มหาชาติคำหลวง

มหาชาติคำ หลวง

โครงงานภาษาไทย การจัดทำ การจัดทำ หนังสืออิเล็คทรอนิกส์(E-Book)ส่งเสริมการอ่านวรรณคดีไทย ชื่อหนังสือ มหาชาติคำ หลวง ผู้จัดทำ ผู้จัดทำ นายกิตติพิชญ์ จารัตน์ ห้อง ม.๔/๑๕ เลขที่ ๑๔ นายภัทรพงศ์ธนะวิทย์วิลาศ ห้อง ม.๔/๑๕ เลขที่ ๑๙ นายอภิสร พันธะนาม ห้อง ม.๔/๑๕ เลขที่ ๒๒ นางสาวกัญญาณัฐแก่นสาร์ ห้อง ม.๔/๑๕ เลขที่ ๓๒ นางสาวจารุกัญญ์ ทิมา ห้อง ม.๔/๑๕ เลขที่ ๓๓ คุณครูที่ปรึกษาโครงงาน คุณครูกรรณิการ์ พลพวก คุณครูวิไลวรรณ เดชผล โรงเรียนเบ็ญจะมะมหาราชอำ เภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี รายงานนี้เป็นส่วนประกอบโครงงานวิชาภาษาไทย ท๓๑๑๐๒ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๔ วันที่ ๒๔ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๖๖

คำ นำ โครงงานและหนังสืออิเล็กทรอนิกส์(e-book)ฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของ วิชาภาษาไทยเพื่อศึกษาค้นคว้าหาความรู้ในเรื่องราวของวรรณคดีไทย เรื่องมหาชาติคำ หลวง โดยได้การศึกษาผ่านแหล่งความรู้ต่างๆ เช่น ตำ รา หนังสือ หนังสือพิมพ์ ห้องสมุดและแหล่งความรู้จากเว็บไซต์ต่างๆโดย โครงงานเล่มนี้มีเนื้อหาเกี่ยวกับความหมายของวรรณคดีไทยเรื่อง มหาชาติคำ หลวงและคุณค่าความสำ คัญของวรรณคดีเรื่องมหาชาติ คำ หลวงต่อสังคมและวัฒนธรรมไทย คณะผู้จัดทำ

สารบัญ เรื่อง หน้า ประวัติและความเป็นมา………………………………….……..๑ ผู้แต่ง…………………………………………………………….…..๒ ทำ นองการแต่งและจุดประสงค์………………………….……๓ เรื่องย่อ……………………………………………………………...๔ ข้อคิด………………………………………………………………...๙ บทวิเคราะห์วรรณคดี……………………………………………๑๓ คุณค่าวรรณคดี……………………………………………………๑๔ บรรณานุกรม……………………………………………………..๑๕

มหาชาติคำ หลวงนี้ถือเป็นหนังสือเรื่องมหาชาติฉบับภาษาไทย และหนังสือคำ หลวงเรื่องแรกของไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นพบว่า ฉบับเดิมสูญหายไป ๖ กัณฑ์ คือ กัณฑ์หิมพานต์ ทานกัณฑ์ จุลพน มัทรี สักกบรรพ และฉกษัตริย์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยจึงมี พระบรมราชโองการ ให้พระราชาคณะและนักปราชญ์ราชบัณฑิตแต่ง ซ่อมให้ครบ ๑๓ กัณฑ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๓๕๗ มหาชาติคำ หลวงเป็นวรรณคดีพุทธศาสนาในสมัยอยุธยา มีที่มา จากเรื่องมหาเวสสันดรชาดก คำ ว่า “มหาชาติ” หมายถึงชาติอันยิ่งใหญ่ เพราะเมื่อพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร ซึ่งเป็นพระชาติ สุดท้ายก่อนเป็นพระพุทธเจ้า ได้ทรงบำ เพ็ญทานบารมีอย่างยิ่งใหญ่และ ทรงบำ เพ็ญบารมีอื่น ๆ จนครบถ้วน ประวัติ วัติ และความเป็น ป็ มา ๑

ผู้แต่งสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถโปรดฯ ให้นักปราชญ์ราชบัณฑิตช่วยกัน แต่ง เมื่อจุลศักราช ๘๔๔ พุทธศักราช ๒๐๒๕ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ เป็นพระราชโอรสของสมเด็จพระบรมราชาธิปดีที่ ๒ หรือสามพระยา ก่อน เสวยราชย์ พระราชบิดาภิเษกให้เป็นพระมหาอุปราชและโปรดให้เสด็จไป ครองเมืองพิษณุโลก มีอำ นาจสิทธิ์ขาดในหัวเมืองฝ่ายเหนือได้รับราชสมบัติ สืบต่อพระราชบิดา ระหว่าง พ.ศ.๑๙๙๑ – ๒๐๓๑ สมเด็จพระบรมไตรโลก นาถทรงสร้างความเจริญรุ่งเรืองแก่กรุงศรีอยุธยาเป็นอันมาก ทรงแก้ไขการ ปกครอง โดยแยกทหารและพลเรือนออกจากกัน ฝ่ายทหารมีหัวหน้าเป็น สมุหกลาโหม ฝ่ายพลเรือนมีสมุหนายก ทรงตั้งยศข้าราชการลดลั่นกันตามชั้น เช่น ขุน หลวง พระยา พระ ทรงทำ สงครามกับเชียงใหม่ ได้เมืองเชียงใหม่ พ.ศ.๒๐๑๗ เป็นเหตุให้เกิดลิลิตยวนพ่าย พระองค์มีพระราชศรัทธาใน พระพุทธศาสนา เสด็จออกผนวชชั่วระยะหนึ่ง ที่วัดจุฬามณี จังหวัดพิษณุโลก การทำ นุบำ รุงพระศาสนาในรัชกาลนี้ทำ ให้เกิดมหาชาติคำ หลวง ผู้แ ผู้ ต่ง ต่ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ๒

ทำ นองการแต่ง ต่ จุดประสงค์ในการแต่ง ต่ ทำ นองแต่งแต่งด้วยคำ ประพันธ์หลายอย่างคือโคลง ร่าง กาพย์และฉันท์ มี ภาษาบาลีแทรกตลอดเรื่องมหาชาติคำ หลวงเรื่องนี้เป็นหนังสือประเภท คำ หลวง หนังสือคำ หลวงมีลักษณะดังนี้ ๑.เป็นพระราชนิพนธ์ของพระเจ้าแผ่นดิน หรือเจ้านายชั้นสูง ๒.เป็นเรื่องเกี่ยวกับพระศาสนาและศีลธรรม ๓.ใช้คำ ประพันธ์หลายประเภท คือโคลงฉันท์ กาพย์ กลอน และร่าย ๔.ใช้สวดเข้าทำ นองหลวง ซึ่งสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถโปรดประดิษฐ์ขึ้น ได้ เพื่อใช้อ่านหรือสวดในวันสำ คัญทางศาสนา เช่น วันเข้าพรรษาและอาจเรียก รอยตามพระพุทธธรรมราชาลิไท ซึ่งพระราชนิพนธ์เรื่องไตรภูมิพระเรื่อง ๓

เรื่องย่อ เรื่องย่อแบ่งออกเป็น ๑๓ ตอน ซึ่งเรียกว่ากัณฑ์ดังนี้ กัณฑ์ทศพร เริ่มตั้งแต่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ แล้วเสด็จไปเทศนาโปรดพระ เจ้าพิมพิสาร ต่อจากนั้นเสด็จไปโปรดพุทธบิดา และพระประยูรญาติที่กรุง กบิลพัสดุ์ เกิดฝนโบกขพรรษ พระสงฆ์สาวกกราบทูลอาราธนาให้ทรงแสดง เรื่องพระเวสสันชาดก เริ่มตั้งแต่เมื่อกัปที่ ๙๘ นับเป็นแต่ปัจจุบัน พระนาง ผุสดีซึ่งจะทรงเป็นพระมารดาของพระเวสสันดร ทรงอธิฐานขอเป็นมารดา ของผู้มีใจบุญ จบลงตอนพระนางได้รับพระ ๑๐ ประการจากพระอินทร์ กัณฑ์หิมพานต์ พระเวสสันดรทรงเป็นพระราชโอรสของพระเจ้าสัญญชัย กับพระนาวผุสดี แห่งแคว้นสีวีราษฎร์ประสูติตรอกพ่อค้า เมื่อพระเวสสันดรได้ เวนราชสมบัติจากพระมารดา ได้พระราชทานช้างปัจจัยนาคแก่กษัตริย์แห่ง แคว้นกลิงรางราษฎร์ ประชาชนไม่พอใจ พระเวสสันดรจึงถูกเนรเทศไปอยู่ป่า หิมพานต์ กัณฑ์ทานกัณฑ์ ก่อนเสด็จไปอยู่ป่า พระเวสสันดรได้พระราชทานสัตตดก ทาน คือช้าง ม้า รถ ทาสชาย ทาสหญิง โคนม และนางสนม อย่าง ๗๐๐ ๔

กัณฑ์วนประเวสน์ พระเวสสันดรทรงพาพระนางมัทรีพระชายา พระ ชาลีและพระกันหาพระโอรสพระธิดา เสด็จจากเมืองผ่านแคว้นเจตรา ษฏร์จนเสด็จถึงเขาวงกตในป่าหิมพานต์ กัณฑ์ชูชก ชูชกพราหมณ์ขอทานได้นางอมิตดาเป็นภรรยา นางใช้ให้ ไปขอสองกุมาร ชูชกเดินทางไปสืบข่าวในแคว้นสีวีราษฏร์สามารถหลบ หลีกการทำ ร้ายของชาวเมือง พบเจตบุตรลวงเจตบุตร ให้บอกทางไปยัง เขาวงกต กัณฑ์จุลพน ชูชกเดินทางผ่านป่าตามเส้นทางตามที่เจตบุตรแนะ จนถึงทีอยู่ของอัจจุตฤษี กัณฑ์มหาพน ชูชกลวงอัจจุจฤษี ให้บอกทางผ่านป่าใหญ่ไปยังที่ ประทับของพระเวสสันดร กัณฑ์กุมาร ชูชกทูลขอสองกุมาร ทุบตีสองกุมารเฉพาะพรพักตร์ พระเวสสันดรแล้วพาออกเดินทาง กัณฑ์มัทรี พระนางมัทรีเสด็จกลับมาจากหาผลไม้ที่ป่าออกติดตาม สองกุมารตลอกคืน จนถึงทางวิสัญญีเฉพาะพระพักตร์พระเวสสันดร เมื่อ ทรงพื้นแล้ว พระเวสสันดรเล่าความจริงเกี่ยวกับสองกุมาร พระนางทรง อนุโมทนาด้วย ๕

กัณฑ์สักกบรรพ พระอินทร์ทรงเกรงว่าจะผู้ที่มาพระนางมัทรีไป เสีย ทรงเปลงเป็นพราหมณ์ชรามาทูลของพระนางมัทรีแล้วฝากไว้ที่ พระเวสสันดร กัณฑ์มหาราช ชูชกเดินทางเข้าแคว้นสีวีราษฎร์ พระเจ้าสญชัย ทรงไถ่สองกุมาร ชูชกได้รับพระราชทานเลี้ยงและถึงแก่กรรมด้วยการ บริโภคอาหารมากเกินควร กัณฑ์ฉกษัตริย์ พระเจ้าสัญญชัย พระนางผุสดี พระชาลีและพระ กันหาเสด็จไปทูลเชิญพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับ เมื่อกษัตริย์ หกพระองค์ ทรงพบกัน ก็ทรงวิสัญญี ต่อฝนโบกขพรรษตก จึงทรงฟื้น ขึ้น กัณฑ์นครกัณฑ์ กษัตริย์ทั้งหกพระองค์เสด็จกลับพระนคร พระ เวสสันดรได้ครองราชย์ดังเดิม บ้านเมืองสมบูรณ์พูนสุข ๖

ตัวอย่างบางตอน นางมัทรีโศกถึงชาลีกัณหาหํสาวดุจหงษโปฏก กระเหว่าเล่านนก พลัดแม่ สูญหายอุปริปลฺลเลตกต่ำ ติดตม อดนมปางตายดุจแก้วแม่หายไม่คอยมารดา เต มิคา วิยอุกกณฺณา หนึ่งบุตรเนื้อทราย มิโรทกบวย ทรามรักษาเสนหาสมนฺตามฺมภิธา วิโน ยกหูชูคอคอยถ้ามารดา เห็นแม่กลับมา วิ่งเข้า เชยชม อานนฺทิโน ปมุทิตา วิ่งซ้าย วิ่งเข้ามา ชมรอบมารดาแล้วเข้ากินนม วคฺคมานาว กมฺปเรลองเชองเรองไป ให้แม่ ชื่นชม ให้ลืมอารมณ์ ดุจสองพงงงาตฺยชฺช ปตฺเต น ปสฺสามิ พระแก้วแม่เอย บุรโพ้น ย่อมคอยคอนรับมารดา ชาลิง กณฺหาชินํ จุโภ วนนี้ไปไหน ไม่รู้เห็นหา โอ้สองพงงงา กัณหาชาลี มหาชาติคำ หลวง เป็นวรรณคดีเกี่ยวกับศาสนาโดยตรง เป็นหนังสือมหาชาติ ฉบับภาษาไทยเล่มแรก ที่ปรากฏหลักฐานเหลืออยู่ มีใจความใกล้เคียงกับข้อความที่ แต่งเป็นภาษาบาลีแสดงถึงความสามารถในการแปลและเรียบเรียงข้อความ การ แทรกบาลีลงไว้มากมายเช่นนี้ ทำ ให้ฟังยากจนต้องมีการแต่งกาพย์มหาชาติขึ้นใหม่ใน สมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม มหาชาติคำ หลวงทั้งของเดิมและที่แต่งซ่อมใหม่ใน รัชกาลที่ ๒ แห่งกรุงรัตโกสินทร์ นักปราชญ์ราชบัณฑิตที่เป็นกวีหลายท่านช่วยกัน แต่ง จึงมีสำ นวนโวหารและถ้อนคำ ไพเราะเพราะพริ้งอยู่มาก แทรกไว้ด้วยรสวรรณคดี หลายประการ เช่น ความโศก ความอาลัยรัก ความน้อยใจและความงามของ ธรรมชาติเป็นต้น นอกจากนี้ยังให้ความรู้ทางด้านภาษา ทำ ให้ทราบคำ โบราณ คำ แผลงและภาษาต่างประเทศเช่น สันสกฤตและเขมรเป็นต้น ๗

มหาชาติคำ หลวงแสดงถึงความเลื่อมใสในพุทธศาสนา และความเชื่อใน บุญกุสลที่เกิดจากฟังเทศน์เรื่องมหาชาติของคนไทยสืบต่อมาจากสุโขทัย นอกจากนี้ยังแสดงให้เห็นว่าสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถมีพระราชศรัทธาใน พระพุทธศาสนาอย่างยิ่ง การโปรดเกล้าฯให้ประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตแต่ง มหาชาติคำ หลวง ก็เทียบได้พญาลิไททรงพระราชนิพนธ์ไตรภูมิพระร่วง ๘

ข้อคิดมหาชาติทั้ง ๑๓ กัณฑ์ ข้อคิด ข้อคิดในกัณฑ์ทศพร การทำ บุญจักให้สำ เร็จสมประสงค์นั้น ตั้งกัลยาณจิตอธิษฐาน เป้าหมายชีวิตที่ตนปรารถนาไว้ และความปรารถนาที่จะสำ เร็จสมดังตั้งใจ ผู้นั้นต้องมีศีลบริบูรณ์มีศีลห้าเป็นต้น กล่าวคือ ๑.ต้องกระทำ ความดี ๒.ต้องรักษาความดีนั้นไว้ ๓. หมั่นเพิ่มพูนความดีให้มากยิ่งขึ้น ข้อคิดในกัณฑ์หิมพานต์ ๑.คนดีเกิดที่ไหนไม่สำ คัญ แต่สำ คัญอยู่ที่ทำ ดีหรือเปล่า ๒. การเสียสละแบ่งปันเป็นหัวใจของการสร้างสรรค์สังคม ๓. การทำ ดีบางครั้งอาจมีอุปสรรค ๔.ความเห็นแก่ตัว เป็นภัยอันยิ่งใหญ่ของการอยู่ร่วมกัน ๕. การเลือกคู่ครองที่ดีให้ดูมัทรีเป็นแบบอย่าง ไม่หลงระเริงในยามสุข ไม่ละเลยคู่ทุกข์ในยามยาก ข้อคิดในทานกัณฑ์ ๑.ยามมีเขายก ยามหมดเขาหยาม ชีวิตมีทั้งชื่นบานและขมขื่น ๒.ความรักของแม่ความห่วงใยของเมียยิ่งใหญ่กว่ารักและห่วงใยของใคร ๆ ในโลก ๓. เพื่อประโยชน์สุขของส่วนรวม ผู้มุ่งโพธิญาณย่อมมิหวั่นไหวต่ออุปสรรค ๔. ชีวิตเป็นอนิจจัง อย่าจริงจังจนเกินไปนัก ๕. โทษของความเป็นหม้ายในสมัยก่อน คือ ถูกสังคมดูหมิ่นเหยียดหยาม ๙

ข้อคิดในกัณฑ์วนประเวศน์ ๑. ยามจน ยามเจ็บ ยามจากเป็นกาลเวลาที่ควรจะได้รับความเห็นใจ เหลียวแลช่วยเหลือจากญาติมิตรหรือเพื่อนร่วมโลก ๒. ผลดีของมิตรแท้ คือ ไม่ทอดทิ้งในยามยาก ประคองในคราว ลำ บาก อุ้มชูในยามตกต่ำ ช่วยค้ำ ในยามทรุด ๓. น้ำ ใจของคนดี หากรู้ว่าความสุขของคนส่วนมากจะตั้งอยู่ได้เพราะ การเสียสละของตนก็ยินดีที่จะสละโอกาสและโชคลาภอันพึงได้ให้ด้วย ความเต็มใจ ข้อคิดในกัณฑ์ชูชก ๑. บุรุษจะบรรลุความสำ เร็จอันสูงสุดได้เมื่อไม่หลงในอำ นาจของสตรี ๒.สามีแก่ทุกข์ใจเพราะได้ภรรยาสาว ๓. ความรู้เป็นพิษเพราะเหตุที่ไม่ใช้อาหารเป็นพิษเพราะเหตุไฟธาตุไม่ ย่อยเมียสาวเป็นพิษเพราะผัวแก่ ข้อคิดในกัณฑ์จุลพน ๑. มีอำ นาจหากขาดสติปัญญาไตร่ตรองย่อมถูกหลอกได้ง่าย ๒. คนโง่ย่อมเป็นเหยื่อของคนฉลาด แต่ความโง่ถ้าไม่เบียดเบียนใคร ย่อมดีกว่าความฉลาดที่เอาเปรียบคนอื่น ๓. ไว้ใจทาง วางใจคน จะจนใจตนเอง ๑๐

ข้อคิดในกัณฑ์มหาพน ๑.ฉลาดแต่ขาดเฉลียว มีปัญญาแต่ขาดสติหย่อนปฏิบัติตนก็พลาดท่าเสียทีได้ง่าย ๒.คนคดมักพูดหวาน คนพาลมักพูดเพราะต้องวิเคราะห์วินิจฉัยให้ถ้วนถี่ ๓.คบคนให้ดูหน้า ซื้อผ้าให้ดูเนื้อ ซื้อเสื่อให้ดูลาย ๔. บางครั้งความสงสารอาจนำ มาซึ่งความฉิบหาย หากเชื่อง่ายอาจนำ มาซึ่งความทุกข์ ข้อคิดในกัณฑ์กุมาร ๑. พ่อแม่ทุกคนรักลูกเหมือนกันแต่เป็นห่วงไม่เหมือนกัน โดยห่วงหญิงมากกว่าชายเพราะหญิง ปกป้องตัวเองมากกว่า ๒. วิสัยของผู้หญิงนั้น แม้จะมากด้วยเมตตากรุณา ชอบปลดเปลื้องความทุกข์ให้แก่ผู้อื่น แต่ไม่มี วันจะสละลูกในไส้ให้แก่ผู้ใดได้ ๓. การเป็นผู้รู้จักกาลเทศะ เป็นบันไดสู่ความสมหวัง ๔. ทานอันยิ่งบัณฑิตย่อมสรรเสริญ แต่ปุถุชนมักติเตียน ข้อคิดในกัณฑ์มัทรี ๑. รักใครเล่าจะเท่าพ่อแม่รัก ห่วงใดเล่าจะเท่าพ่อแม่ห่วง หวงใดเล่าจะเท่าพ่อแม่หวง ให้ใครเล่าจะเท่าพ่อแม่ให้ ๒.ลูกดีชื่นใจพ่อแม่ ลูกแย่พ่อแม่ช้ำ ใจ ๓.ลูกกตัญญู ชาวโลกอนุโมทนา เทวดาชื่นชม พรหมก็สรรเสริญ ข้อคิดในกัณฑ์สักบรรพ ๑. การทำ ดีแม้ไม่มีคนเห็น แต่เทวดาย่อมเห็น ๒. อยากได้ดีไม่ทำ ดีนั้นมีมาก ดีแต่อยากหากไม่ทำ ก็ขำ หนอ อยากได้ดีต้องทำ ดีอย่ารีรอดีแต่ขอรอ แต่ดีไม่ดีเอย ๓. ภรรยาที่ดีพึงสนับสนุนกิจการของสามี ๑๑

ข้อคิดในกัณฑ์มหาราช ๑.คนดีตกน้ำ ไม่ไหลตกไฟไม่ไหม้ ย่อมได้รับความปกป้องคุ้มครองภัยในที่ทุกสถาน ๒. พึงสละทรัพย์เพื่อรักษาอวัยวะ พึงสละอวัยวะเพื่อรักษาชีวิต พึงสละชีวิตเพื่อ รักษาความถูกต้องคือ ธรรม ข้อคิดในกัณฑ์ฉกษัตริย์ ๑. จากกันยามเป็นได้เห็นน้ำ ใจ จากกันยามตายได้เห็นน้ำ ตา ๒. การให้อภัยเป็นเพราะได้สำ นึกเป็นเหตุให้ลบรอยร้าวฉาน สันติสุขย่อมเกิดแก่โลก และสังคม ๓. ความผิดพลาดเป็นเรื่องของมนุษย์ การให้อภัยเป็นวิสัยของเทวดา และการรู้จัก ปรับปรุงแก้ไขเป็นวิสัยของบัณฑิต ข้อคิดในนครกัณฑ์ พระเวสสันดรเสด็จขึ้นเสวยราชย์ครองแผ่นดินทำ ให้ไพร่ฟ้าเสนาอำ มาตย์มีสุขสงบ กันทั่วทั้งแคว้น ชาวเมืองต่างก็หมั่นถือศีลบำ เพ็ญกุศลตามสัตย์อธิษฐานของพระ เวสสันดร ฝ่ายกษัตริย์เมืองกลิงครัฐก็นำ ช้างปัจจัยนาเคนทร์มาถวายคืนเพราะบ้าน เมืองมีฝนตกต้องตามฤดูกาลแล้วพระเวสสันดรก็ทรงอยู่ในทศพิธราชธรรมและยังคง ทรงบริจาคทานเป็นเนืองนิตย์ จนพระชนมายุได้ ๑๒๐ พรรษา จึงสิ้นพระชนม์ แล้ว ได้อุบัติเป็นท้าวสันดุสิตเทพบุตรบนสวรรค์ชั้นดุสิต การใช้ธรรมะในการปกครองย่อมทำ ให้เกิดความสงบร่มเย็น ๑๒

บทวิเคราะห์วรรณคดี ๑.ด้านภาษาและสำ นวนโวหาร มหาชาติคำ หลวงเป็นหนังสือมหาชาติเล่มแรกและเป็นหนังสือประเภทคำ หลวงเล่ม แรก ภาษาไพเราะ ได้รับรสวรรณคดีพร้อมมูลไม่ว่าจะเป็นการแสดงความรัก ความอาลัยและการชมธรรมชาติเพราะ เป็นการประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตช่วยกันแต่ง จึงต่างประกวดประชันฝีปากตน การแปลก็พยายามรักษาความให้ ตรงตามภาษาบาลีต้นฉบับเดิมมากที่สุด นับว่าเป็นวรรณคดีชั้นเยี่ยมเล่มหนึ่ง นัก วรรณคดีมีความเห็นว่ากัณฑ์ทศพร มีสำ นวนเก่า เช่น เชี้ย(เชื้อเชิญ)แต่งแง่ บ่าว เที้ยร กรรณเช้า (กระเช้า) กรช่าง(กระจ่าง)แพศยันดร(เวสสันดร) เป็นต้น จึงอาจใช้ค้นคว้าศึกษาคำ ศัพท์โบราณและสำ นวนภาษาในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้นได้ นอกจากจะใช้ศึกษา วิวัฒนาการทางภาษาทั้งภาษาโบราณและคำ แผลงในมัย นั้นแล้วยังเป็นตัวอย่างของการแต่งคำ ประพันธ์ในสมัยหลัง ด้วย ตลอดจนตัวอย่างของการแปลภาษาบาลีแล้วแต่งเป็นภาษาไทยโดยวิธียกคาถาภาษาบาลีแล้วแปลทีละวรรค ๒.ด้านความรู้ ๒.๑ มหาชาติคำ หลวงให้ความรู้เกี่ยวกับป่าหิมพานต์อันเป็นความเชื่อของคนในสมัยนั้น ๒.๒ มหาชาติคำ หลวงให้ความรู้เกี่ยวกับพรรณไม้ สัตว์ป่าต่าง ๆ ๒.๓ มหาชาติคำ หลวงให้ความรู้ในด้านสถาปัตยกรรม ได้แก่เรือนไทยซึ่งกล่าวถึงเรือนของชูกชก ๓.ด้านสังคมและวัฒนธรรม ๓.๑ ทางการปกครอง เป็นวรรณคดีที่ชี้ให้เห็นถึงการที่ประชาชนมีสิทธิ์มีเสียงในการ ปกครองบ้านเมืองของตน และ แสดงให้เห็นถึงความคิดในการปกครองแบบประชาธิปไตย ๓.๒ ทางวัฒนธรรม มหาชาติคำ หลวงช่วยให้เข้าใจวัฒนธรรมอินเดียโบราณและกวีได้สอดแท รกชีวิตความเป็นอยู่ ของคนไทยสมัยนั้น ตลอดจนความคิดความเชื่อลงในหนังสือเล่มนี้ จึงเป็นหลักฐานแสดงให้เห็นว่าคนไทยได้รับวัฒนธรรมของอินเดียมาแต่ก็นำ มาปรับปรุงตามความนิยมและชีวิตความ เป็นอยู่ของคนไทยเช่น การให้ทาน การที่สามีเป็นใหญ่ในครอบครัว การที่ภรรยาซื่อสัตย์ต่อสามี ฯลฯ ๔.ด้านอิทธิพลต่อวรรณคดีอื่น มหาชาติคำ หลวงทำ ให้เกิดการเทศน์มหาชาติซึ่งสมัยสมเด็จพระเจ้าทร งธรรมได้ทรง พระราชนิพนธ์กาพย์มหาชาติเพื่อใช้เทศน์มหาชาติจนเป็ นประเพณีสืบต่อมาจนทุกวันนี้ ๑๓

เมื่อวันที่ ๒๓ พ.ค.๒๕๖๕ กิตติพันธ์ พานสุวรรณอธิบดีกรมศิลปากร พร้อม ด้วยคณะกรรมการวรรณคดีแห่งชาติ ศาสตราจารย์กิตติคุณ ดร.ชลดา เรือง รักษ์ลิขิตและศาสตราจารย์กิตติคุณ สุกัญญาสุจฉายา ได้ร่วมกันแถลงข่าว การประกาศยกย่องวรรณคดีเรื่อง "มหาชาติคำ หลวง" เป็นวรรณคดีแห่งชาติ และการสัมมนาทางวิชาการเรื่อง “วรรณกรรมเรื่องมหาชาติในวัฒนธรรมไทย” ณ สำ นักหอสมุดแห่งชาติ คณะกรรมการวรรณคดีแห่งชาติ พิจารณาคัดเลือกหนังสือวรรณคดีที่มีคุณค่า โดดเด่น ทั้งความงดงามทางวรรณศิลป์ รวมถึงแนวคิดด้านสังคม จริยธรรม จารีตประเพณีและวัฒนธรรม อันทรงอิทธิพลต่อสังคมไทย ในพุทธศักราช๒๕๖๕มีมติเห็นชอบให้ประกาศยกย่องวรรณคดีเรื่อง “มหาชาติ คำ หลวง” เป็นวรรณคดีแห่งชาติ มหาชาติคำ หลวง เป็นต้นแบบการแปลแต่งวรรณคดีพระพุทธศาสนาเรื่องอื่น ๆ และเป็นต้นแบบการแต่งคำ ประพันธ์ในสมัยหลัง จึงเป็นวรรณคดีเรื่องสำ คัญที่ทรงคุณค่าในด้านวรรณศิลป์ ทั้งยังให้ความรู้เกี่ยว กับสังคมและประเพณีวัฒนธรรมไทย รวมถึงคติความเชื่อโดยเฉพาะเรื่องการ ให้ทาน คุณค่าของวรรณคดี ๑๔

บรรณานุกรม ประวัติศาสตร์. วิธีสืบค้นวัสดุสารสนเทศ. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/LORUV (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) หลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิตสาขาวิชาภาษาไทย. วิธีสืบค้นวัสดุสาระสนเทศ. (ออนไลน์ ) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/pqvxY (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) มานานุกรมวรรณคดีไทย. วิธีสืบค้นวัสดุสารสนเทศ. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/jzFPX (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) หนังสือคำ หลวง. วิธีสืบค้นวัสดุสารสนเทศ. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/wFMQ4 (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) วรรณคดีไทย. วิธีสืบค้นวัสดุสารสนเทศ. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/jnor2 (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) วรรณคดีไทยสมัยอยุธยาตอนต้น . วิธีสืบค้นวัสดุสารสนเทศ. (ออนไลน์) เข้าถึงได้จาก : shorturl.at/cUWXY (วันที่ค้นข้อมูล: ๒๔ มกราคม ๒๔๖๖) ๑๕