หลักการบัญชีต้นทุนช่วงการผลิต

การบญั ชีต้นทนุ 2

หลกั การบญั ชี
ต้นทนุ ช่วงการผลิต

01 ลกั ษณะสาคญั ของการบญั ชี
ต้นทนุ ช่วงการผลิต

ระบบบัญชีต้นทุนช่วงการผลิต (Process Costing

System) เป็ นวิธีการคานวณต้นทุนสาหรบั กิจการที่มีการผลิต
สินค้าต่อเน่ืองกนั เป็ นจานวนมาก มีกระบวนการผลิตสินค้า
แยกเป็ นแผนก ๆ ในแต่ละแผนก จะมีกระบวนการผลิตท่ี
เหมือน ๆ กนั กิจการท่ีใช้ระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิต ได้แก่
โรงงานผลิตน้าอัดลม โรงงานผลิตปูนซีเมนต์ โรงงานผลิต
น้าตาลทราย โรงงานผลิตอาหารกระป๋ อง เป็ นต้น ระบบบญั ชี
ต้นทุนช่ วง การผลิ ต อาจจะเรียกว่า ระบบบัญชี ต้ นทุน

กระบวนการ หรือระบบบญั ชีต้นทุนตอน

ลกั ษณะสาคญั ของการบญั ชีต้นทนุ ช่วงการผลิต

1. ลกั ษณะสินค้าท่ีผลิต

มีลักษณะท่ีเหมือนกัน ต้นทุนการผลิ ต
ประกอบด้วย วตั ถดุ ิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และ
ค่าใช้จ่ายการผลิต เหมือนกนั

 ผลิ ตสิ นค้าจานวนมาก เพ่ือเก็บไว้ใน
คลงั สินค้าและนาออกจาหน่ายอย่างต่อเน่ือง โดยผ่าน
กระบวนการทางการตลาดในการจดั จาหน่าย

2. กรรมวิธีท่ีผลิต

การผลิตสินค้า มีขนั้ ตอนการผลิตอย่าง
ต่อเนื่องโดยผลิตเป็นรายแผนก จากแผนกผลิตแรก ไป
จนถึงแผนกผลิตสดุ ท้ายจนกลายเป็นสินค้าสาเรจ็ รปู

3. การคานวนต้นทนุ การผลิต

มี ก า ร ส ะ ส ม ต้ น ทุ น ก า ร ผ ลิ ต ต า ม แ ผ น ก
ผลิตหรือเป็ นช่วงการผลิต จะเปิ ดบญั ชีคมุ งานระหว่าง
ทา แยกเป็ นแต่ละแผนกผลิต โดยจดั ทารายงานต้นทุน
การผลิต ซึ่งถือเป็ นบญั ชีย่อยของบญั ชี คมุ งานระหว่าง
ทาแยกเป็ นแต่ละแผนกผลิตเช่นกนั

ข้อแตกต่างระหว่างระบบบญั ชีต้นทุนงานสงั่ ทา 02
และระบบบญั ชีต้นทนุ ช่วงการผลิต

รปู แบบของกระบวนการผลิตตามระบบบญั ชี

03 ต้นทนุ ช่วงการผลิต

รปู แบบของกระบวนการผลิตตามระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิต มีความแตกต่างกนั หลาย
รปู แบบ โดยทวั่ ไปมีอยู่ 3 รปู แบบ คือ

1. กระบวนการผลิตแบบเรียงลาดบั

กระบวนการผลิตแบบเรียงลาดบั (Sequential Processing) เป็ นกระบวนการผลิตสินค้าเพียง ชนิ ดเดียวโดย
ผา่ นแผนกผลิตต่าง ๆ ตามลาดบั ขนั้ จากแผนกผลิตแรกจนถึงแผนกผลิตสุดท้ายที่ผลิตเสรจ็ เป็ น สินค้าสาเรจ็ รปู กิจการ
ที่ใช้กระบวนการผลิตแบบเรียงลาดบั ได้แก่ โรงงานผลิตน้าอัดลม โรงงานผลิตน้าปลา โรงงานผลิตน้าตาลทราย
โรงงานผลิตกระดาษ เป็นต้น

2. กระบวนการผลิตแบบขนาน

กระบวนการผลิตแบบขนาน (Parallel Processing) เป็ นกระบวนการผลิตสินค้าชนิ ดหน่ึง โดยเร่ิมจากแผนก
ผลิตหลายแผนกและจะมารวมกนั ในแผนกหนึ่งเพ่ือผา่ นไปผลิตต่อในแผนกผลิตถดั ไป จนผลิตเสรจ็ เป็ นสินค้าสาเรจ็ รปู
กิจการที่ใช้กระบวนการผลิตแบบขนาน ได้แก่ โรงงานผลิตอาหารกระป๋ อง โรงงานผลิตเครื่องปรงุ รส เป็นต้น

3. กระบวนการผลิตแบบเลือกแผนก

กระบวนการผลิตแบบเลือกแผนก (Selective Processing) เป็ นกระบวนการผลิตท่ีมีลกั ษณะ การผลิตสินค้า
หลายชนิ ด โดยการผลิตจะเริ่มจากแผนกผลิตเดียวกนั ก่อนแล้วผ่านการผลิตต่อในแผนกผลิต ต่าง ๆ ตามชนิ ดของ
สินค้าท่ีต้องการ ซึ่งมีวิธีการผลิตที่แตกต่างกนั จนได้สินค้าสาเรจ็ รปู แต่ละชนิ ด กิจการท่ี ใช้กระบวนการผลิตแบบเลือก
แผนก ได้แก่ โรงงานผลิตอาหารจากเนื้อสตั ว์ โรงงานผลิตสารเคมี เป็นต้น

การรวบรวมต้นทนุ ตามแผนกผลติ 04

ระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิตจะรวบรวมต้นทุนตามแผนกผลิตหรือศูนย์ต้นทุน (Cost
Center) ท่ีมีหน้าที่ผลิตสินค้า ซ่ึงกิจการได้จดั แบ่งแผนกผลิตตามลกั ษณะการทางานของแผนกนัน้ ๆ
ตวั อย่างเช่น บริษัท ยามาฮ่า จากดั เป็ นบริษัทท่ีผลิตรถจกั รยานยนต์ โดยรถจกั รยานยนต์ที่ผลิต
เสรจ็ แล้วจะผา่ น กระบวนการผลิต 3 แผนก ดงั นี้

กระบวนการผลิตรถจกั รยานยนต์ แผนกผลิตแผนกแรก คือ แผนกเตรียมชิ้นส่วน จะมี
หน้าท่ีเตรียม เหลก็ ชิ้นส่วน อะไหล่ต่าง ๆ ให้พร้อม เพื่อทาเป็นโครงรถจกั รยานยนต์ เม่ือทาเป็นโครง
เสรจ็ เรียบรอ้ ยแล้ว จะถกู ส่งต่อให้แผนกประกอบชิ้นส่วน

แผนกประกอบชิ้นส่วน มีหน้าท่ีประกอบชิ้นส่วนและอะไหล่แต่ละส่วนของรถจกั รยานยนต์
เช่น เครื่องยนต์ ฝาสบู เสื้อสบู อ่างน้ามนั เคร่ือง เบาะ เป็ นต้น เมื่อประกอบชิ้นส่วนครบทุกส่วนแล้ว
จะส่งต่อให้ กบั แผนกพ่นสี แผนกพ่นสีจะพ่นสี เคลือบสี ใส่น้ายากนั สนิ ม เพื่อให้ได้คุณภาพตามที่
ต้องการ เม่ือแผนก พ่นสีทาเสรจ็ เรียบร้อยแล้วจะส่งต่อไปแผนกคลงั สินค้าเพื่อรอการขายต่อไป

05 วธิ ีการของระบบบญั ชีตน้ ทุนช่วงการผลติ

1. มกี ารรวบรวมข้อมูลการผลติ ของแตล่ ะแผนกผลติ โดย การจัดทารายงานต้นทุนการผลติ แยกเป็ นแผนก ๆ

2. ต้นทุนการผลติ ประกอบดว้ ย วัตถุดบิ ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และค่าใช้จา่ ยการผลติ แตล่ ะแผนก
จะรวบรวมของตน้ ทุนการผลติ ออกมาเป็ นงวด ๆ

3. แผนกผลติ จะรวบรวมหน่วยผลติ เสร็จจากแผนกและโอนออก ในกรณีทก่ี จิ การผลติ มหี น่วยทย่ี ัง
ผลติ ไม่เสร็จ คอื งานระหว่างทา ต้องมกี ารปรับยอดให้เป็ นหน่วยเทยี บเท่าหน่วยทผ่ี ลติ เสร็จ
4. ทาการคานวณตน้ ทุนตอ่ หน่วยของแต่ละแผนกในแตล่ ะงวด

5. โอนตน้ ทุนของหน่วยทผ่ี ลติ เสร็จของแผนกผลติ แรก จนถงึ แผนกผลติ สุดท้าย
6. จดั ทารายงานตน้ ทุนการผลติ

วงจรการบนั ทึกบญั ชี ระบบบญั ชี

06 ต้นทนุ ช่วงการผลิต

1

วงจรบญั ชีต้นทนุ ช่วงการผลิต
(Process Costing Cycle)

2

การบนั ทึกบญั ชีตามลาดบั
ขนั้ ตอนวงจรการผลิต

สรปุ

ระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิต เป็ นวิธีการคานวณต้นทุนสาหรบั กิจการท่ีมีการผลิต สินค้า
ต่อเนื่ องกันเป็ นจานวนมาก มีกระบวนการผลิตสินค้าแยกเป็ นแผนก ๆ ในแต่ละแผนกจะมี
กระบวนการผลิตที่เหมือน ๆ กนั

รปู แบบของกระบวนการผลิตตามระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิต โดยทวั่ ไปมีอยู่ 3 รปู แบบ
คือ แบบเรียงลาดบั แบบขนาน และแบบเลือกแผนก

ระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิตจะรวบรวมต้นทุนตามแผนกผลิตหรือศนู ยต์ ้นทุนท่ีมีหน้าที่
ผลิตสินค้า ซ่ึงกิจการได้จดั แบง่ แผนกผลิตตามลกั ษณะการทางานของแผนกนัน้

วิธีการของระบบบญั ชีต้นทุนช่วงการผลิต จะมีการรวบรวมข้อมลู การผลิตของแต่ละ แผนก
ผลิต โดยการจดั ทารายงานต้นทุนการผลิตแยกเป็ นแผนก ๆ ต้นทุนการผลิต ประกอบด้วย วตั ถดุ ิบ
ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และค่าใช้จ่ายการผลิต แต่ละแผนกจะรวบรวมต้นทุน การผลิตออกมา
เป็ นงวด ๆ และนาต้นทุนการผลิตไปบนั ทึกรายการเข้าบญั ชีงานระหว่างทาของแต่ละ แผนก แผนก
ผลิตจะรวบรวมหน่วยผลิตเสรจ็ จากแผนกและโอนออก ในกรณีท่ีกิจการผลิตมีหน่วย ท่ียงั ผลิตไม่
เสรจ็ คือ งานระหว่างทา ต้องมีการปรบั ยอดให้เป็ นหน่วยเทียบเท่าหน่วยที่ผลิตเสรจ็ จากนัน้ ทาการ
คานวณต้นทุนต่อหน่วยของแต่ละแผนกในแต่ละงวด โอนต้นทุนของหน่วยที่ผลิตเสรจ็ ของแผนก
ผลิตแรกจนถึงแผนกผลิตสดุ ท้าย ซ่ึงคานวณมาจากต้นทนุ ของงานระหว่างทาต้นงวด กบั ต้นทุนการ
ผลิตต่าง ๆ ท่ีนาเข้าส่กู ระบวนการผลิต จดั ทารายงานต้นทุนการผลิต โดยแยกตาม แผนกผลิตแต่ละ
แผนกและแสดงให้เหน็ ถึงต้นทนุ การผลิตรวมและต้นทุนการผลิตต่อหน่วย

วงจรบญั ชีต้นทนุ ช่วงการผลิต มี 4 ขนั้ ตอน ได้แก่ การจดั หา การผลิต การเกบ็ รกั ษา และ

การขาย