ลักษณะคำประพันธ์ของกาพย์เรื่องพระไชยสุริยา

ลกั ษณะคำประพนั ธ์ของกำพยเ์ รื่องพระไชยสุรยิ ำ

ลักษณะคำประพนั ธ์ของกำพย์เรอ่ื งพระไชยสุรยิ ำ

กำพย์เรือ่ งพระไชยสุรยิ ำ แตง่ ดว้ ยคำประพันธป์ ระเภทกำพย์ ไดแ้ ก่

กำพยย์ ำนี ๑๑
กำพย์ฉบัง ๑๖
และ กำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘

แผนผงั กำพยย์ ำนี ๑๑

กำพยย์ ำนี ๑๑

คณะ กำพย์ยำนี ๑๑ มีดังนี้
๑. บทหนึ่งมี ๒ บำท
บำทท่ี ๑ เรียกว่ำ บำทเอก บำทท่ี ๒ เรยี กว่ำ บำทโท
๒. บำทหนึง่ มี ๒ วรรค หนึง่ บทมี ๔ วรรค
วรรค ๑ เรียกวำ่ วรรคสดับ วรรค ๒ เรียกว่ำ วรรครบั
วรรค ๓ เรยี กว่ำ วรรครอง วรรค ๔ เรยี กวำ่ วรรคสง่

กำพยย์ ำนี ๑๑

พยำงค์
พยำงค์หรือคำ วรรคแรกมี ๕ คำ วรรคหลังมี ๖ คำ รวมเปน็ ๑๑ คำ

จงึ เรียกวำ่ " กำพย์ยำนี ๑๑” ทง้ั บำทเอกและบำทโทมีจำนวนคำเหมือนกัน
สมั ผัส

๑. คำสดุ ท้ำยของวรรคท่ี ๑ สมั ผสั กับคำที่ ๑ , ๒ และคำท่ี ๓ ของวรรคท่ี ๒
๒. คำสุดทำ้ ยของวรรคที่ ๒ สมั ผสั กบั คำสดุ ท้ำยของวรรคท่ี ๓
๓. คำสดุ ท้ำยของวรรคที่ ๔ สัมผัสกับคำสดุ ท้ำยของวรรคที่ ๒ ของบทต่อไป
(สัมผัสระหว่ำงบท)

กำพยย์ ำนี ๑๑

กำรอำ่ นกำพยย์ ำนี ๑๑
จะตอ้ งแบ่งจงั หวะกำรอำ่ นคำในแตล่ ะวรรคดงั นี้ วรรคแรกมี ๕ คำ

วรรคหลังมี ๖ คำ
กำรอำ่ นจึงเวน้ เปน็ จังหวะตำมวรรค คือ วรรคหนำ้ เว้นจังหวะ ๒/๓ คำ

สว่ นวรรคหลงั เว้นจงั หวะ ๓/๓ คำ

แผนผงั กำพยฉ์ บบั ๑๖

กำพย์ฉบบั ๑๖

บทหนึง่ มี ๓ วรรค คือ
- วรรคแรก (วรรคสดบั ) มี ๖ คำ
- วรรคทีส่ อง (วรรครบั ) มี ๔ คำ
- วรรคที่ ๓ (วรรคสง่ ) มี ๖ คำ
รวมท้งั หมด ๑๖ คำ จึงเรียกฉบัง ๑๖

กำพยฉ์ บบั ๑๖

สัมผัส
- สัมผสั นอก หรอื สัมผัสระหว่ำงวรรค เปน็ สมั ผสั บังคบั คือ

คำสุดทำ้ ยของวรรคแรก(วรรคสดบั ) สัมผัสกับคำสดุ ทำ้ ยของวรรคสอง (วรรครับ)
- สมั ผัสระหวำ่ งบท คือ คำสดุ ทำ้ ยของวรรคสำม (วรรคส่ง) สัมผัสกบั

คำสดุ ทำ้ ยของวรรคหนึง่ (วรรคสดับ) ของบทต่อไป

กำพยฉ์ บบั ๑๖

กำรอ่ำนกำพยฉ์ บัง ๑๖
กำรอำ่ นกำพย์ฉบงั จะเวน้ จังหวะกำรอ่ำนทกุ ๆ ๒ คำ ดงั นี้

●●/●●/●● ●●/●●
●●/●●/●●

แผนผงั กำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘

กำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘

บทหนึ่ง
มี ๗ วรรคขึ้นตน้ ดว้ ยวรรครบั ตอ่ ด้วยวรรครอง และวรรคส่ง แลว้ ขึน้ ต้น

ดว้ ยวรรคสดบั รบั รอง ส่ง ตำมลำดับ
รวม ๗ วรรค เปน็ ๑ บท แต่ละวรรคมี ๔ คำ ๑ บทมี ๗ วรรค

รวม ๒๘ คำ จงึ เรยี กวำ่ กำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘

กำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘

สัมผสั ของกำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘

สมั ผัสนอก หรอื สมั ผสั ระหวำ่ งวรรค อนั เป็นสมั ผสั บงั คับ มีดังนี้
- คำสดุ ท้ำยของวรรคตน้ (วรรครับ) สัมผสั กบั คำสดุ ท้ำยของวรรคถดั ไป คอื วรรครอง
- คำสดุ ทำ้ ยของวรรคที่สำมคอื วรรคส่งสมั ผสั กบั คำสดุ ท้ำยของวรรคที่ห้ำ (วรรครับ)
- คำสดุ ท้ำยของวรรคทสี่ ี่ (วรรคสดบั ) สมั ผัสกบั คำทีห่ นึง่ หรือสองของวรรคทหี่ ้ำ (วรรครับ)
- และคำสดุ ทำ้ ยของวรรคที่ห้ำ (วรรครับ) ส่งสมั ผัสกับคำสุดทำ้ ยของวรรคที่หก (วรรครอง)

กำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘

สมั ผัสของกำพยส์ ุรำงคนำงค์ ๒๘

สัมผสั ระหวำ่ งบท ของกำพยส์ ุรำงคนำงค์ คอื
- คำสดุ ทำ้ ยของวรรคท่ี ๗ (วรรคส่ง) เป็นคำส่งสมั ผัสบงั คับใหบ้ ทตอ่ ไป

ต้องรบั สมั ผัสทค่ี ำสุดท้ำยของวรรคท่ี ๓ (วรรคส่ง)

กำพย์สุรำงคนำงค์ ๒๘

ขอ้ สงั เกตกำพย์สรุ ำงคนำงค์ ๒๘

กำพย์สรุ ำงคนำงค์ไมเ่ ครง่ สัมผสั ใน จะมหี รือไม่มกี ็ได้ ขอเพียงใชค้ ำทอี่ ่ำน
แลว้ รำบรื่นตำมช่วงจังหวะของแต่ละวรรคนนั้ ๆ เทำ่ นั้น ส่วนสมั ผัสนอกระหว่ำง
วรรคท่ีสองกับท่ีสำมและวรรคทหี่ กกบั วรรคที่เจด็ จะมีหรอื ไม่มีก็ไดไ้ มบ่ ังคับเช่นกนั