MORFOLOGI

KATA KERJA AKTIF TRANSITIF

• Terdapat imbuhan meN, mempeR, meN...kan,
meN...i, mempeR...kan, mempeR...i.

• Objek boleh dipasifkan.
• Salah jika selepas KK tidak diikuti oleh objek.
• Salah jika selepas KK diikuti oleh keterangan

FSN.
• Contoh :

Mereka sedang membincangkan tentang hal
itu.(X)
Mereka sedang membincangkan hal itu.(√)

KATA KERJA PASIF

• Terhasil daripada perubahan ayat aktif
kepada ayat pasif.

• Imbuhan pasif : di, ber, ter, di...kan, di...i,
ke...an, ter...kan, ter...i, kena.

• ter, ter...kan, ter...i, kena apabila diperluas
dgn FN, KSN oleh diperlukan.

Contoh :

Buku itu terkarang A. Samad Said. (X)
Buku itu terkarang oleh A. Samad Said. (√)

KATA KERJA TUNGGAL

• Dapat berdiri sendiri sebagai predikat.
• Termasuk dalam Kata Kerja Tak Transitif.
• Jumlah terhad.
• Boleh juga akronim.

berdikari, hakis, pulihara, ubahsuai.

KATA KERJA TERBITAN

AWALAN teR
- Jika kata kerja diikuti kata sendi oleh, maka kata

kerja itu ialah kata kerja pasif. Contoh :
Adik terpijak ekor kucing itu. (aktif)
Ekor kucing terpijak oleh adik. (pasif)

AWALAN mempeR
- Memperoleh tidak memerlukan akhiran -i kerana

memperoleh sama makna dengan beroleh.

KATA KERJA TERBITAN

AKHIRAN -kan
- Terdapat dalam ayat :

1. Ayat pasif KGND 1
2. Ayat pasif KGND 2
3. Ayat perintah
- Maksud akhiran -kan :
1. Kausatif. Lebihkan, panjangkan.
2. Benefaktif. Buatkan, gorengkan.

AKHIRAN -i
- Terdapat dalam ayat :

1. Ayat pasif KGND 1
2. Ayat pasif KGND 2
3. Ayat perintah
- Maksud akhiran -i :
1. Kausatif. Sudahi, rawati
2. Lokatif. Hujani, ekori.

KATA KERJA TERBITAN

APITAN meN-...-kan
- Berfungsi sebagai ganti kata sendi akan,

tentang, kepada.

APITAN meN-...-i
- Berfungsi sebagai ganti kata sendi dengan,

akan, atas, di, ke, tentang, kepada,
terhadap.

KATA KERJA TERBITAN

PERBEZAAN meN-...-kan & meN-...i

1. meN...i bermaksud lokatif.
...mendiami Taman Desa.
meN...kan bermaksud benefaktif.
...membuatkan nenek bubur.

2. meN...i menerima objek tidak bergerak.
Suzana mendekati Aisyah.
meN...kan menerima objek yang bergerak dari tempatnya ke arah lain.
Bapa mendekatkan meja ke dinding.

3. meN...i menerima objek bernyawa.
....menghadiahi sasterawan.
meN...kan menerima objek tidak bernyawa.
....menghadiahkan bola.

KATA KERJA TERBITAN

APITAN teR...kan, teR...i :
- Selalu didahului oleh kata nafi tak atau tidak.
- Contoh : tak terkatakan.

SISIPAN :
- Tidak ada sisipan KK
- er, el, em...ditambah beR...
- Contoh : bertelapak, berpelatuk, berkemilauan.

KATA
ADJEKTIF

CIRI-CIRI KATA ADJEKTIF

1. Boleh disertai kata penguat
(di hadapan, di belakang, hadapan & belakang)

2. Boleh mengalami perbandingan
(bak, seperti, laksana, lebih, ter-, kurang)

3. Boleh disertai kata penegas
(hadapan @ belakang)

4. Boleh menerima bentuk se....nya

5. Boleh didahului kata makin atau semakin.

6. Boleh diletakkan selepas kata nama (penerang kata nama)
(ada sisipan yang)

JENIS-JENIS KATA ADJEKTIF

• SIFAT • WAKTU
• CARA • PERASAAN
• WARNA • PANCAINDERA
• UKURAN
• JARAK
• BENTUK

SIFAT / KEADAAN

• Berani
• Cemerlang
Mundur
Kuat
Kasar
Sihat

CARA

• Laju
• Giat
• Hebat

WARNA

• Biru
• Hijau daun
• Perang

UKURAN

• Besar
• Tebal
• Kecil

JARAK

• Rapat
• Jauh
• Nyaris

PERASAAN

• Rindu

– Saya sangat rindu akan adik saya yang
berada di kampong.

• Takut

– Saya amat takut terhadap dosa meninggalkan
solat.

• Geram

– Pengetua berasa geram dengan murid kerana
mereka melanggar disiplin sekolah.

BENTUK

• Buncit
• Leper
• Lonjong

WAKTU

• Lampau
• Awal
• Cepat

PANCAINDERA
rasa oleh deria (rasa, dengar, bau,
pandang)

• Enak
• Merdu
• Lunak

• GABUNG (licin, bersih)

PEMBENTUKAN KATA ADJEKTIF

KATA TUNGGAL

• Besar
• Rendah
• Hitam
• Lurus
• Cerdik
• Busuk
• Cerah

KATA TERBITAN (imbuhan)

• AWAL

– teR, se,
– pro, anti, bi

• AKHIR

– wi
–i
– iah
– is
– if

– al

Sambungan KATA TERBITAN

• APITAN

– ke…..an

• SISIPAN

– el, er, em, in

KATA GANDA

• KG PENUH

– besar-besar, handal-handal

• KG SEPARA

– Sepuas-puas, cepat-cepatan, keanak-anakkan

• KG BERENTAK

– Vokal : hiruk - pikuk
– Konsonan : remeh-temeh
– Bebas : kusut-masai

KATA MAJMUK

• RANGKAI KATA BEBAS

– merah hati, biru muda, kuning telur, hijau
daun

• MAKSUD KIASAN

– ada hati, panjang tangan, berat hati, ringan
tulang.

DARJAH PERBANDINGAN

• DARJAH BIASA

• DARJAH BANDINGAN

– SAMA : Hakim setinggi abangnya.
– BERBEZA : Hakim lebih rendah daripada

adiknya.

• DARJAH PENGHABISAN

– Maha, paling, ter, sekali, amat, sangat, terlalu,
terlampau, ganda

DARJAH PENGHABISAN

1. Seganas-ganas singa masih boleh dijinakkan.
2. Kain batik tulisan tanganlah yang termahal.
3. Rumah Mazlan paling besar di kampung saya.
4. Bayi itu comel sekali.
5. Cincin itu teramat mahal.
6. Lelaki tua itu sungguh baik sekali.
7. Bapa Kam Wai terlalu / terlampau garang.
8. Allah Maha Besar.

BAB 7
KATA TUGAS

KATA TUGAS

KATA PENYAMBUNG AYAT :
- Kata hubung

KATA PRAKLAUSA :
- Kata seru
- Kata tanya
- Kata perintah
- Kata pembenar
- Kata pangkal ayat

KATA TUGAS

KATA PRAFRASA & PASCAFRASA :

- Kata bantu
- Kata penguat
- Kata penegas
- Kata nafi
- Kata pemeri
- Kata sendi nama
- Kata arah
- Kata bilangan
- Kata adverba

KATA PASCAKATA :
- Kata penekan
- Kata pembenda

CIRI-CIRI KATA TUGAS

1. Tidak berfungsi sebagai unsur inti bagi
frasa.

2. Hampir semua kata tugas tidak
mengalami perubahan bentuk.

3. Kebanyakan tidak mengalami proses
morfologi.

4. Kelas kata tertutup.
5. Tidak boleh sebagai ayat minimal.

KATA HUBUNG

2 JENIS :
1. Kata hubung gabungan
2. Kata hubung pancangan

KATA HUBUNG GABUNGAN

dan, serta, justeru, tetapi, maka, sambil, atau, lalu, seraya, malah, lantas, lagi.

asalkan, malahan, melainkan, sebaliknya,sedangkan.

walhal, padahal, manakala, meskipun.

baik....atau/ataupun. baik...mahupun
bukan sahaja....tetapi juga. bukan sahaja...malahan
semakin...semakin
makin...makin
biar...jangan
jangankan...pun
sama ada....atau/ataupun
sungguhpun...namun

KATA HUBUNG PANCANGAN

3 jenis :
1. KH Pancangan Relatif
2. KH Pancangan Komplemen
3. KH Pancangan Keterangan

KATA HUBUNG
PANCANGAN RELATIF

- Menyambungkan klausa bebas dengan
klausa tak bebas.

- yang

KATA HUBUNG
PANCANGAN KOMPLEMEN

• Menyambung klausa tak bebas yang
menjadi pelengkap dengan klausa bebas.

• bahawa, untuk, agar, supaya

KATA HUBUNG

PANCANGAN KETERANGAN

• Menyambung klausa tak bebas yang memberi keterangan kepada
klausa bebas.

• kerana, oleh sebab, lantaran.
• jika, jikalau, kalau, sekiranya, andai kata, asalkan
• demi, untuk, bagi
• agar,supaya, semoga, moga-moga, kalau-kalau
• dengan
• apabila, ketika, sebelum, tatkala, setelah, semasa, sejak, sewaktu

sementera, hingga
• sehingga
• walaupun, meskipun, namun, kendatipun, sungguhpun, biarpun,

sekalipun
• bagai, seperti, laksana, ibarat, sebagaimana, seolah-olah, seakan-

akan, daripada, bagaikan, bak
• apabila

PERINGATAN

• KH yang mendukung makna yang sama
secara serentak tidak dibenarkan. Contoh
: jika sekiranya (X)

• bila bukan KH. Gantikan bila dengan
apabila. Contoh : Kami akan datang
apabila bapa kami sudah pulang.

• sebab untuk berfungsi sebagai KH perlu :
oleh sebab (√). Oleh KH sebab KN
oleh kerana (X). Oleh KH kerana KH

KATA SERU

eh, helo, wahai, hai
amboi,wah, ha, eh, oh
aduh, aduhai
ah, wah, wuh.
syukur, alhamdulillah
cih, cis, nah
oh, wahai, ya
alamak, wah, eh
syabas

KATA TANYA

- Diletakkan bahagian predikat ayat.

- Kata tanya di awal ayat perlu letak partikel
-kah.

- Kata tanya di akhir ayat tidak perlu letak
partikel -kah.

KATA PERINTAH

• Menerima partikel -lah untuk tunjukkan penegasan.

• PERMINTAAN :
tolong, minta, mohon, harap.

• SILAAN :
sila, jemput, sudi

• LARANGAN :
usah, jangan, tak usah, dilarang.

• AJAKAN :
mari, jom, ayuh.

• PEMBIARAN :
biar

KATA PRAFRASA
DAN

KATA PASCAKATA

KATA BANTU

KATA BANTU ASPEK
sudah, telah, pernah, baru, sedang, masih,
tengah, mula, akan, belum.

KATA BANTU RAGAM
hendak, mahu, ingin, boleh, dapat, mungkin,
barangkali, perlu, mesti, wajib, harus, pasti,
patut, tentu, enggan.

*KB Aspek + KB Ragam boleh digunakan secara
bersama-sama.

KATA PENGUAT

KP HADAPAN
agak, paling, cukup, terlalu, terlampau,
makin, maha, kurang, kian.

KP BELAKANG
sekali, benar, betul, nian.

KP BEBAS
amat, sungguh, sangat.

* KBANTU juga boleh hadir bersama-sama KP
HADAPAN dan KP BELAKANG

KATA PENEGAS

MENEGASKAN SUBJEK ATAU PREDIKAT
- juga, jua, pun, hanya, sahaja, lagi, memang, cuma, pula,

saja.

- Dua kata penegas boleh digunakan dalam ayat.

-13 kata pun yang ditulis serangkai :

lagipun meskipun sungguhpun
ataupun
kalaupun mahupun sekalipun
bagaimanapun
biarpun adapun

andaipun walaupun

kendatipun

KATA PENEGAS

MENEGASKAN PERKATAAN YANG BERGABUNG
DENGANNYA

- Penggunaan partikel -lah, -kah, -tah.
- Partikel -lah digunakan dalam ayat penyata & ayat

perintah.
- Partikel -kah & -tah digunakan dalam ayat tanya.
- Diletakkan partikel sedemikian kerana mengalami unsur

pendepanan predikat.
- Jika pendepanan predikat disongsangkan tiada partikel.
- Contoh : Itulah impian saya. (√)

Impian saya itulah. (X)

KATA NAFI

TIDAK
- Digunakan sebelum FK @ FA
- Contoh : Dia tidak tidur.

BUKAN
- Digunakan sebelum FN @ FSN.
- Contoh : Itu bukan meja saya.
- Boleh hadir sebelum FK @ FA dalam ayat

majmuk yang menunjukkan pertentangan.
Contoh :
Bayi itu bukan menangis tetapi ketawa.

KATA PEMERI

IALAH

- Digunakan sebelum FN.
- Digunakan untuk memberi definisi.
- merupakan boleh menggantikan ialah.

ADALAH

- Digunakan sebelum FK, FA, FSN.

KESALAHAN PENGGUNAAN KATA PEMERI :

- Ayat berpolakan FN + FK, kata pemeri tidak perlu digunakan.
- Ayat yang bermula dengan adalah dikira salah kerana tugas kata

pemeri untuk menghurai subjek.
- Contoh : Adalah diisytiharkan bahawa....(X)

KATA SENDI NAMA

dari, ke, di, oleh, untuk (bagi), demi, pada, serta, seperti
(macam, bagai, umpama, ibarat, laksana), akan, dalam
(antara), sejak (semenjak), hingga (sampai) –

BENTUK TUNGGAL

sebagai, bagaikan, menurut, mengenai, selain, berkenaan,
terhadap, menerusi –
BENTUK TERBITAN

daripada, darihal, kepada – BENTUK MAJMUK

_______________________________________________

KATA KERJA YANG BERFUNGSI SEBAGAI KSN

mengenai melalui menerusi

menurut mengikut menuju

menjelang