นิทานเวตาล๒๕ เรื่อง(เวตาลปัญจวิงศติ)

นิทานเวตาล (เวตาลปญั จวงิ ศติ)

1

คานา

แมจ้ ะมกี ารเลา่ นทิ านเวตาลสู่กนั ฟงั มาไมต่ าํ่ กว่าพนั ปี ทง้ั โดยปากต่อปากและลายลกั ษณอ์ กั ษร แต่มนั กลบั
มชี ีวติ ชีวาอยู่ในความรูส้ กึ นึกคิดของผูค้ นอยู่เสมอ โดยเฉพาะตวั เวตาลผูม้ ีบคุ ลกิ โดดเด่นดา้ นความเจา้ เลห่ แ์ สน
กล และช่างพดู ช่างเจรจา ‚เวตาล‛ น่าจะเป็นปีศาจจาํ นวนไมก่ ่ตี นในโลกน้ที ผ่ี ูค้ นเกลยี ดและกลวั ไมล่ ง

ในแวดวงวรรณกรรม เร่อื งปรมั ปราเร่อื งน้ี กลายเป็นตวั อย่างอา้ งองิ ของวชิ าการวรรณกรรมสมยั ใหมแ่ ทบ
ทกุ ครงั้ ทม่ี กี ารกลา่ วถงึ งานเขยี นแบบเร่ืองซอ้ นเร่อื ง หรอื Metafiction

งานเขยี นแบบ Metafiction ตลอดจนทฤษฎคี วามรูเ้ ก่ียวกบั เร่ืองน้ี เป็นผลจากการทน่ี กั วรรณกรรม
ตะวนั ตกเบ่ือหน่ายกบั วรรณกรรมสจั นิยมเหมือนจริง ท่ีครอบงาํ วฒั นธรรมวรรณกรรมตะวนั ตกมาตงั้ แต่
คริสตศ์ ตวรรษท่ี ๑๘ การคน้ พบทฤษฎเี ร่ืองซอ้ นเร่ืองเมอ่ื ช่วงตน้ คริสตศ์ ตวรรษท่ี ๒๐ จงึ เป็นปรากฏการณ์ทน่ี ่า
ตน่ื เตน้ ดใี จเป็นอย่างยง่ิ สาํ หรบั นกั เขยี นสมยั ใหม่

สาํ หรบั โลกตะวนั ออก รูปแบบเร่อื งซอ้ นเร่อื งมมี านานตง้ั แต่ผูค้ นาํ เร่มิ รูจ้ กั การสอ่ื สารกนั ดว้ ย ‚เร่อื งเลา่ ‛ ก็
ว่าได้ เร่อื งรูปแบบน้ีเป็นผลผลติ ของการสอ่ื สารแบบมุขปาฐะ จากนิยาย นิทานเร่ืองเด่ยี ว แก่นเดยี ว ก็แตกแยก
ย่อยออกไปเป็นหลาย ๆ เร่อื ง แลว้ แต่จะแพร่กระจายออกไปกวา้ งขวางเพยี งไหน โดยท่ี‛แก่นเร่อื ง‛ จะคงเดมิ
เปลย่ี นไปก็แต่องคป์ ระกอบแวดลอ้ ม เช่น ช่อื ตวั ละคร ฉาก เหตกุ ารณ์ สญั ลกั ษณ์ เท่านน้ั ในเชงิ วชิ าการ เร่ือง
ซอ้ นเร่อื งจงึ ถอื เป็นพฒั นาขน้ั สูงทส่ี ุดของนทิ านชาวบา้ น

วรรณคดอี นิ เดยี โบราณ ทงั้ ท่เี ขยี นโดยภาษาบาลแี ละสนั สกฤต ปรากฏรูปแบบการเขยี นชนิดเร่ืองซอ้ น
เร่ืองอยู่จาํ นวนมาก เร่ืองเอกส่วนใหญ่คือคมั ภรี ศ์ าสนาหรืออรรถกถาธรรม อนั มแี ก่นแกนว่าดว้ ยความดี ความ
งาม ความจรงิ การหลุดพน้ ถงึ ขนั้ ‚สจั จะ‛ ทไ่ี มอ่ าจมอี ะไรมาสนั่ คลอนได้ นิทานย่อย ๆ จาํ นวนมากทเ่ี กดิ ข้นึ
ภายใตเ้ร่อื งเอกเหลา่ น้ี จงึ มสี ว่ นเสรมิ ใหแ้ ก่นของเร่อื งเอกคมชดั กาวววาวและหนกั แน่นน่าเช่อื ถอื ยง่ิ ข้นึ

ในระดบั ของการเลา่ เร่อื ง นิทานทซ่ี อ้ นเขา้ ไปในโครงเร่อื งใหญ่จะทาํ ใหเ้ร่อื งในโครงเร่อื งใหญ่เขา้ ใจงา่ ยข้นึ
ผูแ้ ต่งจะใชก้ ลวธิ ใี หต้ วั ละครในเร่อื งใหญ่เป็นผูเ้ลา่ เร่อื ง มกี ารผูกปมปรศิ นา ตงั้ ปญั หา สุดทา้ ยจะเฉลยปญั หา และ
ช้ที างเลอื ก

น่าอศั จรรยท์ น่ี ิทานเวตาลเป็นไดท้ งั้ รากเหงา้ และพฒั นาการขน้ั สูงสุดของเร่อื งเลา่ แนวน้ี

2

นทิ านเวตาล เป็นวรรณกรรมสนั สกฤตโบราณ เร่อื ง ‚เวตาลปญั จวงิ ศติ‛ หรือนทิ านเวตาล ๒๕ เร่อื ง ซง่ึ
ถกู เลา่ โดยกวชี ่อื ศิวทาส และไดถ้ กู เลา่ ขานกนั ต่อมากว่า ๒,๕๐๐ ปีลว่ งมาแลว้

นิทานเร่ืองเวตาลน้ี เดมิ ไดเ้ รียบเรียงเป็นรอ้ ยกรอง ช่ือ
ลลิ ติ เพชรมงกฎุ โดยเจา้ พระยาพระคลงั (หน) แต่ถอดมาเพยี ง
เร่ืองแรกเท่านนั้ ในภายหลงั พระราชวรวงศเ์ ธอ กรมหมน่ื พทิ ยา
ลงกรณ์ (พระบวรวงษเ์ ธอ พระองคเ์ จา้ รชั นีแจ่มจรสั ) หรือ
น.ม.ส. ไดท้ รงแปลจากฉบบั ทแ่ี ปลเป็นภาษาองั กฤษของรชิ ารด์
ฟรานซสิ เบอรต์ นั จาํ นวน ๙ เร่ือง และจากสาํ นวนแปลของ ซี.
เอช. ทอวน์ ีย์ อกี ๑ เร่อื ง ทาํ ใหฉ้ บบั ภาษาไทยของ น.ม.ส. มี
นิทานเวตาลทง้ั หมด ๑๐ เร่ือง สาระบนั เทิงจากนิทานเวตาล
ฉบบั น้อี าจเหน็ ไดจ้ ากการทม่ี ผี ูจ้ ดั รายการโทรทศั นน์ าํ ไปสรา้ งเป็น
ละครจนไดร้ บั ความสนใจเป็นอย่างมากเมอ่ื หลายปีก่อน ต่อมา
ศาสตราจารย์ ดร.ศกั ด์ิศรี แยม้ นดั ดา ไดแ้ ปลจากตน้ ฉบบั เดิม
ซง่ึ เป็นภาษาสนั สกฤตอกั ษรเทวนาครี จนครบ ๒๕ เร่อื ง และภายหลงั วรรณกรรมเร่อื งน้ีก็ไดร้ บั การแปลแปลงใน
หลากหลายรูปแบบ เพ่อื ใหเ้ ป็นท่รี ูจ้ กั มากข้นึ ในวงกวา้ ง จนกระทงั่ เวตาลไดก้ ลายเป็นอกี หน่ึงตวั ละครท่คี นไทย
รูจ้ กั กนั เป็นอย่างดี

เวตาลปญั จวงิ ศติ โดย ดร.ศกั ด์ศิ รี แยม้ นดั ดา เลม่ น้ี กลา่ วไดว้ ่าเป็นนทิ านเวตาลฉบบั สมบูรณ์ของบรรณ
พภิ พไทย เพราะท่านแปลจากตน้ ฉบบั ดง้ั เดมิ ทพ่ี มิ พด์ ว้ ยอกั ษรเทวนาครี ครบทงั้ ๒๕ เร่อื ง

ดว้ ยเหตนุ ้ี นอกจากความบนั เทงิ แลว้ สง่ิ ทน่ี ิทานเวตาลฉบบั สมบูรณ์จะใหแ้ ก่ผูอ้ ่าน จงึ ลกึ ไปถงึ โลกทศั น์
และชวี ทศั นอ์ นิ เดยี ดง้ั เดมิ นบั เป็นหนทางยอ้ นกลบั สูก่ ารศึกษา ‚รากเหงา้ แห่งวถิ ตี ะวนั ออก‛ ไดเ้ป็นอย่างดี

Dhammaintrend

3

เวตาล

เวตาล เป็นอมนุษยจ์ าํ พวกหน่ึง คลา้ ยคา้ งคาวผี ในปรมั ปราคติของฮินดู ดาํ รงอยู่เป็นภูตท่ีอาศยั ใน
ซากศพผูอ้ ่ืนในตอนกลางวนั ศพเหล่าน้ีอาจใชเ้ ป็นเคร่ืองมอื เพ่อื การเดินทาง เพราะขณะท่เี วตาลอาศยั อยู่นนั้
ซากศพจะไม่เน่า แต่เวตาลอาจออกจากศพเพ่อื หากินในตอนกลางคืน ในพจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน
พ.ศ.๒๕๔๒ กลา่ วไวว้ า่ ‚เวตาล คอื ผจี าํ พวกหน่งึ ชอบสงิ อยู่ในป่าชา้ ‛

ตามตาํ นานของชาวฮนิ ดู กลา่ ววา่ เวตาลนนั้ เป็นวญิ ญาณรา้ ยทว่ี นเวยี นอยู่ตามสุสาน และคอยเขา้ สงิ อยู่ใน
ซากศพต่างๆ มนั จะทาํ รา้ ยมนุษยท์ เ่ี ขา้ ไปรบกวน เวตาลจะทาํ ใหม้ อื และเทา้ ของเหยอ่ื ถกู เขา้ สงิ หนั ไปขา้ งหลงั เสมอ
เวตาลยงั ทาํ ใหผ้ ูค้ นเป็นบา้ ฆ่าเดก็ และแทง้ ลูก แต่เวตาลยงั มขี อ้ ดี คอื มนั จะคอยดูแลหมบู่ า้ นของมนั เอง

เวตาลมนี ยั นต์ าเป็นสลี านแกมเขยี ว มเี สน้ ผมตงั้ ชนั ทงั้ ศีรษะ มอื ขวาถอื ไมเ้ ทา้ มอื ซา้ ยถอื หอยสงั ข์ ขณะ
เมอ่ื มาปรากฏตวั จะนุ่งห่มเส้อื ผา้ สเี ขยี วทงั้ ชุด นงั่ มาบนเสลย่ี ง บางคราวก็ขม่ี า้ มภี ูตบริวารถอื คบเพลงิ แวดลอ้ ม
โดยรอบ และส่งเสยี งโหร่ อ้ งกกึ กอ้ ง

เวตาลนน้ั เป็นวญิ ญาณรา้ ย คอยทาํ รา้ ยบคุ คลทล่ี ูกหลานไมย่ อมทาํ พธิ ศี พใหพ้ อ่ แม่ ดว้ ยเหตนุ ้ี พวกเขาจงึ
ถกู กกั อยู่ในแดนสนธยา ระหว่างการดาํ รงอยู่ดว้ ยชวี ติ และการดาํ รงอยู่หลงั มชี วี ติ (หลงั ความตาย) ปิศาจเหลา่ น้ี
อาจไดร้ บั อามสิ ดว้ ยเคร่อื งเซ่นหรอื ถกู ขบั ใหต้ กใจดว้ ยมนตร์ เวตาลอาจหลดุ พน้ จากสภาพปิศาจไดห้ ากการทาํ พธิ ี
ศพของตน แต่เมอ่ื เป็นปิศาจแลว้ ก็ไมส่ ามารถพน้ จากกฎแห่งเวลาและเทศะ พวกมนั จะความรูป้ ระหลาดเก่ยี วกบั
อดีต ปจั จุบนั และอนาคต และหยงั่ รูถ้ งึ ใจคน ดงั นนั้ หมอผจี าํ นวนมากจีงพยายามดน้ั ดน้ เสาะหาเวตาล และ
ควบคมุ เอาไวใ้ ชเ้ป็นทาส

รูปเคารพของเวตาลทใ่ี ชเ้ ป็นรูปบูชามกั ทาํ ดว้ ยหนิ ทาสแี ดง บนส่วนยอดของแท่งหนิ แกะสลกั เป็นรูปหนา้
คน

มตี าํ นานเลา่ ว่า ครง้ั หน่ึงโยคกี ราบทูลใหพ้ ระเจา้ วิกรมาทิตยไ์ ปจบั เวตาล ซง่ึ อาศยั อยู่บนตน้ ไมใ้ นใจกลาง
สุสาน วธิ เี ดยี วทจ่ี ะจบั เวตาลไดก้ ็คอื ตอ้ งทาํ อย่างเงยี บๆ และหา้ มปรปิ ากพูดสง่ิ ใด มฉิ ะนนั้ เวตาลจะหนกี ลบั ไปได้

อย่างไรก็ตาม ทกุ ครงั้ ทพ่ี ระเจา้ วกิ รมาทติ ยจ์ บั เวตาลได้ มนั จะหลอกลอ่ พระองคโ์ ดยเลา่ นิทานใหฟ้ งั เร่อื ง
หน่ึง ซง่ึ จะจบดว้ ยคาํ ถาม และพระองคก์ ็อดรนทนไม่ได้ ตอ้ งตอบคาํ ถามนน้ั ทกุ ครงั้ ไป ทาํ ใหเ้วตาลหนกี ลบั ไปยงั
ตน้ ไมไ้ ดด้ งั เดมิ เร่อื งราวเก่ยี วกบั เวตาลนน้ั รวบรวมไวเ้รยี กว่า ‚เวตาลปญั จวงิ ศติ‛ (หรอื นทิ านเวตาล ๒๕ เร่อื ง)
รวมอยู่ใน หนงั สอื กถาสรติ สาคร ของนกั ปราชญอ์ นิ เดยี ชอ่ื โสมเทวะ

4

เร่อื งยอ่ นิทานเวตาล

ณ ฝงั่ แม่นาํ้ โคทาวรี มพี ระมหานครแห่งหน่ึงตงั้ อยู่นามว่า ประดิษฐาน ทเ่ี มอื งน้ีในสมยั บรรพกาลมี
พระราชาธบิ ดอี งคห์ น่งึ ทรงนามวา่ ตรวิ กิ รมเสน ไดค้ รองราไชศวรรยม์ าดว้ ยความผาสุก

ต่อมาไดม้ นี กั บวชช่อื ศานติศีล ไดน้ าํ ผลไมม้ าถวายพระองคม์ ไิ ดข้ าด ซง่ึ ภายหลงั พระองคไ์ ดพ้ บวา่ มอี ญั
มณีอนั มีค่าอยู่ภายใจผลไมน้ น้ั พระราชาทรงถามถึงเหตุผลท่ีทาํ เช่นนน้ั โยคีศานติศีลจึงใชเ้ ล่หค์ ารมขอให้
พระราชาตรวิ กิ รมเสนช่วยนาํ เวตาล มาใหต้ นเพอ่ื จะประกอบมหายชั ญพธิ ี

พระราชาผูม้ สี จั จะเป็นมนั่ ไดไ้ ปนาํ เวตาลมาใหโ้ ยคีเจา้ เลห่ ์ แต่เวตาลก็พยายามหน่วงเหน่ียวดว้ ยการเลา่
นิทานทง้ั ส้นิ ๒๔ เร่ืองดว้ ยกนั ซ่งึ แต่ละเร่ืองจะมคี าํ ถามใหพ้ ระราชาทรงตอบ โดยมขี อ้ แมว้ ่า หากพระราชาเอ่ย
ปากพดู เวตาลก็จะกลบั ไปสูท่ เ่ี ดมิ และเวตาลสาปวา่ หากพระราชาทราบคาํ ตอบแลว้ ไมต่ อบ พระเศียรของพระองค์
จะตอ้ งแตกเป็นเสย่ี ง ๆ

และก็เป็นดงั นน้ั ทุกครงั้ ท่ีพระราชาตอบคาํ ถามของเวตาล เวตาลก็จะหายกลบั ไปสู่ตน้ ไมท้ ่ีสิงท่ีเดิม
พระราชาก็จะเสด็จกลบั ไปเอาตวั เวตาลทุกครงั้ ไป จนเร่ืองสุดทา้ ยพระราชาไม่ทราบคาํ ตอบ ก็ทรงเงยี บไม่พูด
เวตาลพอใจในตวั พระราชามาก เพราะเป็นพระราชาผูไ้ ม่ย่อทอ้ ผูม้ คี วามกลา้ หาญ ทาํ ใหเ้วตาลบอกความจริงใน
ความคดิ ของโยคเี จา้ เลห่ ์ วา่ โยคนี นั้ แทจ้ รงิ แลว้ ตอ้ งการตาํ แหน่งราชาแห่งวทิ ยาธร โดยจะเอาพระราชาเป็นเคร่อื ง
สงั เวยในการทาํ พธิ ี และอธบิ ายถงึ วธิ กี าํ จดั โยคเี จา้ เลห่ ์

เมอ่ื พระราชาเสดจ็ มาถงึ โยคีตามทน่ี ดั หมายไว้ ก็ปรากฏว่าโยคีไดเ้ ตรียมการทาํ อย่างท่เี วตาลไดบ้ อกกบั
พระราชาไว้ พระราชาจงึ แกไ้ ขโดยทาํ ตามอุบายท่เี วตาลไดบ้ อกไว้ พระราชาจงึ ไดต้ าํ แหน่งราชาแห่งวทิ ยาธร และ
เวตาลไดบ้ อกกบั พระราชาตรวิ กิ รมเสนว่า ‚ตาํ แหน่งน้ีไดม้ าเพราะความดขี องพระองค์ ตาํ แหน่งน้ีจะคอยพระองค์
อยู่หลงั จากท่ีทรงเสวยสุขในโลกมนุษยจ์ นส้ินอายุขยั แลว้ ขา้ ขอโทษในกาลท่ีแลว้ มาในการท่ียวั่ ยวนประสาท
พระองค์ แต่ก็ไม่ทรงถอื โกรธต่อขา้ บดั น้ีขา้ จะถวายพรแก่พระองค์ ขอทรงเลอื กอะไรก็ไดต้ ามใจปรารถนาเถดิ ‛
พระราชาก็ตรสั ว่า ‚เพราะเหตุท่เี จา้ ยนิ ดตี ่อขา้ และขา้ ก็ยนิ ดีในความมนี าํ้ ใจของเจา้ เช่นเดยี วกนั พรอนั ใดท่ขี า้ จะ
ปรารถนาก็เป็นอนั สมบูรณแ์ ลว้ ขา้ เพยี งแต่อยากจะขออะไรสกั อย่างเป็นทร่ี ะลกึ ระหว่างขา้ กบั เจา้ นนั่ ก็คอื นิทานท่ี
เจา้ ยกปญั หามาถามขา้ ถงึ ยส่ี บิ ส่เี ร่ือง และคาํ ตอบของขา้ ก็ใหไ้ ปแลว้ เช่นเดยี วกนั แลครงั้ ทย่ี ่สี บิ หา้ คือวนั น้ีถอื เป็น
บทสรุป แสดงอวสานของเร่อื ง ขอใหน้ ิทานชดุ น้จี งมเี กยี รตแิ พร่กาํ จายไปในโลกกวา้ ง‛

5

เวตาลก็สนองตอบว่า ‚ขอจงสาํ เร็จ โอ ราชะ บดั น้จี งฟงั เถดิ ขา้ จะกลา่ วถงึ คณุ สมบตั ทิ ด่ี เี ด่นของนิทานชดุ
น้ี สรอ้ ยนิทานอนั รอ้ ยรดั เขา้ ดว้ ยกนั ดงั สรอ้ ยมณีสายน้ี ประกอบดว้ ยย่สี บิ ส่เี ร่ืองเบ้อื งตน้ แลมาถงึ บทท่ยี ่สี บิ หา้
อนั เป็นบทสรุปส่งทา้ ย นบั เป็นปริโยสาน นิทานชุดน้ีจงเป็นทร่ี ูจ้ กั กนั ในนามของเวตาลปญั จวงิ ศติ (นิทานย่สี บิ หา้
เร่อื งของเวตาล) จงมเี กยี รตยิ ศบนั ลอื ไปในโลก และนาํ ความเจรญิ มาสู่ผูอ้ ่านทกุ คน ใครก็ตามทอ่ี ่านหนงั สอื แมแ้ ต่
โศลกเดยี ว หรือเป็นผูฟ้ งั เขาอ่านก็เช่นเดยี วกนั จกั รอดจากคาํ สาปทง้ั มวล บรรดาอมนุษยท์ ง้ั หลาย มยี กั ษ์ เวตาล
กษุ มาณฑ์ แมม่ ด หมอผแี ละรากษส ตลอดจนสตั วโ์ ลกประเภทเดยี วกนั น้ี จงส้นิ ฤทธ์เิ ดชเมอ่ื ไดย้ นิ ใครอ่านนิทาน
อนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์นิ ้‛ี

เมอ่ื พระราชาตริวกิ รมเสนไดเ้ ป็นจอมราชนั แห่งวิทยาธรทงั้ โลกและสวรรคแ์ ลว้ ภายหลงั ก็เกิดความเบอ่ื
หน่าย หนั ไปบาํ เพญ็ ทางธรรมจนบรรลคุ วามหลดุ พน้

6

เร่มิ เร่อื ง

โอม ขอชยั ชนะจงมแี ด่พระคเณศ พระผูซ้ ่งึ ขณะฟ้อนราํ ไดย้ งั ปวงดาราใหพ้ รงั่ พรูลงจากฟากฟ้าราวกบั
สายธารแห่งบปุ ผามาลยั ดว้ ยแรงลมเป่าจากปลายงวงของพระองคแ์ มเ้พยี งเลก็ นอ้ ย

ณ ฝงั่ แม่นาํ้ โคทาวรี มพี ระมหานครแห่งหน่ึงตงั้ อยู่นามว่า ประดิษฐาน ท่ีเมอื งน้ีในสมยั บรรพกาลมี
พระราชาธิบดอี งคห์ น่ึง ทรงนามวา่ ตริวกิ รมเสน ไดค้ รองราไชศวรรยม์ าดว้ ยความผาสุก พระองคเ์ ป็นราชโอรส
ของพระเจา้ วกิ รมเสนผูท้ รงเดชานุภาพเทยี มทา้ ววชั รนิ ทร์

ทกุ ๆ วนั เมอ่ื พระราชาเสดจ็ ออกวา่ ราชการ ณ ทอ้ งพระโรงธารคาํ นลั จะมนี กั บวชช่อื ศานตศิ ีล เขา้ มา
เฝ้ าถวายความเคารพ แลว้ ถวายผลไมผ้ ลหน่ึง และทุก ๆวนั พระราชาก็ไดป้ ระทานผลไมน้ นั้ แก่ขุนคลงั ผูอ้ ยู่
ใกลช้ ดิ ใหเ้อาไปเกบ็ ไว้ ดว้ ยประการฉะน้แี ล กาลเวลากผ็ า่ นไปนบั สบิ ปี

อยู่มาวนั หน่ึง เมอ่ื โยคศี านตศิ ีลเขา้ มาเฝ้าถวายผลไมเ้ช่นเคย แลว้ ทูลลากลบั ไป พระราชาทรงยน่ื ผลไมน้ น้ั
แก่ลงิ ตวั หน่ึงซง่ึ ทรงเล้ยี งไวใ้ นตาํ หนกั และหนคี นเล้ยี งเขา้ มาวง่ิ เลน่ อยู่ในทอ้ งพระโรง ลงิ รบั ผลไมแ้ ลว้ เอาเขา้ ปาก
ขบกดั ทาํ ใหเ้ปลอื กผลไมฉ้ ีกออก ทนั ใดนนั้ เพชรมณีอนั งามและมคี ่าหามไิ ดก้ ็ร่วงตกลงมาเป็นประกายระยบิ ระยบั
พระราชาทรงหยบิ มณีเมด็ นน้ั ข้นึ มาพจิ ารณาและตรสั แก่โกศาธบิ ดวี า่

‚น่ีแนะขนุ คลงั เจา้ จาํ ไดไ้ หมวา่ ขา้ เคยมอบผลไมข้ องโยคใี หแ้ ก่เจา้ ทกุ ๆ วนั ป่านน้ีก็คงจะมจี าํ นวนมากโข
อยู่ เจา้ เอาไปเกบ็ ไวท้ ไ่ี หนเลา่ ‛

ไดฟ้ งั รบั สงั่ ดงั นนั้ ขนุ คลงั ก็เกิดความตระหนกเป็นลน้ พน้ อกึ อกั กราบทูลว่า ‚ขา้ แต่มหบิ าล ขอทรงอภยั
ดว้ ยเถิด ขา้ พระบาทคิดว่าเป็นผลไมธ้ รรมดาก็เลยไม่ไดเ้ อาใจใส่ ไดร้ บั มาครงั้ ใดก็โยนเขา้ ไปในหนา้ ต่าง
ทอ้ งพระคลงั ป่านน้ีจะเป็นอย่างไรก็ไมท่ ราบ ขา้ พระองคข์ อเปิดประตูคลงั ดูก่อน‛ โกศาธบิ ดกี ราบทูลแลว้ รบี วง่ิ มา
ทพ่ี ระคลงั เปิดประตูออกดูภายในครู่หน่งึ กร็ บี กลบั มาทูลวา่

‚โอ นฤบดี ผลไมด้ งั กลา่ วนนั้ เป่ือยเน่าไปหมดแลว้ เหลอื แต่เมลด็ คอื ดวงแกว้ มณีกองเป็นภเู ขาเลากาเตม็
ไปหมด สอ่ งแสงระยบิ ระยบั ไปทงั้ หอ้ งพระเจา้ ขา้ ‛

พระราชาไดฟ้ งั ดงั นน้ั กต็ รสั วา่

7

‚สมบตั ขิ องขา้ ในทอ้ งพระคลงั ก็มมี ากมายเหลอื ทจ่ี ะคณานบั ขา้ จะปรารถนาอะไรกบั อนรรฆมณีเหลา่ นนั้
ขา้ ขอมอบใหแ้ ก่เจา้ ทงั้ หมด จงเอาไปเถดิ ‛

วนั รุ่งข้นึ เมอ่ื เสดจ็ ออกทอ้ งพระโรง ทอดพระเนตรเหน็ โยคศี านตศิ ีลเขา้ มาเฝ้า จงึ ตรสั วา่

‚ดูก่อนมนุ ี ท่านมาหาเราทกุ วนั เอามณีจนิ ดาค่าควรเมอื งนบั ไมถ่ ว้ นมาใหแ้ ก่เรา ทา่ นมคี วามประสงคอ์ ะไร
จงบอกมาตามจรงิ ถา้ ท่านยงั ไมบ่ อกเรา วนั น้เี รากจ็ ะไมร่ บั ผลไมจ้ ากทา่ น‛

โยคไี ดฟ้ งั ก็ตอบวา่

‚ขา้ พเจา้ กาํ ลงั จะประกอบมหายญั พธิ อี นั สาํ คญั ยง่ิ อย่างหน่งึ ซง่ึ จะทาํ สาํ เร็จไมไ่ ดเ้ลย ถา้ ไมไ่ ดบ้ รุ ุษสุดกลา้
หาญอย่างทา่ นมาช่วยเหลอื ขอทรงเมตตาเถดิ โอ ราชะ‛

พระราชาไดฟ้ งั ก็ตรสั วา่

‚ทา่ นโยคี ขา้ ยนิ ดจี ะช่วยเหลอื ทา่ นทกุ อยา่ ง จะใหท้ าํ อะไรกบ็ อกมาเถดิ ‛

‚โอ วศิ ามบดี ขา้ พเจา้ ยนิ ดนี กั ‛ โยคีศานตศิ ีลกลา่ ว ‚ขา้ พเจา้ จะรอพระองคอ์ ยู่ท่สี ุสานนอกเมอื งเมอ่ื ถงึ
ขา้ งแรมคนื แรกแห่งกาฬปกั ษ์ พระองคจ์ งมาพบขา้ พเจา้ ในเวลาคาํ่ ทบ่ี รเิ วณใตต้ น้ ไทรเถดิ อยา่ ทรงลมื เป็นอนั ขาด‛

พระราชาทรงยนิ ยอม ตรสั วา่ ‚เอาเถดิ ขา้ จะไปตามนดั ‛

โยคี เมอ่ื ไดร้ บั คาํ สญั ญาของพระราชา กท็ ูลลากลบั ไปดว้ ยความยนิ ดี

ฝ่ายพระราชาผูม้ หาวรี ะ ครนั้ ถงึ วนั แรมแรกก็เสด็จออกจากวงั ทรงแต่งพระองคอ์ ย่างรดั กุม โพกพระ
เศียรดว้ ยผา้ สดี าํ ทรงเลาะเรน้ ไปตามทางโดยไม่มผี ูพ้ บเห็น จนกระทงั่ บรรลุถงึ สุสานนอกเมอื งตามท่นี ดั หมาย
บริเวณนนั้ มดื ดว้ ยเงาแมกไม้ ปรากฏเพยี งตะคุ่ม ๆ ในทส่ี ุดก็มาถงึ ทใ่ี กลจ้ ติ กาธานอนั สว่างวอมแวมดว้ ยไฟทเ่ี ผา
ไหมซ้ ากอสุภอยู่ บางส่วนก็เหลอื เพยี งโครงกระดูกและกะโหลกศีรษะเร่ยี รายอยู่ ทาํ ใหเ้กิดความสะพรึงกลวั แก่ผู ้
ไดพ้ บเห็นย่งิ นกั ณ ท่นี นั้ มพี วกภูตและเหล่าเวตาลลอยอยู่เกลอ่ื น บา้ งก็ย้อื แย่งกินศพอนั ชวนใหส้ ะอดิ สะเอียน
เหยี นราก เสยี งหมาไนหอนโหยหวนอยู่ในทใ่ี กลเ้คียงเหมอื นเสยี งปีศาจมาหลอกหลอน รวมแลว้ ความสยดสยอง
ทงั้ หลายทป่ี รากฎก็เป็นประดจุ การมาเยอื นของพระไภรวะ (พระศิวะหรอื พระอศิ วร ปางดุรา้ ย) นนั่ เทยี ว

8

จากนน้ั พระราชาทรงคน้ หาสาํ นกั ของโยคศี านตศิ ีลจนพบทใ่ี ตต้ น้ ไทรใหญ่ อนั มรี ากยอ้ ยระยา้ จงึ เสดจ็ เขา้
ไปหา ตรสั วา่

‚ขา้ มาแลว้ ทา่ นโยคจี ะใหข้ า้ ทาํ อะไรเลา่ ‛

เมอ่ื โยคเี หน็ พระราชาเสดจ็ มาตามสญั ญาก็ดใี จ กลา่ ววา่

‚โอ ราชะ ขา้ พเจา้ เหน็ แลว้ จากพระเนตรของพระองคว์ ่า ทรงมเี มตตาต่อขา้ พเจา้ ทรงฟงั เถดิ ถา้ พระองค์
เสดจ็ จากน่ไี ปทางทศิ ใตไ้ มไ่ กลนกั จะทรงพบตน้ อโศกตน้ หน่ึง บนก่งิ อโศกมศี พชายคนหน่งึ แขวนอยู่ ขอใหน้ าํ ศพ
นนั้ มาใหข้ า้ พเจา้ นนั่ แหละคอื งานทข่ี า้ พเจา้ ตอ้ งการจะใหพ้ ระองคช์ ่วยเหลอื โอ มหาวรี ะ‛

ทนั ทที ่วี รี กษตั ริยผ์ ูม้ นั่ คงต่อคาํ สญั ญาไดย้ นิ ถอ้ ยคาํ ดงั กล่าว ก็ทรงกล่าวแก่โยคีว่า ‚ขา้ จะทาํ ตามคาํ ของ
ท่าน‛ แลว้ เสดจ็ ไปทางทศิ ใต้ ครู่หน่งึ กม็ าถงึ ทอ่ี นั อยู่ไมไ่ กลจากกองไฟทใ่ี กลจ้ ะมอด แลเหน็ ตน้ อโศกอยู่บรเิ วณนนั้
บนก่งิ อโศกมศี พชายผูห้ น่งึ แขวนอยู่ราวกบั หอ้ ยลงมาจากบ่าของอสุรกาย พระราชาทรงปีนตน้ อโศกข้นึ ไปปลดเอา
ศพลงมาอย่างยากเยน็ และเหวย่ี งมนั ลงบนพ้นื ดนิ ทนั ทที ร่ี ่างนนั้ กระทบแผ่นดนิ มนั กห็ วดี รอ้ งราวกบั เจบ็ ปวดเต็มท่ี
พระราชาทรงคิดว่าร่างนนั้ มชี ีวติ ก็ปีนลงมาจากตน้ อโศกเขา้ ประคองเอาไว้ ทรงนวดเฟ้นร่างนน้ั ดว้ ยความกรุณา
เพอ่ื ใหค้ ลายเจ็บ ทนั ใดนน้ั ศพก็กรีดเสยี งหวั เราะเยอื กเยน็ ราวกบั เสยี งภูตผี พระราชาทรงทราบไดท้ นั ทวี ่าศพนน้ั
ถกู เวตาลสงิ อยู่ จงึ ถามมนั ว่า ‚เจา้ หวั เราะอะไร อย่ามวั ชกั ชา้ อยู่เลย รบี ไปกนั เถอะ‛ ทนั ใดนน้ั เอง ศพทเ่ี วตาลเขา้
สงิ ก็ลอยกลบั ข้นึ ไปหอ้ ยอยู่บนก่งิ อโศกตามเดมิ พระราชาเหน็ ดงั นน้ั ก็รบี ปีนข้นึ ไปดงึ เอาศพนน้ั ลงมาแลว้ เหวย่ี ง
ข้นึ บา่ เสดจ็ ไปอย่างรวดเรว็ ขณะทเ่ี สดจ็ มาตามทาง เวตาลในร่างของศพทพ่ี าดบา่ อยู่ก็กลา่ วแก่พระราชาวา่

‚โอ ราชนั ขา้ จะเลา่ นทิ านสนุก ๆ ใหฟ้ งั สกั เร่อื งหน่งึ ระหวา่ งทางจะไดไ้ มเ่ บอ่ื โปรดทรงสดบั เถดิ และเมอ่ื
ฟงั แลว้ อยา่ ไดต้ รสั อะไรเลย‛

9

นิทานเร่อื งท่ี ๑
ปญั ญาแหง่ พทุ ธิศรรี ะ

แต่โบราณกาล มเี มอื งหน่งึ ชอ่ื พาราณสี อนั เป็นทก่ี ลา่ วกนั ว่าเป็นทป่ี ระทบั ของพระศิวะผูเ้ป็นเจา้ เพราะเมอื ง
น้ีเป็นท่ีอยู่ของผูบ้ ริสุทธ์ิในศาสนา ซ่งึ เปรียบเหมอื นภูเขาไกรลาสอนั เป็นท่ชี ุมนุมของทวยเทพ แม่นาํ้ คงคาอนั
ศกั ด์ิสิทธ์ิมนี าํ้ เป่ียมฝงั่ ตลอดกาลไหลเลยี บพระนครน้ี ทาํ ใหด้ ูเสมอื นสรอ้ ยแกว้ มณีอนั บรรเจิดท่ีคลอ้ งเอาไว้
โดยรอบ

ท่พี ระนครพาราณสนี ้ี มพี ระราชาองคห์ น่ึงทรงนามว่า พระเจา้ ประตาปมกุฏปกครองอยู่ พระองคเ์ ป็นผู ้
เลศิ ดว้ ยเดชานุภาพ สามารถปราบปรามเหลา่ อรริ าชศตั รูไดร้ าบคาบราวกบั กองอคั นที เ่ี ผาผลาญป่าใหญ่ใหว้ อดวาย
ฉะนน้ั พระองคม์ รี าชโอรสองคห์ น่งึ ช่อื วชั รมกฏุ ผูท้ รงโฉมอนั งามยอดยง่ิ เพยี งดงั จะเยย้ กามเทพใหไ้ ดอ้ าย เจา้ ชาย
มสี หายผูห้ น่งึ ช่อื พทุ ธิศรรี ะ ซง่ึ ทรงรกั และตรี าคาคุณค่าของเขาเท่ากบั ชวี ติ ของพระองคน์ นั่ เทยี ว แลพทุ ธศิ รรี ะนนั้
เป็นบตุ รมนตรผี ูใ้ หญ่ของพระราชา

สมยั หน่ึงเจา้ ชายกับพระสหายพากัน
แสวงหาความบนั เทงิ สุขโดยการขม่ี า้ ประพาสป่าไล่
ลา่ สงิ โตอย่างสนุก ทรงยงิ ธนูตดั สรอ้ ยคอของสหี ะ
เหล่านัน้ อนั มีลกั ษณะดงั แสจ้ ามรีของมนั ขาด
กระจยุ ในทส่ี ุดเสดจ็ มาถงึ ป่าใหญ่แห่งหน่ึงทน่ี นั้ มี
ความงดงามร่นื รมยร์ าวกบั อทุ ยานของกามเทพ มี
เสยี งนกดุเหว่าวเิ วกแว่วอ่อนหวาน ผสมผสานมา
กบั สายลมท่ีแผ่วรําเพยมาจากแนวพฤกษอ์ นั มี
ดอกบานสะพรงั่ ทุกก่ิงกา้ นกวดั ไกวไปมา ระหว่าง
ทวิ ไมอ้ นั คดโคง้ ในเบ้อื งหนา้ เป็นทะเลสาบซ่งึ มนี าํ้
อนั ใสเขยี วดงั มรกตและมรี ะลอกนอ้ ย ๆ วง่ิ ไลก่ นั
เขา้ สู่ฝัง่ มิไดข้ าด กลางบึงใหญ่มีกอบวั อนั สลบั
สลา้ งดว้ ยสสี นั วรรณะต่าง ๆ อย่างงดงาม ณ ทน่ี นั้
เจา้ ชายทอดพระเนตรเห็นนารีนางหน่ึงมีรูปโฉม
งดงามดงั เทพอปั สร ลงเล่นนาํ้ อยู่พรอ้ มดว้ ยคณา
นางผูเ้ ป็นบริวาร นางมพี กั ตรอ์ นั งามดงั สมบูรณ

10

จนั ทร์ อนั ทาํ ใหเ้ศวโตตบล (บวั สายสขี าว) ทงั้ หลายตอ้ งไดอ้ าย เพยี งไดแ้ ลเหน็ นางครง้ั แรก เจา้ ชายหนุ่มก็รูส้ กึ
เหมอื นว่านางไดค้ ร่าเอาดวงหทยั ของพระองคไ์ ปเสยี แลว้ ดว้ ยเสน่หอ์ นั ลกึ ซ้งึ ของนาง แลนางนน้ั กาํ ลงั เพลดิ เพลนิ
อยู่ดว้ ยการเลน่ นาํ้ จนมทิ นั ระวงั อาภรณท์ ห่ี ลดุ ร่วงจากอรุ ะ ขณะท่เี จา้ ชายและสหายกาํ ลงั จอ้ งดูนางอยู่

ดว้ ยความสงสยั ว่านางเป็นใครนนั้ ก็พอดนี างเหลอื บมาเห็นเขา้ นางเมนิ หนา้ หนีดว้ ยความอาย แต่แลว้
กลบั แสดงท่าทเี ป็นนยั ๆ ใหท้ ราบว่านางเป็นใครมาจากไหน นางเด็ดดอกบวั ออกจากมาลาทส่ี วมศีรษะนางดอก
หน่งึ เอาทดั หูไว้ น่งิ อยู่ครู่หน่งึ แลว้ เอาดอกบวั ออกจากหู บดิ ใหเ้ป็นรูปเคร่อื งประดบั อย่างหน่งึ ทเ่ี รยี กวา่ ทนั ตบตั ร
(แผ่นฟนั เป็นรูปอาภรณช์ นิดหน่งึ ) จากนนั้ นางหยบิ ดอกบวั อกี ดอกหน่งึ ข้นึ วางบนศีรษะ และเอามอื ปิดอรุ ะไวต้ รง
หวั ใจนาง เจา้ ชายมองดูอากปั กริ ิยาของนางอย่างไม่เขา้ ใจ แต่สหายผูเ้ป็นบตุ รมนตรเี ขา้ ใจโดยตลอด นางโฉมงาม
น่งิ อยู่ครู่หน่งึ ก็ข้นึ จากนาํ้ แวดลอ้ มดว้ ยบรวิ ารเดนิ ทางกลบั ไปยงั นวิ าสสถานของนาง

เมอ่ื นางเขา้ ในบา้ นกล็ ม้ ตวั ลงบนทน่ี อน มใี จอนั เตน้ ระทกึ คดิ ถงึ เจา้ ชายดว้ ยความสงสยั วา่ พระองคจ์ ะเขา้ ใจ
สญั ญาณของนางหรือไม่ ส่วนเจา้ ชายวชั รมกุฏ เมอ่ื มไิ ดเ้ หน็ นางอกี แลว้ ก็เปรียบเหมอื นวทิ ยาธรท่สี ้นิ ไรซ้ ่งึ มนตร์
วเิ ศษ เมอ่ื เสด็จกลบั ถงึ พระนครก็มแี ต่จติ ประหวดั คิดถงึ นางอยู่มริ ูว้ าย ทรงตกอยู่ในอารมณ์รนั ทด มแี ต่ความ
เศรา้ สรอ้ ยอาวรณห์ าแต่นางผูเ้ดยี ว วนั หน่ึงบตุ รมนตรเี ขา้ มาเฝ้าและสนทนากนั ดว้ ยเร่อื งต่าง ๆ พทุ ธศิ รรี ะบตุ รมน
ตรี ไดถ้ ามเจา้ ชายผูเ้ป็นสหายว่ามคี วามคดิ อย่างไรเร่อื งนางงามทพ่ี บทท่ี ะเลสาบ ในความคดิ ของตนเหน็ ว่านางนนั้
อาจจะตดิ ต่อไดง้ า่ ยกวา่ ทค่ี ดิ เพราะทกุ อยา่ งไมม่ ปี ญั หาอะไรเลย

เจา้ ชายไดฟ้ งั ก็พลงุ่ ข้นึ มาวา่ ‚เจา้ พูดไดอ้ ยา่ งไรวา่ เขา้ หาไมย่ ากเลย ขา้ ไมร่ ูจ้ กั แมแ้ ต่ช่อื ของนาง ทซ่ี ง่ึ นางอยู่
หรอื แมแ้ ต่หวั นอนปลายตนี ของนางทง้ั ส้นิ เจา้ ช่างกวนโมโหขา้ เสยี จรงิ ‛

เมอ่ื เจา้ ชายตรสั ดงั น้ี พทุ ธิศรีระก็ถงึ กบั อา้ ปากคา้ ง กลา่ วว่า ‚อะไรนะ พระองคไ์ ม่ทราบไดอ้ ย่างไรในเมอ่ื
นางใหส้ ญั ญาณออกโจ่งแจง้ อย่างนน้ั ก็เม่อื นางเอาดอกบวั ทดั ท่หี ู นางหมายจะบอกพระองคว์ ่า ‘ฉนั อยู่ในแว่น
แควน้ ของพระราชานาม กรรโณตบล’ (ผูม้ ดี อกกบวั ประดบั ทห่ี ู) เมอ่ื นางบดิ กลบั บวั เป็นอาภรณ์ทนั ตบตั ร นาง
หมายความวา่ ‘จงรูเ้ถดิ วา่ ฉนั เป็นลูกของทนั ตแพทยท์ เ่ี มอื งนน้ั ’ การทน่ี างหยบิ ดอกบวั ข้นึ ชูบนศีรษะว่า นางช่อื
ปทั มาวดี และการท่นี างเอามอื ทาบหทยั ประเทศก็หมายความว่า พระองคส์ ถติ อยู่ในหวั ใจของนางแลว้ นนั่ เอง
พระองคไ์ ม่รูห้ รือว่าพระราชากรรโณตบลนน้ั เป็นกษตั ริยแ์ ห่งแควน้ กลงิ คะ และมพี ระสหายทโ่ี ปรดปรานคนหน่ึง
เป็นหมอฟนั ช่อื สงครามวรรธน์ ก็ชายผูน้ ้แี หละมลี ูกสาวช่อื ปทั มาวดี ผูเ้ป็นมกุ ดาแห่งโลกทง้ั สาม และบดิ าของนาง
ตรี าคานางเท่ากบั ชวี ติ ของเขานนั่ เทยี ว

11

เร่อื งราวเหลา่ น้ขี า้ พเจา้ ทราบจากคาํ คนเขาพดู กนั มานานแลว้ เพราะฉะนน้ั ขา้ พเจา้ จงึ ตคี วามหมายของนาง
ไดถ้ กู ตอ้ งไมว่ า่ นางจะแสดงทา่ ทอี ย่างไร

เมอ่ื ราชบตุ รไดฟ้ งั คาํ เฉลยอนั แจ่มแจง้ ของบตุ รมนตรดี งั น้ี ก็มใี จปลอดโปร่งส้นิ ความกงั วลวติ ก มใี บหนา้
อนั แช่มช่นื ข้นึ ทนั ที และเหน็ โอกาสทจ่ี ะไปหานางอนั เป็นทร่ี กั ไดโ้ ดยงา่ ย จงึ จดั การเสดจ็ อกี ครง้ั หน่งึ พรอ้ มดว้ ยบตุ ร
มนตรี โดยแสรง้ ทาํ เป็นว่าจะไปล่าสตั วแ์ ลว้ ม่งุ ไปหานางโดยทนั ทตี ามเสน้ ทางเดมิ พอมาถงึ กลางทาง เจา้ ชายก็
กระตุน้ มา้ เผ่นโผนไปดว้ ยความเร็วจนขา้ ราชบริพารตามไม่ทนั แลว้ ม่งุ หนา้ ไปยงั แควน้ กลงิ คะพรอ้ มดว้ ยบุตร
มนตรตี ามเสดจ็ อยา่ งใกลช้ ดิ ณ ทน่ี นั้ ชายหนุ่มทง้ั สองก็มงุ่ ไปยงั พระนครของพระราชากรรโณตบล แลว้ สบื เสาะจน
พบคฤหาสนห์ ลงั งามของทนั ตแพทยผ์ ูย้ ่งิ ใหญ่ เจา้ ชายและพระสหายแวะเขา้ ไปสู่บา้ นของหญิงชราผูห้ น่ึงซ่งึ อยู่
ใกลเ้คยี งกบั คฤหาสนน์ น้ั พทุ ธศิ รรี ะจดั การใหห้ ญา้ ใหน้ าํ้ แก่มา้ ทง้ั สองตวั แลว้ เอาไปซ่อนในทล่ี บั ตา จากนนั้ ก็กลา่ ว
แก่หญงิ ชราต่อพระพกั ตรข์ องเจา้ ชายวา่ ‚คณุ แม่ ทา่ นเคยรูจ้ กั หมอฟนั ชอ่ื สงครามวรรธนบ์ า้ งหรอื ‛

พอนางไดฟ้ งั ถอ้ ยคาํ ดงั นนั้ ก็กล่าวแก่ชายหนุ่มอย่างอ่อนนอ้ มว่า ‚แม่รูจ้ กั เขาดที เี ดยี ว ก็แม่น่ีแหละเคย
เป็นแมน่ มของเขา เดยี๋ วน้ีเขาใหแ้ มเ่ ป็นคนดูแลลูกสาวของเขาแลว้ แต่แมก่ ็ไมไ่ ดเ้ขา้ ไปทบ่ี า้ นใหญ่นนั่ หรอก เพราะ
ไม่มเี ส้อื ผา้ ดี ๆ จะแต่ง มแี ต่ชดุ ปอน ๆ น่ีจะใส่ไปก็อายเขา ท่เี ป็นอย่างน้ีก็เพราะอา้ ยลูกชายชาติชวั่ มนั เลน่ การ
พนนั หมดเน้อื หมดตวั ไมม่ อี ะไรเหลอื อกี แลว้ มนั เหน็ เส้อื ผา้ สวย ๆ ของแมม่ อี ยู่ มนั ก็ขนเอาไปจนหมด‛ เมอ่ื บตุ ร
มนตรีไดฟ้ งั ดงั นนั้ ก็ยนิ ดี แลเหน็ ช่องทางโดยตลอด จงึ ถอดสรอ้ ยสงั วาลออกมอบใหน้ างพรอ้ มดว้ ยของขวญั อกี
หลายอยา่ ง ทาํ ใหน้ างปลาบปล้มื เป็นอนั มาก บตุ รมนตรเี หน็ ไดโ้ อกาสจงึ กลา่ วแก่นางว่า

‚คุณแม่จงเป็นแม่ของพวกเราเถดิ ตอนน้ีฉนั มคี วามลบั อย่างหน่ึงทจ่ี ะบอกคุณแม่ และขอใหค้ ุณแม่ช่วย
สงเคราะหด์ ว้ ย ใหค้ ุณแมไ่ ปหานางปทั มาวดี ลูกหมอฟนั และกลา่ วแก่นางวา่ เจา้ ชายทเ่ี จา้ เหน็ ทท่ี ะเลสาบนน้ั บดั น้ี
มาถงึ แลว้ และเพราะความรกั ของเขาทม่ี ตี ่อเจา้ อย่างท่วมทน้ เขาจงึ รบี ใหแ้ มม่ าบอกเจา้ ‛

เมอ่ื หญงิ ชราไดฟ้ งั ดงั นนั้ กต็ อบตกลง เพราะไดล้ าภสกั การมาไวแ้ ลว้ อยา่ งเต็มท่ี รบี กระวกี ระวาดเขา้ ไปพบ
นางปทั มาวดใี นปราสาท และกลบั มาในเวลาเพยี งชวั่ ครู่ เจา้ ชายและพระสหายเหน็ นางกลบั มาก็ถามเร่อื งราวโดย
ทนั ที นางไดฟ้ งั ก็ตอบว่า ‚แม่ไปพบนางอย่างลบั ๆ และแจง้ ข่าวแก่นางว่าเจา้ มาถงึ แลว้ พอนางฟงั จบก็ด่าขา้ ยก
ใหญ่ มหิ นาํ ซาํ้ ยงั ตบหนา้ ขา้ ทงั้ สองขา้ งขา้ งละทดี ว้ ยฝ่ามอื ทท่ี าดว้ ยการบูร แลว้ ไลข่ า้ กลบั มา นางทาํ ใหข้ า้ ตอ้ งรอ้ งไห้
ดว้ ยความเสยี ใจเพราะถกู ดูหมน่ิ อย่างคาดไมถ่ งึ น่ไี งละ่ ลูกเอย๋ รอยทน่ี างตบขา้ ยงั เป็นผน่ื หา้ น้วิ อยู่เลยเหน็ ไหม‛

เมอ่ื ไดฟ้ งั ดงั น้ี เจา้ ชายก็รูส้ กึ เป็นทกุ ขเ์ พราะความผดิ หวงั ยง่ิ นกั แต่บตุ รมนตรผี ูฉ้ ลาดไดก้ ลา่ วปลอบโยน
ว่า ‚อย่าทรงเศรา้ โศกไปเลยพระเจา้ ขา้ ทน่ี างทาํ อย่างน้ีเป็นแต่เพยี งปรศิ นาเท่านนั้ หรอก การทน่ี างบรภิ าษแม่เฒ่า

12

และตบหนา้ ทงั้ สองแกม้ ดว้ ยมอื ทาการบูรทง้ั สบิ น้วิ เป็นรอยสขี าวอย่างนนั้ ก็เพราะนางตอ้ งการจะตอบเป็นนยั ๆ ว่า
ใหพ้ ระองคท์ รงรออกี สบิ วนั ขา้ งข้นึ เพราะระหวา่ งน้เี ป็นวนั ทฤ่ี กษไ์ มด่ ี‛

หลงั จากท่บี ุตรมนตรีกล่าวปลอบโยนเจา้ ราชบุตรดงั น้ีแลว้ บุตรมนตรีก็ออกไปตลาด แอบเอาเคร่ือง
ทองหยองออกขายอย่างลบั ๆ เอาเงนิ มาใหแ้ มเ่ ฒ่าไปทาํ อาหารอย่างดเี ลศิ มากนิ กนั ทงั้ สามคน หลงั จากนนั้ เมอ่ื รอ
มาครบสบิ วนั บตุ รมนตรีก็ส่งแม่เฒ่าไปพบนางปทั มาวดอี กี เพอ่ื ดูว่านางจะว่าอย่างไร ฝ่ายหญิงชราหลงั จากท่ถี ูก
ปรนเปรอดว้ ยเหลา้ ยาปลาป้ิงและอาหารนานารสอย่างอ่มิ หมพี มี นั แลว้ ก็มกี าํ ลงั ใจยอมช่วยเหลอื เต็มท่ี นางเดนิ ทาง
ไปหานางปทั มาวดอี กี ครง้ั เพอ่ื เอาใจแขกทง้ั สอง นางไปแลว้ มชิ า้ ก็กลบั มากลา่ วแก่ชายทงั้ สองวา่ ‚แมไ่ ปมาแลว้ และ
ไมท่ นั ไดพ้ ูดอะไร แต่นางกลบั เยาะเยย้ แมว่ ่าทาํ เป็นแมส่ อ่ื ดนี กั นางเอามอื ทท่ี าชาดมาแปะหนา้ อกขา้ เป็นรอยน้ิวมอื
สามน้วิ ขา้ จงึ กลบั มายงั เจา้ พรอ้ มดว้ ยรอยน้วิ มอื ของนางน่แี หละ‛

เมอ่ื บตุ รมนตรีไดฟ้ งั และพเิ คราะหด์ ว้ ยความฉลาดก็ทูลเจา้ ชายใหส้ งบพระทยั และไตร่ตรองในปริศนา
ของนาง ซง่ึ ตนเหน็ ว่าไมล่ ้ลี บั อะไรเลย ‚นางตอ้ งการจะบอกใหท้ ราบว่า นางยงั ไมว่ ่างทจ่ี ะพบใครในสามวนั น้ี‛ บตุ ร
มนตรเี ฉลยปญั หาอย่างมนั่ ใจ

หลงั จากนน้ั อกี สามวนั พทุ ธศิ รรี ะก็ส่งหญงิ เฒ่าไปหานางปทั มาวดอี กี คราวน้นี างปทั มาวดตี อ้ นรบั ขบั สูเ้ป็น
อย่างดี ปรนเปรอดว้ ยอาหารอนั เอมโอชและสุราอย่างดี หญงิ ชราเพลดิ เพลนิ อยู่ทค่ี ฤหาสนต์ ลอดวนั จนกระทงั่ ถงึ
เวลาเยน็ นางจงึ ลากลบั บา้ น ขณะนน้ั ปรากฏเสยี งอ้ือองึ ในทอ้ งถนนหนา้ คฤหาสนเ์ สยี งคนรอ้ งเอะอะว่า ‚ระวงั ดว้ ย
มชี า้ งบา้ หลุดจากเสาตะลุงวง่ิ มาทางน้ี มนั กระทบื คนตายไปหลายคนแลว้ หนีเร็ว‛ นางปทั มาวดไี ดย้ นิ ดงั นน้ั จงึ
กลา่ วแก่หญงิ ชราว่า ‚แมอ่ ย่าออกไปทางถนนใหญ่เลย อนั ตรายเปลา่ ๆ เราจะใหแ้ ม่นงั่ ในกระเชา้ แลว้ ค่อยหย่อน
เชือกลงไปจากหนา้ ต่างดกี ว่า พอลงไปถงึ สวนแลว้ ก็ปีนตน้ ไมอ้ อกไปท่กี าํ แพง แลว้ ขา้ มกาํ แพง ลงไปโดยไต่ลง
ตน้ ไมอ้ กี ตน้ หน่ึง ถงึ ทางลดั แลว้ แมก่ ็กลบั ไปบา้ นเถดิ ‛ หลงั จากกลา่ วดงั น้ีแลว้ นางปทั มาวดกี ็ใหห้ ญงิ ชราลงไปนงั่
ในกระเชา้ เอาเชอื กพนั แน่นหนา แลว้ ก็ค่อยหย่อนนางลงทางหนา้ ต่าง เมอ่ื ลงไปถงึ สวนแลว้ ก็ใหน้ างทาํ ตามทบ่ี อก
จนหญงิ เฒ่ากลบั สู่บา้ นดว้ ยความปลอดภยั เมอ่ื นางกลบั มาบา้ นแลว้ ก็เลา่ เร่อื งทง้ั หมดใหช้ ายหนุ่มทงั้ สองฟงั บตุ ร
มนตรีไดฟ้ งั ดงั นน้ั ก็กลา่ วแก่เจา้ ชายว่า ‚ความปรารถนาของพระองคถ์ งึ ความสาํ เร็จแลว้ เพราะฟงั จากถอ้ ยคาํ แม่
เฒ่าน่ี นางปทั มาวดไี ดแ้ นะหนทางใหพ้ ระองคไ์ ปสู่บา้ นของนางแลว้ เพราะฉะนน้ั จงเสด็จไปเถดิ ไปเสยี วนั น้ีเลย
เวลายาํ่ คาํ่ ไปตามหนทางทน่ี างช้แี นะไวแ้ ลว้ นนั่ แหละ‛

เมอ่ื บตุ รมนตรีกลา่ วดงั น้ี เจา้ ราชบตุ รก็เดนิ ทางไปพรอ้ มดว้ ยบตุ รมนตรลี ดั เลาะมาจนถงึ แนวกาํ แพงบา้ น
นางตามทห่ี ญงิ ชราบอกไว้ ท่ีตรงนน้ั มเี ชอื กผูกกระเชา้ หย่อนลงมาจากหนา้ ต่าง ทข่ี อบหนา้ ต่างแลเหน็ สาวใชก้ าํ ลงั
เย่ียม ๆ มอง ๆ เหมอื นนางกาํ ลงั คอยหาเจา้ ชายอยู่ ดงั นน้ั เจา้ ชายจึงลงไปนงั่ ในกระเชา้ นางสาวใชส้ องคนก็

13

ช่วยกนั ชกั กระเชา้ ข้นึ ไปจนถงึ หนา้ ต่าง จากนน้ั เจา้ ชายก็เสด็จเขา้ ไปในปราสาทและตรงเขา้ ไปหานางอนั เป็นท่รี กั
บตุ รมนตรเี หน็ วา่ เสรจ็ ธุระของตนแลว้ กก็ ลบั ทพ่ี กั

ส่วนเจา้ ชายเมอ่ื เขา้ ไปถงึ หอ้ งของนางก็แลเหน็ นางนงั่ อยู่บนอาสน์ มใี บหนา้ อนั งามปลงั่ เปลง่ ดงั จนั ทรเ์ พญ็
ฉายแสงอร่ามเรืองในราตรี นางแลเหน็ เจา้ ชายก็รีบลุกจากแท่นเขา้ มากอดไวด้ ว้ ยความเสน่หาอนั แผดเผาอุระให้
ทรมานมานบั เดอื น เจา้ ชายประคองนางไวด้ ว้ ยความรกั และกระทาํ ววิ าหะต่อนางตามแบบคานธรรพววิ าห์ (การได้
เสยี กนั เองดว้ ยความพอใจทง้ั ฝ่ายชายและหญงิ ววิ าหะชนิดน้ถี อื เป็นแบบหน่ึงทถ่ี กู ตอ้ งตามกฏหมายอย่างหน่ึงใน
๘ ชนิด) เมอ่ื ความปรารถนาของพระองคบ์ รรลุความสาํ เร็จแลว้ เจา้ ชายก็ประทบั อยู่กบั นางเร่ือยมาโดยการ
ลกั ลอบมใิ หร้ ูถ้ งึ ผูอ้ น่ื จนเวลาผ่านไปหลายวนั

วนั หน่ึงขณะในทอ่ี ยู่กบั นางในทร่ี โหฐาน เจา้ ชายราํ ลกึ ถงึ พระสหายได้ จงึ กลา่ วแก่นางวา่ ‚ดูก่อนเจา้ ผูเ้ป็น
ท่รี กั สหายร่วมใจของขา้ กาํ ลงั คอยขา้ อยู่ท่บี า้ นแม่เฒ่า เวลาก็ผ่านไปหลายวนั แลว้ ขา้ คิดว่าควรจะกลบั ไปเย่ยี ม
เยยี นเขาบา้ ง เพราะเขาคอยฟงั ขา่ วจากขา้ อยู่ เสรจ็ ธุระแลว้ ขา้ จะกลบั มาทน่ี ่อี กี ‛

ปทั มาวดโี ฉมงามไดฟ้ งั กน็ ่งิ อยู่ ไตร่ตรองดว้ ยความฉลาดของนาง แลว้ กก็ ลา่ วแก่สามขี องนางวา่ ‚โอทา่ นผู ้
เป็นบดี (สามี หรอื นาย) ของขา้ เมอ่ื พระองคต์ รสั ดงั น้กี ด็ แี ลว้ แต่ขา้ ยงั มคี วามสงสยั อยู่อย่างหน่งึ ทจ่ี ะถามวา่ ก่อน
หนา้ น้ีขา้ เคยทาํ ปรศิ นาหลายอย่างต่อพระองค์ พระองคท์ รงตปี ญั หาแตกดว้ ยความคิดของพระองคเ์ องหรอื หรือ
วา่ บตุ รมนตรผี ูเ้ป็นสหายเป็นคนคดิ ให‛้

เจา้ ราชบตุ รไดฟ้ งั ดงั นน้ั ก็กลา่ วตอบโดยความซอ่ื ว่า ‚ขา้ ไมไ่ ดค้ ิดเองเลยสกั อย่าง แต่สหายของขา้ คอื บตุ ร
มนตรผี ูน้ นั้ เป็นผูแ้ นะนาํ ต่างหาก‛

นางไดฟ้ งั ดงั นนั้ ก็คิดในใจดว้ ยความลาํ้ ลกึ ปกปิดความรูส้ กึ อนั แทจ้ ริงมใิ หป้ รากฏออกนอกหนา้ กลา่ วว่า
‚พระองคท์ าํ ผดิ เสยี แลว้ ทไ่ี มแ่ จง้ เร่อื งน้ีแก่ขา้ ก่อน เมอ่ื เขาเป็นสหายของพระองค์ เขาก็ควรจะเป็ นพข่ี องขา้ ดว้ ย ขา้
ควรจะใหเ้กยี รตแิ ก่เขายง่ิ กวา่ ใคร ๆ ทงั้ หมด โดยใหข้ องขวญั อนั มคี ่าต่าง ๆ‛

เมอ่ื นางกลา่ วดงั น้ีแลว้ ตกเวลากลางคืนนางก็ส่งเจา้ ชายกลบั ไปโดยวธิ ีเดมิ เหมอื นขามา เจา้ ชายก็กลบั มา
หาพทุ ธศิ รรี ะและพกั อยู่ดว้ ยกนั เป็นเวลาหลายวนั วนั หน่งึ ราชบตุ รกลา่ วแก่บุตรมนตรวี า่ พระองคไ์ ดเ้ลา่ เร่อื งการแก้
ปรศิ นาของเขาใหน้ างทราบหมดแลว้ เพอ่ื ตอ้ งการจะยกย่องความฉลาดของเขา สหายหนุ่มไดฟ้ งั ก็ตาํ หนิวา่ เป็นการ
เส่ียงมากท่ีทรงทาํ ดงั นน้ั การสนทนาระหว่างสองชายดาํ เนินไปจนกระทงั่ เย็นคาํ่ วนั ต่อมา หลงั จากการสวด
ประจาํ วนั เวลาเชา้ ส้นิ สุดลง ก็ปรากฏวา่ มสี าวใชค้ นสนิทของนางปทั มาวดมี ารอพบอยู่ เอาหมากพลูมาใหพ้ รอ้ มกบั

14

อาหารซง่ึ น่ากินหลายอย่าง นางถามสารทุกขส์ ุกดบิ ของบตุ รมนตรีตามธรรมเนียม แลว้ มอบของกนิ ใหแ้ ก่เขาและ
กลา่ วแก่เจา้ ชายว่า นางปทั มาวดกี าํ ลงั คอยอยู่ ขอใหพ้ ระองคเ์ สดจ็ ไปเสวยอาหารทบ่ี า้ นของนางโดยเร็ว นางกลา่ ว
จบก็รบี ผลนุ ผลนั กลบั ไป บตุ รมนตรเี หน็ นางไปแลว้ กก็ ลา่ วแก่เจา้ ชายว่า

‚ขา้ แต่ราชบตุ ร โปรดคอยดู ขา้ จะแสดงอะไรใหด้ ูสกั อย่าง‛ กลา่ วจบก็นาํ อาหารในภาชนะนนั้ มาใหส้ ุนขั กนิ
สุนขั กนิ อาหารนนั้ ยงั ไมท่ นั หมดกล็ ม้ ลงขาดใจตาย เจา้ ชายแลดูดว้ ยความงนุ งงตรสั วา่ ‚น่มี นั อะไรกนั ขา้ ไมเ่ ขา้ ใจ‛

บตุ รมนตรจี งึ อธบิ ายว่า ‚ความจรงิ ก็คอื นางผูเ้ป็นทร่ี กั ของพระองคร์ ูว้ า่ ขา้ เป็นคนมปี ญั ญา เพราะสามารถ
ตีปญั หาของนางออกทุกอย่าง นางจึงส่งอาหารใส่ยาพษิ มาใหข้ า้ กิน ท่นี างทาํ เช่นน้ีก็เพราะนางรกั พระองคม์ าก
เหลอื เกนิ นางตอ้ งการใหพ้ ระองคร์ กั นางอย่างสุดจติ สุดใจ และนางเหน็ ว่า ตราบใดทข่ี า้ ยงั มชี วี ติ อยู่ ขา้ อาจเป็นกา้ ง
ขวางคอนาง และอาจจะยุยงพระองคใ์ หเ้หนิ หา่ งจากนางเมอ่ื ไรกไ็ ด้ นางจงึ คดิ จะฆ่าเสยี มใิ หข้ า้ นาํ พาพระองคเ์ สดจ็
กลบั พระนคร แต่พระองคอ์ ย่าโกรธนางเลย ทางทด่ี ขี อใหพ้ ระองคเ์ ลา้ โลมนางจนคดิ หนีจากสกุลตดิ ตามพระองค์
กลบั สูพ่ ระนครจะดกี วา่ ขา้ จะเป็นผูอ้ อกอบุ ายดาํ เนินเร่อื งน้เี อง‛

เม่อื บุตรมนตรีทูลดงั น้ี เจา้ ราชบุตรก็ทรงย้มิ แยม้ ดว้ ยความพอพระทยั ตรสั ว่า ‚เจา้ น่ีสมแลว้ ท่ไี ดช้ ่ือว่า
พทุ ธศิ รรี ะ เพราะเจา้ เป็นแหลง่ ของความฉลาดแทเ้ทยี ว‛

ขณะทเ่ี จา้ ชายกาํ ลงั กลา่ วยกย่องพระสหายอยู่นน้ั ก็ไดย้ นิ เสยี งคนเป็นอนั มากส่งเสยี งปรเิ ทวนาการมาจาก
ทอ้ งถนนวา่ ‚โธ่เอย๋ ช่างกระไรราชบตุ รนอ้ ยของพระราชามาด่วนจากไปเสยี แลว้ ไมค่ วรเลย ยงั เดก็ อยู่แท้ ๆ‛ บตุ ร
มนตรีไดย้ นิ เสยี งดงั นนั้ ก็รูส้ กึ ยนิ ดนี กั กลา่ วแก่เจา้ ชายว่า ‚รีบเสดจ็ ไปบา้ นนางเถอะ คืนน้ีเมอ่ื พระองค์อยู่กบั นาง
จงพยายามใหน้ างด่ืมสุราใหม้ าก ใหน้ างเมาจนส้ินสติแน่น่ิง แลว้ จงเอาเหล็กเผาไฟนาบสะโพกของนางเป็น
เคร่ืองหมายแลว้ เก็บสรอ้ ยถนิมพมิ พาภรณ์เคร่ืองประดบั กายของนางมาใหห้ มด จากนนั้ ขอใหเ้ สด็จกลบั มาทาง
เดมิ เมอ่ื กลบั มาบา้ นแลว้ ขา้ จะดาํ เนนิ การตามแผนทค่ี ดิ ไวต้ ่อไป‛ เมอ่ื บตุ รมนตรกี ลา่ วดงั น้ีแลว้ ก็มอบเหลก็ แหลม
รูปตรีศูลอนั เลก็ ๆ มลี กั ษณะแหลมราวกบั ขนหมูป่าใหแ้ ก่เจา้ ชายเพอ่ื ไปกระทาํ ตามแผน เจา้ ชายรบั มาแลว้ ทรง
พจิ ารณาดูอาวุธนอ้ ยอนั ดาํ เป็นมนั ขลบั ราวกบั ตะกวั่ ดาํ พลางคดิ ว่าทงั้ นางปทั มาวดผี ูเ้ป็นทร่ี กั กบั พทุ ธิศรรี ะผูเ้ป็น
สหายแกว้ ดูจะเป็นคนใจหนิ ดว้ ยกนั ทงั้ คู่ไมม่ ใี ครเป็นรองใครจงึ ตรสั วา่ ‚เอาเถอะขา้ จะทาํ ตามทเ่ี จา้ สงั่ ทกุ อย่าง‛

คืนนนั้ เจา้ ชายเสด็จไปยงั คฤหาสนข์ องนางปทั มาวดี เพราะข้นึ ช่อื ว่าเจา้ ชายย่อมจะตอ้ งทาํ ตามคาํ แนะนาํ
ของมนตรที ฉ่ี ลาดเสมอ ณ ทน่ี นั้ พระองคไ์ ดภ้ ริ มยอ์ ยู่ดว้ ยนางจนเวลาค่อนคืน ปรนเปรอนางดว้ ยสุรา จนนางเมา
มายถงึ ขนาดและแน่น่ิงไป เจา้ ชายเหน็ ไดโ้ อกาสก็หยบิ ตรีศุลมาลนไฟแลว้ นาบลงท่สี ะโพกของนางโดยนางยงั คง
สลบไสลไม่ไดส้ ตเิ ช่นเดมิ เสร็จแลว้ ทรงรวบรวมรตั นาภรณ์ของนางใส่ห่อผา้ เสดจ็ เรน้ พระองคล์ งจากหนา้ ต่างใน

15

ความมดื แฝงกายลดั เลาะมาถงึ บา้ น แจง้ เหตุการณ์ทกุ อย่างใหบ้ ุตรมนตรีทราบ ทาํ ใหบ้ ตุ รมนตรีดใี จท่แี ผนการ
ประสบผลสาํ เรจ็ ไปคร่งึ หน่งึ แลว้

รุ่งเชา้ บตุ รมนตรีแอบไปยงั สุสานนอกเมอื ง พรอ้ มดว้ ยราชบตุ ร และเปลย่ี นเส้อื ผา้ โดยบตุ รมนตรีปลอม
ตนเป็นโยคี ส่วนเจา้ ชายปลอมเป็นสาวก เสร็จแลว้ บุตรมนตรีกล่าวแก่เจา้ ชายว่า ‚พระองคจ์ งนาํ รตั นาวลนี ้ีไปเร่
ขายในตลาด แลว้ ทาํ เป็นโก่งราคาเสยี จนไม่มใี ครกลา้ แตะ จงเดนิ เร่ขายไปเร่อื ย ๆ ทาํ ใหใ้ คร ๆ ไดเ้หน็ กนั จนทวั่
และเมอ่ื ถูกราชบรุ ุษ (ตาํ รวจ) จบั จงทาํ เป็นไมร่ ูอ้ โิ หน่อเิ หน่ตอบแต่เพยี งว่า ท่านโยคีอาจารยข์ องขา้ สงั่ ใหข้ า้ เอา
สรอ้ ยเสน้ น้มี าขาย

เมอ่ื บุตรมนตรีกาํ ชบั กาํ ชาเรียบรอ้ ยแลว้ ก็ส่งเจา้ ชายออกไปท่ตี ลาด เจา้ ชายแกลง้ ตระเวนขายสายสรอ้ ย
มณีไปทวั่ ตลาด ในทส่ี ุดก็ถกู ราชบรุ ุษจบั เพราะราชบรุ ุษไดร้ บั แจง้ ความมาวา่ เป็นส่วนหน่ึงของรตั นาภรณ์ทโ่ี จรเอา
ไปจากลูกสาวเศรษฐผี ูเ้ป็นทนั ตแพทย์ เมอ่ื ราชบุรุษจบั กุมเจา้ ชายไปแลว้ ก็นาํ ไปมอบแก่ตุลาการ ตลุ าการแลเหน็
ราชบตุ รแต่งกายดว้ ยเส้อื ผา้ ของโยคี ก็รีบแสดงความเคารพและถามดว้ ยความนอบนอ้ มว่า ‚ขา้ แต่ท่านสาธุ ท่าน
เอาสรอ้ ยมณีเสน้ น้ีมาจากไหน ท่านรูห้ รอื ไม่วา่ สรอ้ ยเสน้ น้ีเป็นของธิดาเศรษฐใี หญ่ คอื ธดิ าทนั ตแพทยห์ ลวง นาง
ทาํ หายไปโดยไรร้ ่องรอยจาํ ไมไ่ ดว้ า่ ทไ่ี หน บางทอี าจจะถกู ขโมยเมอ่ื คนื น้กี ไ็ ด‛้

เมอ่ื เจา้ ชายผูป้ ลอมเป็นสาธุไดฟ้ งั ดงั นน้ั จงึ ตอบว่า ‚ท่านมหาคุรุผูเ้ป็นอาจารยข์ องขา้ เป็นคนมอบใหข้ า้ เอง
ถา้ ทา่ นอยากรูอ้ ะไรกจ็ งสอบถามท่านครุ ุเถดิ ‛

ตลุ าการไดฟ้ งั ก็เดนิ ทางไปทส่ี ุสาน แลเหน็ บตุ รมนตรนี งั่ อยู่ คดิ ว่าเป็นโยคจี งึ เขา้ ไปทาํ ความเคารพและถาม
วา่ ‚ขา้ แต่ท่านผูเ้จรญิ ทา่ นไดม้ กุ ดาวลเี สน้ น้มี าจากไหน ขา้ ไดม้ าจากศิษยข์ องทา่ น‛

เมอ่ื หนุ่มเจา้ เลห่ ไ์ ดฟ้ งั ก็ตอบวา่ ‚ขา้ เป็นนกั บวชแสวงบญุ เดนิ ทางท่องเทย่ี วจารกิ แสวงบญุ ไปเร่อื ย ๆ ไมม่ ี
ทพ่ี าํ นกั ถาวร ขา้ ชอบทอ่ งเทย่ี วไปในไพรกวา้ ง ออกจากป่าโนน้ เขา้ ป่าน้ตี ามอาํ เภอใจของขา้ คราวน้ปี ระเหมาะไดเ้จอ
เร่อื งต่นื เตน้ เขา้ จนได้ เมอ่ื คืนขา้ มาพกั อยู่ในสุสานน้ี ขา้ ไดเ้หน็ นางแมม่ ดจาํ นวนมากมาประชมุ กนั ทน่ี ่ี พวกมนั คน
หน่ึงนาํ เอาร่างสลบไสลของชายองคห์ น่ึงมาดว้ ย มนั เอาร่างเปลา่ เปลอื ยของชายเคราะหร์ ้ายมาวางเป็นเคร่ืองบูชา
ยญั แด่องคพ์ ระไภรวะ (ผูน้ ่ากลวั หมายถงึ พระศิวะ (อศิ วร) ปางดรุ า้ ย) นางแมม่ ดตนหน่ึงมอี าํ นาจตบะแรงกลา้
มใิ ช่นอ้ ย แอบเขา้ มาขโมยสรอ้ ยประคาํ ท่ขี า้ ใชท้ ่องบ่นมนตราอนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิไป ขา้ ลมื ตาข้นึ เห็นนางตวั ดวี ่งิ หนีไป
ขา้ งหนา้ ขา้ โกรธมาก วง่ิ ตามไปจิกหวั มนั กระชากสรอ้ ยประคาํ คืนมาแลว้ มดั นางไว้ เอาตรีศุลของขา้ ลนไฟแลว้
นาบสะโพกมนั ขา้ หยบิ สรอ้ ยมกุ ดาทม่ี นั สวมคอเอามาดว้ ย แลว้ ปลอ่ ยมนั ไป ขา้ เหน็ วา่ รตั นาวลนี ้ีเป็นของมคี ่า มใิ ช่
ของอนั ดาบสพงึ เกบ็ เอาไวใ้ ชส้ อย จงึ ใหล้ ูกศิษยข์ า้ เอาไปขายทต่ี ลาด เร่อื งกม็ เี ทา่ น้แี หละ‛

16

เมอ่ื ตลุ าการไดฟ้ งั เร่อื งราวโดยตลอดเช่นนน้ั ก็รบี กลบั เขา้ วงั ทูลพระราชาใหท้ รงทราบ พระราชาไดฟ้ งั รูส้ กึ
ต่นื เตน้ ไมน่ อ้ ยทม่ี เี ร่อื งราวดงั กลา่ วเกดิ ข้นึ ในทส่ี ุดทรงสรุปเอาวา่ สรอ้ ยมกุ ดานนั้ ชะรอยจะเป็นเสน้ เดยี วกบั เสน้ ท่ี
หายไป พระราชาจงึ ส่งนางพนกั งานชราทไ่ี วเ้น้อื เช่ือใจไดค้ นหน่งึ ไปสบื ทบ่ี า้ นเศรษฐี เพอ่ื ดูว่าธดิ าเศรษฐผูน้ น้ั มรี อย
รูปตรศี ุลอยู่ทส่ี ะโพกหรอื หาไม่ หญงิ เฒ่าไปแลว้ มชิ า้ ก็กลบั มาทูลว่า นางปทั มาวดนี น้ั มรี อยรูปตรศี ูลบนสะโพกเหน็
ไดอ้ ย่างชดั เจน เมอ่ื ไดฟ้ งั ดงั นนั้ พระราชาก็ทรงมนั่ พระทยั ว่า นางปทั มาวดเี ป็นแม่มด และเป็นคนเดยี วกบั ท่ฆี ่า
พระโอรสของพระองคเ์ ป็นแน่แท้ ดงั นน้ั พระองคจ์ งึ เสด็จไปแต่ลาํ พงั เขา้ ไปหาโยคีท่สี ุสาน และถามว่า พระองค์
ควรจะจดั การอย่างแก่นางปทั มาวดี โยคีปลอมจงึ ทูลแนะนาํ ใหเ้นรเทศนางไปเสยี จากพระนคร พระราชาจงึ ออก
คาํ สงั่ ใหเ้ นรเทศนางไปเสยี ทาํ ใหบ้ ดิ ามารดาของนางเศรา้ โศกเพยี งชีวติ จะแตกสลาย เมอ่ื นางปทั มาวดถี ูกขบั ไล่
ออกจากเมอื ง เส้อื ผา้ แพรพรรณและถนิมพมิ พาภรณ์ของนางก็ถกู ยดึ ไปหมด เหลอื แต่ผา้ นุ่งห่มปอน ๆ ผนื เดยี ว
นางเขา้ ไปอยู่ในป่าแต่ผูเ้ดยี ว ส้นิ ความคิดทจ่ี ะช่วยเหลอื ตวั เองนงั่ ซมึ เซาอยู่ ตกเย็นบุตรมนตรีกบั เจา้ ชายเปลย่ี น
เคร่ืองแต่งกายนกั บวช แลว้ ขม่ี า้ เขา้ มาในป่าตรงไปหานาง ปลอบโยนนางใหค้ ลายโศกแลว้ เจา้ ชายก็อมุ้ นางข้นึ ขม่ี า้
ตวั เดยี วกนั เดนิ ทางกลบั พระนครพาราณสี และดาํ รงชวี ติ อยู่ดว้ ยกนั ดว้ ยความผาสุก ส่วนเศรษฐที นั ตแพทย์ เมอ่ื
ธิดาของตนจากไปแลว้ และมไิ ดย้ ินข่าวเก่ียวกบั นางอีกก็คิดว่านางคงถูกสตั วป์ ่ากินส้นิ ชีวติ ไปแลว้ มคี วามทุกข์
ระทมแสนสาหสั กต็ รอมใจตาย ต่อมามชิ า้ นางผูภ้ รยิ ากต็ ายตามไปดว้ ยอกี คนหน่งึ

ฝ่ายเวตาลเมอ่ื เลา่ เร่อื งจบลงแลว้ กแ็ สรง้ กลา่ วแก่พระราชาวา่ ‚โอ อารยบตุ ร ขา้ มคี วามสงสยั อยู่อย่างหน่งึ
ในเร่ืองท่เี ล่ามาน้ีว่า ในกรณีท่บี ดิ ามารดาของนางปทั มาวดตี อ้ งส้นิ ชีวติ ลงไปน้ี ทรงเหน็ ว่าเป็นความผดิ ของใคร
บตุ รมนตรี หรอื วา่ เจา้ ชาย หรอื นางปทั มาวดกี นั แน่ โปรดทรงวนิ ิจฉยั ใหข้ า้ ฟงั หน่อยเถอะ เพราะพระองคก์ ็ไดช้ ่อื วา่
เป็นยอดนกั ปราชญผ์ ูห้ น่ึง โอ ราชะ ถา้ พระองคไ์ ม่กล่าวคาํ จริงทงั้ ๆ ท่ที รงรูด้ อี ยู่แก่ใจแลว้ ละก็ พระเศียรของ
พระองคจ์ ะตอ้ งแยกออกเป็นรอ้ ยเสย่ี งแน่เทยี ว‛

เมอ่ื เวตาลกลา่ วดงั น้ี พระราชาผูเ้ป็นสตั ยเคราะห์ (ผูย้ ดึ มนั่ ในความสตั ย)์ ก็ตกพระทยั เพราะความเกรง
กลวั ในคาํ สาป จงึ ตรสั วา่ ‚โอ เวตาล เจา้ ก็เป็นผูช้ าํ นิชาํ นาญในมายาศาสตรท์ ง้ั ปวง เร่อื งน้ียากเยน็ อะไร บคุ คลทง้ั
สามทเ่ี จา้ เอ่ยมานนั้ ขา้ ไมเ่ หน็ ว่าจะมใี ครเป็นผูผ้ ดิ แมแ้ ต่คนเดยี ว ความผดิ ในเร่อื งน้ีทงั้ หมดเป็นของพระราชากรรณ
โณตบลนนั่ ต่างหาก‛

เวตาลไดฟ้ งั ก็กลา่ วว่า ‚อะไรกนั พระราชาเป็นผูผ้ ดิ ดว้ ยเหตใุ ด บคุ คลทงั้ สามนนั่ แหละเป็นผูก้ ่อความผดิ
เก่ียวเน่ืองกนั ทง้ั สามคน ก็กานนั้ เสพของสกปรกจะตอ้ งพลอยมีความผิดดว้ ยหรือ ในเม่ือหงสน์ นั้ มิไดก้ ิน
ภกั ษาหารเหมอื นกา แต่กนิ ขา้ วเปลอื กแทน‛

17

พระราชาตรสั อธบิ ายวา่ ‚วา่ ตามจริงคนทง้ั สามมไิ ดท้ าํ ความผดิ เลยสกั นิด บตุ รมนตรไี มไ่ ดท้ าํ ผดิ เพราะสง่ิ
ทเ่ี ขาทาํ ไปเป็นเพราะเขาตอ้ งการจะช่วยเจา้ นายของเขา นบั เป็นหนา้ ทท่ี เ่ี ขาจะตอ้ งทาํ อยู่แลว้ ในฐานเสวกและสหาย
ส่วนนางปทั มาวดีและเจา้ ราชบุตรก็มิไดท้ าํ ผิดอะไร เพราะทง้ั สองคนต่างก็ถูกเผาไหมด้ ว้ ยพิษศรกามเทพ
เช่นเดยี วกนั สง่ิ ทพ่ี วกเขากระทาํ ไปก็เพราะเขาต่างรกั กนั และทาํ ไปดว้ ยความโงเ่ ขลาต่างหาก จงึ ไม่ควรถูกตาํ หนิ
ในเร่อื งน้ี ก็พระราชากรรโณตบลนนั่ แหละ ขาดความรูค้ วามเขา้ ใจในนิตศิ าสตรอ์ นั เป็นหลกั ทพ่ี ระเจา้ แผ่นดนิ ควร
จะรู้ ไม่สืบสวนขอ้ เท็จจริงใหป้ ระจกั ษใ์ นงานอนั เก่ียวกบั แว่นแควน้ ท่ตี นปกครอง ไม่รูจ้ กั การใชจ้ ารชนใหเ้ ป็น
ประโยชน์ แมใ้ นเร่อื งของราษฎรภายใตอ้ าํ นาจของตวั เองก็ไม่รู้ ไมม่ คี วามเฉลยี วในเลห่ ข์ องทรชน ขาดความชาํ นิ
ชาํ นาญในการตีความส่งิ ท่ปี รากฏแมง้ ่าย ๆ ท่ีกล่าวมาน้ีแล คือความบกพร่องอนั ควรนบั ว่าเป็นความผิดของ
พระราชากรรโณตบลโดยแท‛้ เวตาลผูส้ งิ อยู่ในศพเมอ่ื ไดฟ้ งั พระราชากลา่ วดงั นนั้ ทราบว่าเป็นคาํ ตอบทถ่ี ูกตอ้ ง
แต่พระราชาไดล้ มื คาํ สญั ญาทว่ี ่าจะไมพ่ ูดแลว้ จงึ เป็นโอกาสอนั ดที ต่ี นจะหนไี ป เวตาลก็ผละจากไหลข่ องพระราชา
และอนั ตรธานหายไป ทาํ ใหพ้ ระราชาตรวิ กิ รมเสนตอ้ งเสดจ็ เทย่ี วตดิ ตามเพอ่ื จบั เอาตวั มาอกี

18

นิทานเร่อื งท่ี ๒
นางมนั ทารวดี กบั พราหมณ์หนุ่ม ๓ คน

พระราชาตริวกิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปทต่ี น้ อโศกอกี ครง้ั หน่ึงเพอ่ื จบั ตวั เวตาล เมอ่ื เสดจ็ ไปถงึ ทน่ี น้ั ทรงสอด
ส่ายพระเนตรดูโดยรอบในความมดื อนั มแี สงไฟเรอื ง ๆ จากจติ กาธานส่องมา ในทส่ี ุดก็พบศพนนั้ นอนหงายอยู่บน
พ้นื ดนิ กาํ ลงั กรนอยู่ จงึ เขา้ ไปจบั ตวั ศพนนั้ ซง่ึ มเี วตาลสงิ อยู่ตวดั ข้นึ บนบ่า และรบี ดาํ เนินไปอยา่ งรวดเร็วเพอ่ื ไปยงั ท่ี
ซง่ึ นดั ไวก้ บั โยคศี านตศิ ีล เวตาลซง่ึ แขวนอยู่บนบา่ กเ็ ร่มิ กลา่ วทาํ ลายความเงยี บข้นึ ว่า

‚โอ ราชะ ภาระท่พี ระองคต์ อ้ งทนแบกไวน้ ้ีช่างสาหสั สากรรจเ์ สยี จริง ๆ ไม่เหมาะสมแก่พระองคเ์ ลย ถา้
กระไรขา้ จะเลา่ นทิ านใหฟ้ งั สกั เร่อื งหน่งึ เพอ่ื จะไดท้ รงเพลดิ เพลนิ ขอใหท้ รงฟงั เถดิ ‛

บนฝงั่ ของแม่นาํ้ ยมนุ า ณ ท่แี ห่งนน้ั เป็นเขตคามท่กี าํ หนดไวส้ าํ หรบั พวกพราหมณ์โดยเฉพาะ มชี ่ือว่า
หม่บู า้ นพรหมสถล ในหมบู่ า้ นน้ีมพี ราหมณ์ผูห้ น่ึงอาศยั อยู่ มชี ่อื ว่า อคั นิสวามนิ เป็นผูท้ เ่ี จนจบในคมั ภรี พ์ ระเวท
ทงั้ ปวง (คอื คมั ภรี ไ์ ตรเวท ประกอบดว้ ยคมั ภรี ฤ์ คเวท ยชรุ เวท และสามเวท ต่อมาภายหลงั ไดเ้พม่ิ เขา้ ไปอกี คมั ภรี ์
หน่งึ คอื อถรรพเวท จงึ เรยี กวา่ จตรุ เวท) พราหมณ์ผูน้ ้ีมบี ตุ รสาวแสนสวยผูห้ น่งึ ช่อื วา่ มนั ทารวดี ความงามของ
นางลาํ้ เลศิ หาท่เี ปรียบมไิ ดร้ าวกบั เป็นผลงานท่พี ระพรหมทรงสรรคส์ รา้ งข้นึ และเม่อื นางไดก้ าํ เนิดมาแลว้ ก็ดู
เหมอื นวา่ ทา้ วธาดาเธอทรงส้นิ เยอ่ื ใยในเทพอปั สรทงั้ ปวงโดยส้นิ เชงิ เมอ่ื นางเจรญิ วยั เป็นสาวแรกรุ่นนนั้ ปรากฏวา่ มี
พราหมณ์หนุ่มสามคนเดนิ ทางมาจากแควน้ กนั ยกพุ ชะ พราหมณ์เหลา่ น้ีเป็นผูแ้ ตกฉานในศาสตรท์ งั้ ปวงเท่าเทยี ม
กนั และพราหมณ์แต่ละคนก็มงุ่ มาสู่ขอมนั ทารวดโี ฉมงามจากบดิ าของนาง ต่างคนต่างก็สาบานว่าถา้ นางแต่งงาน
กบั คนอน่ื ตนกจ็ ะฆ่าตวั ตาย แต่บดิ าของนางก็มไิ ดย้ กนางใหแ้ ก่ใคร เพราะเกรงวา่ ถา้ ยกใหค้ นหน่งึ อกี สองคนก็จะ
ฆ่าตวั ตายเสยี ดงั นนั้ นางจงึ คงอยู่เป็นโสดเร่อื ยมามไิ ดค้ ดิ แต่งงานกบั ใคร และพราหมณ์ทง้ั สามก็ยงั คงพกั อยู่ทน่ี นั่
เร่ือยมา ทงั้ กลางวนั และกลางคืนก็เฝ้าแต่มองดูพกั ตรข์ องนางอนั งามเปลง่ ปลงั่ ราวกบั สมบูรณจนั ทร์ (พระจนั ทร์
เต็มดวง) ต่างกไ็ มไ่ ดก้ นิ ไมไ่ ดน้ อน ทาํ ตนราวกบั นกจโกระ (นกเขาไฟ ตามนิยายโบราณกลา่ ววา่ ‚ยงั ชพี อยู่ไดด้ ว้ ย
แสงจนั ทร‛์ ) ซง่ึ อาศยั แสงจนั ทรเ์ ป็นอาหารฉะนนั้

ต่อมานางมนั ทารวดีลม้ ป่ วยเป็นไขอ้ ย่างรุนแรง นางมิอาจจะทนทานต่อพิษไขไ้ ดก้ ็ถึงแก่ความตาย
พราหมณห์ นุ่มทง้ั สามมคี วามเศรา้ โศกอย่างยง่ิ นาํ ร่างอนั เป็นศพของนางไปสูป่ ่าชา้ สวดใหแ้ ก่นางดว้ ยความรกั และ
เผาศพนางทจ่ี ติ กาธาน พราหมณ์หนุ่มคนหน่ึงสรา้ งกระท่อมนอ้ ยข้นึ ตรงทใ่ี กล ้ เอาเถา้ ถา่ นองั คารของนางมาโปรย
ลงบนเตยี งและนอนทบั บนพ้นื เขายงั ชพี ไปวนั หน่งึ ๆ ดว้ ยการถอื กะลาขออาหารกนิ ตามมตี ามเกดิ พราหมณค์ นท่ี

19

สองรวบรวมกระดูกของนางเอาไปท้งิ ในแมน่ าํ้ คงคาอนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ ส่วนพราหมณ์คนทส่ี ามถอื เพศเป็นโยคที ่องเทย่ี ว
พเนจรไปยงั ดนิ แดนต่าง ๆ

โยคีเดนิ ทางผ่านแว่นแควน้ ต่าง ๆ เร่ือยมาจนถงึ หมู่บา้ นแห่งหน่ึงช่ือวชั รโลก จึงเขา้ ไปภกิ ขาจารท่บี า้ น
พราหมณ์ผูห้ น่ึง ท่านพราหมณ์ไดต้ อ้ นรบั เขาดว้ ยอธั ยาศยั อนั ดยี ่งิ เขาจงึ นงั่ บริโภคอาหารในบา้ นพราหมณ์ผูน้ น้ั
ขณะนนั้ มเี สยี งทารกรอ้ งจา้ ข้นึ มาและรอ้ งตดิ ต่อกนั
ไมห่ ยุด ไมม่ ใี ครจะหา้ มใหห้ ยุดได้ นางพราหมณีผู ้
เป็นมารดาบนั ดาลโทสะจงึ จบั ทารกข้นึ มาแลว้ โยน
โครมลงไปในกองไฟ เด็กถูกไฟเผาจนกลายเป็น
เถา้ ถ่าน โยคีผูน้ งั่ กินอาหารอยู่เงียบ ๆ แลเห็น
เหตกุ ารณ์โดยตลอดก็ตกใจ รูส้ กึ สยดสยองจนขน
หวั ลุกชนั รอ้ งออกมาว่า ‚พทุ โธ่ พทุ โธ่เอย๋ น่ีขา้ เขา้
มาในบา้ นของพราหมณ์รากษสหรือน่ี ขา้ ไม่กิน
อะไรแลว้ เพราะการเสพอาหารในบา้ นของ
พราหมณ์ปีศาจเช่นน้ีเป็นบาปกรรมอย่างมหนั ตไ์ ม่
วา่ จะเป็นอาหารชนิดใดกต็ าม‛

ขณะเม่ือเขากล่าวดังน้ี พราหมณ์ผู ้
คฤหบดี (เจา้ ของบา้ น) จงึ พดู วา่

‚อย่าตกอกตกใจไปเลย ท่านจงคอยดู ขา้
จะชุบชีวติ เด็กคนน้ีข้นึ ใหม่โดยการร่ายมนตร์อนั
ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ ดูส‛ิ

เมอ่ื กลา่ วดงั น้ีแลว้ มหาพราหมณ์ก็เดนิ ไปหยบิ คมั ภรี ม์ หาเวทอนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์มิ าเปิดออกแลว้ สวดมนตรบ์ ท
หน่ึง ขณะท่ีสวดอยู่ก็เอาข้ีเถา้ โปรยลงในกองไฟ พอสวดจบลง เด็กก็ฟ้ืนคืนชีวิตข้ึนมาใหม่ มีลกั ษณะและ
องคาพยพ (อวยั วะ) เหมอื นเดมิ ทกุ ประการ พราหมณ์อาคนั ตกุ ะเหน็ เหตกุ ารณ์เป็นดงั นนั้ ก็ค่อยคลายใจ ลงมอื
เสพอาหารต่อไปตามปกติ พราหมณ์เจา้ ของบา้ นเม่อื ร่ายมนตรเ์ สร็จแลว้ ก็เอาคมั ภรี ไ์ ปเก็บไวท้ ่เี ดิม ลงมอื กิน
อาหารเสรจ็ แลว้ ก็เขา้ นอนในราตรี พราหมณอ์ าคนั ตกุ ะกก็ ระทาํ เช่นเดยี วกนั

20

พอเหน็ พราหมณ์เจา้ ของบา้ นและภรรยานอนหลบั แลว้ โยคีหนุ่มก็ลุกข้นึ ค่อย ๆ ย่องไปทเ่ี ก็บคมั ภรี แ์ ละ
หยบิ เอาไป ตง้ั ใจจะเอาไปใชช้ บุ ชวี ติ ใหแ้ ก่นางมนั ทารวดผี ูเ้ป็นทร่ี กั โยคหี นุ่มออกจากบา้ นนนั้ ไปพรอ้ มดว้ ยคมั ภรี ์
มหาเวท รบี เร่งเดนิ ทางทง้ั กลางวนั และกลางคนื มงุ่ กลบั ไปยงั สุสานทต่ี นและพรรคพวกช่วยกนั เผาศพนางคร้ังนนั้
พอมาถงึ ป่าชา้ ก็แลเหน็ พราหมณ์คนทส่ี องเดนิ ทางกลบั มาแลว้ หลงั จากทเ่ี อาอฐั ขิ องนางไปโยนแม่นาํ้ คงคาเพอ่ื ให้
นางไปสู่สุคติ และท่สี ุสานนนั้ เช่นกนั ก็แลเห็นพราหมณ์ผูเ้ อาองั คารธาตุของนางมาโปรยนอน กาํ ลงั หลบั อยู่ใน
กระท่อมท่สี รา้ งไว้ จึงพูดกบั พราหมณ์สหายใหร้ ้ือกระท่อมท้งิ เสีย เพ่อื ตนจะไดท้ าํ พธิ ีร่ายมนตรม์ ฤตสญั ชีวินี
(มนตรช์ บุ คนตายใหฟ้ ้ืนคืนชวี ติ พระศุกรไ์ ดม้ าจากพระศิวะและสบื ต่อกนั มาถงึ คนรุ่นหลงั ) ชบุ ชวี ติ นางข้นึ ใหม่
เมอ่ื ร้ือกระท่อมท้งิ แลว้ เถา้ ถ่านของนางก็ตกเร่ียรายอยู่บนพ้นื ดนิ โยคีหนุ่มเมอ่ื เหน็ ทุกส่งิ พรอ้ มแลว้ ก็เปิ ดคมั ภรี ์
ร่ายมนตรอ์ นั ศิกด์ิสทิ ธ์ิพรอ้ มกบั โปรยฝุ่นลงไปบนพ้นื ดินผสมผสานกบั เถา้ ถ่าน มนิ านพอจบมนตรด์ งั กล่าวก็

ปรากฏร่างนางมนั ทารวดีข้ึนในกองไฟ นางกา้ ว
ออกมาจากกองไฟพิธีดว้ ยรูปโฉมอนั เปล่งปลงั่
งดงามยง่ิ กว่าเดมิ ราวกบั ทองคาํ ทถ่ี กู ไฟชาํ ระแลว้
มคี วามสุกปลงั่ ผดุ ผ่องฉะนนั้

เมอ่ื พราหมณ์ทง้ั สามแลเหน็ นางมนั ทารว
ดผี ูง้ ามเฉิดฉายราวเทพอปั สรปรากฏเฉพาะหนา้
ต่างคนต่างก็แทบจะคลงั่ ตายเพราะความรกั และ
ต่างก็ทมุ่ เถยี งแก่งแย่งกรรมสทิ ธ์ใิ นตวั นางดว้ ยกนั
ไม่มใี ครยอมเสยี สละแก่กนั พราหมณ์ผูเ้ ป็นโยคี
กลา่ วว่า ‚นางตอ้ งเป็นของขา้ เพราะขา้ เป็นคนร่าย
มนตร์ศกั ด์ิสิทธ์ิชุบนางข้ึนมาจากความตาย ขา้
ย่อมมสี ทิ ธ์ใิ นตวั นาง‛ พราหมณ์คนทส่ี องเถยี งว่า
‚นางควรเป็นของขา้ เพราะขา้ เป็นคนเอาอฐั ขิ องนาง
ไปโปรยลงในแมน่ าํ้ คงคา ทาํ ใหน้ างสะอาดบรสิ ุทธ์ิ
ดว้ ยสายนาํ้ อนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์นิ น้ั ‛ และพราหมณ์คนท่ี
สามก็กล่าวข้นึ อย่างเช่ือมนั่ เต็มท่ีว่า ‚ขา้ เท่านน้ั ท่ี
ควรจะไดน้ างเป็นภรรยา เพราะขา้ เอาเถา้ ถ่านของ
นางมาเกบ็ ไวแ้ ละบาํ เพญ็ ตบะเพอ่ื นางทกุ วนั ‛

‚โอ ราชะ‛ เวตาลกลา่ วย้มิ ๆ ‚โปรดตดั สนิ ทเี ถอะ วา่ ในสามคนน้นี างควรจะเป็นของใคร ถา้ พระองคร์ ูแ้ ลว้
แกลง้ ไมต่ อบ พระเศียรของพระองคจ์ ะตอ้ งแยกเป็นเสย่ี ง ๆ‛

21

ฝ่ายพระเจา้ ตรวิ กิ รมเสนเมอ่ื ไดย้ นิ เวตาลพูดดงั นน้ั จงึ ตรสั ว่า ‚ชายคนทร่ี ่ายมนตรท์ าํ ใหน้ างคนื ชวี ติ ข้นึ มา
นน้ั ถงึ แมเ้ขาจะตอ้ งใชค้ วามสามารถและลาํ บากลาํ บนปานใด ก็ควรจะเป็นพ่อของนางเท่านนั้ และพราหมณค์ นท่ี
เอาอฐั ขิ องนางไปสูแ่ มน่ าํ้ คงคาก็ควรจะถอื วา่ เป็นลูกของนางอย่างเดยี ว ส่วนพราหมณท์ เ่ี ก็บเถา้ ถ่านของนางและคง
อยู่ทป่ี ่าชา้ ถงึ กบั สรา้ งทอ่ี ยู่ตรงทเ่ี ผาศพนาง และบาํ เพญ็ ตบะเพอ่ื นางนนั่ ต่างหาก ควรจะไดเ้ป็นสามขี องนางโดยแท้
เพราะเขาอยู่กบั นางตลอดเวลามไิ ดท้ อดท้งิ นางไปไหน แสดงความรกั อนั ด่มื ดาํ่ ต่อนางแมเ้พยี งนอนบนเถา้ ธุลขี อง
นางโดยมไิ ดร้ งั เกยี จ‛

เมอ่ื เวตาลไดฟ้ งั พระเจา้ ตริวกิ รมเสนตรสั ดงั นนั้ เป็นการละเมดิ สญั ญาท่ตี กลงกนั จงึ อนั ตรธานจากบ่า
ของพระราชากลบั ไปทอ่ี ยู่ของตน แต่พระราชาก็ตอ้ งทนลาํ บากตดิ ตามหาตวั มนั อกี ทง้ั น้ีก็เพราะพระองคท์ รงถอื
มนั่ ในสจั จะทใ่ี หไ้ วแ้ ก่โยคศี านตศิ ีล และบคุ คลทม่ี สี จั จะเช่นพระองคน์ นั้ ไมว่ ่าจะเป็นใครก็ย่อมจะปฏบิ ตั เิ หมอื นกนั
หมด คอื ตอ้ งทาํ ภาระของตนใหส้ าํ เรจ็ ลุลว่ งไป ไมว่ า่ จะตอ้ งทนลาํ บากแมใ้ หญ่หลวงเพยี งไร

22

นิทานเร่อื งท่ี ๓
นกแกว้ ช่ือ วทิ คั ธจูฑามณี กบั นกขุนทองช่ือ โสมิกา

พระวรี กษตั รยิ ต์ รวิ กิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปทต่ี น้ อโศกอกี ครง้ั หน่ึงเพ่ือจบั ตวั เวตาลเอามา ณ ทน่ี นั้ ไดแ้ ลเหน็
ซากศพทม่ี นั สงิ อยู่หอ้ ยหวั บนก่ิงอโศก จงึ ปีนข้นึ ไปจบั ตวั มนั พาดไหล่ แลว้ เสดจ็ กลบั ไปตามทางเดมิ ระหว่างทาง
อนั เงยี บสงดั เวตาลไดถ้ อื โอกาสกลา่ วข้นึ ว่า ‚ขา้ แต่วศิ ามบดี ขา้ รูส้ กึ ประหลาดใจมากทแ่ี ลเหน็ พระองคส์ ูท้ นความ
ลาํ บากเสดจ็ กลบั ไปมากลบั มาหลายเทย่ี ว เพอ่ื จะทาํ ธุระใหแ้ ก่คนอ่นื โดยใช่เหตุ ขา้ จงึ คดิ วา่ จะเลา่ นทิ านสนุก ๆ สกั
เร่อื งหน่งึ ถวาย เพอ่ื เป็นเคร่อื งปลอบพระทยั ขอทรงฟงั เถดิ ‛

แต่ปางบรรพม์ พี ระนครอนั ใหญ่และสวยงามช่อื ปาฏลบี ตุ ร มพี ระมหากษตั รยิ อ์ งคห์ น่งึ ทรงนามวา่ พระเจา้
วิกรมเกศริน ซง่ึ ทรงมคี ุณธรรมอนั ไพศาล พอ ๆ กบั ทอ้ งพระคลงั ของพระองคซ์ ง่ึ อดุ มดว้ ยมณีรตั นะนบั ไม่ถว้ น
พระองคม์ นี กแกว้ ตวั หน่งึ ซง่ึ มคี วามเฉลยี วฉลาดอย่างอศั จรรยร์ าวกบั เทพยดาเขา้ ดลใจ แลมคี วามชาํ นิชาํ นาญใน
ศาสตรท์ งั้ ปวง เหตุทม่ี นั ตอ้ งมาเกิดเป็นนกในชาติ
น้ีก็เพราะมนั ถูกสาปดว้ ยเร่อื งใดเร่อื งหน่ึง นกแกว้
ตวั น้ีมชี ่อื ว่า วิทคั ธจูฑามณี มนั ไดท้ ูลแนะนาํ
พระองค์ใหอ้ ภิเษกสมรสกบั เจา้ หญิงผูท้ รงศกั ด์ิ
แห่งแควน้ มคธช่อื จนั ทรประภา เจา้ หญงิ เองก็ทรง
เล้ยี งนกไวเ้ป็นคู่พระทยั ตวั หน่ึงเป็นนกขุนทองตวั
เมยี มชี ่อื วา่ โสมกิ า เป็นนกทเ่ี จนจบในวชิ าการต่าง
ๆ ทง้ั นกแกว้ และนกขนุ ทองถูกเล้ยี งไวใ้ นกรงทอง
กรงเดยี วกนั ราวกบั เป็นคู่ผวั เมยี ฉะนน้ั

วนั หน่ึงนกแกว้ เกิดความกาํ หนดั ในนาง
นกโสมกิ าจงึ กลา่ วแก่นางว่า ‚มาแต่งงานกบั ขา้ เถดิ
เจา้ รูปงาม ไหน ๆ เราก็หลบั นอนและไดร้ บั การ
เล้ยี งดูในกรงเดยี วกนั แลว้ ‛

นางนกขนุ ทองไดฟ้ งั ก็ตอบวา่ ‚อย่าเลย ขา้
ไมเ่ คยพศิ วาสในผูช้ ายหนา้ ไหนทงั้ นนั้ เพราะข้นึ ช่อื
วา่ ผูช้ ายแลว้ ลว้ นแต่ชวั่ ชา้ และใจรา้ ย‛ ทง้ั สองต่างก็

23

โตเ้ ถยี งกนั อย่างไม่ลดละ ในท่สี ุดเกิดทา้ ทายและพนนั กนั ว่า ถา้ นกแกว้ ชนะจะไดน้ กขนุ ทองเป็นเมยี และถา้ นาง
นกขนุ ทองชนะ นกแกว้ จะตอ้ งกลายเป็นทาสของนางตลอดไป เมอ่ื ตกลงกนั ดงั น้ีแลว้ ก็พากนั ไปเฝ้ าเจา้ ชาย ทูล
เร่อื งใหฟ้ งั และขอใหต้ ดั สนิ อย่างยุตธิ รรม ขณะนนั้ เจา้ ชายประทบั อยู่ในทอ้ งพระโรงธารกาํ นลั ของพระราชบดิ า เมอ่ื
ไดฟ้ งั คดวี วิ าทของนกทงั้ สอง จงึ ตรสั แก่นางนกโสมกิ าว่า

‚เจา้ จงเลา่ ใหข้ า้ ฟงั สวิ า่ เหตใุ ดจงึ วา่ ผูช้ ายเป็นคนอกตญั ํู‛

นางนกไดฟ้ งั ดงั นนั้ ก็กลา่ ววา่ ‚ขอทรงฟงั เถดิ ‛ แลว้ กล็ งมอื เลา่ เร่อื งประกอบขอ้ กลา่ วหาของตนดงั ต่อไปน้ี

(เร่ืองแทรกของนางนกโสมกิ า)

พระเจา้ ขา้ ในสมยั โบราณมพี ระนครชอ่ื กามนั ทกี ในเมอื งน้มี พี ่อคา้ คนหน่งึ ราํ่ รวยมาก มชี ่อื วา่ อรรถทตั ต์
พ่อคา้ มลี ูกชายอยู่เพยี งคนเดยี วช่อื ธนทตั ต์ เมอ่ื ไวศยะผูเ้ศรษฐถี งึ แก่กรรมลง ลูกชายก็ใชจ้ ่ายอย่างสุรุ่ยสุร่าย
ผลาญทรพั ยท์ ม่ี อี ยู่แมม้ ากมายมหาศาลใหห้ ดเห้ยี นไป ธนทตั ตค์ บเพอ่ื นทล่ี ว้ นแต่ชวั่ ชา้ เลวทราม ซง่ึ คนชวั่ เหลา่ น้ี
ไดช้ กั จูงใหเ้ขาประพฤตชิ วั่ ต่าง ๆ มกี ารเลน่ การพนนั และอ่นื ๆ ต่อมามชิ า้ ทรัพยส์ มบตั กิ ็มลายไปหมด ชายหนุ่มมี
ความละอายทก่ี ลายเป็นคนยากจนเพราะรกั ษาสมบตั ขิ องตวั เองไมไ่ ด้ จงึ ละถน่ิ ฐานบา้ นเรอื นออกตหุ รดั ตเุ หร่ไปใน
ดนิ แดนต่าง ๆ

ในระหวา่ งทางทผ่ี ่านไป ชายหนุ่มมาถงึ เมอื งแห่งหน่งึ ชอ่ื จนั ทนปรุ ะ และบงั เกดิ ความหวิ โหยเหน่อื ยลา้ เป็น
อยา่ งยง่ิ จงึ เขา้ ไปในบา้ นนายวาณิชผูห้ น่งึ เพอ่ื ขออาหารกนิ และราวกบั โชคบนั ดาลใหเ้ป็นไป เผอญิ พอ่ คา้ ผูน้ นั้ ไมม่ ี
บตุ รชายและเห็นธนทตั ตเ์ ป็นชายหนุ่มรูปงามท่าทางเป็นผูด้ มี สี กุล ก็บงั เกิดความสนใจ จงึ ไต่ถามเร่ืองราวความ
เป็นมาของเขา เมอ่ื ไดท้ ราบว่าเป็นไวศยะเหมอื นกบั ตน นายวาณิชผูเ้ ฒ่าก็รูส้ กึ ยนิ ดจี งึ รบั ชายหนุ่มไวเ้ป็นบุตรบญุ
ธรรม และยกธดิ าชอ่ื รตั นวลี ใหเ้ป็นภรรยาอกี ดว้ ย ธนทตั ตก์ ็อยู่บา้ นพอ่ ตามคี วามสุขสาํ ราญตงั้ แต่นน้ั เป็นตน้ มา

กาลเวลาผ่านไป ธนทตั ตผ์ ูอ้ ยู่บา้ นพ่อตาอย่างสุขสบาย มเี งนิ จบั จ่ายใชส้ อยไม่ขาดมอื ก็เกิดความด้นิ รน
ข้นึ มาอีก คิดจะกลบั บา้ นเดมิ เพ่อื จะเอาทรพั ยไ์ ปเล่นการพนนั ใหส้ นุกต่ืนเตน้ ตามนิสยั สนั ดานเดมิ ของตนซ่งึ อด
ไม่ได้ จงึ ขออนุญาตพ่อตาเดนิ ทางกลบั บา้ นเดมิ และพาภรรยาไปดว้ ย นายวาณิชเฒ่ามบี ตุ รสาวเพยี งคนเดยี วก็มี
ความอาลยั ไมอ่ ยากจะใหไ้ ป แต่เมอ่ื ขดั ไมไ่ ดก้ จ็ าํ ใจตอ้ งใหต้ ามสามไี ป นางแต่งเคร่อื งถนมิ พมิ พาภรณไ์ ปเต็มท่ี มพี ่ี
เล้ยี งเฒ่าตดิ ตามไปเป็นเพอ่ื น ทง้ั สามคนก็ออกเดนิ ทางไป หลงั จากทเ่ี ดนิ มาพกั ใหญ่ถงึ ป่าเปลย่ี ว ซง่ึ น่าจะเป็นทอ่ี ยู่
ของพวกโจร ชายหนุ่มจงึ กล่าวแก่นางผูภ้ รรยาว่า เพ่อื ความปลอดภยั ขอใหน้ างถอดเคร่ืองประดบั มามอบใหต้ น
ดูแล เพราะถน่ิ น้เี ป็นถน่ิ โจร เมอ่ื ไดร้ ตั นาภรณอ์ นั มคี ่ามาแลว้ ชายชวั่ ก็เก็บเขา้ รวมกบั ห่อสมบตั ขิ องตน อนิจจาเอย๋

24

ขอใหต้ รองดูเถดิ ว่าเจา้ ผวั จาํ แลงน้ีมนั ชวั่ ชาตเิ พยี งไร มนั ตดิ การพนนั จนโงหวั ไมข่ ้นึ คนอย่างน้ีใจแขง็ และคมกรบิ
เหมอื นดาบ

เจา้ โจรใจฉกาจเมอ่ื หลอกไดท้ รพั ยข์ องภรรยาแลว้ ก็คดิ จะฆ่านางเสยี เพอ่ื ปิดปาก จงึ ผลกั นางกบั แม่เฒ่า
ลงไปอยู่ในเหวแลว้ รบี เดนิ ทางต่อไป หญงิ ชรานน้ั ตายในเหวแต่นางบตุ รสาวเศรษฐหี าไดต้ ายไม่ เพราะเมอ่ื ตกลงไป
ในเหวนนั้ เผอญิ นางตกลงไปบนซมุ้ ไมเ้ล้อื ยทเ่ี ก่ยี วพนั กนั ราวกบั ลงไปอยู่ในตาขา่ ย นางจงึ รอดชวี ติ ไป นางค่อยไต่
เชิงเถาวลั ยข์ ้นึ มาจนถงึ ปากเหว มคี วามรูส้ กึ เหน่ือยอ่อนแทบจะขาดใจ นางค่อยลดั เลามาจนถงึ ทางทน่ี างผ่านมา
และลม้ ลกุ คุกคลานโซซดั โซเซมาตามทางจนในทส่ี ุดกลบั มาถงึ บา้ นโดยปลอดภยั แต่ร่างกายของนางฟกชาํ้ ดาํ เขยี ว
เจ็บระบมไปหมด เมอ่ื นางกลบั มาถงึ บา้ น บดิ ามารดาของนางตกใจมาก ไต่ถามสาเหตุดว้ ยความสงสยั นางผูม้ ี
คณุ ธรรรมจงึ กลบั เร่อื งเสยี ใหมโ่ ดยกลา่ วแก่บดิ ามารดาวา่

‚พวกเราถกู โจรปลน้ ระหวา่ งทาง สามขี องลูกถกู โจรมนั จบั มดั ลากเอาตวั ไป ยงั ไมร่ ูช้ ะตากรรมเลย แมเ่ ฒ่า
ถกู ฆ่าตายแต่ลูกรอดชวี ติ มาได้ เพราะเมอ่ื ถกู เหวย่ี งลงเหวนน้ั เผอญิ ตกไปคา้ งอยู่บนซุม้ ไมเ้ ล้อื ยจงึ ไต่ข้นึ มาได้ ถงึ
ปากเหวกส็ ลบเหมอื ด แต่นกั เดนิ ทางกลมุ่ หน่งึ ช่วยเอาไว้ โชคยงั ดอี ยู่จงึ กลบั มาถงึ บา้ นได‛้

เมอ่ื นางรตั นาวลเี ลา่ เร่อื งจบ เศรษฐผี ูเ้ป็นบดิ าและมารดาก็กลา่ วปลอบโยนนางต่าง ๆ มใิ หเ้สยี ใจในเร่อื งท่ี
เกิดข้นึ เพราะการท่นี างเอาชีวติ รอดมาไดก้ ็นบั ว่าโชคช่วยอย่างมากแลว้ นางอยู่ในบา้ นพ่อแม่เร่ือยมา แต่ไม่มี
ความสุขนกั เพราะเฝ้าแต่คดิ ถงึ สามอี นั เป็นทร่ี กั ไมเ่ วน้ วาย

ฝ่ายธนทตั ตผ์ ูส้ ามซี ง่ึ เดนิ ทางกลบั ไปเมอื งทต่ี นเคยอาศยั อยู่พรอ้ มดว้ ยทรพั ยส์ นิ ของภรรยานนั้ ต่อมามชิ า้
เขาก็ถลุงเงนิ จนหมดเกล้ยี งดว้ ยการเล่นการพนนั อย่างหามรุ่งหามคาํ่ และปรนเปรอตวั เองดว้ ยของกินชนิดเลศิ
และสุรานารีไม่เวน้ แต่ละวนั เมอ่ื เงนิ หมดก็คิดหาทางทจ่ี ะแสวงหาอกี โดยมคี วามคดิ ว่า ‚เราจะกลบั ไปบา้ นพ่อตา
ออ้ นวอนขอเงนิ เขามาสกั กอ้ นหน่ึงเอาไปทาํ ทนุ เราจะบอกแก่เขาว่า ลูกสาวของเขายงั พกั อยู่ทบ่ี า้ นของเรา มไิ ดเ้อา
มาดว้ ย‛ เมอ่ื ทาํ กาํ หนดแผนการเรยี บรอ้ ยแลว้ ชายหนุ่มก็เดนิ ทางไปทบ่ี า้ นพ่อตา พอเขา้ ประตูบา้ นภรรยาของเขา
แลเหน็ แต่ไกลก็ดใี จ วง่ิ มาตอ้ นรบั และทรุดตวั ลงคารวะอยา่ งนอบนอ้ ม ทง้ั ทร่ี ูอ้ ยู่ว่าเขาเป็นโจรใจอาํ มหติ ความจรงิ
ก็เป็นดงั น้ีแหละ ผูห้ ญงิ ดนี นั้ แมผ้ วั จะชวั่ ชาตสิ กั ปานใด นางก็ไม่เคยเปลย่ี นแปลงความรูส้ กึ เคารพรกั ทน่ี างมตี ่อ
เขา เมอ่ื เหน็ นางวง่ิ เขา้ มหาโดยไมค่ าดฝนั ชายหนุ่มกต็ กใจแทบส้นิ สติ แต่นางกก็ ลา่ วปลอบโยนเขาใหค้ ลายใจ โดย
กลา่ วว่า นางไดส้ รา้ งเร่อื งโกหกแก่บดิ มารดาของนางว่า นางถูกโจรปลน้ จบั เอาตวั สามไี ปและผลกั นางตกเหว แต่
นางเอาชีวติ รอดมาไดแ้ ละยงั ไม่รูช้ ะตากรรมของสามวี ่าเป็นอย่างไร เมอ่ื ชายหนุ่มไดฟ้ งั ก็หายวติ ก เขา้ ไปสู่บา้ น
พ่อตาแมย่ ายของตนพรอ้ มดว้ ยภรรยา ขา้ งพ่อตาแม่ยายแลเหน็ เขา้ ก็ดอี กดใี จทล่ี ูกเขยกลบั มาได้ จงึ เรยี กประชุม

25

ญาตพิ น่ี อ้ งและเพอ่ื นฝูงจดั การฉลองอย่างใหญ่โตเป็นการรบั ขวญั ลูกเขย และประกาศว่า ‚ช่างน่ายนิ ดนี ่ีกระไรท่ี
ลูกเขยของเราถกู โจรจบั ไปแต่หนรี อดมาไดใ้ นทส่ี ุด‛

หลงั จากนนั้ ธนทตั ตก์ ็อาศยั อยู่กบั นางรตั นาวลใี นบา้ นพ่อตาแม่ยายดว้ ยความสุข มเี งนิ ทองใชอ้ ย่างอุดม
สมบูรณ์ แต่เจา้ ประคุณเอย๋ คืนหน่ึงอา้ ยคนชวั่ เหน็ ไดโ้ อกาสก็แอบฆ่าภรรยาของตนตอนทน่ี างหลบั อยู่ กวาดเอา
ทรพั ยส์ นิ และของมคี ่าต่าง ๆ หนีกลบั ไปสู่ถน่ิ เดมิ ของตน มชี วี ติ อยู่อย่างหลบ ๆ ซ่อน ๆ ไมม่ ใี ครไดข้ ่าวคราวอกี
นบั แต่นน้ั

‚ฉะนนั้ เราอาจจะกลา่ วไดอ้ ย่างเต็มปากวา่ ผูช้ ายมนั ก็ชวั่ เหมอื นกนั ทง้ั โลกนนั่ แหละ‛ นางนกขนุ ทองสรุป
ท้งิ ทา้ ยอย่างแคน้ เคอื ง

พระราชาจงึ หนั มาตรสั แก่นกแกว้ วา่ ‚คราวน้ถี งึ ทเี จา้ แลว้ ละ มอี ะไรจะเถยี งไหม‛

นกแกว้ ไดย้ นิ ก็กลา่ วว่า ‚โอ เทวะ ข้นึ ขอ่ื ว่าผูห้ ญงิ แลว้ ลว้ นมจี ริตเหลอื ทจ่ี ะทนทาน เป็นคนทศุ ีล และชวั่
ชา้ สามานยเ์ หมอื นกนั หมด ขอไดโ้ ปรดสดบั เร่อื งราวทข่ี า้ พระบาทจะเลา่ ถวายดงั ต่อไปน้‛ี

(เร่ืองแทรกของนกแกว้ วทิ คั ธจูฑามณี)

มนี ครหน่งึ ช่อื หรรษวดี ในนครน้ีมไี วศยะทม่ี ชี ่อื เสยี งเลอ่ื งลอื คนหน่ึงมชี ่อื ว่า ธรรมทตั ต์ มที รพั ยห์ ลายสบิ
โกฏิ พ่อคา้ ผูน้ ้ีมธี ดิ าคนหน่ึงช่อื วสุทตั ตา มคี วามงามหาทเ่ี ปรียบมไิ ด้ เป็นทร่ี กั ของบดิ าปานชวี ติ ต่อมาเศรษฐี
จดั การแต่งนางกบั พอ่ คา้ หนุ่มผูม้ งั่ คงั่ ช่อื สมทุ รทตั ต์ ซง่ึ มฐี านะเท่าเทยี มกนั ทง้ั ทรพั ยส์ มบตั แิ ละรูปสมบตั อิ นั งาม
พรอ้ ม เป็นทต่ี อ้ งตาของสตรที งั้ หลายซง่ึ ทอดสายตาใหด้ ว้ ยความหลงใหลราวกบั นกจโกระทค่ี ลงั่ ไคลต้ ่อแสงจนั ทร์
ฉะนน้ั ไวศยะหนุ่มผูน้ ้มี าจากเมอื งตามรลปิ ติ ซง่ึ เป็นแหลง่ ของคนดมี เี กยี รตยิ ศทง้ั หลาย

ครง้ั หน่ึงนางวสุทตั ตาพกั อยู่ทบ่ี า้ นพ่อของนางในขณะท่สี ามกี ลบั ไปทาํ ธุรกจิ ในแว่นแควน้ ของตน นางแล
เหน็ ชายหนุ่มผูห้ น่ึงเดนิ ทางมาแต่ระยะไกล ชายผูน้ นั้ มคี วามงดงามมาก บงั เกิดความพศิ วาสหลงใหลดว้ ยอาํ นาจ
ของมารผูเ้ฒ่า (เป็นฉายานามของกามเทพ) จงึ แอบเช้อื เชญิ เขาอย่างลบั ๆ และทาํ เขาใหเ้ป็นชูข้ องนาง หลงั จากนนั้
นางกแ็ อบมาพบเขาทกุ ๆ คนื มคี วามคลงั่ ไคลแ้ ต่ชายชูผ้ ูเ้ดยี วโดยมเิ สอ่ื มคลาย

ครนั้ แลว้ วนั หน่ึง สามขี องนางก็กลบั มาจากเมอื งของเขา การปรากฏตวั ของเขายงั ความปลาบปล้มื แก่บดิ า
มารดาของนางอย่างย่งิ ต่างก็ตอ้ นรบั เขาอย่างกลุ กี จุ อ ในวนั แห่งความร่นื รมยน์ น้ั แทนทน่ี างจะสดช่นื ร่นื เรงิ กลบั

26

ไมพ่ ดู อะไรกบั สามเี ลย และเมอ่ื อยู่สองต่อสองกบั นาง นางก็แกลง้ ทาํ เป็นหลบั ไมไ่ ยดตี ่อสามี ในใจนางมแี ต่ความ
โหยไหค้ ดิ ถงึ แต่หนุ่มชายชูเ้ท่านน้ั ส่วนสามขี องนางมนึ เมาไมไ่ ดส้ ตเิ พราะเสพสุรา ประกอบกบั ความเหน็ดเหน่ือย
เมอ่ื ยลา้ เพราะการเดนิ ทางมาตลอดวนั ทาํ ใหเ้ขามอ่ ยหลบั ไป

ขณะนนั้ มโี จรคนหน่งึ แอบเจาะช่องกาํ แพงเลด็ ลอดเขา้ มาในบา้ น ประจวบกบั นางวสุทตั ตาลุกข้นึ จากเตยี ง
แต่งตวั ดว้ ยเส้อื ผา้ อนั งดงาม ประดบั ดวั ยรตั นาภรณ์แพรวพราวระยบั เดนิ ออกมาจากหอ้ งนอนโดยไม่ทนั เหน็ โจร
มงุ่ หนา้ ออกไปยงั สถานทท่ี น่ี างนดั ไวก้ บั ชายชู้ เมอ่ื โจรแลเหน็ นางรบี ลุกล้ลี ุกลนออกไปก็สงสยั กลา่ วแก่ตนเองว่า
‚นางผูน้ ้ีออกไปจากหอ้ งในเวลาดกึ ดน่ื เทย่ี งคืนแต่งตวั งดงามดว้ ยปิลนั ธนาภรณ์อนั มคี ่าซง่ึ เราตง้ั ใจจะเขา้ มาขโมย
พอดี ดลี ะเราจะสะกดรอยดูว่านางจะไปไหน‛ เมอ่ื โจรตงั้ ใจดงั น้ีแลว้ ก็แอบออกไปจากหอ้ งตดิ ตามนางวสุทตั ตาไป
โดยมใิ หค้ ลาดสายตา และนางไมท่ นั สงั เกต

นางวสุทตั ตาถอื ช่อดอกไมแ้ ละของขวญั อนั มคี ่าเดนิ ออกจากบา้ นไป มโี จรตดิ ตามไปอย่างลบั ๆ เขา้ ไปสู่
อทุ ยานแห่งหน่งึ นอกพระนครออกไปไมไ่ กลนกั ทอ่ี ทุ ยานนน้ั เอง นางไดเ้หน็ ชูร้ กั ของนางถกู แขวนคอหอ้ ยอยู่กบั ก่งิ
ไมด้ ว้ ยเชอื กเสน้ หน่ึง เน่ืองจากราชบรุ ุษ(ตาํ รวจ) มาพบเขาดอ้ ม ๆ มอง ๆ อยู่ในสวนในเวลากลางคืน จงึ จบั เขา
แขวนคอเป็นการลงทณั ฑเ์ พราะคดิ ว่าเขาเป็นขโมย นางซวนกายผงะหงายดว้ ยความตกใจแทบส้นิ สติ รอ้ งออกมา
วา่ ‚ฉิบหายแลว้ เรา‛ พรอ้ มกบั ทรุดกายลงนงั่ กบั พ้นื ดนิ ราํ่ ไหด้ ว้ ยความรกั และเสยี ดาย

เมอ่ื ค่อยสร่างโศกไดส้ ตขิ ้นึ นางจงึ ปีนข้นึ ไปบนก่งิ ไม ้ แกเ้ชอื กออกปลอ่ ยร่างชูร้ กั ลงไปบนพ้นื แลว้ ลงมายก
ศพของเขาข้นึ วางในท่านงั่ แลว้ ลูบไลร้ ่างกายของเขาดว้ ยวเิ ลปนะของหอม และประดบั ดว้ ยบปุ ผามาลยั อนั วจิ ิตร
และถงึ แมร้ ่างของเขาจะปราศจากชวี ติ แลว้ นางก็ยงั โอบกอดเขาไวด้ ว้ ยความเสน่หา ราํ่ ไหเ้หมอื นใจจะขาด และใน
ความโศกรนั ทดนนั้ เอง นางจบั หนา้ ของเขาใหเ้ งยข้นึ และประจงจูบอย่างทะนุถนอม ขณะนนั้ เวตาลเขา้ สงิ ศพอยู่
เหน็ นางย่นื หนา้ เขา้ มาใกลก้ ็กดั จมกู นางขาดลงในทนั ที นางวสุทตั ตาตกใจรบี ผละหนีไป แต่แลว้ ก็เกิดความงนุ งง
จบั ตน้ ชนปลายไมถ่ กู จงึ เดนิ กลบั มาใหมเ่ พอ่ื จะดูใหแ้ น่ว่าชูร้ กั ของนางยงั มชี วี ติ อยู่หรอื เปลา่ ครน้ั เหน็ เวตาลละร่าง
ไปแลว้ และร่างนน้ั ตายสนทิ เคลอ่ื นไหวต่อไปอกี ไมไ่ ด้ นางก็ผละจากศพนน้ั เดนิ ทางกลบั ไปบา้ น รอ้ งไหด้ ว้ ยความ
กลวั และอปั ยศอดสู

ระหวา่ งนนั้ โจรซง่ึ แฝงกายแอบดูอยู่ ไดเ้หน็ เหตกุ ารณโ์ ดยตลอดกก็ ลา่ วแก่ตวั เองวา่

‚นางหญงิ ชวั่ มาทาํ อะไรทน่ี ่ี อนิจจา จติ ใจของผูห้ ญงิ น้ีช่างน่ากลวั และดาํ ราวกบั ความมดื ของบ่อนาํ้ ลกึ สุด
หยงั่ ทใ่ี ครตกลงไปแลว้ ไมม่ วี นั จะไดก้ ลบั ข้นึ มาไดอ้ กี เราสงสยั นกั วา่ นางจะทาํ อย่างไรนบั แต่น้ี‛

27

หลงั จากราํ พงึ ดงั น้ีแลว้ โจรก็แอบย่องตามนางกลบั ไปทางเดมิ ดว้ ยความพศิ วงว่านางจะแกส้ ถานการณ์
ดว้ ยวธิ ใี ด

นางวสุทตั ตากลบั ไปถงึ บา้ นก็ตรงเขา้ ไปในหอ้ งนอน เหน็ สามยี งั หลบั อยู่ก็ทาํ ตอี กชกหวั รอ้ งไหร้ อ้ งหม่ แผด
เสยี งว่า ‚ช่วยดว้ ย ช่วยดว้ ย ไอค้ นชาตชิ วั่ ผวั เลวทรามมนั กดั จมกูขา้ ขาดแลว้ ขา้ ไม่ไดท้ าํ ความผดิ อะไรแมแ้ ต่สกั
นิด‛ ฝ่ายสามขี องนางพรอ้ มดว้ ยพ่อตาและบรรดาคนใชไ้ ดย้ นิ เสยี งนางรอ้ งตะโกนดงั นนั้ ต่างตกใจต่นื และวง่ิ กรู
กนั มาดว้ ยท่าทางต่นื เตน้ บดิ านางวสุทตั ตาแลเหน็ ลูกสาวของนางทถ่ี ูกกดั มาใหม่ ๆ ก็ปกั ใจเช่อื ว่าเป็นการกระทาํ
ของลูกเขยตน จึงใหบ้ ่าวไพร่ช่วยกนั จบั ตวั มดั และกล่าวหาว่าชายผูเ้ คราะหร์ า้ ยเป็นคนทาํ รา้ ยธิดาของตน ฝ่าย
สมทุ รทตั ตถ์ งึ แมจ้ ะถกู มดั และถกู กลา่ วหาดงั นนั้ ก็ยงั คงน่ิงเฉยมไิ ดต้ อบโตแ้ ต่ประการใด ราวกบั เป็นใบ้ พ่อตาและ
คนอน่ื ๆ ต่างกห็ นั หลงั ใหแ้ ก่เขาดว้ ยความชงิ ชงั

เมอ่ื นายโจรไดเ้หน็ เหตกุ ารณ์เกดิ ข้นึ เช่นนนั้ ก็ค่อย ๆ เลย่ี งหลบไปเงยี บ ๆ และเมอ่ื คนื แห่งความโกลาหล
ดงั กล่าวไดผ้ ่านไปแลว้ ถงึ เวลาเชา้ บุตรไวศยะก็ถูกลากตวั ไปเฝ้ าพระราชาพรอ้ มดว้ ยนางผูภ้ รรยาซ่งึ มจี มูกโหว่
เพราะถกู กดั เมอ่ื พระราชาไดฟ้ งั เร่อื งราวฟ้องรอ้ งดงั นนั้ มทิ นั ไดพ้ จิ ารณาโดยรอบคอบกส็ งั่ ใหเ้พชฌฆาตนาํ ตวั บตุ ร
พอ่ คา้ ไปประหารในขอ้ หาวา่ ทาํ รา้ ยภรรยาของตนใหพ้ กิ าร ทง้ั น้ีโดยมฟิ งั ขอ้ แกต้ วั ใด ๆ เลย ขณะทช่ี ายหนุ่มถกู นาํ
ตวั ไปยงั ตะแลงแกงเพ่อื ประหารชีวติ และกลองตีรวั เป็นสญั ญาณนนั้ ก็มโี จรผูห้ น่ึงปรากฏตวั ข้นึ และกล่าวแก่
เจา้ หนา้ ท่ีผูเ้ ป็นราชบุรุษว่า ‚ท่านไม่ควรจะประหารชายผูน้ ้ีเพราะเขามไิ ดก้ ระทาํ ผิดเลยสกั นิด ขา้ เป็นผูร้ ูเ้ ห็น
เหตกุ ารณโ์ ดยตลอดแต่ผูเ้ดยี ว พาขา้ ไปเฝ้าพระราชาโดยเรว็ เถดิ เพอ่ื จะไดท้ ูลความจรงิ ใหท้ รงทราบ‛

เมอ่ื ไดย้ นิ โจรกลา่ วดงั นน้ั บรรดาราชบรุ ุษก็พาโจรไปเฝ้าพระเจา้ แผ่นดนิ เม่ือไดร้ บั ราชานุญาตแลว้ โจรก็
กราบทูลเร่ืองราวใหท้ รงทราบโดยตลอดตง้ั แต่ตน้ และกล่าวเสริมว่า ‚ถา้ พระองคไ์ ม่เช่ือขา้ พระบาทก็โปรด
ทอดพระเนตรจมกู ของผูห้ ญงิ คนน้ใี นปากของศพชายชูข้ องนางเถดิ ‛

พระราชาไดฟ้ งั ดงั นนั้ ก็ส่งราชบุรุษไปดูสถานท่เี กิดเหตุก็ไดท้ ราบความจริงจงึ กลบั คาํ พพิ ากษาใหง้ ดโทษ
ประหาร แต่สงั่ ใหเ้นรเทศหญงิ ชวั่ ไปใหพ้ น้ แว่นแควน้ พรอ้ มกบั ตดั ใบหูเสยี งทง้ั สองขา้ ง ยง่ิ กว่านนั้ ยงั โปรดใหร้ ิบ
ทรพั ยข์ องผูเ้ป็นบดิ านางเสยี และสาํ หรบั นายโจรนน้ั พระราชาทรงโปรดปรานวา่ เป็นคนเฉลยี วฉลาดและกลา้ หาญ
จงึ ตง้ั ใหเ้ป็นหวั หนา้ ตลุ าการของพระนคร

‚ไดโ้ ปรดเกลา้ ทรงเห็นหรือยงั ว่าผูห้ ญิงนนั้ โดยธรรมชาติเป็นคนชวั่ รา้ ยและเจา้ เล่หแ์ สนกลเพียงใด ‛
นกแกว้ กลา่ วสรปุ ในทส่ี ุด

28

พอเล่าเร่ืองจบลง นกแกว้ ก็พน้ จากคาํ สาปของพระอินทร์ กลายร่างเป็นคนธรรพร์ ูปงามช่ือ จิตรรถ
เหาะไปสู่สรวงสวรรค์ ขณะเดยี วกนั คาํ สาปของนางนกขุนทองก็เส่อื มลง นางนกโสมกิ าก็กลายร่างเป็นนางเทพ
อปั สรช่อื ตโิ ลตตมา กลบั คนื ไปถวายการบาํ เรอทา้ ววชั รนิ ทรใ์ นสวรรคเ์ ช่นเดมิ อย่างไรก็ดี กรณีพพิ าทของนกทง้ั
สองกย็ งั ไมไ่ ดต้ ดั สนิ ในทอ้ งพระโรง

เมอ่ื เวตาลเล่าเร่ืองจบลง ก็กลา่ วแก่พระราชาว่า ‚ขอพระองคโ์ ปรดทรงวนิ ิจฉยั ดว้ ยเถิดว่า ฝ่ายชายหรือ
ฝ่ายหญิงพูดถูก ถา้ พระองคท์ ราบแลว้ มแิ สดงความเหน็ พระเศียรของพระองคก์ ็จะตอ้ งแตกเป็นเส่ยี ง ๆ โดย
พลนั ‛

ฝ่ายพระราชาเมอ่ื ถูกเวตาลซง่ึ หอ้ ยอยู่บนบ่ากลา่ วถอ้ ยคาํ ดงั นน้ั ก็ตรสั ว่า ‚นางจอมมายาหญงิ ในเร่อื งของ
นกแกว้ นนั่ แหละเป็นหญงิ ทช่ี วั่ ชา้ ทส่ี ุด เพราะว่าผูช้ ายอาจจะหลงทาํ ผดิ ไดช้ วั่ ครงั้ หน่ึงเท่านน้ั เอง แต่ผูห้ ญงิ นน้ั ว่า
โดยความจรงิ เป็นคนชวั่ ในทกุ โอกาส‛

เมอ่ื พระเจา้ แผ่นดนิ ตรสั ดงั น้ี เวตาลก็หลุดลอยหนีไปจากพระองั สาของพระองค์ กลบั ไปยงั ท่เี ดมิ และ
พระราชาก็ตอ้ งเสดจ็ ยอ้ นไปทางเดมิ เพอ่ื ไปจบั ตวั เวตาลกลบั มาใหม่

29

นิทานเร่อื งท่ี ๔
พระเจา้ ศูทรกะ กบั พราหมณ์ผูซ้ ่ือสตั ยช์ ่ือ วรี วร

พระราชาตรวิ กิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปยงั ตน้ อโศกอกี ครง้ั หน่งึ และควา้ ตวั เวตาลซง่ึ สงิ อยู่ในศพโดยปราศจาก
ความหวาดกลวั ถงึ แมม้ นั จะกรีดเสยี งรอ้ งโหยหวนเพยี งใดก็ตาม เมอ่ื จบั มนั ไดแ้ ลว้ ก็ตวดั ร่างมนั ข้นึ พาดบ่า เสดจ็
ไปตามทางเดนิ อย่างเงยี บ ๆ เวตาลเหน็ พระราชาน่งิ เงยี บอยู่ กก็ ลา่ วทาํ ลายความเงยี บข้นึ ว่า

‚โอ ราชะ ขา้ ไมค่ ิดเลยวา่ พระองคจ์ ะมาเสยี เวลาทาํ งานใหแ้ ก่อา้ ยโยคีชวั่ คนนน้ั เพอ่ื ประโยชนอ์ นั ใด จะว่า
ไปพระองคก์ ร็ ูด้ อี ยู่แลว้ มใิ ช่หรอื วา่ งานทท่ี รงทาํ น้ยี ่อมไรผ้ ลโดยแท้ อย่างไรก็ดหี นทางยงั อยู่อกี ไกล ขา้ คดิ ว่าขา้ จะ
เลา่ นทิ านสนุก ๆ ใหพ้ ระองคฟ์ งั สกั เร่อื งหน่งึ เพอ่ื คลายเหงาโปรดทรงสดบั เถดิ ‛

แต่ครงั้ ดกึ ดาํ บรรพ์ ยงั มนี ครใหญ่แห่งหน่ึงช่ือ โศภาวดี มพี ระเจา้ แผ่นดนิ ปกครองอยู่ทรงพระนามว่า
ศูทรกะ เป็นผูห้ า้ วหาญอย่างยอดยง่ิ ในสงคราม ซง่ึ ไฟแห่งชยั ชนะของพระองคถ์ กู กระพอื โหมใหเ้จดิ จา้ ดว้ ยพดั ท่ี
โบกจากหตั ถข์ องนางกษตั ริยท์ ต่ี กเป็นเชลยเพราะสวามที งั้ หลายตอ้ งพ่ายแพใ้ นสงคราม ขา้ คิดว่าแผ่นดนิ โลกน้ีมี
เกยี รตมิ หาศาลในรชั สมยั ของพระราชาองคน์ ้ีโดยแท้ ทงั้ น้ีเพราะพระองคท์ รงบาํ เพญ็ บารมมี าโดยตลอด มไิ ดห้ ยุด
เวน้ แมแ้ ต่สกั วนั คุณธรรมของพระองคช์ นะใจแมก้ ระทงั่ แม่พระธรณี ทาํ ใหพ้ ระเทวลี มื บุคคลอ่นื โดยส้นิ เชิง แม้
องคพ์ ระรามจนั ทรผ์ ูย้ อดเยย่ี มในวรี จรติ ก็ตาม

สมยั หน่งึ มพี ราหมณ์คนหน่ึงช่อื วรี วร เดนิ ทางมาจากแควน้ มาลวะ เพอ่ื มารบั จา้ งทาํ งานในราชสาํ นกั ของ
พระราชา เพราะทราบกติ ตศิ พั ทว์ ่าพระราชาผูน้ ้ีเป็นผูโ้ ปรดปรานคนกลา้ ภรรยาของพราหมณช์ ่อื นางธรรมวดี และ
ทงั้ สองสามภี ริยามบี ตุ รชายดว้ ยกนั ช่อื สตั ตววร และบุตรสาวช่ือวีรวดี คนทง้ั สามน้ีเป็นครอบครวั ของเขา
นอกเหนอื จากลูกนอ้ งซง่ึ มอี กี สามคน วรี วรนน้ั เหน็บกรชิ ไวท้ ส่ี ขี า้ ง มอื ขา้ งหน่งึ ถอื ดาบ และอกี ขา้ งหน่งึ ถอื โล่

ถงึ แมว้ ่าเขาจะรวมกนั เป็นบรษิ ทั อนั นอ้ ยนิดเท่าน้ีก็ตาม เขายงั กลา้ เรยี กรอ้ งค่าจา้ งต่อพระราชาถงึ วนั ละหา้
รอ้ ยเหรียญทอง แต่พระราชาศูทรกะก็มไิ ดเ้ก่ยี งงอน ทง้ั น้ีเพราะพอพระทยั ในรูปร่างท่าทางอนั แขง็ แรงของเขา จงึ
ตกลงจา้ งเอาไว้ แต่ก็ทรงพศิ วงในพระทยั ไมห่ าย ว่าเขาเอาเงนิ ไปทาํ อะไรมากมายทง้ั ๆ ทเ่ี ขาก็เล้ยี งคนเพยี งไมก่ ่ี
คน พระราชาจงึ สงั่ ใหส้ ายลบั ของพระองคต์ ดิ ตามดูพฤตกิ รรมของเขาอย่างใกลช้ ดิ ความจรงิ ปรากฏว่าทกุ ๆ วนั
วรี วรจะตอ้ งเขา้ เฝ้าพระราชาตอนเชา้ ตอนกลางวนั ยนื ยามอยู่หนา้ ประตูวงั มอื ถอื ดาบมนั่ คง หลงั จากนนั้ ก็กลบั ไป
บา้ น จ่ายเงนิ หน่ึงรอ้ ยแก่ภรรยาเป็นค่าอาหาร และจ่ายหน่ึงรอ้ ยเหรียญเพอ่ื เส้อื ผา้ วเิ ลปนะเคร่ืองลูบไลร้ ่างกาย
และซ้อื หมากพลู เมอ่ื อาบนาํ้ แลว้ เอาเงนิ หน่ึงรอ้ ยเหรยี ญไปบูชาพระวษิ ณุและพระศิวะ อกี สองรอ้ ยเหรยี ญสุดทา้ ย

30

ใชท้ าํ บญุ แก่พราหมณ์ทย่ี ากจน ทก่ี ลา่ วมาทง้ั หมดน้ีคอื การใชจ้ ่ายประจาํ วนั จากเงนิ ค่ารบั จา้ งหา้ รอ้ ยเหรียญต่อวนั
หลงั จากน้ีวรี วรก็ทาํ การบูชายญั ดว้ ยเนยใส และทาํ พธิ ีอ่นื ๆ อกี เสร็จแลว้ จงึ รบั ประทานอาหาร เมอ่ื รบั ประทาน
อาหารเสรจ็ กก็ ลบั ไปอยู่ยามหนา้ ประตูวงั ตามเดมิ ตลอดถงึ เวลาคาํ่ คนื ยนื ถอื ดาบเปลอื ยอยู่

เมอ่ื พระราชาศูทรกะไดท้ ราบเร่ืองจากสายลบั ทไ่ี ปสบื ไดค้ วามว่า วรี วรเป็นผูป้ ระพฤติชอบธรรมดงั นนั้ ก็
ทรงชน่ื ชมยง่ิ นกั จงึ โปรดใหจ้ ารบรุ ษุ เหลา่ นนั้ ยุตกิ ารตดิ ตามวรี วร และทรงนยิ มเลอ่ื มใสวา่ เขาช่างเป็นคนดนี ่กี ระไร

วนั หน่งึ อากาศรอ้ นจดั ดวงอาทติ ยแ์ ผดแสงแรงกลา้ จนแทบจะทนไมไ่ หว และแลว้ มรสุมใหญ่ก็เคลอ่ื นเขา้
มาพรอ้ มดว้ ยเสยี งคาํ รามกึกกอ้ งในทอ้ งฟ้า สายฝนกระหนาํ่ ลงมาอย่างรุนแรงไมข่ าดสายทงั้ กลางวนั และกลางคืน
แต่วรี วรก็ยงั ยืนน่ิงไม่สะทกสะทา้ นอยู่กลางห่าฝนท่ปี ระตูพระราชวงั พระเจา้ ศูทรกะทอดพระเนตรเห็นในเวลา
กลางวนั จากยอดมนเทยี ร ครนั้ เวลากลางคืนเสด็จข้นึ ไปยอดมนเทยี รอกี เพอ่ื ดูว่าเขายงั อยู่ทเ่ี ดมิ หรือเปล่า จากท่ี
นนั้ พระราชาตะโกนลงไปว่า ‚ใครยนื อยู่ท่ปี ระตูวงั นนั่ ‛ เมอ่ื วรี วรไดย้ นิ ก็ตอบไปว่า ‚ขา้ พระบาทเอง พระเจา้ ขา้ ‛
พระราชาศูทรกะทรงนกึ ในพระทยั วา่ ‚อา วรี วร เจา้ ช่างเป็นชายทเ่ี ขม้ แขง็ และจงรกั ภกั ดตี ่อขา้ ยง่ิ นกั ขา้ จะเลอ่ื นเจา้
ใหม้ ตี าํ แหน่งสูงข้นึ ไปกวา่ น้ี‛ เมอ่ื พระราชาทรงคดิ ดงั น้แี ลว้ ก็เสดจ็ ลงจากยอดมนเทยี รเขา้ สูส่ ริ ไิ สยาและเขา้ บรรทม

ในวนั รุ่งข้นึ เมฆดาํ ในทอ้ งฟ้าก็ยงั หลงั่ ฝนลงมาอย่างรุนแรงตามเดมิ ความมดื แผ่ซ่านไปทวั่ เหมอื นจะบด
บงั ไมใ่ หเ้หน็ สวรรคอ์ กี ต่อไป พระราชาเสดจ็ ข้นึ ไปบนยอดมนเทยี รอกี ครง้ั ดว้ ยความสนใจใคร่รู้ ทรงตะโกนถามลง
ไปดว้ ยเสยี งอนั แจ่มใสวา่ ‚ใครยนื เฝ้าหนา้ ประตูปราสาทนนั่ ‛ วรี วรก็ตะโกนข้นึ ไปวา่ ‚ขา้ พระบาทอยู่ทน่ี ่ี‛

ขณะท่พี ระเจา้ แผ่นดินกาํ ลงั นึกช่ืนชมองครกั ษข์ องพระองคอ์ ยู่นนั้ พลนั ไดย้ ินเสียงผูห้ ญิงรอ้ งไหค้ ราํ่
ครวญมาแต่ท่ไี กล เป็นเสยี งโหยหวนเหมอื นคนมที ุกขใ์ หญ่ป่ิมว่าใจจะขาดรอน เม่อื พระราชาไดส้ ดบั ดงั นน้ั ก็
บงั เกดิ ความสงสารจบั ใจ กลา่ วแก่พระองคเ์ องวา่ ‚ในอาณาจกั รของขา้ ไมม่ ใี ครถกู บงั คบั กดข่ี ไมม่ คี นยากไร้ หรอื
มใี ครเดอื ดรอ้ น ก็ผูห้ ญงิ คนน้เี ป็นใครเลา่ จงึ มาพลิ าปราํ่ ไหอ้ ยู่แต่ผูเ้ดยี วในยามคาํ่ คนื เช่นน้ี‛ คดิ ดงั น้ีแลว้ พระราชา
ก็ออกคาํ สงั่ แก่วรี วรผูย้ นื อยู่ขา้ งลา่ งว่า ‚ฟงั นะวรี วร ขา้ ไดย้ นิ เสยี งผูห้ ญงิ รอ้ งไหใ้ นทไ่ี กล จงออกไปดูว่านางคอื ใคร
และนางรอ้ งไหท้ าํ ไม‛

เมอ่ื วรี วรไดฟ้ งั รบั สงั่ ก็กราบทูลว่า ‚ขา้ พระบาทจะไปสบื ดู พระเจา้ ขา้ ‛ แลว้ ออกเดนิ หา มอื ถอื ดาบ
กระชบั แน่น มกี ริชหอ้ ยเอว ค่อยดอ้ มมองเหมอื นรากษสท่ีดอ้ มหาเหย่ือ มแี สงฟ้ าแลบแวบวาบจากทอ้ งฟ้ าดู
ประหน่ึงแสงจากดวงตาของอสูรรา้ ย และเมด็ ฝนซ่งึ ตกกราดไปทวั่ นน้ั เล่าก็ดูประหน่ึงกอ้ นหินท่มี นั ขวา้ งปามา
ฉะนน้ั พระราชาศูทรกะเมอ่ื แลเหน็ องครกั ษห์ นุ่มออกวง่ิ ไปแต่ผูเ้ดยี วในราตรีเช่นนนั้ พระทยั ของพระองคก์ ็เป็น
ห่วง และเกิดความอยากจะรูเ้ หตุการณ์จงึ รีบเสดจ็ ลงจากยอดมนเทยี ร พระหตั ถก์ ุมดาบวง่ิ ตามหลงั ไปตดิ ๆ แต่

31

ลาํ พงั โดยทเ่ี ขาไมท่ นั รู้

วรี วรวง่ิ ติดตามเสยี งคราํ่ ครวญไปจนถงึ บงึ แห่งหน่ึงอยู่นอกพระนคร ณ ท่ีนนั้ ชายหนุ่มแลเหน็ หญงิ คน
หน่งึ นงั่ อยู่ในบงึ กาํ ลงั เปลง่ เสยี งรอ้ งไหค้ ราํ่ ครวญอยู่ นางแลเหน็ เขากก็ ลา่ วว่า ‚โอ ท่านผูว้ รี ะ ทา่ นผูม้ เี มตตา ทา่ นผู ้
มใี จอนั กวา้ งขวาง ขอท่านจงช่วยเหลอื ขา้ ดว้ ยเถดิ ขา้ จะอยู่ไดอ้ ย่างไรเลา่ ถา้ ปราศจากท่านเสยี แลว้ ‛ ฝ่ายวรี วรผูซ้ ง่ึ
พระราชาแอบตดิ ตามมาเงยี บ ๆ ไดฟ้ งั ถอ้ ยคาํ ของหญงิ ลกึ ลบั ก็กลา่ วดว้ ยความสนเทห่ ว์ ่า ‚เธอเป็นใครทาํ ไมมานงั่
คราํ่ ครวญอยู่ทน่ี ่ี‛

นางไดฟ้ งั กต็ อบวา่ ‚วรี วรทร่ี กั ท่านจงรูเ้ถดิ ว่าขา้ น่แี หละคอื แมน่ างธรณี และพระราชาศูทรกะนน้ั เป็นนาถะ
ของขา้ น่าเสยี ดายทพ่ี ระองคจ์ ะตอ้ งส้นิ พระชนมเ์ สยี แลว้ นบั แต่น้ีไปอกี สามวนั ขา้ จะอยู่ต่อไปไดไ้ ฉน และขา้ จะหา
ใครท่เี ป็นท่พี ่งึ อนั วเิ ศษสุดเช่นพระองคไ์ ดท้ ่ไี หนเล่า ดว้ ยเหตุน้ีแหละขา้ จึงเศรา้ โศกและมานงั่ คราํ่ ครวญสงสาร
ตวั เองและพระราชาองคน์ น้ั ดว้ ย‛

วรี วรไดย้ นิ นางกลา่ วก็ตกใจ กลา่ วละลาํ่ ละลกั วา่

‚เร่ืองเป็นเช่นนนั้ หรือ โอพ้ ระปฤถวิ เี ทวี จะมหี นทางใดท่จี ะช่วยชีวติ ของพระราชาไวไ้ ดเ้ ล่า เหตุใดพระ
โลกนาถจะตอ้ งส้นิ พระชนมช์ พี ดว้ ยเลา่ ‛

พระธรณีน่งิ ไตร่ตรองอยู่ครู่หน่งึ จงึ ตอบวา่

‚มอี ยู่ทางเดยี วเทา่ นนั้ ทจ่ี ะพลกิ ผนั ชะตากรรมน้ไี ด้ และเจา้ ผูเ้ดยี วทจ่ี ะรบั ภาระน้ไี ป‛

เมอ่ื ไดฟ้ งั ดงั นน้ วรี วรก็รบี รบั คาํ วา่ ‚บอกมาเถดิ พระแมเ่ จา้ บอกมาเรว็ ๆ เพอ่ื ขา้ จะไดร้ บี ทาํ ขา้ เต็มใจทกุ
อยา่ งแมจ้ ะตอ้ งพลดี ว้ ยชวี ติ ของขา้ กต็ าม‛

พระเมทนีไดฟ้ งั ก็กลา่ วว่า ‚ใครเลา่ จะกลา้ หาญและภกั ดตี ่อองคพ์ ระภูบดเี หมอื นเจา้ จงฟงั คาํ ของขา้ ใหด้ ี
วธิ ีทจ่ี ะช่วยพระนฤบดนิ ทรไ์ ดม้ ีอยู่ทางเดยี วคอื เจา้ ตอ้ งเอาลูกของเจา้ คอื สตั ตววรสงั เวยต่อพระแมเ่ จา้ จณั ฑี (ผูด้ ุ
รา้ ย หมายถงึ พระอมุ า มเหสขี องพระศิวะในปางดุรา้ ย ซง่ึ เป็นปางทพ่ี ระเทวมี าปรากฏพระองคเ์ พอ่ื ทาํ สงครามกบั
เหลา่ อสูรเท่านนั้ บางทเี รยี กว่าเจา้ แมก่ าล)ี พระมหาเทวผี ูท้ รงเกยี รตริ ะบอื จะทรงปรากฏพระกายต่อหนา้ ผูภ้ กั ดตี ่อ
พระองคแ์ ละพรอ้ มจะทรงช่วยไดเ้สมอ พระจณั ฑผี ูน้ ้ีประทบั อยู่ภายในวหิ ารทอ่ี ยู่ใกลพ้ ระราชวงั น้ีแหละ เจา้ จงทาํ
อย่างทข่ี า้ แนะและพระราชาก็จะปลอดภยั และมชี วี ติ ยนื ยาวต่อไปอกี รอ้ ยปี ถา้ เจา้ จะปฏบิ ตั ติ ามคาํ ของขา้ โดยเร็ว

32

ขา้ กเ็ ชอ่ื แน่วา่ พระชนมช์ พี ของพระองคจ์ ะดาํ รงอยู่ แต่ถา้ เจา้ มวั แต่รรี อ ก็เช่อื เถดิ ว่า พระราชาจะตอ้ งส้นิ ชวี ติ ภายใน
สามวนั นบั แต่วนั น้เี ป็นตน้ ไป‛

เม่อื พระปฤถวิ เี ทวแี จง้ ใหท้ ราบเร่ืองความลบั ดงั น้ี วรี วรก็ใหค้ าํ มนั่ สญั ญาว่า ‚ขา้ แต่พระเทวี ขา้ จะไป
ดาํ เนินการเร่อื งน้ีโดยเร็วทส่ี ุด‛ พระเทวจี งึ ใหพ้ รวา่ ‚ขอจงสาํ เร็จเถดิ ‛ แลว้ อนั ตรธานหายไป ถอ้ ยคาํ ทงั้ หมดตง้ั แต่
ตน้ จนจบดงั กลา่ วมไิ ดร้ อดพน้ โสตของพระราชาไปได้ เพราะพระองคแ์ อบตดิ ตามวรี วรมาอย่างลบั ๆ โดยทว่ี รี วร
ไมร่ ูต้ วั

วรี วรกลบั ไปบา้ นของตนอย่างรวดเร็วในความมดื ส่วนพระราชาศูทรกะมคี วามอยากรูว้ ่าเหตุการณ์จะ
ดาํ เนินไปอย่างไร กแ็ อบย่องตามหลงั ชายหนุ่มไปตดิ ๆ โดยเขาไมร่ ูส้ กึ ตวั แลเหน็ วรี วรตรงเขา้ ไปหานางธรรมวดผี ู ้
เป็นภรรยาและแจง้ ใหน้ างทราบวา่ ตนไดร้ บั คาํ แนะนาํ จากพระธรณีใหม้ าเอาบตุ รชายไปสงั เวยต่อเจา้ แมก่ าลี เพอ่ื
ช่วยชวี ติ พระราชา เมอ่ื นางไดฟ้ งั กก็ ลา่ ววา่

‚ท่านพ่ี เรามหี นา้ ท่ตี อ้ งพทิ กั ษพ์ ระชนมช์ ีพของพระราชา จงอย่ารีรอเลย รีบไปปลุกลูกชายของเราเถดิ
และแจง้ ใหเ้ขาทราบดว้ ยตวั ท่านพเ่ี อง‛

วรี วรจงึ ปลกุ ลูกชายของตนใหล้ ุกข้นึ เลา่ เร่อื งทเ่ี กดิ ข้นึ ใหฟ้ งั และกลา่ ววา่ ‚สตั ตววรลูกรกั จงรูเ้ ถดิ ว่า ถา้
เจา้ ยอมเป็นเคร่ืองสงั เวยพระแม่เจา้ จณั ฑี พระราชาก็จะรอดชีวติ แต่ถา้ เจา้ ไม่ยินยอม พระราชาก็จะตอ้ งสูญ
ส้นิ พระชนมช์ พี ภายในสามวนั ‛

สตั ตววรแมจ้ ะเป็นเดก็ ก็ตาม แต่กม็ คี วามกลา้ หาญอยา่ งยอดยง่ิ สมกบั ชอ่ื สตั ตววร ซง่ึ มคี วามหมายว่า ‚ผู ้
มชี อ่ื เสยี งอนั โดดเด่นเพราะความกลา้ หาญ‛ เดก็ นอ้ ยจงึ ตอบบดิ าว่า

‚ลูกจะสงั เวยชวี ติ เพอ่ื พระราชาเอง เพอ่ื จะไดต้ อบแทนพระคณุ ของพระองคผ์ ูป้ ระทานขา้ วปลาอาหารเล้ยี ง
ชวี ติ ของพวกเรา ฉะนนั้ จะตอ้ งลงั เลทาํ ไม เอาลูกไปวางบนแท่นสงั เวยของพระแม่เจา้ เถดิ ขอใหล้ ูกเป็นผูร้ บั ภาระ
อนั น้เี พอ่ื ความผาสุกขององคน์ ฤบดเี ถดิ ‛

เมอ่ื สตั ตววรกลา่ วเช่นน้ี ววี รกโ็ ลง่ อก กลา่ ววา่ ‚ลูกเอย๋ เจา้ ช่างสมเป็นลูกพอ่ ยง่ิ นกั ‛

ฝ่ายพระราชาผูส้ ะกดรอยตามมาและแอบฟงั อยู่ขา้ งนอก ไดย้ นิ เร่อื งราวโดยตลอดก็ทรงต้นื ตนั พระทยั นกั
ทรงราํ พงึ แก่พระองคเ์ องวา่ ‚อา คนเหลา่ น้มี คี วามกลา้ หาญเหมอื นกนั หมดโดยแท‛้

33

วีรวรนําบุตรชายออกจากบา้ น ใหเ้ ด็ก
นอ้ ยนงั่ บนบ่า และนางธรรมวดีผูภ้ รรยาก็จูงลูก
สาวช่ือ วีรวดี ติดตามมาดว้ ย พากันไปยงั
เทวาลยั ของพระจณั ฑี ฝ่ายพระราชาก็ตดิ ตามมา
ดูเหตกุ ารณอ์ ย่างกระชน้ั ชดิ

คร้ันแลว้ วีรวรก็อุม้ ลูกชายลงจากบ่า
และวางบนแท่นสงั เวยของเทวรูป เม่อื สตั ตววร
ถูกนาํ มาสู่เบ้อื งพระพกั ตรพ์ ระเทวกี ็มไิ ดม้ คี วาม
หวาดหวนั่ แต่ประการใด กม้ ศีรษะลงอย่างนอบ
นอ้ ม กลา่ ววา่

‚ขา้ แต่พระเทวี ขอใหก้ ารสงั เวยศีรษะ
ของขา้ ในวนั น้ีจงเป็นผลยงั พระราชาศูทรกะให้
ดาํ รงพระชนมช์ พี ยนื นานถงึ รอ้ ยปีดว้ ยเถดิ ขอให้
พระองคท์ รงปกครองราชอาณาจกั รดว้ ยความ
เกรยี งไกรไรผ้ ูต้ า้ นทานเถดิ ‛

เม่ือสตั ตววรกล่าวจบลง วีรวรก็เปล่ง
เสยี งดว้ ยความยนิ ดวี ่า ‚ดลี ะ ลูกของพ่อ‛ พรอ้ มกบั ชกั ดาบออกจากฝกั ฟนั ฉบั ลงไปทค่ี อของบตุ รชาย แลว้ นาํ ไป
ถวายเบ้อื งพระพกั ตรพ์ ระจณั ฑเี ทวี และกล่าวว่า ‚ขา้ พเจา้ ไดส้ งั เวยบุตรต่อองคพ์ ระแม่เจา้ แลว้ ขอทรงช่วยให้
พระราชารอดพน้ ความตายดว้ ยเถดิ ‛

ทนั ใดก็มเี สยี งอโุ ฆษลอยมาในอากาศทาํ ใหไ้ ดย้ นิ ทวั่ กนั ว่า ‚สาธุ วรี วรเจา้ ช่างเป็นคนซอ่ื สตั ยแ์ ละภกั ดตี ่อ
พระราชาน่ีกระไร จะหาใครเสมอเหมอื นเจา้ ก็ยากนกั เพราะการท่เี จา้ ทาํ การสงั เวยต่อขา้ ดว้ ยชีวติ ของลูกชายผู ้
ประเสรฐิ ดงั น้ี พระราชาศูทรกะจะมพี ระชนมช์ พี ยาวนาน และอาณาจกั รของพระองคจ์ ะร่งุ โรจนส์ บื ไปชวั่ กาลนาน‛

ขณะนน้ั เองนางวรี วดบี ตุ รสาวของวรี วรก็ลุกข้นึ ตรงไปสวมกอดศีรษะของพช่ี าย ซง่ึ หาชวี ติ ไมแ่ ลว้ สะอกึ
สะอ้นื ดว้ ยความรนั ทด และดว้ ยความทุกขแ์ สนโศกศลั ยส์ ุดท่จี ะทนทาน หวั ใจนางก็แตกสลายลม้ ลงขาดใจตาย
พระราชาทรงเหน็ เหตกุ ารณท์ เ่ี กดิ ข้นึ น้โี ดยตลอดจากทซ่ี ่อนของพระองค์

34

ทนั ใดนนั้ นางธรรมวดผี ูเ้ป็นภรรยาของวรี วรก็ลกุ ข้นึ กลา่ วแก่สามวี ่า ‚เราไดช้ ่วยเหลอื พระเจา้ แผ่นดนิ และ
อาณาจกั รของพระองคไ์ วแ้ ลว้ บดั น้ีขา้ มบี างสง่ิ จะพูดกบั ท่าน ก็ตงั้ แต่ลูกสาวของขา้ แมเ้ป็นเด็กไรเ้ ดยี งสา ไม่รูอ้ ิ
โหน่อเิ หน่อะไรดว้ ย ยงั ตอ้ งมาตายเพราะความโศกเศรา้ ถงึ พช่ี าย เป็นอนั ว่าชวี ติ ของลูกทงั้ สองของขา้ ก็ส้นิ สูญไป
แลว้ ชีวติ ของขา้ จะมปี ระโยชนอ์ นั ใดอกี เลา่ ขา้ เป็นคนโงเ่ องท่มี ไิ ดเ้ สนอตวั เองเพอ่ื สงั เวยตง้ั แต่แรกเพอ่ื ความอยู่
รอดของพระราชา ฉะนน้ั ขอใหข้ า้ เขา้ กองไฟตายพรอ้ มกบั ลูก ๆ ดว้ ยเถดิ ‛

เมอ่ื นางปลงใจจะทาํ เช่นน้ี วรี วรกข็ ดั ไมไ่ ด้ จงึ กลา่ วแก่นางวา่

‚นางผูเ้ป็นภฏั ฏนิ ี (หญงิ ผูเ้จรญิ หญงิ ผูด้ )ี ของขา้ ถา้ เป็นความประสงคข์ องเจา้ ก็จงทาํ เถดิ ขอความเจรญิ
จงมแี ก่เธอ ขา้ รูว้ ่าขา้ ไม่อาจจะยบั ยงั้ เจา้ ได้ เพราะเจา้ มคี วามตงั้ ใจแน่วแน่ทจ่ี ะทาํ เช่นน้ี ขา้ รูว้ ่าเจา้ จะทนทานต่อไป
อกี ไมไ่ หวเพราะเมอ่ื ส้นิ ลูก ชวี ติ เจา้ ก็พลอยส้นิ สูญไปดว้ ย แต่อย่าโทษวา่ เป็นความผดิ ของตวั เองเลย เพราะเจา้ เอง
มไิ ดถ้ ูกกาํ หนดใหต้ อ้ งสงั เวยชีวติ ตวั ขา้ ก็เช่นเดียวกนั ท่จี ะตอ้ งสงั เวย ถา้ มใิ ช่ความประสงคข์ องพระแม่เจา้ ท่ี
ประสงคเ์ ฉพาะลูกชายของขา้ เท่านนั้ เจา้ จงคอยอยู่ทน่ี ่ีก่อน จนกว่าขา้ จะจดั กองไฟสาํ หรบั เจา้ ดว้ ยฟืนเหลา่ น้ี และ
ทาํ รว้ั ลอ้ มรอบมณฑลแห่งยชั ญพธิ ีของพระแม่เจา้ เสยี ก่อน‛ วรี วรกล่าวจบก็ลงมอื ทาํ จติ กาธาน (ทเ่ี ผาศพ ,เชิง
ตะกอน) และรว้ั ยชั ญมณฑลจนเสรจ็ เรยี บรอ้ ย แลว้ วางศพลูกทง้ั สองบนกองฟืน จดุ ไฟลกุ โชตชิ ่วงดว้ ยตะเกยี ง

นางธรรมวดเี หน็ ทกุ สง่ิ จดั เตรยี มเรยี บรอ้ ยแลว้ ก็คุกเข่าลงแทบเทา้ สามกี ลา่ วอาํ ลา และหลงั จากทบ่ี ูชาพระ
แมเ่ จา้ จณั ฑแี ลว้ กส็ วดมนตรแ์ ละอธษิ ฐานวา่ ‚ขอใหส้ ามใี นปจั จบุ นั ของขา้ ไดไ้ ปเจอกนั อกี ในชาตหิ นา้ ภพใหม่ และ
ขอใหก้ ารสงั เวยชวี ติ ของขา้ จงเป็นผลเพอ่ื สวสั ดภิ าพของพระราชานน้ั ทกุ ประการ‛ กลา่ วจบนางผูเ้ลศิ ดว้ ยคุณธรรม
กโ็ ผร่างเขา้ หากองไฟอนั ช่วงโชตใิ นจติ กาธานซง่ึ เป็นเปลวแลบเลยี ไปทวั่ ทกุ ทศิ ทกุ ทาง

ครนั้ แลว้ วรี วรบรุ ุษผูว้ รี ะก็กลา่ วแก่ตนเองวา่

‚เราไดท้ าํ ทกุ สง่ิ ไปแลว้ เพอ่ื การรอดชวี ติ ของพระราชา และทาํ ตามทเ่ี สยี งสวรรคไ์ ดเ้ป็นประจกั ษพ์ ยานรบั รู้
บดั น้ีเราก็ใชห้ น้ีใหแ้ ก่นายของเราผูใ้ หข้ า้ วใหน้ าํ้ เรากินจนหมดส้นิ แลว้ บุญคุณอ่นื ใดเป็นอนั ยุติ เดยี๋ วน้ีเราก็เป็น
อสิ ระแลว้ ประโยชนอ์ นั ใดทเ่ี ราจะยดึ มนั่ ในชีวติ น้ีอกี ต่อไป การมชี ีวติ อยู่โดยปราศจากผูเ้ป็นทร่ี กั คือลูกและเมยี
ย่อมไรค้ ่าสาํ หรบั คนซ่งึ มหี นา้ ทจ่ี ะตอ้ งกระทาํ อย่างเรา ก็เมอ่ื เป็นเช่นน้ไี ยเราไมส่ งั เวยชวี ติ ทเ่ี หลอื อยู่น้ีใหแ้ ก่พระทรุ
คาเทว(ี เทวผี ูเ้ขา้ ถงึ ยาก หมายถงึ พระอมุ าปางดรุ า้ ย) เลา่ ‛

35

เมอ่ื คิดดงั น้ีแลว้ เขาก็กา้ วเขา้ ไปยนื อยู่เบ้อื งพระพกั ตรข์ องพระเทวี และกล่าวโศลกถวายดว้ ยความนอบ
นอ้ มวา่

‚ขอเกยี รตคิ ณุ จงมแี ด่พระเทวผี ูป้ ระหารมหษิ าสูร (อสูรผูม้ รี ่างเป็นควาย เป็นอสูรรา้ ยกาจทพ่ี ระทรุ คาตอ้ ง
เสดจ็ มาปราบและทรงประหารมนั ไดใ้ นทส่ี ุด ดว้ ยเหตนุ ้ีจงึ ทรงไดน้ ามว่า มหษิ าสรมรรทนิ ี) ในบรรพกาล พระผู ้
ทาํ ลายชีพของทานพรุรุ (ทานพ ช่อื รุรุ เป็นช่ือของอสูรหรือทานพผูห้ น่ึงท่ไี ดร้ บั พรจากพระพรหมแลว้ มใี จกาํ เริบ
ยกทพั ไปยาํ่ ยสี วรรค์ บรรดาทวยเทพต่างก็หนีไปเฝ้าพระทรุ คาหรือศกั ติ (มเหสพี ระศิวะ) ทภ่ี ูเขาอญั ชนั และทูล
ขอรอ้ งใหช้ ่วย พระเทวจี งึ เสดจ็ มาปราบ อสูรรุรุ และทรงประหารอสูรดว้ ยเลบ็ พระบาท) โอ พระเทวผี ูท้ รงตรศี ูล
เป็นเทพาวุธ ขอความรุ่งโรจนจ์ งมแี ด่พระโลกมาตา ผูเ้ป็นยอดแห่งผูเ้ป็นมารดาทง้ั หลาย พระองคเ์ ป็นผูน้ าํ ความ
บนั เทงิ สุขมาสู่ทวยเทพ และเป็นผูท้ รงไวซ้ ่งึ โลกทง้ั สาม ขอสทิ ธิศกั ด์จิ งมแี ด่พระองค์ ผูม้ พี ระบาทอนั ชาวโลกทงั้
มวลพงึ กราบไหว้ พระเป็นทพ่ี ง่ึ ของสตั ตวนิกรทงั้ หลายผูม้ าพง่ึ พาํ นกั จติ เพอ่ื ความหลดุ พน้ ขอชยั จงมแี ด่พระองคผ์ ู ้
ทรง พสั ตราภรณค์ อื รศั มแี ห่งสูรยะ ผูข้ บั ไลค่ วามมดื ความวุ่นวายใหส้ ้นิ ไป โอ้ พระแมเ่ จา้ กาลี พระเทวผี ูท้ รงสาย
ประคาํ คอื กะโหลกมนุษย์ และทรงประดบั พระเศียรดว้ ยกระดูกแห่งสรีระ ขออนตั ชยั จงมแี ด่องคพ์ ระศิวา (มเหสี
ของพระศิวะ หมายถงึ พระอุมา ทรุ คา กาลี จณั ฑี เคารี และอ่นื ๆ) ขอทรงมพี ระเกียรตยิ ง่ิ ยนื นาน ขอพระองค์
ทรงพอพระทยั ในการสงั เวยศีรษะของขา้ และทรงอวยพระพรใหพ้ ระราชาศูทรกะมชี นมายุยง่ิ ยนื นานเถดิ ‛

หลงั จากการกลา่ วถอ้ ยคาํ ดงั น้แี ลว้ วรี วรก็ตดั ศีรษะของตนใหข้ าดออกโดยฟนั ดว้ ยดาบเพยี งฉบั เดยี ว

พระราชาศูทรกะผูเ้ ป็นสกั ขใี นเหตุการณ์ทง้ั หมด จากการแอบดูในท่ซี ่อนของพระองค์ ทรงประหลาด
พระทยั และรูส้ กึ งนุ งงอย่างยง่ิ จากภาพทไ่ี ดเ้หน็ ทรงเสยี พระทยั ย่งิ นกั ตรสั แก่พระองคเ์ องว่า ‚ชายผูม้ คี ่ายง่ิ คนน้ี
พรอ้ มดว้ ยครอบครวั ของเขาไดป้ ระกอบกรรมอนั ยากย่งิ เพอ่ื ช่วยเหลอื เรา กรรมอนั น้ีเป็นท่ที เ่ี หลอื เช่อื ยากทใ่ี คร
ๆ ในแผ่นดนิ โลกจะทาํ ไดอ้ ย่างน้ี และเขากระทาํ เพอ่ื เราโดยไม่ม่งุ หวงั การตอบแทนสกั นิด ถา้ เรามไิ ดร้ ูถ้ งึ บญุ คุณ
ของเขา ความเป็นราชนั ยะของเราจะมคี ุณค่าอะไร เราก็คงจะไมแ่ ตกต่างไปจากสตั วต์ วั หน่งึ โดยแท‛้

ดาํ ริฉะน้ีแลพระวรี ราชาก็ชกั พระแสงดาบออกจากฝกั เสด็จเขา้ ไปหาพระเทวี และกล่าวออ้ นวอนดว้ ย
ความนอบนอ้ มวา่

‚ขา้ แต่พระแม่เจา้ ขอไดโ้ ปรดขา้ ดว้ ยเถิด โปรดประทานพรแก่ขา้ ขอใหพ้ ราหมณ์ช่ือ วีรวร ผูน้ ้ีซ่ึงมี
พฤตกิ รรมเช่นเดยี วกบั ช่อื ของเขา ผูเ้สยี สละแมช้ วี ติ เพอ่ื ความอยู่รอดของขา้ ขอใหเ้ขาและครอบครวั จงกลบั ฟ้ืน
คนื ชวี ติ ข้นึ มาเถดิ ‛

36

เมอ่ื กลา่ วกถาดงั น้ีแลว้ พระราชาเตรียมจะเชอื ดพระศอดว้ ยดาบอนั คมกลา้ ทนั ใดนนั้ ก็มเี สยี งลอยมา
ในอากาศว่า ‚ชา้ ก่อนราชะ ขา้ พอใจในพลขี องทา่ นแลว้ เอาเถอะ ขา้ จะใหพ้ ราหมณ์วรี วรกลบั ฟ้ืนคนื ชวี ติ ข้นึ มาใหม่
พรอ้ มดว้ ยภรรยาและบตุ รของเขา‛

เมอ่ื ไดก้ ล่าวประกาศิตแลว้ เสยี งสวรรคก์ ็หายไป ทนั ใดวรี วรก็คืนชีพข้นึ มาพรอ้ มดว้ ยบตุ รชาย บุตรสาว
และภรรยาของเขา พอเหน็ คนเหลา่ น้ฟี ้ืนข้นึ มา พระราชาก็รบี วง่ิ เขา้ หาทซ่ี อ่ นเรน้ กาํ บงั มใิ หใ้ ครเหน็ ทรงจอ้ งดูภาพ
ของคนเหลา่ นน้ั ดว้ ยความอศั จรรยใ์ จ และมอี สั สุชลเป่ียมปร่ิมดว้ ยความยนิ ดเี ป็นลน้ พน้

ฝ่ายวรี วรเมอ่ื ไดม้ ชี วี ติ อกี ครง้ั หน่งึ มคี วามรูส้ กึ เหมอื นคนต่นื จากหลบั แลไปเหน็ บตุ รและภรรยาต่างก็ยงั มี
ชวี ติ อยู่ ก็สบั สนในใจไมท่ ราบว่าเกดิ อะไรข้นึ จงึ ถามบตุ รและภรรยาวา่

‚พวกเจา้ ถูกไฟเผาไหมจ้ นเป็นเถา้ ถ่าน แลว้ กลบั ฟ้ืนข้นึ มาอกี เป็นไปไดอ้ ย่างไร ขา้ ก็เหมอื นกนั จาํ ไดว้ ่าขา้
ตดั หวั ตวั เองไปแลว้ หลงั จากทเ่ี ผาศพพวกเจา้ แลว้ น่ขี า้ กลบั มชี วี ติ ข้นึ มาอกี น่จี ะเป็นมายาทห่ี ลอกตาขา้ หรอื ไร หรอื
วา่ พระแมเ่ จา้ โปรดใหเ้รารอดจากตายดว้ ยความกรุณาของพระองค์ ช่างน่าอศั จรรยเ์ สยี จรงิ ๆ‛

เมอ่ื ไดฟ้ งั ดงั น้ีภรรรยาและบตุ รจงึ กลา่ วว่า ‚ทเ่ี ราไดก้ ลบั มามชี วี ติ อกี ครง้ั น้ี คงจะเป็นดว้ ยอาํ นาจของพระ
เทวบี นั ดาลใหเ้ป็นไประหวา่ งทเ่ี ราหมดสตนิ นั่ เอง‛

วรี วรใคร่ครวญดูวา่ เร่อื งคงจะเป็นไปอย่างทค่ี นเหลา่ นน้ั พูด มไิ ดม้ ขี อ้ สงสยั อกี ต่อไป จงึ กระทาํ การบูชาต่อ
องคพ์ ระจณั ฑี แลว้ พาครอบครวั กลบั ไปบา้ นมคี วามยินดีว่าตนไดป้ ฏบิ ตั ิภารกิจเสร็จไปแลว้ ตามปรารถนาทุก
ประการ และหลงั จากทพ่ี าบตุ รภรรยากลบั ไปบา้ นแลว้ ก็กลบั มายนื ยามหนา้ ประตูวงั อนั เป็นหนา้ ทป่ี ระจาํ ของตนใน
ราตรนี นั้ นนั่ เอง สว่ นพระราชาศูทรกะผูแ้ ลเหน็ เหตกุ ารณโ์ ดยตลอดกอ็ อกจากทซ่ี ่อนเสดจ็ กลบั สู่วงั และข้นึ ไปท่ียอด
พระมนเทยี ร และตะโกนลงมาวา่ ‚ใครอยู่หนา้ ประตูนนั่ ‛ วรี วรไดย้ นิ ก็กลา่ วดว้ ยเสยี งอนั ดงั วา่ ‚ขา้ พระบาทอยู่ทน่ี ่ี
พระเจา้ ขา้ โอ ราชะ ตามทท่ี รงมบี ญั ชาใหข้ า้ พระบาทไปสบื เร่อื งหญงิ ผูน้ นั้ แต่นางไดอ้ นั ตรธานไปต่อหนา้ ต่อตาเมอ่ื
ขา้ พระบาทแลเหน็ นาง ราวกบั ว่านางคือรากษสี (นางรากษส หรือนางอสูรประเภทหน่ึง) ตนหน่ึง หาใช่เป็นคน
ธรรมดาไม‛่

พระราชาไดฟ้ งั คาํ ตอบของวรี วรก็ทรงประหลาดพระทยั มาก เพราะพระองคเ์ ป็นบุคคลท่รี ูเ้ หน็ เหตกุ ารณ์
โดยตลอด ทรงราํ พงึ ในพระทยั ว่า ‚จริงแทท้ เี ดยี วบคุ คลผูป้ ระเสริฐ ลว้ นเป็นผูท้ ร่ี ูจ้ กั ตนเองและควบคุมจติ ใจได้
อย่างลกึ ซ้งึ เหมอื นทะเลอนั กวา้ งใหญ่และลกึ สุดหยงั่ เพราะเมอ่ื เขาประกอบกรณียกิจอนั หาใครเปรียบมไิ ดน้ นั้

37

แทนทเ่ี ขาจะโออ้ วดตนเอง กลบั น่งิ เงยี บไมก่ ลา่ วอะไรเลย‛ เมอ่ื ทรงราํ พงึ ดงั น้ีแลว้ พระราชาก็เสดจ็ ลงมาจากยอด
มนเทยี รกลบั คนื สู่หอ้ งบรรทมและทรงพกั ผ่อนตลอดคนื

ในตอนเชา้ ววี รถกู ตามมาเฝ้าต่อหนา้ ประชมุ ชน พระราชาผูท้ รงมพี ระทยั อนั เป่ียมไปดว้ ยความยนิ ดไี ดต้ รสั
แก่ทป่ี ระชมุ มนตรถี งึ เร่อื งทเ่ี กดิ ข้นึ ในเวลากลางคนื โดยตลอด ทาํ ใหท้ กุ คนในทอ้ งพระโรงต่นื เตน้ กนั มาก ครน้ั แลว้
พระราชาไดป้ ระทานของขวญั อนั ลาํ้ ค่าแก่วรี วรเพ่อื เป็นเคร่ืองตอบแทนนาํ้ ใจอนั ย่งิ ใหญ่ คือทรงยกดนิ แดนเว่น
แควน้ ลาฏะและกรรณาฏะใหว้ วี รปกครอง หลงั จากนนั้ พระราชาสองพระองคค์ อื พระเจา้ วรี วรและพระเจา้ ศูทรกะ
ผูม้ อี านุภาพเสมอกนั ก็ปกครองดนิ แดนของตนดว้ ยความสงบสุขสบื มา

เมอ่ื เวตาลเลา่ นิทานอนั พสิ ดารสุดขดี จบลง กก็ ลา่ วแก่พระราชาตรวิ กิ รมเสนว่า ‚โอ นฤบดี ในเร่อื งทข่ี า้ เลา่
มาน้ี พระองคท์ รงเหน็ วา่ ใครเป็นผูท้ ก่ี ลา้ หาญทส่ี ุดในจาํ นวนคนเหลา่ นนั้ ถา้ พระองคท์ รงทราบและไมพ่ ดู คาํ สาปท่ี
ขา้ เคยกลา่ วมาแลว้ แต่ตน้ กจ็ ะประสบแก่พระองคโ์ ดยแท‛้

พระราชาไดฟ้ งั ถอ้ ยคาํ ของเวตาลก็ตรสั วา่ ‚พระราชาศูทรกะนนั่ แหละ เป็นผูท้ ก่ี ลา้ หาญทส่ี ุดในบรรดาคน
ทงั้ หลาย‛

เวตาลไดฟ้ งั กแ็ ยง้ วา่ ‚คนทก่ี ลา้ หาญทส่ี ุดมใิ ช่วรี วรหรอกหรอื เพราะเขาไดท้ าํ วรี กรรมทย่ี ากจะหาใครเสมอ
เหมอื นในโลกน้ี และมใิ ช่ภรรยาของเขาดอกหรอื ทก่ี ลา้ หาญกว่า เพราะเป็นแม่ทต่ี อ้ งทนเหน็ ลูกชายตอ้ งถูกสงั เวย
ไปต่อหนา้ ต่อตา และมใิ ช่ลูกชายคือสตั ตววรหรอกหรอื แมจ้ ะเป็นเพยี งเด็กแต่ก็กลา้ พลชี พี ของตนเพอ่ื พระราชา
และบดิ าของตน น่ีไม่เรียกว่าวรี กรรมอนั ยอดย่งิ ดอกหรือไร ไฉนพระองคจ์ งึ ตรสั ว่าพระราชาศูทรกะเป็นผูก้ ลา้
หาญยง่ิ กวา่ คนเหลา่ นนั้ เลา่ ‛

เมอ่ื ไดย้ นิ เวตาลกลา่ วดงั นนั้ พระราชาตรวิ กิ รมเสนก็อธบิ ายว่า

‚เจา้ อย่าพูดอย่างนนั้ เลย ก็วรี วรนนั้ เป็นคนตระกูลสูง จะอยู่ในครอบครวั ใดก็ตาม ว่าตามจรงิ เขาตอ้ งเป็น
หวั หนา้ ทม่ี คี วามรบั ผดิ ขอบ รวมทง้ั ลูกและเมยี ของเขาก็เช่นเดยี วกนั ทกุ คนถอื เป็นหนา้ ทอ่ี ยู่แลว้ ทจ่ี ะตอ้ งสละขวี ติ
เพอ่ื คมุ้ ครองพระราชาของตน ในกรณีทเ่ี กดิ ข้นึ น้ี นอกจากวรี วรจะทาํ ตามหนา้ ทผ่ี ูกพนั กบั พระราชาแลว้ นางผูเ้ป็น
ภรรยานน้ั เลา่ ก็เป็นหญงิ ประเสริฐทเ่ี คารพรกั สามยี ่งิ ชีวติ หล่อนทาํ ไปเพราะถอื เป็นหนา้ ท่วี ่าภรรยาจะตอ้ งดาํ เนิน
รอยตามสามดี ว้ ยใจภกั ด์ิ ส่วนสตั ตววรผูเ้ ป็นลูกนนั้ เล่าก็เป็นเช่นเดยี วกบั พ่อและแม่ของตน ย่อมทาํ ตามพ่อแม่
ดว้ ยความรกั และความผูกพนั โดยแนบแน่นเหมอื นเสน้ ดา้ ยทต่ี ขี ้นึ มาจากฝ้ายฉะนน้ั แต่พระราชาศูทรกะเป็นเยย่ี ม

38

เหนือกว่าคนเหล่านนั้ ทุกคน เพราะพระองคเ์ ป็นผูพ้ รอ้ มท่จี ะพลชี ีวติ เพอ่ื คนรบั ใชข้ องพระองค์ เป็นการเสยี สละ
อย่างกลา้ หาญทพ่ี ระเจา้ แผน่ ดนิ ไมม่ คี วามจาํ เป็นจะตอ้ งทาํ เช่นนน้ั เลย‛

เมอ่ื เวตาลไดย้ นิ คาํ อธิบายจากพระโอษฐข์ องพระราชาเช่นนนั้ ก็ผละจากองั สาของพระราชา หายแวบไป
ทนั ทโี ดยไมม่ ใี ครเหน็ และกลบั คนื ไปสู่ทเ่ี ดมิ ดว้ ยอทิ ธฤิ ทธ์ขิ องตน ทาํ ใหพ้ ระราชาตอ้ งเสดจ็ กลบั ทางเดมิ เพอ่ื ไปนาํ
ตวั เวตาลกลบั มาใหม่

39

นิทานเร่อื งท่ี ๕
นางโสมประภา กบั การเลอื กคู่ครอง

พระเจา้ ตรวิ กิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปทต่ี น้ อโศก แลเหน็ ซากศพทเ่ี วตาลเขา้ สงิ หอ้ ยอยู่บนก่งิ ไมจ้ งึ ข้นึ ไปลากตวั
ลงมา และหลงั จากทท่ี รงบรภิ าษเวตาลแลว้ ก็รบี เสดจ็ กลบั ไปทางเดมิ เพอ่ื ม่งุ ไปสู่จดุ ทห่ี มาย แต่ในขณะทด่ี าํ เนนิ ไป
ตามทางทน่ี าํ ไปสู่สุสานของโยคใี นราตรนี นั้ เวตาลซง่ึ เกาะอยู่บนองั สาของพระราชากก็ ลา่ วข้นึ ว่า

‚ราชะ พระองคช์ ่างอดทนในภาระน่ีกระไร ขา้ เหน็ พระองคค์ รงั้ แรกก็รูส้ กึ ชอบเสยี แลว้ ขา้ จะเลา่ นิทานให้
ทรงฟงั สกั เร่อื งหน่งึ เพอ่ื เป็นเคร่อื งบนั เทงิ พระทยั โปรดสดบั เถดิ ‛

ในพระนครอชุ ชยนิ ี มพี ราหมณท์ ม่ี ชี ่อื เสยี งโด่งดงั ผูห้ น่ึงเป็นราชเสวกและมนตรขี องพระราชาปณุ ยเสน มี
ช่อื ว่าหริสวามิน พราหมณ์มภี รรรยาทเ่ี ป็นหญงิ มตี ระกูลเสมอกนั และมบี ตุ รชายคนหน่ึงเป็นชายหนุ่มรูปงามช่อื
เทวสวามิน ต่อมานางใหก้ าํ เนิดบตุ รหญงิ คนหน่งึ เมอ่ื เจรญิ วยั ข้นึ แลว้ มคี วามงามอนั ยอดยง่ิ หาผูใ้ ดเสมอมไิ ด้ ช่อื
โสมประภา ครนั้ สบื มานางมวี ยั อนั พงึ มคี ู่ครองไดแ้ ลว้ (คอื อายุ ๑๖ ปี) นางจงึ ใหม้ ารดาไปเจรจาต่อบดิ าและพช่ี าย
ของนาง โดยสงั่ ว่า ‚ลูกจะแต่งงานกบั ชายท่มี คี วามกลา้ หาญ หรือมคี วามรูด้ เี ลศิ (จากศพั ทว์ ่า ชญานิน) หรือ
มฉิ ะนน้ั ก็ตอ้ งเป็นชายทเ่ี รยี นรูม้ ายาศาสตรเ์ ท่านน้ั ขออย่าบงั คบั ใหล้ ูกแต่งงานกบั คนอน่ื นอกเหนือจากน้ี ถา้ พอ่ ยงั
เหน็ วา่ ชวี ติ ของลูกยงั มคี ่าอยู่‛

เมอ่ื หรสิ วามนิ ผูบ้ ดิ าไดย้ นิ ดงั น้กี ็กงั วลใจมาก ไมท่ ราบว่าจะหาบรุ ุษใดมคี ณุ สมบตั ติ ามขอ้ ใดขอ้ หน่งึ ในสาม
ขอ้ ทน่ี างตง้ั เงอ่ื นไขเอาไว้ ขณะนนั้ พอดกี บั ทเ่ี ขาไดร้ บั แต่งตง้ั ใหเ้ป็นทูตสนั ตเิ พอ่ื ไปทาํ สญั ญาไมตรกี บั พระราชาแหง่
เดกขา่ น ซง่ึ กาํ ลงั จะเขา้ มารุกรานแวน่ เควน้

หรสิ วามนิ ไดท้ าํ งานสาํ เร็จลลุ ว่ งไปดว้ ยดี และเดนิ ทางกลบั มาบา้ น ขณะนน้ั เอง พราหมณผ์ ูห้ น่งึ ซง่ึ ไดท้ ราบ
ข่าวระบอื ในความงามอนั ยอดย่งิ ของนางโสมประภาก็เขา้ มาหา และสู่ขอนางเพอ่ื การสมรส หริสวามนิ จงึ กลา่ วแก่
พราหมณ์ผูน้ นั้ วา่

‚ลูกสาวขา้ จะไม่แต่งงานกบั ใครเลย ถา้ ชายนน้ั มไิ ดม้ คี ุณสมบตั ทิ างดา้ นความกลา้ หาญ ความเป็นผูร้ ูเ้ ลศิ
หรอื เจนจบในมายาศาสตรอ์ ยา่ งใดอย่างหน่งึ ไหนลองบอกมาสวิ า่ ท่านชาํ นาญทางไหนในสามอยา่ งน้ี‛

40

เมอ่ื หรสิ วามนิ กลา่ วดงั น้แี ก่พราหมณห์ นุ่ม ชายหนุ่มกต็ อบวา่ ‚ขา้ เป็นผูช้ าํ นาญในมายาศาสตรย์ ง่ิ กว่าอย่าง
อน่ื ‛ หรสิ วามนิ จงึ กลา่ ววา่ ‚ถา้ กระนน้ั จงแสดงใหข้ า้ ดูส‛ิ

ชายหนุ่มผูม้ มี ายาศาสตรไ์ ดฟ้ งั ก็เร่มิ การแสดงโดยทนั ทตี ามความชาํ นาญของตน คอื นาํ รถมาคนั หน่งึ ซง่ึ
มศี กั ยภาพสามารถแลน่ ไปอย่างรวดเร็วในอากาศ ชายหนุ่มเชญิ ใหพ้ ราหมณ์เฒ่าลงสู่รถแกว้ แววฟ้าลอยลว่ิ ไปใน
อากาศชมสวรรคแ์ ละแผ่นดนิ โลกเป็นทเ่ี พลดิ เพลนิ แลว้ นาํ กลบั ลงมาทพ่ี ลบั พลาของพระเจา้ กรุงเดกข่าน ผูซ้ ง่ึ ใช้
ใหเ้ขาไปเจรจาสู่ขอนางโสมประภาต่อบดิ านางนนั่ เอง หรสิ วามนิ ก็ตกลงยนิ ยอมใหธ้ ดิ าแก่ผูช้ าํ นาญมายาศาสตรน์ นั้
โดยกาํ หนดวนั ทาํ พธิ สี มรสอกี เจด็ วนั ขา้ งหนา้

ในระหว่างนนั้ พราหมณ์ผูห้ น่ึงซ่งึ ตง้ั นิวาสสถานอยู่ในกรุงอุชชยนิ ีก็มาหาเทวสวามนิ ผูบ้ ุตรชายของหริ
สวามนิ และสู่ขอนางโสมประภาในฐานะทเ่ี ขาเป็นพช่ี ายของนาง เทวสวามนิ ตอบว่า ‚นางไม่ความประสงคท์ จ่ี ะได้
สามที ไ่ี มม่ คี ุณสมบตั อิ ย่างใดอย่างหน่งึ ในสามอย่าง คอื มคี วามรูเ้ลศิ เจนจบในมายาศาสตร์ และเป็นวรี บรุ ุษ‛ เมอ่ื
ไดฟ้ งั ดงั นน้ั พราหมณ์ก็แสดงตนเป็นวรี บรุ ุษ แลว้ แสดงการใชอ้ าวุธทงั้ ไกลตน (คือยงิ ธนู) และประชดิ ตน (คือใช้
ดาบ) อยา่ งดเี ยย่ี ม จนเทวสวามนิ เลอ่ื มใส จงึ สญั ญาวา่ จะยกนอ้ งสาวให้ โดยแจง้ แก่ชายคนทส่ี องวา่ ฤกษแ์ ต่งงาน
จะมใี นเจด็ วนั ขา้ งหนา้ เช่นเดยี วกนั และเขากต็ ดั สนิ ใจไปโดยทม่ี ารดามไิ ดร้ ูเ้หน็

ในวนั เดียวกนั นนั้ เอง ชายคนท่สี ามก็เดินทางมาถึงและเขา้ ไปพบกบั ภรรยาของหริสวามนิ เจรจาเป็น
ส่วนตวั สู่ขอนางโสมประภาเช่นเดยี วกนั นางพราหมณีไดฟ้ งั ก็ตอบว่า ‚ลูกสาวของขา้ ตอ้ งการสามที ท่ี รงคุณสมบตั ิ
อย่างใดอยา่ งหน่งึ ในสามอย่างคอื เป็นวรี บรุ ุษ หรอื ชาํ นาญในมายาศาสตร์ หรอื เจนจบในชญานะอย่างดเี ลศิ ‛ และ
หลงั จากทน่ี างไดถ้ ามไถ่เร่อื งอดตี และอนาคตของเขาแลว้ ก็ตกลงใจรบั การสู่ขอของเขา และสญั ญาจะใหธ้ ดิ าของ
ตนแต่งงานกบั ชญานินผูน้ ้ีในเวลาอีกเจ็ดวนั ขา้ งหนา้ เช่นเดยี วกบั ท่สี ามแี ละบุตรชายของนางไดใ้ หส้ ญั ญาแก่ชาย
สองคนแรก

วนั รุ่งข้นึ หรสิ วามนิ กลบั มาถงึ บา้ น กลา่ วแก่ภรรยาและบตุ รชายเร่อื งทต่ี นไดต้ กลงไวก้ บั เจา้ บา่ วคนทห่ี น่งึ ว่า
จะยกธดิ าใหใ้ นพธิ สี มรสอกี เจด็ วนั ขา้ งหนา้ ภรรยาและบตุ รชายต่างก็แจง้ ใหห้ รสิ วามนิ ทราบเร่อื งทต่ี นต่างก็สญั ญา
จะยกนางใหเ้จา้ บ่าวคนทส่ี องและทส่ี ามในวนั เดยี วกนั คือ อกี เจ็ดวนั ขา้ งหนา้ หริสวามนิ ไดท้ ราบก็ตกใจ และกลดั
กลมุ้ ยง่ิ นกั เพราะเจา้ บ่าวทงั้ สามต่างกไ็ ดร้ บั การเชญิ มาในวนั สมรสวนั เดยี วกนั

ครนั้ ถงึ วนั สมรส ชายทงั้ สามต่างก็เดนิ ทางมาถงึ บา้ นของหริสวามนิ พรอ้ มกนั ทงั้ ชญานิน มายากร และ
วรี บรุ ษุ ขณะนน้ั เองความมหศั จรรยก์ ็เกดิ ข้นึ ปรากฏวา่ เจา้ สาวคอื นางโสมประภาหายไปอย่างไมม่ รี ่องรอย ถงึ จะมี

41

การคน้ หาสกั เทา่ ไร ๆ ก็มไิ ดพ้ บเหน็ หรสิ วามนิ จงึ กลา่ วแก่ชญานนิ ว่า ‚ทา่ นเป็นผูท้ รงคณุ วทิ ยา เร่อื งทเ่ี กดิ ข้นึ น้เี ป็น
เพราะอะไร ลูกสาวขา้ หายไปไหน‛

เมอ่ื ชญานนิ หนุ่มไดฟ้ งั ดงั นน้ั ก็ตอบว่า ‚รากษสตนหน่ึงช่อื ธูมรศิขะ เป็นผูล้ กั ตวั นางไปสู่ทอ่ี ยู่ของมนั ในป่า
เชงิ เขาวนิ ธยั แลว้ ‛

หรสิ วามนิ ไดย้ นิ ชญานนิ กลา่ ว กต็ กใจวา้ ว่นุ รอ้ งวา่ ‚อนจิ จาเอย๋ อนิจจาเราจะตามตวั นางกลบั มาไดอ้ ย่างไร
แลว้ นางจะแต่งงานอยา่ งไรเลา่ ‛

มายากรผูช้ าํ นาญในมายาศาสตรไ์ ดฟ้ งั ก็กล่าวว่า ‚ทาํ ใจใหด้ ี ๆ ไวเ้ ถดิ ขา้ จะพาท่านไปในพริบตา เพ่อื
ตดิ ตามนางไปยงั ทซ่ี ง่ึ ชญานนิ กลา่ วถงึ นนั่ ‛

กลา่ วจบมายาวนิ ก็เตรียมงานของตนโดยนาํ รถแกว้ เขา้ มาเทยี บ แลว้ พาหริสวามนิ พรอ้ มดว้ ยชญานนิ และ
วรี บรุ ษุ ลงนงั่ ในรถเหาะลว่ิ ไปในอากาศ ชวั่ ครู่หน่งึ ก็มาถงึ ทพ่ี าํ นกั ของรากษสในป่าวนิ ธยั ตามทช่ี ญานินบรรยายไว้
ทกุ ประการ รากษสเมอ่ื เหน็ ดงั นน้ั ก็ว่งิ ออกมาจากสาํ นกั ดว้ ยความโกรธ วรี บุรุษซ่งึ ถูกหริสวามนิ ผลกั ดนั ใหอ้ อก
หนา้ กต็ ะโกนทา้ ทายใหร้ ากษสมาต่อสูก้ บั ตนตวั ต่อตวั ครน้ั แลว้ ทงั้ สองฝ่ายก็ต่อสูก้ นั อย่างทรหดดว้ ยอาวุธชนดิ ต่าง
ๆ เพอ่ื ชงิ นางมาเป็นของตน ต่อมาในช่วงเวลาอนั สนั้ รากษสก็เสยี ทถี ูกตดั หวั กระเดน็ ดว้ ยฝีมอื วรี บรุ ุษหนุ่ม เมอ่ื
ประหารรากษสแลว้ ต่างกพ็ านางโสมประภาลงรถแกว้ แววฟ้าของมายาวนิ กลบั สู่บา้ น

เมอ่ื กลบั มาถงึ บา้ นหรสิ วามนิ การแต่งงานก็ยงั เร่มิ ไมไ่ ดถ้ งึ แมม้ หตุ ฤิ กษจ์ ะมาถงึ และผ่านพน้ ไปแลว้ ก็ตาม
ทงั้ น้เี พราะเกดิ การโตเ้ถยี งกนั ไมย่ ุตวิ า่ นางควรจะแต่งงานกบั ใคร ทง้ั ชญานนิ มายาวนิ และวรี บรุ ุษต่างก็โตต้ อบกนั
อย่างเผด็ รอ้ น อา้ งความเป็นเจา้ ของนางกนั ทกุ คนน ชญานินกลา่ วว่า ‚ถา้ ขา้ ไมจ่ บั ยาม ดูวา่ นางถกู พาไปไหน พวก
ทา่ นยงั จะมปี ญั ญาสบื รูไ้ ดล้ ะหรอื ดว้ ยเหตนุ ้นี างควรจะตกเป็นของขา้ จงึ จะถกู ‛

มายาวนิ ไดฟ้ งั ก็กล่าวว่า ‚ถา้ ขา้ ไม่ใชร้ ถแกว้ ของขา้ เหาะลอยไปในอากาศเพอ่ื เดนิ ทางไปสุดหลา้ ฟ้าเขยี ว
อย่างป่าวนิ ธยั โน่น พวกเจา้ จะมปี ญั ญาทาํ อะไร ขา้ มไิ ดท้ าํ ใหเ้จา้ เดนิ ทางไปกลบั ในชวั่ อดึ ใจเดยี วราวกบั เทวดาเดนิ
หน ป่านน้ีเจา้ จะยงั มะงมุ มะงาหราอยู่ทไ่ี หนก็ไม่รู้ เพราะเหตนุ ้ีโสมประภาจงึ ควรเป็นของขา้ แต่ผูเ้ดยี ว‛ ชายคนท่ี
สามคือวรี บุรุษไดย้ นิ ดงั นนั้ ก็กล่าวข้นึ บา้ งว่า ‚ขา้ เป็นคนประหารรากษสท่รี า้ ยกาจนนั่ ดว้ ยดาบของขา้ แท้ ๆ ทาํ ให้
พวกเรารอดอนั ตรายพานางกลบั มาได้ ฉะนนั้ ขา้ น่ตี ่างหากทค่ี วรเป็นสามขี องนาง‛

42

ขณะทท่ี กุ คนโตเ้ถยี งกนั วุน่ วายอยู่นนั้ หรสิ วามนิ นงั่ ฟงั อยู่เงยี บ ๆ บงั เกดิ ความพศิ วงเป็นกาํ ลงั ไมอ่ าจจะ
ตดั สนิ อะไรได้

เวตาลจงึ กลา่ วแก่พระราชาว่า ‚โอ ราชะ โปรดตดั สนิ ใหท้ เี ถดิ ใครควรจะไดเ้ ป็นสามนี างโสมประภาโดย
เหตผุ ลอนั สาํ คญั เป็นเคร่อื งช้ขี าดเลา่ แต่ถา้ พระองคร์ ูแ้ ลว้ ไมย่ อมพดู ก็จงรูไ้ วเ้ถดิ ว่า ศีรษะของพระองคจ์ ะตอ้ งแยก
เป็นเสย่ี ง ๆ เชยี วนะ พระเจา้ ขา้ ‛

เมอ่ื พระเจา้ ตรวิ กิ รมเสนไดฟ้ งั เวตาลกลา่ วดงั น้ี กล็ มื พระองคไ์ ปชวั่ ขณะตรสั ตอบวา่
‚นางควรจะตกเป็นของวรี บุรุษต่างหาก ทง้ั น้ีเพราะชายกลา้ หาญผูน้ ้ีมใิ ช่หรอื ทต่ี ่อสูศ้ ตั รูอย่างเขม้ แขง็ เต็ม
กาํ ลงั ความสามารถ เอาชวี ติ เขา้ แลกกบั ความตายเพอ่ื นางโดยแท้ ส่วนชายอกี สองคนคอื ชญานนิ และมายาวนิ นน้ั
ทาํ ตามหนา้ ทท่ี า้ วธาดาพรหมกาํ หนดมาใหเ้ป็นเคร่อื งมอื ของแผนการดงั กลา่ วน้ที ง้ั หมด คนมคี วามรูก้ ็ดี คนถนดั ใน
มายาศาสตรก์ ด็ ี ลว้ นแต่เป็นตวั ประกอบในวรี กรรมน้ที ง้ั ส้นิ ‛
เวตาลไดฟ้ งั ดงั นนั้ ก็รบี รุดลงจากองั สาของพระราชาและหายลบั ไปในทนั ที โดยปราศจากร่องรอยใด ๆ ให้
เหน็ พระราชาทรงรูส้ กึ พระองคก์ ็ต่อเมอ่ื เวตาลอนั ตรธานไปแลว้ จงึ ตอ้ งเสดจ็ ไปตามตวั มนั อกี

43

นิทานเร่อื งท่ี ๖
วนั ฉลองพระแม่เคารี

พระราชาตริวกิ รมเสนเสดจ็ กลบั ไปยงั ตน้ อโศก จบั ตวั เวตาลพาดบ่าเสดจ็ ม่งุ หนา้ ไปยงั สุสานท่นี ดั พบกบั
โยคีศานตศิ ีล ระหว่างท่เี ดนิ ทางมาในความเงยี บครู่หน่ึง เวตาลก็เอ่ยข้นึ ว่า ‚อารยบตุ ร ขา้ สงั เกตดุ ูพระองคก์ ็เป็น
คนฉลาดและกลา้ หาญมนิ อ้ ย ขา้ ชกั จะรกั พระองคแ์ ลว้ สิ ฉะนน้ั ขา้ จะเล่านิทานถวายใหท้ รงฟงั เล่นเพลนิ ๆ สกั
เร่อื งหน่งึ โปรดทรงสดบั เถดิ ‛

ในอดตี กาลมพี ระราชาผูม้ พี ระนามบนั ลอื ในพภิ พองคห์ น่ึง ทรงพระนามว่า พระเจา้ ยศเกตุ ครองราช
สมบตั ิ ณ นครโศภาวดี และในนครน้เี อง มเี ทวาลยั ของพระเคารี (ผูม้ ผี วิ สเี หลอื งอ่อน หรอื สนี วล เป็นช่อื ของพระ
อมุ ามเหสพี ระศิวะปางใจดี) ตง้ั อยู่ทางทศิ ใตข้ องเทวาลยั มที ะเลสาบอนั งดงามช่อื เคารีตรี ถะ (ฝงั่ นาํ้ หมายถงึ
เทวาลยั ริมนาํ้ อนั เป็นสถานท่ศี กั ด์สิ ทิ ธ์ิของผูจ้ าริกแสวงบุญ) และทุก ๆ ปีจะมกี ารฉลองในวนั ข้นึ สบิ ส่คี าํ่ เดอื น
อาษาฒะ (เดอื น ๘ ตกราวเดอื นกรกฎาคม)จะมผี ูค้ นทวั่ ทกุ มมุ โลกเดนิ ทางมาสระสนานกนั ทน่ี ่เี ป็นประจาํ

ครง้ั หน่ึงในวนั ดงั กลา่ วน้ี มชี ายคนหน่ึงช่อื ธนวละ เดนิ ทางมาจากแควน้ พรหมสถล เขาไดเ้หน็ สาวงามผู ้
หน่งึ ช่อื มทั นสุนทรี บตุ รของชายช่อื ศุทธบฏ มเี รอื นร่างเฉิดโฉมราวอปั สรสวรรค์ กาํ ลงั เลน่ นาํ้ อยู่ในบงึ นนั้ หวั ใจเขา
ก็ถูกนางยดึ แน่นราวพระจนั ทรถ์ ูกเงาราหูเขา้ เบยี ดบงั เขาพยายามสบื ถามจนรูว้ ่านางช่ืออะไร และอยู่ในตระกูล
อะไร จากนน้ั เขากเ็ ดนิ ทางกลบั บา้ น มแี ต่ความหลงใหลในตวั นางอย่างไมว่ ่างเวน้ เขาคดิ ถงึ นางจนกนิ ไมไ่ ดน้ อนไม่
หลบั ในทส่ี ุดเมอ่ื ถกู มารดาซกั ไซบ้ ่อย ๆ เขาก็จาํ ใจยอมเผยความจรงิ ว่าเขาหลงั รกั นางมทั นสุนทรี และปรารถนา
นางแต่เพยี งผูเ้ดยี วเท่านนั้ นางไดฟ้ งั ก็เลา่ ใหส้ ามขี องนางช่อื วมิ ลฟงั โดยตลอด ผูเ้ป็นบดิ าไดท้ ราบเร่อื งก็เขา้ มาหา
แลเหน็ ลูกรกั ตกอยู่ในภาพเศรา้ โศกทอ้ แทเ้ช่นนน้ั ก็กลา่ ววา่

‚ลูกของพ่อ ไฉนจงึ เป็นทกุ ขเ์ ป็นรอ้ นเช่นน้ี เร่อื งน้ีไมเ่ หน็ จะยากเยน็ อะไรเลย ศุทธบฏจะตอ้ งใหล้ ูกสาวเขา
แต่งงานกบั ลูกแน่ ๆ ถา้ พ่อไปเจรจาต่อเขาดว้ ยตนเอง ทง้ั น้ีก็เพราะพอ่ กบั เขาต่างก็มฐี านะเท่าเทยี มกนั ทงั้ ทรพั ยส์ นิ
และกจิ การงาน พอ่ รูจ้ กั เขาและเขาก็รูจ้ กั พอ่ ดี เพราะฉะนน้ั เร่อื งน้ไี มย่ ากเลยในการทจ่ี ะไปพดู กบั เขา‛

เมอ่ื ปลอบโยนบตุ รชายดงั น้ีแลว้ วมิ ลก็คะยนั้ คะยอใหบ้ รโิ ภคขา้ วนาํ้ ตามปกติ และในวนั รุ่งข้นึ เขาก็พาลูก
ชายไปยงั บา้ นของศุทธบฏ เจรจาสู่ขอบตุ รสาวของเจา้ ของบา้ นใหแ้ ก่บตุ รชายของตน ศุทธบฏก็ยนิ ดที จ่ี ะยกนางให้
โดยมติ รไมตรี และเตรยี มหาฤกษง์ ามยามดไี วเ้รยี บรอ้ ย ครน้ั ไดเ้วลาอนั เป็นมงคลก็จดั การแต่งงานนางมทั นสุนทรี
กบั หนุ่มธนวละ เมอ่ื ชายหนุ่มไดน้ างมาเป็นคู่ครองสมใจนึกแลว้ ต่อมามชิ า้ กพ็ านางเดนิ ทางกลบั มาอยู่บา้ นบดิ าของ

44

ตนดว้ ยความสุข และนางทมทั นสุทนทรกี ็เช่นเดยี วกนั นางรกั สามตี งั้ แต่พบครงั้ แรก จงึ ยนิ ดยี อมเป็นภรรยาของ
เขาโดยไมม่ ขี อ้ เก่ยี งงอนดว้ ยประการใด ๆ

วนั หน่งึ ขณะทช่ี ายหนุ่มมคี วามสุขดว้ ยครอบครวั ของตนทบ่ี า้ น พลนั นอ้ งเมยี ของนางมทั นสุนทรกี ็เดนิ ทาง
มาเย่ยี มทบ่ี า้ น ทุกคนต่างก็ใหก้ ารตอ้ นรบั เป็นอย่างดี นางมทั นสุนทรีนน้ั วง่ิ เขา้ มาสวมกอดนอ้ งชายของนางดว้ ย
ความดใี จ พลางไต่ถามสารทุกขส์ ุกดบิ กนั ดว้ ยความคิดถงึ หลงั จากท่ชี ายหนุ่มไดพ้ กั ผ่อนชวั่ ระยะเวลาหน่ึงแลว้
เขาก็กล่าวแก่คนเหลา่ นน้ั ว่า ‚บดิ าของขา้ ใหม้ าเชิญนางมทั นสุนทรีกบั ลูกเขยไปยงั บา้ นของเรา เน่ืองดว้ ยทางบา้ น
กาํ ลงั ทาํ พธิ ฉี ลองพระทรุ คาเทว‛ี

เมอ่ื ไดย้ นิ ดงั น้ี บรรดาญาตพิ น่ี อ้ งของฝ่ายชายก็เหน็ สมควรดว้ ย และเล้ยี งดูปูเสอ่ื ชายหนุ่มในวนั นน้ั อย่าง
เต็มทด่ี ว้ ยโภชนาหารและสุราเมรยั ครบถว้ น

เชา้ ตรู่วนั รุ่งข้นึ ธนวละออกเดนิ ทางไปบา้ นพ่อตาพรอ้ มดว้ ยนางมทั นสุนทรแี ละนอ้ งชายของนาง ทงั้ หมด
มาถงึ เมอื งโศภวดี และเห็นมหาเทวาลยั ของพระทุรคาเทวอี ยู่ขา้ งหนา้ จงึ เดนิ เขา้ ไปใกลแ้ ละกล่าวแก่ภรรยาและ
นอ้ งชายของนางดว้ ยศรทั ธาอนั เป่ียมลน้ ทม่ี ตี ่อพระเทววี า่

‚เราเขา้ ไปในวหิ ารของพระแมเ่ จา้ กนั เถอะ‛

เมอ่ื นอ้ งชายของนางไดฟ้ งั ดงั นน้ั ก็กลา่ วแก่พเ่ี ขยดว้ ยอาการอดิ เอ้อื นว่า ‚พวกเรามตี ง้ั สามคน จะเขา้ ไปใน
เทวาลยั มอื เปลา่ ไดก้ ระไร‛

ธนวละจงึ ตดั บทว่า

‚เอาเถอะ พจ่ี ะเขา้ ไปก่อน แลว้ เจา้ ค่อยตามเขา้ ไปทหี ลงั ก็แลว้ กนั ‛

กลา่ วจบเขาก็เขา้ ไปในเทวาลยั เพอ่ื ถวายการสกั การะ

เมอ่ื เขาเขา้ ไปแลว้ ก็กระทาํ อญั ชลตี ่อพระแมเ่ จา้ และกระทาํ สมาธจิ ติ เพ่งเฉพาะพระเทวผี ูม้ สี บิ แปดกร ถอื
อาวุธครบครนั กาํ ลงั ประหารมหษิ าสูรอยู่ พลนั ดวงจติ ก็ท่วมทน้ ดว้ ยแรงศรทั ธาและภกั ดี ชายหนุ่มเขา้ ไปหมอบ
แทบบวั บาทของนางซง่ึ กาํ ลงั กระทบื ทานพ (อสูรจาํ พวกหน่งึ ในนิทาน) รา้ ยอยู่ และราวกบั ตกอยู่ในหตั ถแ์ ห่งชะตา
กรรมอนั ฝ่าฝืนมไิ ด้ เขาก็กลา่ วแก่ตวั เองวา่ ‚คนทง้ั หลายต่างก็ถวายพลกี รรมต่อพระเทวดี ว้ ยสตั วม์ ชี วี ติ ต่าง ๆ ก็

45

เราเองละ่ เมอ่ื แสวงหาวมิ กุ ต(ิ การเขา้ ถงึ ความหลดุ พน้ ในองคพ์ ระผูเ้ป็นเจา้ ) ในองคพ์ ระแมเ่ จา้ แลว้ จะรรี อเพอ่ื อะไร
เลา่ ทาํ ไมไมส่ งั เวยชวี ติ ของเราเพอ่ื พระองคด์ ว้ ยใจภกั ดแี ทจ้ รงิ ‛

หลงั จากใคร่ครวญดงั น้ีแลว้ ธนวละก็หนั มองไปมาแลเหน็ ดาบเลม่ หน่ึงซุกอยู่ขา้ งแท่นพระเทวี คงจะเป็น
สมบตั ขิ องผูจ้ ารกิ แสวงบญุ สมยั ก่อนนาํ มาถวาย จงึ หยบิ ดาบนนั้ มาถอื ไว้ แลว้ ผูกผมเขา้ กบั เชอื กระฆงั ยกดาบข้นึ
ฟนั ฉบั ศีรษะหลน่ กล้งิ ลงบนพ้นื ทนั ที

ฝ่ายนอ้ งภรรยาของธนวละคอยอยู่ขา้ งนอกเป็นเวลานาน ไม่เหน็ พเ่ี ขยกลบั ออกมา จงึ เขา้ ไปตาม แลเหน็
นอนกล้งิ ศีรษะขาดก็ตกใจ บงั เกิดความประหลาดใจเป็นลน้ พน้ และในท่ามกลางความอศั จรรยใ์ จนน้ั เอง ชาย
หนุ่มกต็ ดั ศีรษะของตนขาดจากร่างดว้ ยดาบเลม่ ทใ่ี ชป้ ระหารธนวละนนั่ เอง

ฝ่ายนางมทั นสุนทรี เหน็ คนทง้ั สองหายเขา้ ไปขา้ งในเทวาลยั ชา้ นานก็รอ้ นใจ ไม่ทราบว่าเกิดอะไรข้นึ จงึ
ตดิ ตามเขา้ ไปขา้ งใน และเหน็ ศพของสามแี ละนอ้ งชายนอนกล้งิ อยู่ไรศ้ ีรษะ ก็ตกใจแทบชวี ติ จะออกจากร่าง รอ้ งวา่

‚ตายแลว้ เกดิ อะไรข้นึ น่ี ขา้ ตอ้ งถงึ ความฉิบหายแน่ ๆ‛

นางค่อยยนั กายข้นึ แลดูศพของคนทง้ั สอง และรอ้ งไหค้ ราํ่ ครวญดว้ ยความเสยี ใจ พกั หน่ึงจงึ ตง้ั สติได้
ราํ พงึ แก่ตนเองวา่ ‚ชวี ติ น้จี ะมปี ระโยชนอ์ ะไรแก่ขา้ ต่อไปเลา่ ‛ คดิ ดงั น้จี งึ กลา่ วแก่เทวรูปพระทรุ คาเทววี า่

‚โอ พระเทวเี จา้ พระผูท้ รงความสาํ คญั อนั อกุ ฤษฏเ์ หนือเทพอน่ื ใด พระผูท้ รงความบรสิ ุทธ์แิ ละเจา้ แห่งกฎ
อนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ พระผูเ้ป็นอรรธภาค (คร่งึ ส่วน,คร่งึ หน่งึ ) แห่งพระศิวะผูเ้ป็นพระสวามี พระผูเ้ป็นสรณะแห่งสตรที งั้
มวลในสกลโลก พระผูข้ จดั ความโศกศลั ยใ์ หส้ ้นิ ไป โอ้ พระเทวี เหตไุ ฉนพระองคจ์ งึ ทรงพรากนอ้ งและสามขี องขา้
ไปเสยี เลา่ พระองคไ์ มค่ วรทาํ แก่ขา้ ถงึ เพยี งน้เี ลย เพราะขา้ เป็นสาวกทซ่ี อ่ื สตั ยแ์ ละภกั ดขี องพระองคต์ ลอดมามเิ คย
เปลย่ี นแปลง ขอไดโ้ ปรดฟงั คาํ ของขา้ สกั นดิ ขา้ กาํ ลงั จะละร่างน้ีซง่ึ มแี ต่ความเศรา้ หมองอนั ไมอ่ าจจะทานทนต่อไป
อกี ได้ ขา้ ขอพระพระแมเ่ จา้ สกั อยา่ งคอื ไมว่ า่ ขา้ จะเกดิ ในชาตใิ ดภพใด ขอใหค้ นทงั้ สองนนั้ ไปเกดิ เป็นสามแี ละนอ้ ง
ของขา้ ในทกุ ๆ ชาตเิ ถดิ ‛

เมอ่ื กลา่ วสดุดกี ถาต่อเทวรูปพระเทวดี งั น้ีแลว้ นางก็กม้ ลงกราบอกี ครง้ั หน่ึง แลว้ เอาเถาวลั ยม์ าประดษิ ฐ์
เป็นบว่ ง ชายขา้ งหน่งึ ผูกไวก้ บั ก่งิ อโศกแลว้ ยน่ื คอสอดเขา้ ไปในบว่ ง ทนั ใดนน้ั ก็มเี สยี งลอยมาในอากาศว่า ‚อย่าทาํ
ดงั นนั้ เลย ลูกเอย๋ แมพ่ อใจอย่างยง่ิ แลว้ ในความกลา้ หาญอนั หาทเ่ี ปรยี บมไิ ดข้ องลูก แมเ้จา้ จะเป็นเพยี งผูห้ ญงิ ตวั

46

เลก็ ๆ คนหน่งึ ก็ตาม ขอใหบ้ ว่ งน้ีจงต่อคอของสามแี ละนอ้ งชายของเจา้ เขา้ กบั ร่าง และดว้ ยพรของขา้ ขอใหค้ นทง้ั
สองกลบั ฟ้ืนคนื ชวี ติ ข้นึ อกี เถดิ ‛

เมอ่ื นางมทั นสุนทรีไดฟ้ งั ดงั นน้ั นางก็ปล่อยบ่วงใหต้ กลงบนพ้นื รีบวง่ิ กลบั มายงั ศพของคนทง้ั สองดว้ ย
ความดใี จ แต่ดว้ ยความฉุกละหกุ ตะลตี ะลานและไมท่ นั สงั เกตสง่ิ ทน่ี างกาํ ลงั กระทาํ อยู่ ทาํ ใหน้ างต่อศีรษะสามเี ขา้
กบั ร่างนอ้ งชาย และต่อศีรษะนอ้ งชายเขา้ กบั ร่างสามี ทนั ใดคนทง้ั คู่ก็ฟ้ืนคืนชพี ข้นึ มา ไมม่ รี ่องรอยบาดแผลใด ๆ
แต่ศีรษะกบั ร่างนนั้ สบั กนั เป็นคนละคน

แลว้ ทงั้ สองชายกเ็ ลา่ เร่อื งทเ่ี กดิ ข้นึ แก่ตนใหฟ้ งั ซง่ึ กนั และกนั และต่างก็ปลาบปล้มื ยนิ ดที ไ่ี ดเ้กดิ ใหมอ่ กี ครง้ั
หน่งึ และหลงั จากการบูชาพระเทวแี ลว้ ทงั้ สามคนก็ออกเดนิ ทางต่อไป แต่นางมทั นสุนทรผี ูเ้ดยี วมคี วามรูส้ กึ วา่ นาง
ไดท้ าํ ผดิ เสยี แลว้ ในการสบั หวั สบั ร่างบคุ คลทง้ั สอง และจนปญั ญาไมร่ ูว้ า่ จะทาํ ฉนั ใดดี

‚โอ ราชะ‛ เวตาลกลา่ ว ‚โปรดทรงวนิ จิ ฉนั ดว้ ยเถดิ ว่า คนทงั้ สองทค่ี นื ชวี ติ มานน้ั คนไหนเป็นนอ้ ง และคน
ไหนเป็นสามขี องนาง ถา้ ทรงรูแ้ ลว้ แต่ไมย่ อมพดู กโ็ ปรดทรงทราบเถดิ วา่ ผลลพั ธค์ อื คาํ สาปจะตกอยู่แก่ใคร‛

เมอ่ื พระราชาตรวิ กิ รมเสนไดฟ้ งั เร่อื งราวโดยตลอด และถกู เวตาลตง้ั คาํ ถามอย่างนนั้ ก็เผลอพระองคต์ รสั
ออกไปวา่

‚ในสองคนน้ีคนใดก็ตามมศี ีรษะของชายผูเ้ ป็นสามตี ิดอยู่ ก็คนนนั้ แหละควรเป็นสามแี ท้ ๆ ของนาง
เพราะหวั เป็นส่วนสาํ คญั ทส่ี ุดของร่างกาย และเป็นสง่ิ ทท่ี าํ ใหค้ นเราจาํ ไดว้ ่าใครเป็นใคร การทจ่ี ะช้วี ่าใครเป็นใครก็
ตอ้ งดูทห่ี วั ของคนคนนน้ั แหละ‛

เมอ่ื พระราชาตรสั จบลงเวตาลก็หวั เราะดว้ ยความชอบใจ ผละจากองั สาของพระราชากลบั คนื ไปสู่ทพ่ี าํ นกั
ของตน ทาํ ใหพ้ ระราชาตอ้ งเสดจ็ กลบั ไปตามตวั มนั อกี

47

นิทานเร่อื งท่ี ๗
พระเจา้ จณั ฑสงิ ห์ กบั สตั ตวศีล ผูซ้ ่ือสตั ย์

พระราชาตริวกิ รมเสนเสด็จกลบั ไปยงั ตน้ อโศก เห็นเวตาลอยู่ท่นี นั่ ก็จบั มนั เหว่ียงข้นึ บ่า แลว้ เดินทาง
กลบั ไปทางเดมิ ระหวา่ งทเ่ี ดนิ ทางมาเงยี บ ๆ เวตาลก็กลา่ วข้นึ ว่า ‚อารยบตุ รโปรดฟงั หน่อย ขา้ มนี ิทานเร่อื งหน่งึ จะ
เลา่ ใหพ้ ระองคฟ์ งั เผอ่ื พระองคจ์ ะไดค้ ลายความเหน็ดเหน่อื ยลงบา้ ง‛

มเี มอื งเมอื งหน่งึ ตง้ั อยู่บนฝงั่ ทะเลตะวนั ออกช่อื เมอื งตามรลปิ ติ นครแห่งนนั้ มพี ระราชาปกครองทรงนาม
วา่ พระเจา้ จณั ฑสงิ ห์ ผูท้ รงหนั พระพกั ตรจ์ ากภรรยาของผูอ้ ่นื แต่ไมเ่ คยหนั พระพกั ตรห์ นีจากสนามรบ พระองค์
ทรงกวาดตอ้ นทรพั ยส์ มบตั ขิ องอรริ าชศตั รู แต่ไมเ่ คยแตะตอ้ งทรพั ยส์ นิ ของแวน่ แควน้ ทเ่ี ป็นเพอ่ื นบา้ น

ครง้ั หน่ึงมเี จา้ ราชปุฏ (ชนพวกหน่ึงซ่ึงอา้ งตนเป็นราชบุตร โดยกล่าวว่าตนสืบเช้ือสายมาจากพระเจา้
แผ่นดนิ องคห์ น่ึงในสมยั โบราณ) แห่งแควน้ เดกข่าน ช่อื ว่าสตั ตวศีล เดนิ ทางมาถงึ หนา้ ประตูพระราชวงั และ
ประกาศตนเองใหร้ ูว้ ่าเป็นผูย้ ากไรแ้ สนเขญ็ โดยฉีกเส้อื ผา้ ข้รี ้วิ ท่สี วมใส่อยู่ต่อหนา้ พระราชา พระราชาจงึ โปรดให้
เขาเป็นผูร้ บั อนุเคราะหโ์ ดยมฐี านะเป็นขา้ ไทและอยู่รบั ใชพ้ ระเจา้ แผ่นดนิ มาหลายปี แต่ก็หาเคยไดบ้ าํ เหน็จรางวลั
แมแ้ ต่ครงั้ เดยี วไม่ เขาจงึ กล่าวแก่ตวั เองดว้ ยความนอ้ ยใจว่า ‚ถา้ เราเกิดในตระกูลกษตั ริยจ์ รงิ ไฉนจงึ ยากจนถงึ
เพียงน้ีเล่า ดู ๆ ไป ความยากจนน้ีก็ใหญ่หลวงเกินทน แต่เหตุใดทา้ วธาดาพรหมจึงสรา้ งใหเ้ ราเป็นคน
ทะเยอทะยานใหญ่หลวงนกั เพราะถงึ แมเ้ ราจะรบั ใชพ้ ระราชาองคน์ ้ีมาอย่างขยนั ขนั แข็ง และบริวารของเราก็
เช่นเดยี วกนั ต่างกเ็ ดอื ดรอ้ นหวิ โหยเหมอื นกนั กบั เรา แต่พระราชาสจิ นกระทงั่ บดั น้กี ็ยงั ไมเ่ หน็ เราอยู่ในสายตาเลย‛

ระหวา่ งทเ่ี ขาราํ พงึ ราํ พนั ดว้ ยความนอ้ ยใจนน้ั วนั หน่งึ พระราชาเสดจ็ เขา้ ไปลา่ สตั ว์ มที หารมา้ และทหารเดนิ
เทา้ แวดลอ้ มเป็นพลนิกายขบวนใหญ่ เขา้ ไปสูป่ ่าใหญ่อนั อดุ มดว้ ยสตั วป์ ่า มเี สวกผูต้ าํ่ ตอ้ ยวง่ิ นาํ หนา้ มอื ถอื ไมท้ ่อน
หน่งึ หลงั จากทพ่ี ระราชาไลล่ า่ สตั วอ์ ย่างสนุกสนานมาไดพ้ กั หน่ึง ก็แลเหน็ หมปู ่าตวั หน่งึ วง่ิ ออกมาจากพ่มุ ไมต้ ดั ไป
ขา้ งหนา้ ก็ทรงควบมา้ ติดตามไปจนกระทงั่ ถงึ ป่าสูงอนั รกชฏั และชุ่มช้ืนร่มเย็น หมูป่าตวั นนั้ ก็หายไป พระราชา
รูส้ กึ เหน่อื ยอ่อนและเมอ่ื ยลา้ หลงทางกบั ขา้ ราชบรพิ ารไปแต่พระองคเ์ ดยี ว มเี สวกผูว้ ง่ิ นาํ หนา้ มา้ พระทน่ี งั่ เท่านน้ั ท่ี
อยู่เป็นเพอ่ื น ต่างคนต่างกห็ วิ โหยเต็มทแี ละกระหายนาํ้ จนคอแหง้ ผาก พระราชาแลดูเสวกผูต้ าํ่ ตอ้ ยซง่ึ อตุ ส่าหว์ ง่ิ มา
อย่างเต็มท่ที ง้ั ๆ ท่มี า้ พระท่นี งั่ วง่ิ เร็วราวกบั ลมพดั พระราชาตรสั ถามดว้ ยความเมตตาว่า ‚เจา้ จาํ ทางท่เี รามาได้
ไหม‛

เสวกไดฟ้ งั ก็คุกเขา่ ลงกบั พ้นื ประสานมอื อญั ชลดี ว้ ยความนอบนอ้ มตอบวา่

48

‚ขา้ พระบาทจาํ ทางไดด้ ี แต่พระองคท์ รงเหน็ดเหน่อื ยเต็มที น่าจะพกั อยู่ทน่ี ่ีก่อน เพราะตอนน้ดี วงอาทติ ย์
ยงั แผดแสงแรงกลา้ นกั อย่าเพง่ิ เสดจ็ ไปเลย‛

พระราชาไดย้ นิ ดงั นน้ั กต็ รสั แก่ชายหนุ่มอย่างอ่อนโยนวา่

‚เอาเถดิ เราจะพกั อยู่ทน่ี ่ีก่อน แต่ขา้ กระหายนาํ้ เตม็ ที ถา้ เจา้ รูว้ า่ มนี าํ้ อยู่ทไ่ี หนก็หามาใหข้ า้ กนิ เถอะ‛

‚ขา้ พระบาทจะไปเดยี๋ วน้ี‛ เสวกทูลรบั อาสาทนั ที จดั แจงปีนข้นึ ไปบนตน้ ไมส้ ูงตน้ หน่ึง มองไปเบ้อื งหนา้ ก็
แลเหน็ แมน่ าํ้ สายหน่ึงอยู่ไมไ่ กลก็ปีนกลบั ลงมากราบทูลใหพ้ ระราชาทราบ และนาํ ทางไปจนถงึ แมน่ าํ้ นน้ั เมอ่ื ไปถงึ
ก็เอาอานมา้ ลง ปลอ่ ยใหม้ า้ กนิ นาํ้ และนอนเกลอื กกล้งิ ไปมา จากนนั้ ก็หาหญา้ อ่อนมาใหม้ นั กินอย่างอ่มิ หนาํ ทาํ ให้
มนั สดช่นื ข้นึ มาก ส่วนพระราชาก็เสดจ็ ลงอาบนาํ้ ในแม่นาํ้ นนั้ เสวกก็ควกั ผลอามลกะ(มะขามป้อม) จากกระเป๋า
สองสามผลถวายใหท้ อดพระเนตร เมอ่ื พระราชาเห็นผลอามลกะก็ประหลาดพระทยั ถามว่าเขาเอามาจากไหน
เสวกก็คกุ เขา่ ลงแบมอื ทม่ี ผี ลอามลกะวางอยู่สองสามผล กราบทูลวา่

‚พระเจา้ ขา้ เม่อื สิบปีมาแลว้ ขา้ พระบาทยงั ชีพติดต่อกนั มานานดว้ ยผลอามลกะเช่นน้ี ขา้ พระบาทได้
ปรนนิบตั ิพระราชาองคห์ น่ึงดว้ ยความภกั ดี แต่พระองคก์ ็มไิ ดพ้ ระราชทานอะไรใหเ้ ลย ขา้ พระบาทตอ้ งดาํ รงชีพ
แบบฤษี กนิ แต่ผลอามลกะเพอ่ื ยงั ชพี ไปวนั หน่งึ ๆ เท่านนั้ ‛

พระราชาไดฟ้ งั ก็ตรสั วา่ ‚อย่างน้ีน่ีเลา่ เจา้ จงึ สมกบั ช่อื ของเจา้ ว่า สตั ตวศีล‛ ทรงต้นื ตนั พระทยั ดว้ ยความ
สงสาร รําพึงในพระทยั ว่า ‚ช่างน่าอายนกั ท่ีพระราชาไม่ไดส้ อดส่องทุกขส์ ุขของบ่าวไพร่เช่นนนั้ ไม่รูว้ ่าใคร
เดอื ดรอ้ นแค่ไหน จะช่วยไดอ้ ย่างไร ช่างน่าอายนกั ทพ่ี วกขนุ นางวางนาํ้ ทง้ั หลายก็เอาแต่เสพสุขเฉพาะตน แมจ้ ะรู้
วา่ คนทกุ ขย์ ากลาํ เค็ญเป็นใครก็เงยี บเฉย หาไดก้ ราบทูลพระเจา้ แผน่ ดนิ ใหท้ ราบไม่‛ พระราชาคดิ ดงั นนั้ แลว้ ก็เหน็
ใจเสวกผูต้ าํ่ ตอ้ ยย่ิงนกั อย่างไรก็ดี ดว้ ยความหิวโหย พระองคก์ ็จาํ ตอ้ งหยิบเอาผลอามลกะไปเสวยสองผล
หลงั จากเสวยเสรจ็ และดม่ื นาํ้ แลว้ ก็นอนพกั ผ่อนเอาแรงชวั่ ระยะหน่งึ พรอ้ มดว้ ยเสวกผูน้ น้ั

ครนั้ ต่ืนข้นึ เสวกก็เอามา้ ทรงมาถวาย พระราชาเสด็จข้นึ มา้ เดินทางต่อไป มเี สวกว่งิ นาํ หนา้ เพ่อื นาํ ทาง
เสดจ็ แมพ้ ระราชาจะเมตตาโปรดใหเ้ขาข้นึ ขม่ี า้ ตวั เดยี วกบั พระองค์ แต่เขาก็เจยี มตนไมย่ อมตามพระประสงค์ ใน
ทส่ี ุดพระราชาก็เสดจ็ กลบั คนื พระนคร และพบกองทหารของพระองคม์ ารอรบั อยู่แลว้ พระราชาโปรดใหป้ ระกาศ
เกยี รตคิ ณุ ของเสวกผูภ้ กั ดเี ป็นเลศิ และประทานทรพั ยศ์ ฤงคารเป็นอนั มากแก่เขา พรอ้ มดว้ ยทด่ี นิ หมบู่ า้ นอนั เป็น

49

ส่วยเล้ยี งชวี ติ อย่างอดุ มสมบูรณ์ เป็นการตอบแทนบญุ คุณทเ่ี ขามตี ่อพระองคเ์ ป็นอนั มาก สตั ตวศีลจงึ กลายเป็น
คนราํ่ รวยมงั่ คงั่ ตงั้ แต่นนั้ และยงั คงปรนนิบตั พิ ระราชาอยู่เหมอื นเดมิ

วนั หน่งึ พระราชาจณั ฑสงิ หท์ รงมอบงานสาํ คญั ใหแ้ ก่สตั ตวศีลโดยสงั่ ใหเ้ดนิ ทางไปยงั เกาะลงั กา เพอ่ื เจรจา
สู่ขอพระราชธิดาของกษตั ริยพ์ ระองคน์ นั้ เสวกหนุ่มออกเดนิ ทางโดยเรือเดนิ ทะเล สตั ตวศีลกระทาํ บวงสรวงแก่
ทวยเทพผูค้ ุม้ ครองตน แลว้ ออกเดนิ เรือไปกบั พราหมณ์คณะหน่ึงซง่ึ พระราชาทรงแต่งตงั้ ใหร้ ่วมทางไปดว้ ย เมอ่ื
เรือแลน่ ไปไดค้ ร่ึงทางก็มธี งผุดข้นึ จากทะเลเป็นทอ่ี ศั จรรยแ์ ก่ทกุ คนในเรอื ลาํ นนั้ ธงน้ีสูงเด่นจนยอดแตะกลุม่ เมฆ
ประดบั ดว้ ยทองคาํ และเคร่อื งหมายเหมอื นธงทงั้ หลายทพ่ี ล้วิ สะบดั อยู่ในายลม ในขณะนน้ั เองกาํ แพงเมฆก็ตงั้ ข้นึ
ในทอ้ งฟ้า เกดิ สายฝนถงั่ เทลงมาอย่างหนกั และพายุพดั กระหนาํ่ รุนแรง จนทาํ ใหเ้รอื ถกู บงั คบั ใหแ้ ลน่ เขา้ สู่ธงทอง
นน้ั ดว้ ยอาํ นาจของลมและฝนดงั ถูกผูกติดกนั มลี กั ษณาการดงั ควาญชา้ งบงั คบั ใหผ้ ูกขาติดกบั เสาตะลุงฉะนนั้
และทง้ั ธงทง้ั เรอื ก็ค่อย ๆ จมลงในมหาสาครอนั บา้ คลงั่

บรรดาพราหมณ์ท่อี ยู่ในเรือต่างก็ต่ืนตระหนกตกใจกลวั ตาย และตะโกนรอ้ งเรียกใหพ้ ระเจา้ จณั ฑสงิ ห์
ช่วย เมอ่ื สตั ตวศีลไดย้ นิ เสยี งพราหมณ์รอ้ งก็คิดถงึ พระราชาผูเ้ ป็นนาย ดว้ ยความภกั ดี จงึ ถอื ดาบมอื หน่ึง พนั
อาภรณ์เขา้ กบั ตนอย่างทะมดั ทะแมง กระโจนลงไปในเกลยี วคลน่ื เพอ่ื ตดิ ตามหาสาเหตแุ ห่งภยั พบิ ตั ิ โดยดาํ นาํ้ ลง
ไปตรงทธ่ี งผดุ ข้นึ มา และในทนั ทที เ่ี ขาจมลงไป เรอื ลาํ นน้ั ก็ถกู กระแสนาํ้ และลมพดั พาไปไกล ทาํ ใหเ้รอื เควง้ ควา้ ง
ไปมาครู่หน่งึ แลว้ ก็พาเอาทกุ คนจมหายไปในทะเลลกึ สู่ปากของอสูรทะเลทก่ี าํ ลงั กระเห้ยี นกระหอื รอื คอยทอี ยู่

ส่วนสตั ตวศีลเมอ่ื จมลงไปในทอ้ งทะเล รูส้ กึ ตวั ว่าตกลงมาในนครแห่งหน่ึงอนั งดงามโอฬาร ไม่แลเห็น
ทะเลอยู่ท่ใี ดเลย เมอ่ื แลดูรอบ ๆ ก็พบกบั ภาพอนั วจิ ิตรสุดบรรยาย คือปราสาทราชวงั ท่หี ลงั คาเป็นทองกระทบ
แสงอาทติ ยเ์ ป็นประกายวูบวาบ ตงั้ อยู่บนเสาอนั เรยี งรายเป็นแถวทาํ ดว้ ยเพชรมณีระยบิ ระยบั ไปทวั่ มอี ทุ ยานแห่ง
หมไู่ มแ้ ละดอกไมบ้ านสะพรงั่ ใกลก้ บั ทะเลสาบซง่ึ มนี าํ้ ใสกระจ่างราวกบั แผ่นแกว้ ทท่ี ะเลสาบมบี นั ไดแ้ กว้ มณีสตี ่าง
ๆ ทอดลงสู่ผนื นาํ้ และในทะเลสาบนน้ั เองมเี ทวาลยั ของพระทุรคาเทวตี ง้ั โดดเด่นเป็นสงา่ ราวกบั ภูผาพระสุเมรุ มี
กาํ แพงหนิ สงี ามและธงทวิ เพชรพลอยเรยี งรายอยู่โดยรอบ สตั ตวศีลเขา้ ไปสู่ตรี ถะของพระเทวี กระทาํ การบูชาดว้ ย
ใจศรทั ธา กลา่ วโศลกเทวมี าหาตมยนั ถวายบทหน่งึ และนงั่ พกั ดว้ ยความรูส้ กึ งงงวยราวกบั ตกอยู่ในความฝนั

ในระหว่างนน้ั มเี ทพอปั สรตนหน่ึงเปิดทวารเทวาลยั เขา้ มา แผ่รศั มสี ว่างโชติช่วงตรงหนา้ เทวรูปพระเทวี
นางมเี นตรยาวเรยี วราวกบั กลบี บวั อนิ ทวี ร(บวั สายสนี าํ้ เงนิ ชนิดหน่ึง) มพี กั ตรเ์ อบิ อ่มิ เช่นสมบูรณจนั ทร์ มยี ้มิ อนั
งามละมนุ ดงั ดอกไม้ มสี รรี ะอนั แบบบางละไมราวกบั แท่งเทยี นทห่ี ลอ่ หลอมข้นึ มาจากใยรากพลบั พลงึ จะเปรยี บ
ความงามของนางโดยส่วนรวมก็คลา้ ยกบั สระโบกขรณีท่เี คลอ่ื นไหวไดน้ นั่ เอง นางเดนิ ผ่านฝูงนางบริวารเขา้ ไปสู่
พระวมิ าน(ส่วนลกึ ทส่ี ุดในเทวาลยั เป็นท่สี ถิตของเทวรูป) ทส่ี ถติ ของเทวรูปและทท่ี ่สี ถติ ของหวั ใจสตั ตวศีลใน

50