ลักษณะคำประพันธ์ของโคลงโลกนิติ

ลกั ษณะคำประพันธ์
ของโคลงโลกนติ ิ

สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเดชาดศิ ร

ระดับช้นั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๑

ลักษณะคำประพันธ์

โคลงโลกนิติ แต่งด้วย
คำประพันธ์ประเภทโคลงส่ีสุภาพ
และมบี างบทเป็นโคลงกระทู้

ลกั ษณะคำประพนั ธ์

โคลงส่ีสุภาพแม่บท จากเร่อื งลลิ ติ พระลอ

คำสร้อย

เสยี งลอื เสยี งเล่าอา้ ง อันใด พ่เี อย

เสยี งย่อมยอยศใคร ทว่ั หลา้ คำสร้อย

สองเขอื พี่หลบั ใหล ลืมตื่น ฤๅพี่

สองพ่ีคิดเองอา้ อยา่ ไดถ้ ามเผอื

ลกั ษณะคำประพนั ธ์

โคลงกระทู้ คือ โคลงส่ีสุภาพที่มีการต้ังข้อความหรือ

หวั ข้อ (กระท)ู้ วางไว้ข้างหนา้ ทงั้ ๔ บาท เชน่

เพือ่ นกินส้นิ ทรพั ยแ์ ล้ว แหนงหนี
หาง่ายหลายหมื่นมี มากได้
เพอ่ื นตายถ่ายแทนชี- วาอาตย์
หายากฝากผไี ข้ ยากแท้จักหา

ลกั ษณะคำประพันธ์

๑ บท มี ๔ บาท รวม ๓๐ คำ
๑ บาท มี ๒ วรรค คอื วรรคหนา้ และวรรคหลงั
มคี ำสรอ้ ยได้ ๒ แหง่ แห่งละ ๒ คำ
คือ ทา้ ยบาทที่ ๑ และบาทที่ ๓
บงั คับรูปวรรณยกุ ต์ เอก ๗ โท ๔ ตามแผนผัง

ลกั ษณะคำประพันธ์

คำเอก คอื คำท่มี ีรปู วรรณยุกต์เอก เชน่ แม่ ปาา คา่

แตค่ ำเอกสามารถใช้คำตายแทนได้ เช่น มาก เหตุ นก

คำตาย เปน็ คำที่ผสมดว้ ยสระเสียงสั้นในแม่ ก กา เชน่ จะ ปะ ทุ

หรอื เป็นคำที่มีตวั สะกดในแม่ กก กบ กด เชน่ นดั พบ นก

ลักษณะคำประพนั ธ์

คำโท คอื คำท่มี รี ูปวรรณยุกต์โท เชน่ ปา้ น้อง แท้ เปน็ ต้น

คำเอก คำโท ใชใ้ นการแต่งคำประพันธป์ ระเภท “โคลง” และ “ร่าย”
และถือวา่ เป็นข้อบงั คบั ของฉนั ทลักษณ์ทส่ี ำคญั มาก ถึงกบั ยอมให้เอาคำที่ไม่
เคยใชร้ ูปเอก รปู โท แปลงมาใช้ เอก และ โท ได้

เช่น เลน่ นำมาเขยี นใชเ้ ป็น เหลน้ ได้ เรยี กว่า “โทโทษ”
หา้ ม ข้อน นำมาเขียนเป็น ฮ่าม คอ่ น เรยี กวา่ “เอกโทษ”

ตวั อยา่ งคำประพนั ธ์

ครูชอบกนิ ไขต่ ้ม เหลือหลาย
ครใู ส่พริกมากมาย เผ็ดแท้
ครจู ึงเกบ็ ไปขาย เพอ่ื นต่อ
อรอ่ ยอย่างไม่แพ้ แมค่ ้าบ๊กิ ซี

โคลงโลกนิติ

ระดับชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๑