ลักษณะคำประพันธ์ของกาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวาน

รปู แบบการประพันธ์

แตง่ เป็นกาพย์เห่ เกริน่ ดว้ ยโคลงสี่สภุ าพ ๑ บท
ก่อนจะตามด้วยกาพย์ยานี ๑๑
ท่มี ีเน้อื หาสอดคล้องกับโคลงบทนา

แผนผังโคลงส่สี ภุ าพ

ตัวอยา่ งโคลงส่ีสุภาพ

เสียงลอื เสยี งเล่าอา้ ง อันใด พี่เอย
เสยี งย่อมยอยศใคร ทัว่ หล้า
สองเขอื พีห่ ลบั ใหล ลมื ต่นื ฤๅพี่
สองพค่ี ิดเองอา้ อยา่ ได้ถามเผือ

ฉันทลักษณโ์ คลงสี่สุภาพ

บทหน่ึงมี ๔ บาท บาทหน่ึงมี ๒ วรรค (คือวรรคหน้ากบั วรรคหลงั )
วรรคหน้าของทกุ บาทมี ๕ คา
วรรคหลงั ของบาทท่ี ๑, ๒ และ ๓ มวี รรคละ ๒ คา
สว่ นบาทที่ ๔ มี ๔ คา
รวมโคลงสี่สุภาพ ๓๐ คา
และบาทท่ี ๑ และ ๓ อาจมีคาสรอ้ ยอยู่ท้ายบาทไดอ้ กี ๒ คา

โคลงส่ีสุภาพ

บทหน่ึงมีบังคับ
คาเอก ๗ แหง่
คาโท ๔ แห่ง

คาเอก คือ คาทมี่ รี ูปวรรณยกุ ตเ์ อก เชน่ แม่ ป่า ค่า

แต่คาเอกสามารถใช้คาตายแทนได้ เช่น มาก เหตุ นก

โคลงส่ีสภุ าพ

เปน็ คาที่ผสมด้วยสระเสียงส้ันในแม่ ก กา เช่น จะ ปะ ทุ
หรือ เปน็ คาท่มี ตี วั สะกดในแม่ กก กบ กด เช่น นัด พบ นก

คาโท
คือ คาทม่ี รี ูปวรรณยุกตโ์ ท เชน่ ปา้ นอ้ ง แท้ เปน็ ตน้

แผนผงั กาพยย์ านี ๑๑

ตัวอย่างกาพยย์ านี ๑๑

เสยี งลอื เสียงเลา่ อ้าง อันใด พเ่ี อย
เสียงยอ่ มยอยศใคร ท่วั หล้า
สองเขือพี่หลับใหล ลมื ต่นื ฤๅพ่ี
สองพ่ีคิดเองอ้า อยา่ ไดถ้ ามเผือ

กาพยย์ านี ๑๑

กาพยย์ านี ๑๑ เป็นคาประพนั ธ์ประเภทกาพยช์ นดิ หน่ึง

๑ บท มี ๒ บาท
๑ บาท มี ๒ วรรค
วรรคหนา้ มี ๕ คา วรรคหลงั มี ๖ คา
รวมเป็น ๑๑ คา จงึ เรียกวา่ กาพยย์ านี ๑๑

กาพย์ยานี ๑๑

พยางคส์ ุดทา้ ยของวรรคที่ ๑ สมั ผัสกับพยางค์ท่ี ๓ ของวรรคที่ ๒
พยางคส์ ดุ ทา้ ยของวรรคที่ ๒ สัมผสั กับพยางคส์ ดุ ทา้ ยของวรรคที่ ๓
พยางค์สุดทา้ ยของวรรคท่ี ๓ อาจสมั ผสั กบั พยางค์ท่ี ๑, ๒ หรือ ๓ ของวรรคท่ี ๔
พยางคส์ ดุ ทา้ ยของวรรคที่ ๔ สมั ผสั กบั พยางคส์ ุดท้ายของวรรคที่ ๒ ของบทตอ่ ไป