สมรรถนะนักสื่อสารมวลชนรุ่นใหม่

E book Motion graphic

ค�ำนำ�

คู่มือฉบับน้ีจัดท�ำข้ึนเพ่ื อเผยแพร่และใช้ประกอบกำรบรรยำยในกำร
จัดหลักสูตร “สมรรถนะส�ำหรับนักสื่อสำรมวลชนรุ่นใหม่” กลุ่มเป้ำหมำย
ของหลกั สูตรประกอบดว้ ย นสิ ติ นกั ศกึ ษำ ในสำขำวิชำนิเทศศำสตร ์ และสำขำ
วิชำทเี่ กย่ี วขอ้ ง รวมทัง้ คณำจำรย์ และผสู้ นใจทว่ั ไป โดยมวี ัตถุประสงคเ์ พื่อให้
ผเู้ ขำ้ รว่ มหลกั สตู รมคี วำมร ู้ ควำมเขำ้ ใจเกย่ี วกบั หลกั กำรพัฒนำทรพั ยำกรบคุ คล
ด้วยหลักสมรรถนะ พร้อมท้ังรับรู้และเข้ำใจตัวแบบสมรรถนะส�ำหรับนัก
ส่ือสำรมวลชนรุ่นใหม่ ตระหนักและเตรียมควำมพร้อมส�ำหรับกำรพั ฒนำ
ตนเองให้สอดคล้องกับกรอบแนวคิดสมรรถนะและตัวแบบสมรรถนะส�ำหรับ
นักสอ่ื สำรมวลชนรุ่นใหม่
หลักสูตรและคู่มือนี้ด�ำเนินกำรภำยใต้ โครงกำรวิจัยและพั ฒนำ
สมรรถนะ และระบบประเมินสมรรถนะ ส�ำหรับบุคลำกรด้ำนสื่อสำรมวลชน
ร่นุ ใหม ่ โดยวทิ ยำลยั กำรบริหำรรฐั กิจ มหำวทิ ยำลยั บูรพำ ได้รับกำรสนับสนุน
จำกกองทุนวิจัยและพัฒนำกิจกำรกระจำยเสียง กิจกำรโทรทัศน์ และกิจกำร
โทรคมนำคมเพ่ื อประโยชน์สำธำรณะ ตัวแบบสมรรถนะส�ำหรับนักส่ือสำร
มวลชนรุ่นใหม่ได้รับกำรพั ฒนำขึ้นด้วยกระบวนกำรวิจัยตำมระเบียบวิธีวิจัย
ผ่ำนกำรวิพำกษ์โดยคณะผู้ทรงคุณวุฒิที่ประกอบด้วยนักวิชำกำรและนัก
วิชำชีพระดับชำติ และท�ำกำรปรับปรุงข้ันสุดท้ำยเป็นผลผลิตจำกกำรวิจัย ซ่ึง
ได้ท�ำกำรเผยแพร่ไว้ในคู่มือฉบับน้ีแล้ว ผู้ที่สนใจสำมำรถสอบถำมข้อมูลเพ่ิ ม
เตมิ จำกคณะผวู้ จิ ยั ไดต้ ำมขอ้ มลู กำรตดิ ตอ่ ทป่ี รำกฏในเลม่ ผทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั กำร
พั ฒนำตัวแบบสมรรถนะส�ำหรับนักสื่อสำรมวลชนรุ่นใหม่หวังเป็นอย่ำงยิ่งว่ำ
ตัวแบบสมรรถนะน้ีจะเป็นประโยชน์ต่อกำรพั ฒนำ นักสื่อสำรมวลชนรุ่นใหม่
และนักส่ือสำรมวลชนรุ่นใหม่จะสำมำรถท�ำหน้ำที่ตำมบทบำทท่ีสังคมและ
ประเทศชำติคำดหวังได้เต็มศักยภำพ มุ่งมั่นผลิตและเผยแพร่ผลงำนท่ี
สรำ้ งสรรคส์ งั คมดว้ ยสมรรถนะทเี่ ตม็ เป่ ยี มอยำ่ งเตม็ ภำคภมู ิ ในฐำนะนกั สอื่ สำร
มวลชนร่นุ ใหม่

สำรบัญ

หลกั กำรพัฒนำทรัพยำกรบคุ คลดว้ ยหลกั สมรรถนะ หนำ้
1
หลกั กำรพัฒนำสมรรถนะนกั สอ่ื สำรมวลชน 4
6
ตวั แบบสมรรถนะส�ำหรับนักสอ่ื สำรมวลชนรนุ่ ใหม ่ 9
17
รำยกำรสมรรถนะท่ ี 1 รู้แจ้งในระบอบปกครอง 27
35
รำยกำรสมรรถนะท่ ี 2 หม่นั เพ่ิมพู นควำมเป็นมอื อำชีพ 40
44
รำยกำรสมรรถนะท ่ี 3 ควำมสำมำรถเชงิ ประกอบกำร

รำยกำรสมรรถนะท่ ี 4 ผสำนสังคมเชงิ สรำ้ งสรรค ์

รำยกำรสมรรถนะท่ ี 5 ผู้น�ำกำรเปลย่ี นแปลง

บทสง่ ทำ้ ย

เก่ยี วกับโครงกำรวจิ ยั

หน่วยงำนสนับสนุนโครงกำร



หลักกำร
พัฒนำทรพั ยำกรบคุ คล

ดว้ ยหลักสมรรถนะ

01

ท“ำ� สง่ิงำนใดไดๆ้ดหี ทรีแ่ อื ฝไงดอต้ ยำมู่ในมบำคุตครฐลำใหน้”

02

ทรัพยำกรบุคคลสำมำรถได้รับกำรพั ฒนำให้มีควำมสำมำรถสูงขึ้น
ได้เสมอ กำรพัฒนำทรัพยำกรบุคคลมีหลำกหลำยมิต ิ ทง้ั ควำมร้ ู
ทกั ษะ แมก้ ระทงั่ ประสบกำรณ ์ แตผ่ ลกำรทำ� งำนทเี่ ปน็ ภำพสะทอ้ นศกั ยภำพของ
แตล่ ะบคุ คลนน้ั มที ม่ี ำจำก ”สมรรถนะ” ทแี่ ฝงอยใู่ นแตล่ ะบคุ คล คำ� ถำมทต่ี อบได้
ไมง่ ำ่ ยนกั คอื สมรรถนะ คืออะไร
ทฤษฎีทางการพั ฒนาทรัพยากรบคุ คลอธบิ ายไว้ ดังนี้

McCleland (1973) มองว่ำ Competency เป็นควำมรู้ ทักษะ
อุปนิสัย บทบำททำงสังคม กำรรับรู้ตนเอง และแรงจูงใจ ส่ิงเหล่ำนี้ท้ังหมด
รวมเป็นลักษณะเฉพำะท่ที ำ� ให้คน ๆ น้นั ประสบควำมส�ำเร็จในกำรทำ� งำน

William J Rothwell อธบิ ำยถงึ Competency ว่ำมีที่มำจำกสอง
สำ� นักคิด
ส�ำนกั ที่ 1 สมรรถนะ หมำยรวมถึง ควำมร้ ู และทกั ษะเท่ำนนั้
ส�ำนักท ี่ 2 สมรรถนะ หมำยรวมถึง คณุ ลกั ษณะทีส่ ำมำรถสนบั สนุน
กำรทำ� งำนดว้ ย ซง่ึ อนั ท่ีจรงิ แล้วส�ำนักคิดน ี้ น�ำแนวคดิ
ของส�ำนักแรกมำรวมกบั แรงจงู ใจและบุคลิกลักษณะ
ของคนเขำ้ ไปด้วย

สรุปให้เข้ำใจได้ง่ำย สมรรถนะ คือ

“ส่งิ ใด ๆ ทแี่ ฝงอยู่ในบุคคลใหท้ ำ� งำนได้ดีหรือไดต้ ำมมำตรฐำน”

(สณุ ี หงษ์วิเศษ 2562)

03

หลกั กำรพั ฒนำสมรรถนะ
นกั สือ่ สำรมวลชน

การพั ฒนาสมรรถนะนักสื่อสารมวลชนมีความ
แ ต ก ต่ า ง จ า ก ก า ร พั ฒ น า ส ม ร ร ถ น ะ ท รั พ ย า ก ร บุ ค ค ล
ในวชิ าชพี อนื่ หรอื สายงานอน่ื อยพู่ อสมควรอนั เนอ่ื งจากงาน
ใ น ส า ข า สื่ อ ส า ร ม ว ล ช น มี ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย อ ย่ า ง ม า ก
ท้ังงานเบื้องหน้า งานเบื้องหลัง งานที่มุ่งแจ้งข่าว
งานที่มุ่งให้ความรู้ งานที่มุ่งสร้างความบันเทิง งานที่มุ่ง
การโฆษณา เปน็ ตน้ ซง่ึ นกั สอื่ สารมวลชนในแตล่ ะตา� แหนง่ งาน
ต้องท�างานร่วมกันท้ังหมด จึงต้องเข้าใจและสามารถ
ป ฏิ บั ติ ง า น ร่ ว ม กั บ เ พื่ อ น ร่ ว ม ง า น ใ น ต� า แ ห น่ ง ต่ า ง ๆ
ไ ด้ อ ย่ า ง ก ล ม ก ลื น เ พื่ อ ใ ห้ ง า น ที่ ส ร้ า ง ส ร ร ค์ ขึ้ น ส� า เ ร็ จ
อยา่ งมคี ณุ ภาพบรรลุเป้าหมายของการสือ่ สารต่อมวลชน

04

ควำมเปลย่ี นแปลงทเ่ี กดิ ขน้ึ อนั เปน็ ผลพวงของพัฒนำกำรทำงดำ้ นเทคโนโลย ี
สง่ ผลกระทบตอ่ นเิ วศสอื่ สำรมวลชนใหต้ ำ่ งไปจำกเดมิ อยำ่ งสิน้ เชงิ ผลจำก
ควำมเปลีย่ นแปลงท่เี กดิ ขน้ึ ในวงกำรส่อื สำรมวลชนประกอบดว้ ย

1. ช่องทำงในกำรสื่อสำรมีควำมหลำกหลำยมำกขึ้น รวมทั้งกำร
สอ่ื สำรขำ้ มแพลต็ ฟอร์มทไ่ี รอ้ ปุ สรรค

2. พฤตกิ รรมผบู้ รโิ ภคมลี กั ษณะจ�ำเพำะตำมบุคลกิ ของแต่ละบคุ คล
ไร้รูปแบบมำตรฐำน และไม่ยึดโยงกับควำมภักดีต่อสินค้ำและ
บรกิ ำร

3. กำรเกดิ ใหมข่ องผผู้ ลติ และผสู้ ง่ สำร (สอื่ ใหม)่ ทจี่ ำกเดมิ เปน็ เพียง
ผรู้ บั สำร แตก่ ลบั มคี วำมสำมำรถสนองตอบควำมตอ้ งกำรของผู้
บรโิ ภคไดท้ นั ท่วงท ี

4. กำรแข่งขันระหว่ำงผู้ประกอบกำรส่ือสำรมวลชนที่เข้มข้นรนุ แรง
5. วิธีด�ำเนินกิจกำรสื่อสำรมวลชนที่ต้องอำศัยควำมสร้ำงสรรค์

อยำ่ งแตกต่ำงจำกวิธีกำรดง้ั เดิม
ดังน้ัน กำรพัฒนำสมรรถนะนักส่ือสำรมวลชนจึงต้องสอดคล้อง
กบั นเิ วศใหม่ นักสอ่ื สำรมวลชนตอ้ งมลี กั ษณะเฉพำะแฝงอย่ใู นตนเองเพื่อให้
ท�ำงำนได้ดีหรือได้ตำมมำตรฐำนอย่ำงเหมำะสมกับบริบทปัจจุบันและอนำคต
ได้อยำ่ งมปี ระสทิ ธิผลและประสิทธิภำพ

05

ตวั แบบสมรรถนะ
สำ� หรบั

นักสือ่ สำรมวลชน
รนุ่ ใหม่

02

หม่นั เพิ่มพู น

ความเปน็ มอื อาชีพ

01

ร้แู จ้ง

ในระบอบปกครอง

06

03

ควำมสำมำรถ

ในเชิงประกอบการ

04

ผ้นู �ำ

การเปลยี่ นแปลง

05

ผสำนสังคม

เชงิ สรา้ งสรรค์

07

08

รายการสมรรถนะท่ี

1

รู้แจ้งในระบอบปกครอง

นกั ส่อื สำรมวลชนรุ่นใหม่ตอ้ งแสดงบทบำท
หนำ้ ทภ่ี ำยใต้หลกั กำรประชำธิปไตย
ทเี่ ป็นสำกลและชว่ ยขับเคล่อื นสังคม
ไปในทิศทำงทีเ่ หมำะสม

09

10

พฤติกรรมท่ีแสดงออกถึงกำรรู้แจ้งในระบอบปกครอง
ประกอบด้วย

1.1

ตระหนกั อยำ่ งเขำ้ ใจถงึ บทบำทหนำ้ ทข่ี อง
นกั ส่อื สำรมวลชน ในกำรนำ� เสนอข้อมลู ขำ่ วสำร
ท่จี ำ� เป็น และเป็นประโยชนใ์ นทิศทำงที่สง่ เสริม

กำรพัฒนำตำมหลกั ประชำธปิ ไตย
โดยยึดประโยชน์สำธำรณะเป็นทีต่ ั้ง

มีอะไรเกิดขึ้นบำ้ ง

11

มอี ะไรเกิดขึ้นบ้ำง

12

1.2

มีควำมกล้ำทจี่ ะตรวจสอบขอ้ เทจ็ จรงิ และ
นำ� เสนอขอ้ มูลอยำ่ งตรงไปตรงมำ โดยสำมำรถ

รับมือไดก้ ับควำมพยำยำมครอบง�ำ
อยำ่ งไมเ่ ป็นธรรมจำกกลุ่มอ�ำนำจ
เพ่ือวตั ถปุ ระสงค์ในกำรพัฒนำบ้ำนเมือง

หรือแก้ไขปัญหำสำธำรณะ

13

1.3

ต้งั มัน่ ในกำรรักษำเสรภี ำพของนกั สื่อสำรมวลชน
ภำยใต้ขอบเขตท่ไี มเ่ ป็นกำรใชส้ ิทธิเกนิ ส่วน อนั อำจเกดิ ผล

กระทบหรือละเมดิ ตอ่ บคุ คลอนื่

มีอะไรเกดิ ขึ้นบ้ำง

14

15

16

รายการสมรรถนะท่ี

2

หม่นั เพิ่มพู นควำมเป็นมอื อำชีพ

นักสือ่ สำรมวลชนรนุ่ ใหม่
ตอ้ งยกระดับควำมเป็นมืออำชพี
อย่ำงต่อเนื่อง เพ่ือให้ทนั ต่อพลวตั ของ

บรบิ ทและสภำพแวดลอ้ ม
และเพ่ื อร่วมพั ฒนำวิชำชีพในภำพรวม

17

พฤตกิ รรมทแ่ี สดงออกถงึ กำรหม่นั เพิ่มพู นควำมเป็นมอื อำชีพ
ประกอบด้วย

2.1

ปฎิบตั หน้ำทีโ่ ดยเคำรพและ
ปฎิบัติตำมจรรยำบรรณแหง่ วิชำชีพ

อย่ำงเคร่งครัด

มีอะไรเกดิ ขึ้นบำ้ ง

18

19

2.2

ปฏิบตั งิ ำนร่วมกับบุคคลอืน่ ที่เกี่ยวขอ้ ง
ไดอ้ ยำ่ งรำบรน่ื (Team Work)
โดยสำมำรถจัดกำรกับสถำนกำรณ์
ควำมขัดแยง้ ระหวำ่ งสมำชิกในทีม
ไม่ใหเ้ กิดผลกระทบตอ่ กำรทำ� งำน
ต่อผลงำน และควำมสมั พันธ์
ของสมำชกิ ได้

20

มอี ะไรเกดิ ขึน้ บ้ำง

21

2.3

สำมำรถปฏบิ ตั ิงำนท่ีหลำกหลำยและแตกตำ่ งได้
(Multi-Skill) โดยกำรบรู ณำกำรควำมร้แู ละ
ทักษะทจ่ี �ำเป็น รวมทัง้ มุง่ พัฒนำควำมร้แู ละ
ทกั ษะอย่ำงต่อเนือ่ ง

22

มอี ะไรเกดิ ขึน้ บ้ำง

23

24

2.4

แสดงบทบำทน�ำและควำมรบั ผดิ ชอบต่อสังคมด้วย
ควำมรู้ ควำมสำมำรถ และเครอ่ื งมอื ในวิชำชีพ
เพื่อรว่ มพัฒนำชมุ ชน สงั คม ประเทศชำติ
และร่วมแกไ้ ขปัญหำ สถำนกำรณ ์ ทั้งด้วยกลไก
เชงิ ระบบและตำมประเดน็ แหง่ สภำวกำรณ์

มอี ะไรเกิดขึน้ บ้ำง

25

26

รายการสมรรถนะท่ี

3

ควำมสำมำรถเชิงประกอบกำร

นกั สอ่ื สำรมวลชนเตอ้ งเข้ำใจถึงควำมจ�ำเป็น
และมีควำมสำมำรถในกำรสร้ำงมูลคำ่
และควำมคมุ้ คำ่ ควบคู่กับคณุ คำ่

ของวิชำชพี เพื่อกำรพัฒนำอย่ำงยั่งยืน

27

พฤติกรรมท่แี สดงออกถึงกำรหม่นั เพิ่มพู นควำมเป็นมอื อำชีพ
ประกอบด้วย

3.1

มคี วำมเข้ำใจและมวี สิ ัยทศั นต์ ่อสภำพแวดล้อม
ในอุตสำหกรรมสื่อมวลชน และสำมำรถวิเครำะห์
และก�ำหนดแนวทำงกำรบริหำรจัดกำรองค์กำร

ใหเ้ กดิ ผลิตภำพในกำรผลิตสูงสุด
ตำมหลกั สมั มำอำชีวะ

28

มอี ะไรเกดิ ขึน้ บ้ำง

29

3.2

กำรตดั สนิ ใจในกำรปฏิบัตงิ ำนดว้ ยองคค์ วำมรู้
หลักกำรและเหตผุ ล ลดทอนกำรใช้อำรมณ์ ควำมรสู้ กึ

และสำมัญสำ� นกึ ในกำรตดั สินใจ เพื่อหลกี เลี่ยง
ควำมเสย่ี งทีจ่ ะเกดิ ควำมเสยี หำยต่อกิจกำร

30

มอี ะไรเกดิ ขึน้ บ้ำง

31

3.3

ผลิตผลงำนเพื่อสนองควำมตอ้ งกำรของตลำด
ไดอ้ ย่ำงสรำ้ งสรรค ์ ในมิตกิ ำรสร้ำงรำยได้
โดยไม่บัน่ ทอนปทัสถำนของสังคม

มอี ะไรเกดิ ขึ้นบำ้ ง

32

33

34

รายการสมรรถนะที่

4

ผสำนสังคมเชงิ สรำ้ งสรรค์

นกั ส่อื สำรมวลชนรนุ่ ใหม่
ตอ้ งสำมำรถหลอมรวมพหุวฒั นธรรม
เพื่ อส่งเสริมควำมสมำนฉันท์กลมกลืน

ในบริบทพหุสังคมได้

35

36

พฤติกรรมทีแ่ สดงออกถงึ กำรผสำนสังคมเชงิ สรำ้ งสรรค์
ประกอบดว้ ย

4.1

รู้ท่มี ำของขนบธรรมเนียม ประเพณ ี วัฒนธรรม
และควำมเชอื่ ของกลุ่มคนในสงั คมท่มี คี วำมแตกตำ่ ง
และสำมำรถปฏิบตั ิหน้ำท่ใี นวชิ ำชีพด้วยกระบวนกำร
วธิ ีกำร และสรำ้ งสรรคผ์ ลงำนที่มุ่งหลอมรวมพหุสงั คม

ให้อยรู่ ว่ มกันได้อยำ่ งกลมกลืน

มีอะไรเกดิ ขึ้นบ้ำง

37

มอี ะไรเกดิ ขึ้นบำ้ ง

38

4.2

รสู้ �ำนกึ ถงึ ผลกระทบตอ่ สังคมจำกเน้อื หำทถ่ี ่ำยทอด
โดยใชม้ ำตรกำรป้องกันควำมเสียหำยอันอำจเกิดขึ้น

ตอ่ สังคมทัง้ ในขณะเผยแพรแ่ ละในอนำคต
รวมทั้งใช้มำตรกำรสง่ เสรมิ และรกั ษำผลกระทบ

เชงิ บวกให้มีควำมย่งั ยืน

39

รายการสมรรถนะที่

5

ผู้นำ� กำรเปลยี่ นแปลง

นกั สอ่ื สำรมวลชนรุ่นใหม่
ต้องคำดหมำยกำรเปล่ยี นแปลง
และสำมำรถรบั มอื หรอื จัดกำร
กำรเปลี่ยนแปลงลว่ งหน้ำ เพื่อให้เกดิ

ผลลพั ธ์จำกกำรเปล่ยี นแปลง
ตำมทปี่ ระสงค์ได้

40

41

มอี ะไรเกดิ ขึ้นบำ้ ง

42

พฤตกิ รรมทแี่ สดงออกถงึ การเปน็ ผูน้ า� การเปลีย่ นแปลง
คอื เข้าใจกลไกแห่งการเปลี่ยนแปลงทัง้ ทางด้าน

การเมอื ง เศรษฐกจิ สงั คม และ เทคโนโลยี สามารถ
คาดหมายการเปลีย่ นแปลงได้ และสามารถรบั มือ
กบั ผลอนั อาจเกดิ ขึน้ จากการเปลยี่ นแปลง

รวมท้งั ควบคมุ ทิศทำงแหง่ กำรเปลีย่ นแปลงก่อนเกดิ
ผลกระทบขึน้

43

บทสง่ ทา้ ย

44