เรื่อง ศกุนตลา

ก ค าน า รายงานเล่มนีจดัทา ข้ึนเพื่อเป็นส่วนหน่ึงของวิชาภาษาไทย เพื่อใหไ้ดศ้ึกษาหาความรู้ในเรื่องราวของ เรื่องนางศกุนตลาผา่นแหล่งความรู้ต่างๆ จากเวบ็ ไซต์โดยรายงานเล่มน้ีมีเน้ือหาเกี่ยวกบันางศกุนตลารายงาน ฉบบัน้ีมีวตัถุประสงคเ์พื่อศึกษาความรู้ดา้นวรรณกรรม และเพื่อการน าไปปรับใช้ในชีวิตประจ าวันผู้จัดท า คาดหวงัอยา่งยงิ่วา่การจดัทา รายงานเล่มน้ีจะมีขอ้มูลที่เป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจเรื่องนางศกุนตลา คณะผจู้ดัทา ขออภยัณ ที่น้ีดว้ย หากในรายงานฉบบัน้ีมีขอ้ผิดพลาดประการใดและขอขอบคุณผชู้่วยศาต ราจารย์ที่มีส่วนช่วยให้โครงการประสบความส าเร็จ ได้ด้วยดี นางสาว กัลยา อ๊อดต่อกัน

ก ค าน า รายงานเล่มนีจดัทา ข้ึนเพื่อเป็นส่วนหน่ึงของวิชาภาษาไทย เพื่อใหไ้ดศ้ึกษาหาความรู้ในเรื่องราวของ เรื่องนางศกุนตลาผา่นแหล่งความรู้ต่างๆ จากเวบ็ ไซต์โดยรายงานเล่มน้ีมีเน้ือหาเกี่ยวกบันางศกุนตลารายงาน ฉบบัน้ีมีวตัถุประสงคเ์พื่อศึกษาความรู้ดา้นวรรณกรรม และเพื่อการน าไปปรับใช้ในชีวิตประจ าวันผู้จัดท า คาดหวงัอยา่งยงิ่วา่การจดัทา รายงานเล่มน้ีจะมีขอ้มูลที่เป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจเรื่องนางศกุนตลา คณะผจู้ดัทา ขออภยัณ ที่น้ีดว้ย หากในรายงานฉบบัน้ีมีขอ้ผิดพลาดประการใดและขอขอบคุณผชู้่วยศาต ราจารย์ที่มีส่วนช่วยให้โครงการประสบความส าเร็จ ได้ด้วยดี นางสาว กัลยา อ๊อดต่อกัน

ข สารบัญ เรื่อง หน้า ค าน า ก สารบัญ ข บทน า ผแู้ ต่ง 1 ประวตัิผแู้ ต่ง 1 ความเป็ นมา 2 นางศกุนตลา 5 เน้ือเรื่องโดยสังเขป 5 ลกัษณะการแต่ง 5 บทที่ 2 เน้ือเรื่อง 6 บทที่ 3 บทชมโฉม นางศกุนตลา 13 บทที่ 4 สรุป เรื่องราวความรักที่ 'เกือบ' นก 14 ความส าคัญของวรรณคดีเรื่อง ศกุนตลา 15 บรรณานุกรม 17

1 บทน า ผู้แต่ง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระราชนิพนธ์เป็ นบทละครร าเมื่อ พ.ศ.2455 โดยน า เน้ ือเรื่องมาจากวรรณคดีอินเดีย ซ่ึงกาลิทาสรัตนกวีของอินเดียเป็นผปู้ระพนัธ์ข้ึน พระองคท์รงมีกลวิธีการ ประพันธ์ที่มีบทพากษ์และบทเจรจาแทรกไว้ด้วย อันเป็ นรูปแบบใหม่ที่แตกต่างไปจากบทละครร าของไทยใน อดีต "ศกุนตลา" ...เป็ นเรื่องแทรกอยู่ในมหากาพย์มหาภารตะกล่าวถึงเรื่องราวความรักระหว่างศกุนตลาธิดา เล้ียงของฤษีกณัวะเป็นผมู้ีความงามบริสุทธ์ิผดุผอ่งกบัทา้วทุษยนัตก์ษตัริยผ์มู้ีคุณธรรม แต่ความรักของคนท้ งัสองตอ้งพบอุปสรรคเนื่องมาจากผลคา สาปของฤษีทุรวาสการดา เนินเรื่องมีความ สนุกสนานชวนใหต้ิดตาม ท้งัยงัมีโวหารที่ไพเราะงดงามช่วยเพิ่ มอรรถรสในการอ่านใหม้ีมากยงิ่ข้ึน

2 ประวัติผู้แต่ง พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาวชิราวุธฯ หรือ พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็ นพระมหากษัตริย์รัชกาล ที่6แห่งพระบรมราชจกัรีวงศ์ทรงมีพระราชอจัฉริยภาพหลายดา้น ท้ งด้านการเมืองการปกครอง การทหาร ั การศึกษา การสาธารณสุข การต่างประเทศ และที่ส าคัญที่สุดคือด้านวรรณกรรมและอักษรศาสตร์ พระองค์ได้ ทรงพระราชนิพนธ์บทร้อยแก้วและร้อยกรองไว้นับพันเรื่อง อาทิเช่น หัวใจนักรบ,เห็นแกลูก,มัทนะพาธาและ อื่นๆอีกมากมายอีกท้ งัพระองคย์งัทรงละครเองอีกหลายเรื่อง จนกระทงั่พ.ศ. 2524องคก์ารการศึกษาวิทยาศาสตร์และวฒันธรรมแห่งสหประชาชาติหรือ UNESCO ได้ยกย่องพระเกียรติคุณขององค์ว่าทรงเป็ นบุคคลส าคัญของโลก ผู้มีผลงานดีเด่นด้านวัฒนธรรม ในฐานะที่ทรงเป็ นนักปราชญ์ นักประพันธ์ กวี และนักแต่งบทละครไว้เป็ น จ านวนมาก ดว้ยความน่าสนใจที่ไดก้ล่าวไวข้า้งตน้ท้ งัหมด เวบ็ ไซดข์องเราจึงขอนา เสนอเรื่องราวของบทพระราช นิพนธ์และบทละครที่พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์เอง หากทุกท่านพร้อมแล้ว ขอเชิญเข้าสู่โลกแห่งการละครของพวกเราได้เลยค่ะ

3 ความเป็ นมา หากกล่าวถึงบทประพนัธ์“ศกุนตลา”คนไทยส่วนใหญ่คงจะรู้สึกคุน้หูกบัชื่อน้ีวา่เป็นบทประพนัธ์ใน พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้เจา้อยหู่วัแต่นอ้ยคนนกัจะทราบประวตัิที่ยาวนานของบทละครเรื่องน้ีแต่โดย แรกเริ่ม บทละครศกุนตลาแต่งข้ึนโดยกวีชาวอินเดีย นาม กาลิทาส ในระหวา่ง 1 ปีก่อนคริสตกาลถึงศตวรรษที่ 4 ดว้ยภาษาสันสกฤต มีเน้ือเรื่องที่กินใจและคา สอนที่น่าจดจา ในการดา รงชีวิต ละครเรื่องน้ีจึงเป็นที่นิยม ชื่น ชอบและถูกนา มาแสดงบ่อยคร้ัง หลงัจากน้นัอีกหน่ึงพนัเจ็ดร้อยปีบทละครเรื่องน้ีจึงถูกแปลมาเป็น ภาษาอังกฤษ และบทละครศกุนตลาในรูปแบบภาษาองักฤษก็ไดแ้พร่กระจายไปทวั่โลกในประเทศเยอรมนีกวี เอก เกอเธ่ (Goethe) น ามาดัดแปลงและแปลเป็ นภาษาเยอรมัน และนักประพันธ์ ฟรานซ์ ชูเบิร์ต เป็ นผู้แต่งดนตรี ประกอบการเล่าเรื่องในปี 1820 ส่วนในประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงแปลจาก ต้นฉบับภาษาอังกฤษและดัดแปลงเป็ นบทละครร้องภาษาไทยในช่วงปี พ.ศ. 2453 (1910) “ศกุนตลา” จึงเปรียบเสมือนตัวเชื่อมทางวัฒนธรรมที่รวมเอากวีเอกของโลกเข้าไว้ด้วยกัน และเพื่อ เทิดพระเกียรติและน้อมระลึกถึงพระอัจฉริยภาพทางวรรณกรรมและศิลปศาสตร์ ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎ เกล้าเจ้าอยู่หัวในฐานะหนึ่งในนักประพันธ์เอกของโลก

4 ศกุนตลา เรื่องราวของนางในวรรณคดีน้ีเริ่มจาก พระวิศวามิตรเกิดนึกอยากมีฤทธ์ิมากๆจึงสละราชสมบตัิออก บา เพญ็ตบะในป่าจนแก่กลา้ยงิ่ทา ใหเ้หล่าเทวดาพากนัเดือดร้อนไปทวั่พระอินทร์คิดแกไ้ขโดยให้นางฟ้าเมนกา ลงมาใชค้วามงามยวั่ยวน เพื่อทา ใหพ้ระฤาษีตนน้ีไม่มีกะจิตกะใจจะบา เพญ็เพียร ท้ งัสองจึงครองคู่กนัจนกระทงั่ มีธิดามาคนหน่ึง พอดีกบัตอนน้นัพระวิศวามิตรที่ผา่นพน้ระยะขา้วใหม่ปลามนัเกิดไดค้ิด จึงบอกนางเมนกา กลบัสวรรค์ส่วนพระองคก์ ็ออกไปจกัรวาล ทิ้ งพระธิดานอ้ยๆอยใู่นป่าแต่เพียงลา พงัดีที่ไดพ้วกนกคอยเล้ียงดู เมื่อพระกัณวดาบสมาพบเข้า

5 นางศกุนตลา พระวิศวามิตรเกิดนึกอยากมีฤทธ์ิมากๆจึงสละราชสมบตัิออกบา เพญ ็ ตบะในป่าจนแก่กลา ้ ยิ่ ง ทา ใหเ ้ หล่าเทวดาพากนัเดือดร ้ อนไปทวั่พระอินทร ์ คิดแกไ้ ขโดยให้นางฟ้าเมนกาลงมาใช้ความงาม ยวั่ยวน เพื่อทา ใหพ ้ ระฤาษีตนน้ีไม่มีกะจิตกะใจจะบา เพญ ็ เพียร ท้ งัสองจึงครองคู่กนัจนกระทงั่มีธิดา มาคนหน่ึง พอดีพระวิศวามิตรที่ผา่นพน ้ ระยะขา ้ วใหม่ปลามนัเกิดไดค ้ิด จึงบอกนางเมนกากลบั สวรรค ์ ส่วนพระองคก ์ ็ ออกไปจกัรวาล ทิ้ งพระธิดานอ ้ ยๆอยใู่นป่าแต่เพียงลา พงัดีที่ไดพ ้ วกนกคอย เล้ียงดูเมื่อพระกณัวดาบสมาพบเขา ้ จึงใหน ้ างนามวา่ศกุนตลา ซ่ึงแปลวา่นางนกและนา กลบัไป

6 เล้ียงดูอยา่งธิดาที่อาศรมของตน ต่อมานางเติบโตเป็ นสาวแรกรุ่นที่งดงามอยา่งหาที่ติไม่ได ้ ดงัคา บรรยายที่วา่. ดูผิวสินวลละอองอ่อน มะลิซอ ้ นดูดา ไปหมดสิ้ น สองเนตรงามกวา่มฤคินนางน้ีเป็ นปิ่นโลกา งามโอษฐด ์ งัใบไมอ ้่อน งามกรดงัลายเลขา งามรูปเลอสรรขวญั ฟ้ า งามยงิ่บุปผาเบ่งบาน แลว ้ วิถีชีวิตของนางไดม ้ าถึงช่วงหวัเล้ียวหวัต่อที่สา คญัเมื่อไดพ ้ บกบัทา ้ วทุษยนัต ์ กษตัริยจ ์ นัทรวงศ ์ แห่งนครหสัดิน ซ่ึงเสด ็ จประพาสป่าเพื่อล่าสัตว ์ แลว ้ บงัเอิญตามกวางมาถึงบริเวณใกลเ ้ คียงจึงแวะ มายงัอาศรม หมายพระทยัจะมานมสัการพระกณัวดาบส แต่ในตอนน้นัพระกณัเวดาบสไม่อยู่ เนื่องจากเดินทางไปบูชาพระเป็ นเจ้าที่เทวสถานโสมเตียรถ์ เพื่อสะเดาะเคราะห์ พวกปี ศาจมารร้าย ได้ถือโอกาสเข้ามาอาละวาดที่อาศรม รังควาญการบา เพญ ็ เพียรของเหล่าพราหมณ ์ ผศู้ิษยพ ์ ระกณัเว ดาบส ทา ้ วทุษยนัตเ ์ สด ็ จมาปราบปีศาจไดส้ า เร ็ จเมื่อทา ้ วทุษยนัตม ์ ีโอกาสอยตู่ามลา พงัท้ งัสองไดร ้ัก กนัและเป็ นของกนัและกนัเมื่อทา ้ วทุษยนัตจ ์ า เป็ นตอ ้ งเดินทางกลบันครหสัดิน ก ็ไดม ้ อบแหวนวง หน่ึงแก่นางแลว ้ รีบเดินทางกลับบ้านเมือง เช้าวันหนึ่งพระฤาษีทุรวาสผู้มีปากร้าย ได้มาเรียกนางที่ หนา ้ประตูแต่นางไม่รู้ ตวัดว ้ ยกา ลงัป่วยเป็ นไขใ้ จจึงไม่ไดอ ้ อกไปตอ ้ นรับ ทา ใหพ ้ ระฤาษีทุรวาส โกรธสาปใหน ้ างถูกคนรักจา ไม่ได ้ ต่อมาพระฤาษทีุรวาสหายโมโหแลว ้ เพราะรู้ วา่นางไม่ไดจ ้ นใจ แสดงอาการไม่เคารพกบัตนจึงใหพ ้ รกา กบัแก่นางวา่หากคนรักของนางไดเ ้ ห ็ นของที่ใหไ้ วเ ้ป็ นที่ ระลึกก ็ จะจา นางได ้ พระกณัดาบสไดท ้ ราบเรื่องราวต่างๆของนางกบัทา ้ วทุษยนัต ์ จึงส่งนางไปให ้ ทา ้ วทุษยนัตจ ์ ดัพิธีอภิเษกในระหวา่งทางที่ไปนางไดท ้ า แหวนที่ทา ้ วทุษยนัตป์ ระทานใหต ้ กหายไป

7 ในแม่น้ า เมื่อไปถึงที่หมายทา ้ วทุษยนัตท ์ รงจา นางไม่ได ้ จนกระทงั่กุมภิลชาวประมงจบัไดป้ ลาที่ กลืนแหวนซ่ึงนางศกุนตลาทา หาย พอเห ็ นแหวนทา ้ วทุษยนัตก ์ ็ไดส้ ติจา เรื่องราวต่างๆได ้ จนกระทงั่ ทา ้ วทุษยนัตไ์ ดพ ้ บกบันางศกุนตลาอีกคร้ัง หลงัจากพลดัพรากจากกนัไปเนิ่ นนานดว ้ ยความ ช่วยเหลือของพระเทพบิดรและพระเทพมารดร ดงัน้นัทา ้ วทุษยนัตท ์ รงรับมเหสีและโอรสกลบัสู่ นครหัสดินด้วยความปิ ติยินดี เนื้อเรื่องโดยสังเขป เรื่อง "ศกุนตลา" น้ีพระบาทสมเด ็ จพระมงกุฎเกลา ้ เจา ้ อยหู่วัไดท ้ รงพระราชนิพนธ ์ เป็ นบท ละครร า เมื่อ พ.ศ.2455โดยนา เน้ือเรื่องมาจากวรรณคดีอินเดีย ซึ่งกาลิทาสรัตนกวีของอินเดียเป็ น ผปู้ ระพนัธ ์ ข้ึน พระองคท ์ รงมีกลวิธีการประพนัธ ์ ที่มีบทพากษแ ์ ละบทเจรจาแทรกไวด ้ ว ้ ยอนัเป็ น รูปแบบใหม่ที่แตกต่างไปจากบทละครร าของไทยในอดีต "ศกุนตลา" ...เป็ นเรื่องแทรกอยใู่นมหากาพยม ์ หาภารตะกล่าวถึงเรื่องราวความรักระหวา่ง ศกุนตลาธิดาเล้ียงของฤษีกณัวะเป็ นผมู้ีความงามบริสุทธ์ิผดุผอ่งกบัทา ้ วทุษยนัตก ์ ษตัริยผ ์ มู้ี คุณธรรม แต่ความรักของคนท้ งัสองตอ ้ งพบอุปสรรคเนื่องมาจากผลคา สาปของฤษีทุรวาส การ ดา เนินเรื่องมีความสนุกสนานชวนใหต ้ิดตาม ท้ งัยงัมีโวหารที่ไพเราะงดงาม ช่วยเพิ่ มอรรถรสใน การอ่านใหม ้ีมากยงิ่ข้ึน ลักษณะการแต่ง บทละครพูด

8 บทที่ 2 เนื้อเรื่อง นางในวรรณคดี พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวศกุนตลา: มารดาแห่งภารต วรรษในบรรดา “นางในวรรณคดีพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๖” เชื่อแน่ว่า “ชื่อ” ของนางศกุนตลาน่าจะเป็ นที่คุ้นหู ของคนไทยมากที่สุดชื่อหน่ึง นอกจากน้ีหลายคนคงพอจะรู้จกัเรื่องราวของนางบา้งแลว้วา่ศกุนตลาเป็นธิดาของ พระมหาฤๅษีวิศวามิตรกบันางอปัสรเมนกาซ่ึงถูกพระอินทร์ส่งมาทา ลายตบะของพระฤๅษีนนั่เอง ดว้ยเหตุน้ี หลงัจากที่มารดาคลอดนางออกมาจึงไดท้ ิ้ งนางไว้โดยมีฝูงนกคอยดูแล เป็ นที่มาของชื่อ “ศกุนตลา” หมายถึง นาง

9 นกเล้ียง ต่อมาเมื่อพระกณัวะฤๅษีมาพบเขา้จึงไดน้า มาเล้ียงดูในฐานะธิดาบุญธรรม นางศกุนตลาเจริญวยัข้ึนก็มี รูปโฉมงดงามตามที่บทพระราชนิพนธ์พรรณนาไว้ว่า “ดูผิวสินวลละอองอ่อน มะลิซอ้นดูดา ไปหมดสิ้ น สองเนตรงามกว่ามฤคิน นางน้ีเปนปิ่นโลกา งามโอษฐ์ดังใบไม้อ่อน งามกรดังลายเลขา งามรูปเลอสรรขวัญฟ้า งามยงิ่บุปผาเบ่งบาน ควรฤๅมานุ่งคากรอง ควรแต่เครื่องทองไพศาล ควรแต่เปนยอดนงคราญ ควรคู่ผู้ผ่านแผ่นไผท” ความงามล้ า เลิศน้ีทา ใหน้างไดพ้บรักกบั“ทา้วทุษยนัต”์กษตัริยแ์ห่งหสัตินาปุระซ่ึงเสด็จตามกวางดา จน หลงทางมายงัอาศรมของพระกณัวะฤๅษีท้ งัสองมีสัมพนัธ์รักอยา่งลึกซ้ึงทางใจและกาย ทา้วทุษยนัตจ์ึงมอบ ธา มรงค์(แหวน) ใหน้างเป็นเครื่องแทนความรักก่อนเสด็จกลบับา้นเมืองไปเตรียมการอภิเษกนางเป็ นมเหสี ทว่า ระหวา่งที่ทา้วทุษยนัตจ์ากไป นางศกุนตลาก็เป็นทุกขม์ากกระทงั่จิตใจไม่อยกู่บัเน้ือกบัตวัจนมิไดต้อ้นรับ “พระ ฤๅษีทุรวาส” ผู้มาเยือนอาศรมของพระกัณวะ พระฤๅษีทุรวาสเจ้าโทสะจึงสาปนางให้สวามีจดจ านางไม่ได้ ภายหลังเมื่อคลายโกรธก็กล่าวแก้ให้ท้าวทุษยันต์จ านางได้เองเมื่อได้เห็นของที่มอบให้นางไว้เป็ นที่ระลึก

10 ต่อมาฤๅษีกณัวะไดส้ ่งตวันางศกุนตลาซ่ึงกา ลงัต้ งัครรภใ์ห้ไปสู่ราชสา นกัของทา้วทุษยนัต์แต่ในระหว่างทางได้ ทา ธา มรงคข์องทา้วทุษยนัตห์ล่นลงในแม่น้ า ปลาใหญ่ตวัหน่ึงกลืนแหวนน้นั ไวใ้นทอ้ง ส่งผลใหท้า้วทุษยนัตจ์า นางไม่ไดเ้มื่อไดพ้บกนักลางทอ้งพระโรงเมืองหสัตินาปุระ นางศกุนตลาจึงนอ้ยใจถึงแก่บริภาษตดัพอ้สวามีก่อน ต้ งัใจจะจากไป แต่โสมราตมหาดเลก็ของทา้วทุษยันต์กลับทูลเตือนไว้ว่าให้รอดูลักษณะของบุตรในครรภ์นาง ศกุนตลาเมื่อคลอดออกมาก่อนวา่จะมีลกัษณะของมหาบุรุษหรือไม่ทุษยนัตจ์ึงมอบหนา้ที่ใหโ้สมราตจดัการเมื่อ เห็นนางร่ าไหเ้สียใจจึงเกิดความสงสัยและตดัสินใจต้ งัสัตยาธิษฐานใหม้ีลางปรากฏหากสิ่งที่นางพูดเป็นความ สัตย์ ปรากฏว่ามีนางอัปสรเหาะลงมาอุ้มนางศกุนตลาหายไป หลังจากที่นางศกุนตลาไปแล้วชาวประมงซึ่งจับปลาที่กลืนธ ามงรงค์ของนางศกุนตลาได้ก็ถูกน าตัวมา เฝ้าท้าวทุษยันต์ เมื่อท้าวทุษยันต์ได้เห็นแหวนจากในท้องปลาความทรงจ าของพระองค์ต่อนางอันเป็ นที่รักจึงได้ กลับคืนมาท าให้เสียพระทยัมาก สุดทา้ยพระอินทร์ช่วยเหลือใหท้ ้ งัสองไดก้ลบัมาพบกนัอีกคร้ังหลงัจากใหท้า้ว ทุษยันต์ไปปราบอสูรกาลเนมี นางศกุนตลาจึงได้อภิเษกเป็ นมเหสีแห่งหัสตินาปุระโดยสมบูรณ์ ส่วนโอรสของ นางไดแ้ก่ทา้วภรต ผูเ้ป็นบรรพบุรุษของกษตัริยใ์นตา นานอินเดียท้ งัหลายรวมถึงกษตัริยป์ าณฑพและเการพผู้ ก่อสงครามมหาภารตยทุธ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้เจา้อยหู่วัทรงมีพระบรมราชาธิบายที่มาของบทพระราชนิพนธ์เรื่องน้ีวา่ “เรื่องศกุนตลาน้ีตน้เรื่องอยใุ่นมหาภารต เปนเรื่องเกร็ดอนัหน่ึง (หรือเรียกตามภาษาสันสกฤตวา่“อุปาขฺยาณ” มี นามปรากฏว่า “ศกุนฺตโลปาขฺยาณ”...ต่อมาภายหลงัยคุมหาภารต มีจินตกวีชื่อกาลิทาส ไดเ้ก็บความมานิพนธ์ข้ึน เป็ นเรื่องลครชนิดที่เรียกว่า “นาฏะกะ” คือเปนค าพากย์ค าเจรจาคล้ายๆ โขนของเรา” แม้จะทรงน าตัวเรื่องนิทาน

11 มาจากบทละครเรื่องอภิชญาณศากุนตลัม (Abhijñānaśākuntalam) ของกาลิทาสฉบับแปลภาษาอังกฤษของ เซอร์วิลเลียม โจนส์เทียบเคียงกบัฉบบัของเซอร์โมนิแยร์วิลเลียมส์ทวา่พระองคก์ ็รับสั่ งอยา่งชดัเจนวา่“การ แต่งบทลครเรื่องศกุนตลาเปนภาษาไทยน้ีฃา้พเจา้ต้ งัรูปตามใจฃา้พเจา้เองคือใหเ้หมาะแก่การจะเล่นเปนล ครอย่างไทยได้ ไม่ได้ด าเนินตามแบบนาฏกะฉบับเดิม แต่หาไดค้ิดเพิ่ มเติมขอ้ความอนั ใดลงไปโดยอา เภอใจ นอกเรื่องไม่”ยงิ่ ไปวา่น้นัยงัทรงใหร้ายละเอียดอีกดว้ยวา่“ศกุนตลาเปนนาฏะกะซ่ึงชาวยโุรปตื่นเตน้กนัมากกวา่ ทุกเรื่อง”อนัน่าจะเป็นสาเหตุหน่ึงที่ทรงพระราชนิพนธ์“แปลแต่ง” บทละครสันสกฤตเรื่องน้ีเป็นบทละครไทย ท้ งัน้ีความน่าสนใจของตัวละครนางศกุนตลาในบทพระราชนิพนธ์ประการหนึ่งมาจากการที่นางเป็ น “ต้นวงศ์” ของกษตัริยท์ ้ งัปวงกระทงั่การเรียกชื่อประเทศอินเดียวา่“แดนภารตะ-ภารตวรรษ-ภารตประเทศ” ก็สืบเนื่องมา แต่นามของ “ท้าวภรต” โอรสของนางศกุนตลากับท้าวทุษยันต์นี่เอง แรกสุดเมื่อพิจารณาจากชาติกา เนิด เห็นชดัวา่นางศกุนตลามีกา เนิดที่สูงส่งกล่าวคือเป็นเช้ ือสายของ บุคคลผเู้ป็นท้ งักษตัริยแ์ละมหาฤๅษีอยา่ง “พระวิศวามิตร” ซ่ึงโดยตวัของพระวิศวามิตรผนู้้ีก็เรียกไดว้า่ยงิ่ใหญ่ และแกร่งกล้าจนสามารถข้ามจากฐานะ “ราชฤๅษี” (ฤๅษีวรรณะกษัตริย์) สู่ “พรหมฤๅษี” (ฤๅษีวรรณะพราหมณ์ ซ่ึงเป็นระดบัสูงสุดของฤๅษีท้งัปวง) เทียบเท่ากบัพระมหาฤๅษีวสิษฐ์โอรสของพระพรหมผเู้ป็นหัวหนา้ของฤๅษี ท้ งัปวงเลยทีเดียว ส่วนมารดาของนางก็ไดแ้ก่“นางอปัสรเมนกา”ผทู้รงทิพยภาวะและความงามเป็นเลิศ

12 ใช่แต่จะมีกา เนิดสูงส่งและมีความงามล้ า เลิศที่กล่าวถึงไปแลว้เท่าน้นั ในดา้นอุปนิสัยนางศกุนตลาก็ถือ ว่าเป็ น “สตรีผู้เด็ดขาด” รวมถึงฉลาดในการเจรจาซึ่งเป็ นลักษณะส าคัญของนางกษัตริย์ กล่าวคือ เมื่อท้าวทุษ ยันต์ไม่มีทีท่าว่าจะระลึกได้ว่านางเป็ นใคร นางก็กล้าบริภาษพระองค์กลางท้องพระโรงและตัดสินใจจากไปโดย ไม่ร ่าไรขอร้อง “ทรงภพ ผู้เปนโปรพฦๅสาย พระองค์เองไม่มียางอาย พูดง่ายย้อนยอกกลอกค า มาหลอกชมดมเล่นเสียเปล่าๆ ทิ้ งฃา้คอยสร้อยเศร้าท้ งัเชา้ค่า เด็ดดอกไมไ้ปดมชมจนช้ า ไม่ต้องจดจ าน าพา เหมือนผู้ร้ายย่องเบาเฃ้าลักทรัพย์ กลัวเขาจบัวิ่ งปร๋อไม่รอหนา้ จงทรงพระเจริญเถิดราชา ฃา้ขอลาแต่บดัน้ีไป” ยงิ่ ไปกวา่น้นัสืบเนื่องจากเหตุการณ์น้ีในบทละครเรื่องศกุนตลายงัไดเ้นน้ย้ า ภาพลกัษณ์ความเป็น “สตรีผู้ บริสุทธ์ิผดุผอ่ง”ของนางดว้ยเหตุการณ์ที่โสมราตมหาดเล็กของทา้วทุษยนัตต์ ้ งัสัตยาธิษฐานใหม้ีสิ่งบ่งบอกวา่ นางศกุนตลามีได้ทูลความเท็จ ก็ปรากฏว่ามีนางอัปสรมารับนางหายไปอยู่กับพระกัศยปเทพบิดรและพระนาง อทิติเทพมารดร

13 ความส าคัญของบทพระราชนิพนธ์เรื่องศกุนตลานอกจากจะเป็ นเพราะพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้า เจ้าอยู่หัวทรงน าตัวเรื่องมาจากบทละครของกาลิทาส กวีเอกของอินเดียแลว้บทพระราชนิพนธ์เรื่องน้ียงัเป็น วรรณคดีอินเดียเรื่องแรกที่พระองค์ทรงน ามาเผยแพร่ในวงวรรณคดีไทย ประกอบด้วยภาษาวรรณศิลป์ อันงดงาม ไพเราะผสานกบัเน้ือเรื่องที่สนุกสนาน ท้ งัยงัทรงดดัแปลงวรรณคดีนิทานเรื่องน้ีเป็นสา นวนต่างๆ อีกหลาย ส านวน ศกุนตลา เรื่องราวของนางในวรรณคดีน้ีเริ่มจาก พระวิศวามิตรเกิดนึกอยากมีฤทธ์ิมากๆจึงสละราช สมบตัิออกบา เพญ็ตบะในป่าจนแก่กลา้ยงิ่ทา ใหเ้หล่าเทวดาพากนัเดือดร้อนไปทวั่พระอินทร์คิดแกไ้ขโดยให้ นางฟ้าเมนกาลงมาใชค้วามงามยวั่ยวน เพื่อทา ใหพ้ระฤาษีตนน้ีไม่มีกะจิตกะใจจะบา เพญ็เพียรท้ งัสองจึงครองคู่ กนัจนกระทงั่มีธิดามาคนหน่ึงพอดีกบัตอนน้นัพระวิศวามิตรที่ผา่นพน้ระยะขา้วใหม่ปลามนัเกิดไดค้ิด จึงบอกนางเมนกากลบัสวรรค.์.....ส่วนพระองคก์ ็ออกไปจกัรวาลทิ้ งพระธิดานอ้ยๆอยใู่นป่าแต่เพียงลา พงัดีที่ได้ พวกนกคอยเล้ียงดูเมื่อพระกณัวดาบสมาพบเข้า จึงให้นางนามว่า ศกุนตลาซึ่งแปลว่า นางนก และน ากลับไป เล้ียงดูอยา่งธิดาที่อาศรมของตนต่อมานางเติบโตเป็นสาวแรกรุ่นที่งดงามอยา่งหาที่ติไม่ได้ ดังค าบรรยายที่ว่า...

14 ดูผิวสินวลละอองอ่อน มะลิซอ้นดูดา ไปหมดสิ้ น สองเนตรงามกวา่มฤคิน นางน้ีเป็นปิ่นโลกา งามโอษฐ์ดงใบไม้อ่อน ั งามกรดงัลายเลขา งามรูปเลอสรรขวญั ฟ้า งามยงิ่บุปผาเบ่งบาน แลว้วิถีชีวิตของนางไดม้าถึงช่วงหวัเล้ียวหวัต่อที่สา คญัเมื่อไดพ้บกบัทา้วทุษยนัตก์ษตัริยจ์นัทรวงศ์แห่ง นครหัสดิน ซึ่งเสด็จประพาสป่ าเพื่อล่าสัตว์ แล้วบังเอิญตามกวางมาถึงบริเวณใกล้เคียง จึงแวะมายังอาศรม หมาย พระทยัจะมานมสัการพระกณัวดาบสแต่ในตอนน้นัพระกณัเวดาบสไม่อยู่เนื่องจากเดินทางไปบูชาพระเป็นเจา้ที่ เทวสถานโสมเตียรถเ์พื่อสะเดาะเคราะห์ใหแ้ก่นาง พวกปีศาจมารร้ายไดถ้ือโอกาสเขา้มาอาละวาดที่อาศรม รังควาญการบ าเพ็ญเพียรของเหล่าพราหมณ์ผู้ศิษย์ พระกัณเวดาบส ท้าวทุษยันต์เสด็จมาปราบปี ศาจได้ส าเร็จเมื่อ ทา้วทุษยนัตม์ ีโอกาสอยตู่ามลา พงัท้ งัสองไดเ้ป็นของกนัและกนัหลงัจากทุกอยา่งเป็นไปตามจุดมุ่งหมายแลว้ ทา้วทุษยนัตไ์ดม้อบแหวนวงหน่ึงแก่นางแลว้รีบเดินทางกลบับา้นเมือง เชา้วนัหน่ึงพระฤาษีทุรวาสผมู้ีปากร้าย

15 ได้มาเรียกนางที่หน้าประตูแต่นางไม่รู้ตัวด้วยก าลังป่ วยเป็ นไข้ใจ จึงไม่ได้ออกไปต้อนรับ ท าให้พระฤาษีทุรวาส โกรธสาปให้นางถูกคนรักจ าไม่ได้ ต่อมาพระฤาษีทุรวาสหายโมโหแล้ว เพราะรู้ว่านางไม่ได้จนใจแสดงอาการ ไม่เคารพกบัตนจึงใหพ้รกา กบัแก่นางวา่หากคนรักของนางไดเ้ห็นของที่ใหไ้ว้เป็ นที่ระลึกก็จะจ านางได้ พระกัณ ดาบสได้ทราบเรื่องราวต่างๆของนางกับท้าวทุษยันต์ จึงส่งนางไปให้ท้าวทุษยันต์จัดพิธีอภิเษก ในระหว่างทางที่ ไปนางไดท้า แหวนที่ทา้วทุษยนัตป์ระทานให้ตกหายไปในแม่น้ า เกุมภิล ชาวประมงจบัไดป้ลา ที่กลืนแหวนน้นั ไปจึงนา ไปถวายเมื่อท้าวทุษยันต์เห็นก็ได้สติจ าเรื่องราวต่างๆ ได้ สุดทา้ย ทา้วทุษยนัตก์ ็ไดพ้บกบันางศกุนตลาอีกคร้ัง หลงัจากพลดัพรากจากกนัไปเนิ่นนาน ดว้ยความช่วยเหลือของพระเทพบิดรและพระเทพมารดรแลว้ท้ งัสองก็อยดู่ว้ยกนัอยา่งมีความสุข (ตอนที่นางไปหาทา้วทุษยนัตน์างทรงครรภแ์ก่นางได้ก าเนิดพระโอรสทรงพระนามว่าพระภรต) เพลงศกุนตลา ผู้แต่งค าร้องได้รับแรงบันดาลใจ มาจากวรรณคดีเรื่อง ศกุนตลา พระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็ นตอนที่ท้าวทุษยันต์ชมโฉมนางสกุนตลา

16 บทที่ 3 บทชมโฉม นางศกุนตลา นี่ฤๅบุตรีพระดาบส งามหมดหาใครจะเปรียบได้ อนิจจาบิดาท่านแสร ้ งใช ้ มารดต้นไม้พรวนดิน ดูผิวสินวลละอองอ่อน มะลิซอ ้ นดูดา ไปหมดสิ้ น สองเนตรงามกวา่มฤคิน นางน้ีเป็ นปิ่นโลกา งามโอษฐด ์ งัใบไมอ ้่อน งามกรดังลายเลขา งามรูปเลอสรรขวัญฟ้า งามยงิ่บุปผาเบ่งบาน ควรฤๅมานุ่งคากรอง ควรแต่เครื่องทองไพศาล ควรแต่เป็ นยอดนงคราญ คูผ่ผู้ า่นแผน่ ไผท

17 บทที่ 4 สรุป เรื่องราวความรักที่ 'เกือบ' นก หลังจากที่ได้เจอกับท้าวทุษยันต์ นางศกุนตลาที่อยใู่นป่ามาตลอดเพิ่ งเจอชายหนุ่มมาเก้ียวพาราสีอยา่งน้ี ก็เขินเป็ นธรรมดา เเต่เพราะตนเป็ นหญิงสาวเเละเป็ นลูกของพระฤาษีไม่อยากเเสดงตนออกไปเกินงาม ในขณะที่ ทา้วทุษยนัตน์ ้นัตกหลุมรักนางศกุนตลาต้งัเเต่เเรกเห็นเลยค่ะชมโฉมนางว่างดงามเกินกว่าจะมาอยู่ในป่า คู่ควร กับการเป็นนางเคียงกายของตนต่างหาก เเต่คร้ังเเรกที่เจอกันน้ันยงัไม่ใช่จงัหวะที่ถูกตอ้งนักทา้วทุษยนัต์จึง กลบั ไปก่อนซ่ึงฝ่ายนางศกุนตลาที่ก็มีใจให้มาต้งัเเต่ตน้ก็เฝ้าคิดถึงจนพี่เล้ียงร้อนใจเมื่อโชคชะตาของคนที่คู่ กันเเล้วไม่เเคล้วกันท าให้ได้กลับมาใกล้ชิดอีกคร้ัง พี่เล้ียงท้งัสองเป็นคนอาสาไปสืบความให้เเน่ชดัว่าทา้วทุษ ยนัตค์ ิดยงัไงกบันางศกุนตลา ปรากฏวา่สองคนใจตรงกนัเเละไดใ้ชเ้วลาอยู่ดว้ยกนัเเต่ความโชคร้ายก็ยงัไม่จบสิ้ น เป็นอีกคร้ังที่ตอ้งเเยกกนัเพราะคร้ังน้ีทา้วทุศยนัตม์าล่าสัตว์เเต่คราวหนา้พระองคจ์ะส่งคณะมารับนางเข้าไปเเต่ง ต้ งัเป็นมเหสีอยา่งสมเกียรติโดยใหเ้เหวนเเทนใจเอาไวว้า่จะกลบัมารับตามสัญญาเเน่นอน

18 ปสรรคในความรักของนางศกุนตลากบัทา้วทุษยนัตเ์พิ่ งเริ่มตน้เท่าน้นัเองค่ะ หลงัจากทา้วทุษยนัตก์ลบัไปยงักรุง หัสตินาปุระเเล้ว ฝ่ ายนางศกุนตลาก็รอคอยอย่างมีความหวังแต่เพราะนี่เหมือนเป็นความรักคร้ังเเรกพี่หวานก็ พอจะเขา้ใจอาการที่นางกินไม่ไดน้อนไม่หลบัจนตรอมใจ ซ่ึงท้ หัมดนา ไปสู่เหตุการณ์เลวร้ายเมื่อฤาษีทุรวาส ผมู้ีาจาศกัด์ิสิทธ์ิเเละยงัเป็นฤาษีที่ ่ มีอิทธิฤทธ์ิผา่นมาที่อาศรมเพื่อเยยี่มฤาษีกณัวะเเต่เรียกเท่าไหร่นางศกุนตลาก็ ไม่ไดย้นิก็เลยโมโกเเละสาปใหค้นใดก็ตามที่นางศกุนตลาคิดถึงอยนู่้นัเป็นฝ่ายลืมนางจนหมดสิ้ น ไม่วา่ ใครทกั เตือนอะไรก็ขอใหจ้า ไม่ได้พี่เล้ียงท้ งัสองที่ไดย้นิคา สาปแช่งก็พากนัตกใจเขา้ไปขอโทษขอโพยต่อฤาษีทุรวาส อธิบายใหฟ้ ังวา่นางศกุนตลาน้นั ไม่ไดม้ีเจตนาที่จะเพิกเฉย เเต่เพราะนางป่ วยใจจากพิษรักจึงไม่รู้ว่าฤาษีทุรวาส เดินทางมาถึงเเลว้ ฝ่ายฤาษีทุรวาสไดย้นิดงัน้นัก็เขา้ใจเเต่คา พูดที่ลนั่วาจาไปเเลว้ยกเลิกไม่ได้จึงกล่าวต่อวา่เเต่ถา้ คนๆ น้นั ไดเ้ห็นแหวนซ่ึงเป็นของเเทนใจจึงจะสามารถจา ได้ หลงัจากพระฤาษีกณัวะกลบัมาทราบเรื่องราวท้ งัหมดก็ตดัสินใจส่งนางศกุนตลากลบัไปหาทา้วทุษยนัต์ ที่กรุงหสัตินาปุระความโชคร้ายยงัไม่สิ้ นสุดเพราะนางทา แหวนหล่นในน้ า ทา ใหไ้ม่มีหลกัฐานไปเเสดงตวัเเละ ทา้วทุษยนัตก์ ็จา นางไม่ไดต้ามคา สาปของฤาษีทุรวาส ท้ งัขบัไล่นางศกุนตลาออกไปจากเมืองเเละไม่ไยดี จนนาง ช้ า ใจยอมกลบัออกไปท้ งัที่ตอนน้นันางกา ลงัต้ งัภรรภอ์ยดู่ว้ย ต่อมามีชาวประมงที่จบั ปลาไดห้ลงัจากผา่ทอ้งปลา เจอแหวนจึงน ากลับมาถวายต่อท้าวทุษยันต์ เมื่อท้าวทุษยันต์ไ พระอินทร์จึงเข้ามาช่วยเหลือโดยการส่งมาตุลีลง ไปรับท้าวทุษยันต์ให้มาปราบอสูรจนสา เร็จเเละผลงานคร้ังน้นัทา ใหพ้ระกศปพึงพอใจมากจะตกรางวลัใหเ้ป็น สตรีนางหนึ่งซึ่งก็คือนางศกุนตลาที่กลับมาพบท้าวทุษยันต์พร้อมโอรสหนึ่งองค์ชื่อว่าพระภรต ซึ่งจะโยงเข้าสู่ เรื่องราวมหาภารตะเป็ นล าดับต่อไป

19 ความส าคญัของวรรณคดีเร ื่อง ศกุนตลา จากที่เคยศึกษามาพี่หวานคิดวา่เรื่องนางศกุนตลา เป็นเหมือนจุดกา เนิด เป็นการปูเรื่องเริ่มตน้ทา ให้ เขา้ใจลา ดบัวงศาคณาญาติของตวัละครในเรื่องมหาภารตะได้ส่วนขอ้คิดจากเรื่องน้ีก็เป็นวรรณคดีไทยอีกเรื่องที่ ถ่ายทอดให้เห็น 'พิษรัก' และการยดึมนั่ในรักจนนา มาซ่ึงความเดือนร้อนต่างๆ เรื่องศกุนตลาเป็ นผลงานพระราช นิพนธ์ที่รัชกาลที่ 6 ดัดแปลงมาจากเค้าเรื่องเดิม ในลักษณะของบทละครที่จะมีการแบ่งองก์ต่างๆ ในการเล่าเรื่อง ซึ่งพี่หวานคิดว่าผลงานของพระองค์ท่านล่วนมีเสน่ห์ในการเล่าให้เห็นภาพจริงค่ะ อย่างที่น้องๆ อ่านไปข้างต้น จะเห็นวา่นางศกุนตลาน้นัตกหลุมรักท้าวทุษยันต์จนไม่เป็ นอันท าอะไร ใครมาเรียกก็ไม่ได้ยิน จนท าให้ฤาษีทุ รวาสโมโห ก็เหมือนกับชีวิตคนเรา การมีความรักเป็ นเเรงผลักดันเป็ นเรื่องที่ดีค่ะ เเต่ถ้าเกิดเราปล่อยให้ความรัก อยา่งไม่พอดีมานา ทางชีวิต ความรักน้นัก็จะพงัชีวิตเราไดเ้ช่นกนัดงัเหตุการณ์ในเรื่องที่นางศกุนตลาเป็ นลูกที่ ฤาษีเก็บมาเล้ียงยงิ่รู้ดีวา่ควรปฏิบตัิตวัปรนนิบตัิต่อฤาษีอยา่งไรเป็นไปไม่ไดท้ ี่นางจะลืมขอ้ปฏิบตัิตนในขอ้น้ีไป เพราะนางไดร้ับการยอมรับว่าเป็นลูกที่ดีและไม่เคยบกพร้องในหนา้ที่มาโดยตลอด แต่เมื่อเริ่มรู้สึกตกอยใู่นหว้ง ความรักต่อท้าวทุษยันตก์ลบัทา ใหล้ืมหนา้ที่ของตนไป นนั่จึงเป็นอีกขอ้คิดสา คญัที่วรรณคดีเรื่องน้ีกา ลงัจะสอน ใหเ้รารู้วา่การมีความรักอยา่งพอดีไม่มากไม่นอ้ยเกินไปน้นัจะเป็นผลดีต่อตวัเราที่สุด

20 บรรณานุกรม https://kingchulalongkorn.car.chula.ac.th/th/article/sakultara https://board.postjung.com/803693 https://writer.dek-d.com/Bleach_Hisugaya/writer/viewlongc.php?id=478533&chapter=9 https://board.postjung.com/860317 https://sites.google.com/site/rama6sstory/home