นิทานพื้นบ้าน1

ส่ือการสอน ครูหมวย นิทานพนื้ บ้าน

นิทานพ้นื บา้ น คอื เรอ่ื งท่ีเล่ากนั มา แลว้ ถา่ ยทอดดว้ ยการเลา่ ปากตอ่ ปาก

เม่ือเลิกเรียนแล้ว สมชายไปรอตุลาที่หน้าห้อง ป.๔/๑ เด็กท้ังสองเดิน
กลับบ้าน พร้อมกันเพราะบ้านของทั้งคู่อยู่เส้นทางเดียวกัน และไม่ไกลจาก
โรงเรยี น

ส ม ช า ย ข อ ใ ห้ ตุ ล า แ น ะ น า
หนังสือนิทานพื้นบ้านท่ีน่าสนใจให้สันติ
ได้อ่าน ตุลาจึงแนะนาเรื่องพระเจ้าสาย
น้าผึง้ ให้แก่สมชาย

พระเจ้าสายนา้ ผึง้

พระเจ้ากรุงจีนที่มีธิดาบุญธรรม ซ่ึงพบอยู่ในจั่นหมากจึงต้ังช่ือว่า
นางสรอ้ ยดอกหมาก เมื่อเจริญวัยขึ้นมีสิริโฉมงดงามย่ิง พระเจ้ากรุงจีนคิดจะหา
คู่ให้พระธดิ าบญุ ธรรมจึงให้โหรมาตรวจดดู วงชะตา โหรทูลว่าเน้ือคู่พระนางอยู่
ทางทิศตะวันตก คือ ทางกรุงศรีอยุธยา พระเจ้ากรุงจีนจึงส่งราชทูต และเครื่อง
บรรณาการมายังกรุงศรีอยุธยาเพ่ือเจริญพระราชไมตรี และมีพระราชสาส์นยก
พระธิดาให้ คร้ันพระเจ้ากรุงศรีอยุธยาทราบเร่ืองก็ทรงดีพระทัย พร้อมทั้งส่ง
เครื่องบรรณาการตอบแทนจานวนมาก และกล่าวว่า จะเสด็จไปรับพระนาง
ภายหลงั ด้วยพระองคเ์ อง

พระเจ้าสายนา้ ผึง้

เม่ือราชทตู พระเจ้ากรุงจีนกลบั ไปแล้ว พระราชาไดต้ ระเตรียมยก
พยหุ โยธาไปทางชลมารค ครัน้ ถึงแหลมวัดปากคลองจึงจอดเรือพระท่ีน่ังอยู่หน้า
วัด ทรงเห็นผ้ึงจับอยู่ที่อกไก่หน้าบันพระอุโบสถ จึงต้ังจิตอธิษฐานต่อพระ
ประธานในอุโบสถว่า หากเดชะบารมีท่ีพระองค์จะปกครองอาณาประชาราษฎร์
ให้อยู่เย็นเป็นสุข ขอให้น้าผึ้งย้อยลงมาสู่เรือพระที่น่ัง ครั้นตรัสสิ้นเสียง น้าผ้ึงก็
ย้อยลงมาสู่เรือพระท่ีนั่ง พวกเสนาอามาตย์และพระเถราจารย์เห็นบารมี
จงึ พร้อมกนั สวดชยั มงคลคาถา และถวายพระนามวา่ พระเจา้ สายน้าผงึ้

พระเจ้าสายนา้ ผึง้

จากน้ันพระเจ้าสายน้าผ้ึงสั่งให้เสนาอามาตย์กลับเมือง โดยพระองค์จะ
เสด็จเมืองจีนด้วยเรือพระที่น่ังเอกชัยเพียงลาเดียว ด้วยเดชะบารมีของพระองค์
จึงเสด็จผ่านทะเลหลวงไปถึงอ่าวเมืองจีน พวกจีนเห็นเป็นอัศจรรย์จึงนาความ
กราบทูลพระเจ้ากรุงจีน พระเจ้ากรุงจีนเห็นว่ามีบุญบารมีจริงๆ จึงแต่งกระบวน
แห่มารับพระเจ้าสายน้าผ้ึงเข้าสู่พระราชวัง เสนาจีนได้กล่าวขานถึงบุญบารมี
ของพระองค์ไปท่ัว พระเจ้ากรุงจีนจึงอภิเษกพระธิดาบุญธรรมให้พร้อมกับแต่ง
เรือสาเภา ๕ ลา บรรทุกเคร่ืองอุปโภคบริโภค และชาวจีน ๕๐๐ คน เพ่ือติดตาม
พระเจา้ สายน้าผึ้งกลับกรุงศรอี ยุธยาด้วย

นิทานพน้ื บา้ น

• นิทานพน้ื บา้ น คือ เร่อื งเล่าทม่ี นุษย์ผกู เรื่องขึ้นด้วยภมู ิปัญญา
• ส่วนใหญ่จะถ่ายทอดดว้ ยการเลา่ ปากต่อปาก ไม่ไดจ้ ดบันทกึ เปน็

ลายลักษณ์อกั ษร
• เน้ือเร่ืองมคี วามหลากหลายและใชเ้ ล่าเพ่อื จุดประสงค์

ต่างๆ ตามโอกาสและสภาพแวดล้อมของแตล่ ะทอ้ งถิ่น

ลกั ษณะของนทิ านพน้ื บา้ น

• นิทานพืน้ บา้ นมลี กั ษณะเฉพาะที่เหน็ เด่นชัด คอื เปน็ เรอ่ื งเล่าทีม่ กี ารดาเนนิ
เรื่องอย่างง่ายๆ โครงเรอ่ื งไม่ซบั ซ้อน
• ใชว้ ิธกี ารเลา่ ง่ายๆ ตรงไปตรงมา
• มักจะเร่ิมเร่ืองโดยการกลา่ วถงึ ตัวละครสาคญั ของเร่ือง
• ดาเนินเรอื่ งไปตามลาดับเวลา ลาดบั เหตุการณ์
• ตัวละครเอกจะพบอปุ สรรค แลว้ ฟันฝา่ อุปสรรคหรอื แก้ปัญหาลลุ ว่ งไปจน
จบเรอื่ ง

ลกั ษณะของนทิ านพ้นื บา้ น

•มกั จะจบแบบมีความสุข
•ถ้าเป็นนทิ านคติ กม็ ักจะจบลงวา่ “นิทานเรื่องนส้ี อนให้รู้ว่า...”
•ถ้าเป็นนิทานชาดกก็จะบอกว่าตัวละครสาคญั ของเร่ืองในชาติตอ่ ไปไปเกดิ
เปน็ ใคร
•ถ้าเปน็ นิทานปริศนาก็จะจบดว้ ยประโยคคาถาม

นทิ านพ้นื บา้ น แบ่งออกได้เปน็ ๗ ประเภท คอื

๑. นิทานมหศั จรรย์
เป็นนิทานจักรๆ วงศ์ๆเน้ือเรื่องกล่าวถึงตัวละครที่ต้องออกไปเผชิญ

โชคยังดินแดนมหัศจรรย์ และปราบฝ่ายอธรรม แล้วกลับมาครองเมืองอย่าง
สันติสขุ เชน่ ปลาบู่ทอง โสนน้อยเรอื นงาม

๒. นทิ านวีรบรุ ุษ

เป็นนิทานที่มีโครงเรื่องตาม
แนวปาฏิหาริย์ แต่อ้างอิงช่ือบุคคลใน

ประวตั ิศาสตร์ หรือบุคคลที่เป็นวีรบุรุษ

ของชาตหิ รือภมู ิภาคน้ันๆ เชน่ พระร่วง
ทา้ วแสนปม เปน็ ต้น

๓. นิทานประจา้ ถิน่
เป็นนิทานท่ีอธิบายความเป็นมาของท้องถิ่น แม้ว่าแนวเร่ืองจะ

เปน็ แนวปาฏหิ ารยิ ์ แตก่ ็ปรากฏชือ่ สถานท่ใี นท้องถ่นิ จริงๆ เชน่
• พระยากงพระยาพาน (ตานานองคพ์ ระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม)
• พระเจ้าสายน้าผ้ึงและพระนางสร้อยดอกหมาก
(ตานานวดั พนญั เชงิ จ.พระนครศรีอยธุ ยา)

๔. นิทานอธบิ ายเหตุ
เป็นนิทานที่อธิบายรูปร่าง

ลักษณะของสัตว์ พืช หรือความ
เป็นมาของพิธีกรรมต่างๆ เชน่ นิทาน
เร่อื ง...
•ทาไมเมลด็ ข้าวจงึ เล็ก
•ทาไมกระดองเตา่ จึงแตก
•ทาไมงูเหลือมจึงไมม่ พี ษิ
•ทาไมชาวสว่ ยไม่มีตัวหนงั สอื ใช้

๕. เทพนิยายหรอื นิทานเทวปกรณ์
เป็นนิทานที่เล่าความเป็นมา

ของโลก การกาเนิดโลกและจักรวาลตาม
ทัศนะและความเชื่อของคนไทย อธิบาย
ปรากฏการณ์ธรรมชาติโดยอิงอยู่กับสิ่ง
ศกั ดิ์สิทธ์ิ เช่น
•เร่ืองราหอู มจนั ทร์
(อธิบายปรากฏการณ์จันทรุปราคา)
•เรื่องเมขลารามสรู
(อธบิ ายปรากฏการณฟ์ ้าแลบ ฟา้ ร้อง)

๖. นทิ านสอนใจ
บางคร้ังเรียกว่านทิ านคติธรรม แนวเรอื่ งจะเน้นเร่ืองคณุ ธรรมตา่ งๆ เชน่

เรือ่ งกระต่ายต่นื ตมู โคนันทิวศิ าล เปน็ ต้น

๗. นทิ านมกุ ตลก
เป็นนิทานสั้นๆ เน้ือเรอื่ งมุ่งให้

ความขบขันแกผ่ ูฟ้ ัง เชน่ เรอ่ื งศรธี นญชัย