNKAN MENGIKUT IRAMA. KETIKA MENARI TANGAN DIKEPAKKAN KELUAR, GERAKANNYA TURUN NAIK SEPERTI BURUNG TERBANG. BIASANYA SUMAZAU DITARIKAN SEMASA HARI KERAMAIAN MAJLIS JAMUAN PESTA KAAMATAN.ANTARA JENIS TARIAN SUKU KAUM KADAZANDUSUN DI SABAH ADALAH SEPETI BERIKUT :
TARIAN TRADISIONAL LILIPUT MERUPAKAN TARIAN BAGI ETNIK BISAYA DI DAERAH BEAUFORT. LILIPUT DITARIKAN SECARA BERPUSING-PUSING. TARIAN INI BIASANYA DITARIKAN SEMASA UPACARA MENGHALAU ROH JAHAT DARIPADA BADAN SESEORANG DAN MENGEMBALIKAN SEMANGATNYA. UPACARA INI HANYA AKAN DITAMATKAN SETELAH SEMANGAT ORANG ITU KEMBALI KE BADANNYA. LILIPUT
TARIAN TRADISIONAL TARIAN INI DIPERSEMBAHKAN OLEH KAUM KADAZANDUSUN KOTA MARUDU DI UTARA NEGERI SABAH. IA BIASANYA DITARIKAN SEMASA PERKAHWINAN DAN UPACARAUPACARA LAIN. PENARI AKAN MEMPERSEMBAHKAN TARIAN INI DENGAN MENGGUNAKAN PIRING YANG DILETAKKAN DI ATAS TELAPAK TANGAN. TARIAN INI DITARIKAN DENGAN MELENGGANGKAN PUNGGUNG TANPA MENJATUHKAN PIRING. SEKIRANYA PIRING ITU JATUH, IANYA MENUNJUKKAN PETANDA YANG BURUK, TERUTAMANYA SEMASA TARIAN INI DIPERSEMBAHKAN SEMASA HARI PERKAHWINAN. KADANGKADANG LILIN YANG DINYALAKAN AKAN LETAKKAN DIATAS PIRING TERSEBUT UNTUK MEMBUATKAN TARIAN ITU LEBIH MENARIK. MENANGKUK
TARIAN TRADISIONAL MOGUNATIP ADALAH TARIAN YANG DIPERSEMBAHKAN OLEH KAUM ASLI DARI PEDALAMAN SABAH TERMASUK KAUM KADAZANDUSUN DARI TAMBUNAN, KWIJAU DUSUN DARI KENINGAU DAN BEBERAPA KUMPULAN DARIPADA SUKU KAUM MURUT. MOGUNATIP DIAMBIL DARIPADA PERKATAAN "ATIP" YANG BERMAKSUD MENEKAN ANTARA DUA PERMUKAAN. MOGUNATIP
PERAYAAN PESTA KAAMATAN (MENUAI) DISAMBUT OLEH KADAZANDUSUN SEBAGAI MERAIKAN TUAIAN BAIK, TETAPI PESTA KAAMATAN JUGA DISAMBUT OLEH SEMUA KAUM LAIN SABAH. PESTA KAAMATAN DISAMBUT SEPANJANG BULAN MEI WALAUPUN PERAYAAN INI HANYA PADA 30 DAN 31 MEI. KEMUNCAK PERAYAAN KAAMATAN ADALAH PERADUAN RATU CANTIK ATAU UNDUK NGADAU, TARIAN TRADISI, DAN UPUCARA KEMUNCAK YANG DIJALANKAN OLEH BOBOHIZAN "KETUA PENDITA" PESTA KAAMATAN
PERAYAAN PESTA KAAMATAN BAGI KAUM KADAZAN JUGA DIKENALI SEBAGAI 'TADAU KA'AMATAN' DALAM BAHASA KADAZANDUSUN. KADAZAN PERCAYA KEPADA MAKHLUK HALUS DAN DIPERCAYAI TERDAPAT LIMA MAKHLUK HALUS: KINORINGAN(KETUA MAKLUK HALUS & PENCIPTA), RUSOD(SEMANGAT SEMUA BENDA HIDUP KECUALI MANUSIA), KOUDUDUWO (SEMANGAT MANUSIA), TOMBIRUO (SEMANGAT ORANG YANG TELAH MENINGGAL), DAN ROGON (SEMANGAT JAHAT). PESTA KAAMATAN MENURUT KEPERCAYAAN KADAZAN, SEMANGAT PADI MERUPAKAN KINOINGAN (KINOROHINGAN DALAM DIALEK DUSUN) YANG DIKENALI SEBAGAI BAMBAAZON, DISEMBAH SEBAGAI PENCIPTA DAN BERKUASA SUMBER KEPADA KEWUJUDAN. SEMANGAT PADI BAMBAAZON DIMULIAKAN PADA POKOK PADI, BERAS, DAN NASI. RAMAI YANG MEMPERCAYAI BAHAWA "TANPA PADI, TIADA KEHIDUPAN."
PERAYAAN KETIKA PESTA KAAMATAN, PENDUDUK SABAH MENGENAKAN PAKAIAN TRADISI MEREKA DAN BERSUKA-RIA. SELAIN MENARI SUMAZAU DENGAN ALAT MUZIK TRADISI, TAPAI (ARAK BERAS) DIHIDANGKAN SEBAGAI MINUMAN ISTIMEWA. PENDUDUK SABAH AKAN MENYAPA SESAMA MEREKA DENGAN UCAPAN 'KOPIVOSIAN TADAU KA'AMATAN' ATAU 'SELAMAT HARI MENUAI'. PESTA KAAMATAN ATAU DI DALAM BAHASA KADAZAN "MAGAVAU" INI MERUPAKAN UPACARA PERAYAAN KHAS UNTUK MENGHORMATI "BAMBAZON" IAITU SEMANGAT PADI. PERAYAAN INI ADALAH AMALAN SECARA TRADISI KAUM KADAZANDUSUN SEJAK ZAMAN BERZAMAN.. PESTA KAAMATAN PERAYAAN "MAGAVAU" INI BIASANYA DIADAKAN SELEPAS SELESAI MENUAI PADI. PESTA KAAMATAN YANG KITA RAYAKAN DEWASA INI TELAJH DILULUSKAN OLEH MAJLIS UNDANGAN KERAJAAN KOLONI SEBAGAI CUTI UMUM SEJAK TAHUN 1960 LAGI. BELIAU YANG BERTANGGUNGJAWAB UNTUK MENGUSULKAN AGAR PESTA KAAMATAN INI DIISYTIHARKAN SEBAGAI CUTI UMUM IALAH ALLAHYARAHAM YAB TUN HAJI MOHAMAD FUAD STEPHENS, SMN, PSM. SPDK, PNBS, BEKAS KETUA MENTERI SABAH YANG PERTAMA.
SEKIAN TERIMA KASIH Pensyarah: Encik Abdul Rahman