วิเคราะห์เนื้อหาสุภาษิตพระร่วง

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

ระบือระบลิ อย่าฟงั คา อยา่ ฟังคาเลา่ ลือ เพราะขา่ วลืออาจเปน็ ข่าวท่ไี ม่เปน็ ความจรงิ

การจะทาอยา่ ดว่ นได้ ทางานอะไรอยา่ ใจร้อน หวังไดผ้ ลเรว็ งานบางอยา่ งต้อง
ใชค้ วามประณตี พอสมควร จึงจะได้ผลงานทีด่ ีตามความ
ต้องการ

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

อย่าใช้คนบงั บด อยา่ ใชง้ านคนท่มี ีท่วงทีเป็นคนลึกลบั หรืออย่าใช้คนให้ชว่ ยปิด
ความลบั ให้ หรือจะใชส้ อยอะไรใครกต็ ้องชแี้ จงให้ละเอียดแจ่มแจ้ง

แทนคณุ ท่านเมือ่ ยาก ตอบแทนผมู้ ีพระคุณ เม่อื ทา่ นได้รับความยากลาบาก

เนื้อหา ใจความ

คาสอน หากคดิ ท่ีจะฝากของรกั ไว้กับใครก็ควรเชื่อม่ันวา่ เขา
จะดแู ลของของเราอยา่ งดี หรอื อาจหมายความอีกอย่าง
ฝากของรกั จงพอใจ หนึง่ ว่า ถ้าใครฝากของรกั ไวก้ บั เรา เราควรภาคภูมใิ จวา่
เขาไว้ใจเราเพราะเราเปน็ คนดี

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

เฝ้าท้าวไทอยา่ ทรนง เข้าเฝา้ พระมหากษัตริย์อย่าทาถือดี เพราะพระองค์เปน็ ผู้
มีอานาจ สามารถบันดาลคุณหรือโทษได้ดงั ใจ
ภกั ดีจงอย่าเกยี จ ดังน้ันเม่อื เข้าเฝ้าจึงควรแสดงกิรยิ านบนอบ ออ่ นนอ้ ม

หากภกั ดตี ่อพระมหากษัตริย์ ให้ขยนั หมั่นเพยี รทา
ราชการทม่ี อบหมายตามกาลังและสตปิ ญั ญา

เน้ือหา ใจความ

คาสอน เจ้านายโกรธอย่าโกรธตอบ

เจ้าเคยี ดอยา่ เคยี ดตอบ จงนบนอบพระมหากษัตรยิ ด์ ้วยใจจริง
นบนอบใจใสสุทธิ์
อยา่ ขดุ คนด้วยปาก อย่าทาร้ายผ้อู ืน่ ด้วยวาจา เช่น พูดใหเ้ ขาเดอื ดร้อน
หรอื เจ็บชา้ น้าใจ

เนอ้ื หา ใจความ

คาสอน อยา่ มองคนด้วยสายตาที่ดหู มิ่น ถากถาง เยาะเย้ย หรือ
มองด้วยสายตาที่ไมเ่ ป็นมิตร
อยา่ ถากคนด้วยตา
อยา่ ทาผิดหรือเข้าใจผิดเพราะเชื่อคาพูดของผูอ้ นื่
อยา่ พาผิดด้วยหู
อย่าเลียนครเู ตอื นด่า ครตู ักตอื นว่ากลา่ ว อย่าลอ้ เลียนครู

เน้ือหา ใจความ

คาสอน อยา่ หัดพดู โกหก

อย่ารกิ ล่าวคาคด อยา่ เชอื่ ถอื หรือไวว้ างใจคนทเี่ คยทรยศ คดิ รา้ ยตอ่ ผู้
คนทรยศอยา่ เชือ่ มีพระคณุ หรอื เคยหักหลงั เพ่ือนมาแล้ว

อยา่ เผอื่ แผค่ วามผดิ อยา่ โยนความผิดใหก้ ับคนอืน่ เม่อื ทาผิดแล้วควรยอม
รับผิด

เนอื้ หา

คาสอน ใจความ

อยา่ ผูกมติ รคนจร อยา่ คบกับคนท่เี ร่รอ่ น ไมม่ ที ี่อยู่เปน็ หลกั แหล่ง เพราะคน
ประเภทน้ี อาจเป็นคนรา้ ยทหี่ นีความผิดมาก็ได้
ท่านสอนอย่าสอนตอบ
เมอื่ ผใู้ หญ่สอนสั่งกค็ วรฟังด้วยความเคารพ
ความชอบจาใสใ่ จ อยา่ ทาอวดดสี งั่ สอนทา่ นเปน็ การตอบแทน

สง่ิ ท่ีดี ส่งิ ทถ่ี กู ควรจดจาใส่ใจไว้เพ่อื จะได้นาไปปฏบิ ตั ิ
ให้เกดิ ผลดงี าม

เน้อื หา ใจความ

คาสอน จะไปไหนมาไหนตอ้ งระมดั ระวงั ตวั อย่าประมาท
เพราะสถานที่นัน้ ๆ อาจไม่ปลอดภยั
ระวังระไวท่ไี ปมา
ควรทาดีตอบแทนความดีของมิตรทั้งหลาย
เมตตาตอบต่อมติ ร
คิดใหร้ อบคอบกอ่ นพดู เสมอ
คดิ แล้วจึง่ เจรจา

เนือ้ หา ใจความ

คาสอน อย่าตเิ ตยี นผ้อู น่ื ลับหลงั

อยา่ นินทาผูอ้ ืน่ เมอื่ มีคนยกยอ่ ง อยา่ หลงลืมตัว ดอี กดีใจหลงเชื่อ
อยา่ ตื่นยกยอตน ไปตามคายอ

คนจนอยา่ ดูถกู อย่าดถู กู คนจน

เนื้อหา ใจความ

คาสอน ใหส้ ร้างไมตรี เป็นมิตรกบั คนท่วั ไป
จงเคารพและนบั ถอื ตระกูลของตน
ปลูกไมตรีทั่วชน
ตระกลู ตนจงคานบั อยา่ คอยจบั ผิดคาพดู ของคนอนื่
อย่าจบั ล้นิ แกค่ น

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

ทา่ นรกั ตนจงรักตอบ ใครรกั ใหร้ ักตอบ

ท่านนอบตนจงนอบแทน ใครแสดงกิรยิ าออ่ นน้อม เคารพนบนอบ
ก็ควรแสดง กริ ยิ าออ่ นนอ้ มต่อเขา

ความแหนใหป้ ระหยดั เร่อื งราวทส่ี าคัญหรอื เปน็ ความลับตอ้ งระมดั ระวังใหด้ ี
อยา่ พลง้ั เผลอพูดใหค้ นอ่ืนรู้

เนอื้ หา ใจความ

คาสอน เผ่ากษัตริย์ คือ เชอ้ื สายของกษัตรยิ ์ ได้แก่ พระราชโอรส
พระราชธดิ า พระบรมวงศานุวงศ์ แม้จะยังทรงพระเยาว์
เผ่ากษตั ริย์ เพลงิ งู แตก่ ท็ รงอานาจล้นพ้น เพลงิ แมจ้ ะเล็กน้อยเท่าเปลวเทียน
อยา่ ดูถกู วา่ น้อย แต่ก็อาจลุกลามกลายเปน็ ไฟกองใหญ่เผาผลาญสรรพสง่ิ ให้
มอดไหมไ้ ด้ งู แมจ้ ะเปน็ งูตวั เล็กๆ กอ็ าจมีพษิ รา้ ยแรง
ถ้าถกู กดั อาจถึงตายได้

เนือ้ หา ใจความ

คาสอน เป็นเพียงหง่ิ ห้อย อย่าไปแขง่ แสงสวา่ งกบั กองไฟ

หิ่งห้อยอยา่ แขง่ ไฟ อย่าคิดประทุษร้ายตอ่ พระเจา้ แผ่นดิน
อยา่ ปองภัยตอ่ ทา้ ว
อย่าแขง็ นัก เพราะจะเปน็ อนั ตรายต่อตวั เอง
อยา่ มกั ห้าวพลันแตก

เนือ้ หา ใจความ

คาสอน อย่าขนั อาสาเข้าไปช่วยหรือยุ่งเก่ียวในเร่อื งทีไ่ ม่ใช่
กิจธุระของตน เพราะจะกลายเป็นปญั หาใหญข่ องตัวเอง/
อย่าเข้าแบกงาชา้ ง ไมค่ วรวางอานาจกบั ขนุ นาง เพราะจะทาให้ตนเองเดือดรอ้ นได้
อยา่ ออกก้างขุนนาง
เวลารา่ รวยมเี กียรติยศชื่อเสยี ง กพ็ อใจให้ความช่วยหลอื
ปางมชี อบท่านช่วย แต่เวลาอับจนหรือไม่เปน็ ประโยชน์ตอ่ ใครๆ กพ็ ากนั รังเกยี จ
ปางปว่ ยทา่ นชิงชัง
ผจิ ะบังบังจงลบั ถ้าจะบังต้องบงั ใหพ้ น้ ตา ไม่ใหใ้ ครเหน็

เน้อื หา ใจความ

คาสอน ถ้าจะจับต้องจับใหม้ ่นั คง อย่าให้หลดุ มือไปได้

ผิจะจบั จับจงม่นั ถ้าจะบีบต้องบีบใหต้ าย อยา่ ใหร้ อดไปได้

ผจิ ะคัน้ คนั้ จงตาย ถา้ ตงั้ ใจอะไรไว้ ตอ้ งต้ังใจจริง ไมเ่ ปล่ียนแปลงหรือ
ผิจะหมายหมายจงแท้ ลม้ เลกิ งา่ ยๆ

เนอ้ื หา ใจความ

คาสอน ถา้ จะแก้ไขเร่ืองอะไรหรอื ปัญหาอะไร ต้องแกใ้ หก้ ระจ่างชดั เจน

ผจิ ะแกแ้ ก้จงกระจ่าง อยา่ รกั คนไกลหรือคนท่อี ยูห่ า่ งมากกว่าคนทีใ่ กลช้ ิด

อยา่ รกั หา่ งกวา่ ชดิ ให้คิดถงึ การณ์ขา้ งหนา้ เอาไว้ให้มาก อย่าคิดเพียง
ดิดขา้ งหนา้ อยา่ เบา แคเ่ ฉพาะหนา้

เนอื้ หา คาสอน

คาสอน เม่ือเข้าศกึ ระวังตน
อยา่ ถอื เอาต้นื กว่าลกึ
ใจความ
ใจความ
เมอ่ื เข้าส่ศู กึ สงครามตอ้ งระวงั ตวั
หากจะเรียนรูอ้ ะไรหรอื คดิ อะไร เพราะในยามศึกสงคราม มอี ันตรายอยู่
ควรรู้ให้ลึก คดิ ให้ลึก อย่ารู้
รอบด้าน จะไวว้ างใจอะไรไม่ได้
หรือคดิ เพียงผวิ เผิน

เนอื้ หา คาสอน
จงยิง่ ผู้ผมู้ ศี ักด์ิ
คาสอน
เปน็ คนเรียนความรู้ ใจความ
จงดูอยา่ งหรอื เอาอย่างคนท่ี
ใจความ
ไดด้ มี ยี ศศักดิ์
เกิดมาป็นคนควรศึกษา
หาความรู้ใสต่ วั จะได้ฉลาดรู้

เท่าทันคน

เนอ้ื หา คาสอน

คาสอน อยา่ ตงี ูให้แกก่ า
อยา่ มักงา่ ยมดิ ี
ใจความ
ใจความ
อย่าเสี่ยงและเสียเวลาทาสง่ิ ทไ่ี ร้ประโยชน์
อย่าทาอะไรแบบมกั งา่ ย หรอื ไมค่ วรทาประโยชนใ์ หค้ นหนึง่
หรอื ไม่ถถี่ ้วน เพราะการมกั ง่าย แตไ่ ปสร้างความเดือดร้อน
ใหอ้ กี คนหนึง่
ผลท่ีออกมากจ็ ะเสยี หาย

เนอื้ หา คาสอน

คาสอน ใจอยา่ เบาจงหนกั
อยา่ ตปี ลาหนา้ ไซ ใจความ

ใจความ อยา่ เป็นคนใจเบา ควรเปน็ คนท่ี
ใจคอหนักแนน่ มีเหตุผล
อย่าขัดขวางการทางานของคนอื่น
เพราะอาจทาใหง้ าน
ของเขาเสยี หาย

เนื้อหา คาสอน

คาสอน ขา้ เก่าร้ายอดเอา
อยา่ ตีสนุ ขั หา้ มเห่า
ใจความ
ใจความ
คนรับใช้เกา่ แก่ อยู่ดว้ ยกนั มานาน
ไมค่ วรไปขดั ขวางหรอื หา้ มปราม ถ้าเขาทาความผิด ทาใหไ้ ม่พอใจ
ผู้กาลังปฏิบัติหนา้ ที่ของเขาอยู่ ควรอดใจไว้ ไมค่ วรด่าว่าหรือลงโทษ
เพราะอาจทาให้เขาหมดกาลงั ใจใน
อย่างรุนแรง
การปฏิบตั ิหน้าที่น้นั

เน้อื หา ใจความ
ควรรกั ส่ิงทีเ่ ปน็ ประโยชน์
คาสอน มากกว่าสิ่งที่ไรป้ ระโยชน์

อย่ารกั เหากว่าผม หรอื มีประโยชน์น้อย
อยา่ รักลมกว่าน้า
อย่ารกั ถ้ากวา่ เรือน เพจภาษาไทยไมจ่ ๊ักเดยี ม
อยา่ รักเดอื นกว่าตะวนั

เน้อื หา ใจความ

คาสอน ทั้งหมดที่กล่าวมานีผ้ ู้ที่เป็น
ปราชญ์ควรสดบั รับฟัง
สบสงิ่ สรรพโอวาท และนาไปปฏิบตั ิ
ผเู้ ปน็ ปราชญพ์ งึ สดับ
ตรับตรติ รองปฏิบัติ

การลาดบั เรื่อง

ปดิ ท้ายดว้ ยการโคลงสองสุภาพ

“ โดยอรรถอนั ถ่องถ้วน แถลงเลศเหตเุ ลอื กลว้ น
เลศิ อา้ งทางธรรม แลนา “

เนือ้ ความการแสดงอาการเปน็ ชน้ั เชงิ ให้รใู้ นที มคี วามเปน็ เลิศในทางธรรม

ครวู รางคณา จนั ทรม์ ณี (ครบู )ี