วิเคราะห์คุณค่าของนิราศภูเขาทอง

วเิ คราะห์คุณค่านริ าศภูเขาทอง

คุณค่าดา้ นวรรณศลิ ป์

การใชเ้ สยี งของถอ้ ยคา ทาใหเ้ กิดภาพทีช่ ัดเจน ดังเชน่ ตอนที่สุนทรภู่เดินทางมาถงึ

บรเิ วณวดั เขมาภริ ตารามเรือเกดิ ติดนา้ วน สุนทรภู่ไดบ้ รรยายด้วยถ้อยคาท่ีทาให้เกดิ ภาพชัดเจนว่า

ดนู ้าว่งิ กล้งิ เชี่ยวเปน็ เกลยี วกลอก กลบั กระฉอกฉาดฉัดฉวดั เฉวียน
บ้างพลงุ่ พลุง่ วุ้งวงเหมอื นกงเกวยี น ดเู วยี นเวยี นควา้ งคว้างเปน็ หว่างวน
ทง้ั หวั ท้ายกรายแจวกระชากจ้วง ครรไลล่วงเลยทางมากลางหน
โอ้เรอื พ้นวนมาในสาชล ใจยังวนหวังสวาทไม่คลาดคลา

คณุ ค่าดา้ นวรรณศิลป์

การเล่นสัมผัสสระและสัมผสั อักษรเพอื่ ให้เกิดความไพเราะในการอา่ น

พระสรุ ยิ งลงลบั พยับฝน ดูมวั มนมืดมิดทกุ ทศิ า
ถึงทางลัดตดั ทางมากลางนา ท้ังแฝกคาแขมกกขนึ้ รกเรีย้ ว
เป็นเงาง้านา้ เจิ่งดเู ว้ิงวา้ ง ท้ังกว้างขวางขวญั หายไม่วายเหลยี ว
เหน็ ดุ่มดุม่ หนมุ่ สาวเสยี งกราวเกรียว ล้วนเรือเพรียวพรอ้ มหนา้ พวกปลาเลย
เขาถ่อคลองว่องไวไปเป็นยดื เรือเราฝืดเฝือมานิจจาเอ๋ย
ต้องถอ่ ค้าร่าไปล้วนไมเ่ คย ประเดย๋ี วเสยสวบตรงเขา้ พงรก

คณุ ค่าด้านวรรณศลิ ป์

การเลน่ สัมผสั สระและสมั ผสั อกั ษรเพ่อื ใหเ้ กดิ ความไพเราะในการอา่ น

กลับถอยหลงั รัง้ รอเฝ้าถ่อถอน เรือขยอ้ นโยกโยนกระโถนหก
เงยี บสงัดสัตว์ป่าคณานก น้าคา้ งตกพรา่ งพรายพระพายพดั
ไม่เห็นคลองต้องคา้ งอยูก่ ลางทุ่ง พอหยุดยงุ ฉู่ชุมมารุมกัด
เป็นกลุม่ กลมุ่ กลมุ้ กายเหมือนทรายซดั ตอ้ งนงั่ ปัดแปะไปมิได้นอน

คุณค่าดา้ นวรรณศลิ ป์

การใช้ภาพพจน์ “อุปมา”

เคยหมอบใกล้ไดก้ ลน่ิ สุคนธต์ รลบ ละอองอบรสรืน่ ช่ืนนาสา

สน้ิ แผน่ ดินสนิ้ รสสคุ นธา วาสนาเราก็สน้ิ เหมอื นกล่นิ สคุ นธ์

สนุ ทรภู่เคยรบั ราชการใกลช้ ิดเบอื้ งพระยคุ ลบาท ของพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หล้านภาลยั
แบบใกลช้ ิดมาก จนไดก้ ลิน่ หอมจากพระวรกาย แตเ่ มอื่ สิน้ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั แลว้
วาสนาของสุนทรภหู่ มดลงไปด้วย เหมอื นกับกลนิ่ หอมจากพระวรกายทสี่ ุนทรภู่เคยรับรูน้ น่ั เอง

คณุ คา่ ด้านวรรณศลิ ป์

การใชภ้ าพพจน์ “อติพจน์”

การกลา่ วเกนิ ความเป็นจริง ดังคาทส่ี นุ ทรภอู่ ธษิ ฐานขอว่า ใหต้ นเองนนั้ อายยุ ืนหม่นื ปีเท่าเสาหนิ

ขอเดชะพระพุทธคณุ ช่วย แม้นมอดมว้ ยกลบั ชาตวิ าสนา
อายยุ ืนหมน่ื เทา่ เสาศิลา อย่คู ู่ฟา้ ดนิ ไดด้ งั ใจปอง

คณุ คา่ ดา้ นวรรณศิลป์

รสในวรรณคดี “สลั ลาปงั คพสิ ยั ” (บทโศก)

สนุ ทรภไู่ ดใ้ ช้คาราพันใหค้ วามร้สู กึ สะเทือนใจ ดงั เนอ้ื ความตอนท่รี าพงึ ถึงวดั ราชบรู ณะ
ด้วยความอาลยั อาวรณ์ ว่า

โออ้ าวาสราชบรุ ณะพระวหิ าร แต่นี้นานนบั ทิวาจะมาเหน็

เหลือราลกึ นึกหนา้ นา้ ตากระเดน็ เพราะขกุ เขญ็ คนพาลมารานทาง

จะยกหยบิ ธิบดเี ปน็ ทีต่ ัง้ ก็ใชถ้ งั แทนสดั เหน็ ขดั ขวาง
จงึ อาลาอาวาสนริ าศร้าง มาอ้างวา้ งวิญญาณในสาคร

คุณคา่ ด้านวรรณศิลป์

สุนทรภตู่ อ้ งออกจากวดั ราชบูรณะเพราะว่าถกู พระสงฆ์ในวดั รมุ กลัน่ แกลง้ จะอาศัยพึง่ พาเจา้ อาวาส
กไ็ ม่ให้ความยุติธรรม สุนทรภู่เกิดความร้สู ึกปลงสังเวชในความทุกข์ยากสูญสิ้นทกุ สงิ่ ทกุ อย่างแม้กระทั่งท่ีอยู่
อาศัย เม่ือมาถงึ บางธรณี สุนทรภถู่ ึงราพึงราพันออกมาเป็นความรสู้ กึ ทช่ี อกชา้ ถาม วา่

มาถึงบางธรณีทวโี ศก ยามวโิ ยคยากใจใหส้ ะอ้นื
โอส้ ธุ าหนาแนน่ เป็นแผน่ พื้น ถึงส่ีหมืน่ สองแสนท้ังแดนไตร
เม่ือเคราะห์ร้ายกายเราก็เท่านี้ ไม่มที ่ีพสุธาจะอาศัย
ล้วนหนามเหนบ็ เจบ็ แสบคับแคบใจ เหมอื นนกไร้รงั เรอ่ ยเู่ อกา

คุณคา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์

พรรณนาโวหาร

ทาให้ผอู้ ่านเกดิ ความเขา้ ใจและจิตนการภาพทช่ี ดั เจน ดงั เชน่ ในบทท่ี
พรรณนาธรรมชาติ และความงดงามต่าง ๆ ในยามค่าคืน

จนเดอื นเดน่ เหน็ นกกระจับจอก
ระดะดอกบัวเผอ่ื นเมื่อเดอื นหงาย

คุณค่าด้านวรรณศิลป์

พรรณนาโวหาร

ครน้ั เมอ่ื กล่าวถงึ ธรรมชาตใิ นยามเช้า สนุ ทรภ่ไู ด้พรรณนาให้เหน็ ภาพของทอ้ งน้าและพรรณไม้ทีส่ วยงาม วา่

จนแจ่มแจง้ แสงตะวันเหน็ พรรณผกั ดูนา่ รักบรรจงส่งเกสร

เหล่าบัวเผื่อนแลสลา้ งรมิ ทางจร กา้ มกงุ้ ซ้อนเสยี ดสาหร่ายใตค้ งคา
สายตงิ่ แกมแซมสลับต้นตับเต่า เป็นเหล่าเหลา่ แลรายทงั้ ซ้ายขวา
กระจบั จอกดอกบวั บานผกา ดาษดาดขู าวดั่งดาวพราย

คุณคา่ ดา้ นสงั คมและวฒั นธรรม

ชวี ิตความเปน็ อยขู่ องชาวบา้ นในสมัยกอ่ น

เม่ือผ่านบา้ นมอญกก็ ลา่ วถึงการแต่งกายของสาวชาวมอญว่า เกล้าผมมวย ถอนไรจุก และแตง่ หนา้ ทาผม
อยา่ งชาวไทย โดยการจับเขม่าผสมกับน้ามันหอม แลว้ นามาทาเปน็ น้ามนั แตง่ ผม ดังความวา่

ถงึ เกรด็ ย่านบ้านมอญแต่ก่อนเกา่ ผ้หู ญงิ เกลา้ มวยงามตามภาษา
เดย๋ี วน้มี อญถอนไรจกุ เหมือนตุ๊กตา ท้ังผัดหน้าจบั เขม่าเหมือนชาวไทย

คณุ ค่าด้านสงั คมและวฒั นธรรม

เขา้ ใจธรรมชาตขิ องมนษุ ย์ “ที่ใดมีรกั ท่ีนั้นมที ุกข”์

ไม่เมาเหล้าแลว้ แต่เรายงั เมารัก สุดจะหกั ห้ามจติ คดิ ไฉน

ถงึ เมาเหลา้ เชา้ สายก็หายไป แต่เมาใจน้ปี ระจาทุกคา่ คนื

คุณค่าด้านสงั คมและวัฒนธรรม

สะท้อนวถิ ชี ีวติ และวัฒนธรรม

การติดตอ่ ค้าขาย เป็นการบรรยายสภาพบา้ นเมอื งและวิถชี วี ิตผ้คู น ตลอดจน
บรรยากาศของสถานท่ี เช่น ภาพการค้าขายท่ดี าเนินไปอยา่ งคึกคัก
ชมุ ชนชาวตา่ งชาติ เปน็ การต้ังบา้ นเรือนของชาวตา่ งชาตทิ มี่ ีมานานแล้ว
มคี ติความเช่ือท่ีมีการผสมผสานกบั วฒั นธรรมและวถิ ีการดาเนนิ ชวี ิต
ของสังคมไทย

คณุ คา่ ด้านสังคมและวฒั นธรรม

สะทอ้ นวิถชี ีวิตและวฒั นธรรม

การละเล่นและงานมหรสพ เชน่ งานฉลองผ้าป่าท่วี ัดพระเมรุ การร้องเพลงเกีย้ วกันระหว่าง
หนุ่มสาวชาวบา้ น

ตานานสถานท่ี

เนอ้ื หาเปน็ การพรรณนาการเดินทาง จงึ มกี ารบอกเล่าเรอื่ งราวความเป็นมา
ของสถานที่ เชน่ วดั ประโคนปัก ทม่ี ีการปักเสาประโคนเพ่ือปนั เขตแดน

นิราศภเู ขาทอง

นิราศภูเขาทองมีลักษณะการแต่งแบบกลอนนิราศ จึงได้ปรุงเรื่องขึ้น
ตามขนบนิราศ คือ กล่าวถึงการเดินทางและราพึงถึงนางอันเป็นที่รัก
แต่มิได้มีการจากหญิงคนรักจริง เพียงแต่สมมติขึ้น ตามนิสัยกาพย์กลอน
แต่ก่อนมา นอกจากนี้นิราศภูเขาทองยังเปี่ยมด้วยคุณค่าทั้งด้านเนื้อหาและ
วรรณศิลปจ์ ึงควรคา่ แก่การอ่านเป็นอยา่ งย่ิง