งานนำเสนอ-บทที่21-การสืบพันธุ์และการเจริญเติบโตของสัตว์-1

บทท่ี 21 วชิ าชวี วทิ ยา

ระบบสบื พันธ์ุและการเจริญเติบโต ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี 6

กล่มุ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

รวบรวมโดย : ครสู ิริกร คงกลา้

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้

• สบื ค้นข้อมลู อธบิ าย และยกตัวอยา่ งการสบื พนั ธแ์ุ บบไม่อาศัยเพศและการสืบพันธุ์แบบอาศยั เพศในสัตว์
• สืบคน้ ขอ้ มูล อธบิ ายโครงสร้างและหนา้ ที่ของอวัยวะในระบบสืบพนั ธเ์ุ พศชายและระบบสบื พันธุเ์ พศหญิง
• อธบิ ายกระบวนการสรา้ งสเปิรม์ กระบวนการสรา้ งเซลลไ์ ข่ และการปฏสิ นธใิ นมนษุ ย์
• อธิบายความสัมพันธข์ องการตกไข่และการมีประจาเดอื นกับการเปลี่ยนแปลงระดับฮอร์โมนในเพศหญิง
• อธบิ ายการเจริญเติบโตระยะเอม็ บริโอและระยะหลังเอม็ บริโอของกบ ไก่ และมนษุ ย์



การสบื พนั ธ์ุ (reproduction)เป็นลกั ษณะ
สาคญั ของสง่ิ มีชีวติ ทาให้ดารงพันธุ์ไว้ได้

การสบื พันธ์ุ

การสืบพันธุแ์ บ่งเปน็ กป่ี ระเภท
แตล่ ะประเภทแตกตา่ งกันอย่างไร ?

การสบื พนั ธ์แุ บบไมอ่ าศัยเพศ การสบื พนั ธ์ุแบบอาศยั เพศ

• ไมต่ ้องอาศยั เซลลส์ ืบพนั ธ์ุ • อาศยั เซลล์สบื พนั ธุ์
• ใช้เซลลร์ ่างกายหรอื สว่ นใดสว่ นหนึ่งของร่างกาย • มีการปฏิสนธิระหวา่ งสเปิร์มกับเซลล์ไข่
• ส่ิงมชี ีวติ ตวั ใหม่จะมีลกั ษณะบางประการแตกตา่ งกัน
เพม่ิ จานวน • พบในสิง่ มชี ีวิตเซลล์เดยี วบางชนิดและสงิ่ มชี ีวิต
• สง่ิ มีชีวิตตวั ใหมท่ ีเ่ กิดข้ึนมีลกั ษณะเหมือนส่ิงมีชีวติ
หลายเซลล์
ตวั เดิมทกุ ประการ
• พบในส่ิงมชี วี ติ ท่ยี ังไม่เป็นเซลล์ ส่งิ มีชีวติ เซลลเ์ ดียว

และสง่ิ มีชีวิตหลายเซลล์

การสืบพันธ์ขุ องสัตว์

การสบื พันธแุ์ บบไม่อาศัยเพศของสัตว์

การแบง่ ตวั ออกเป็นสอง (binary fission)

• เกิดขน้ึ กบั สง่ิ มชี ีวติ เซลล์เดียว (พวกโพรติสต์) ได้แก่ อะมบี า
พารามเี ซยี ม ยูกลนี า และแบคทเี รยี

• การสบื พันธุว์ ิธนี ี้เกดิ ขึน้ โดยการแบง่ เซลลจ์ าก 1 เซลลเ์ ปน็ 2 เซลล์
โดยนวิ เคลียสของเซลลจ์ ะแบง่ ตวั กอ่ น แลว้ ไซโทพลาซึมจะแบง่
ตามไดเ้ ป็นตัวใหม่ 2 ตัว ซงึ่ แต่ละตัวจะมลี ักษณะเหมือนตัวเดมิ
ทกุ ประการ

fission

การสบื พนั ธุ์ของสัตว์

การสบื พนั ธแ์ุ บบไม่อาศยั เพศของสตั ว์

การแตกหนอ่ (budding)

• สง่ิ มชี วี ติ ตวั ใหมง่ อกออกจากสิง่ มชี วี ิตตวั เดมิ
• พบในไฮดรา หนอนตัวแบน ฟองนา้

การสบื พันธุ์แบบไมอ่ าศัยเพศของสัตว์
การงอกใหม่ (regeneration)

• สว่ นท่ีขาดจะงอกเปน็ ส่ิงมชี วี ติ ตวั ใหม่ • พบในพลานาเรีย ไสเ้ ดอื นดิน ดาวทะเล ปลงิ นา้ จดื

การสบื พนั ธุ์ของสตั ว์

การสืบพนั ธ์แุ บบไม่อาศยั เพศของสัตว์

การหกั เปน็ ท่อน (fragmentation)

• สว่ นของร่างกายหลุดเป็นทอ่ น แล้วเจรญิ เปน็ ส่ิงมีชีวิตตวั ใหม่
• พบในหนอนตวั แบน สาหร่ายทะเล สาหรา่ ยไฟ



การสบื พันธ์ุของสัตว์

การสบื พันธแ์ุ บบไม่อาศัยเพศของสตั ว์
พาร์ทโี นเจเนซิส (parthenogenesis)

• เพศเมยี ผลติ ไขโ่ ดยไม่ตอ้ งไดร้ ับการปฏิสนธิ
• พบในต๊ักแตนกิง่ ไมแ้ ละเพลีย้ (ไขฟ่ กั เป็นเพศผู้หรอื เพศเมยี ) ส่วน มด ผ้ึง ต่อ แตน ปลวก (ไขฟ่ กั เปน็ เพศผู้)

Parthenogenesis- คานมี้ าจากคาภาษากรีก parthenos (แปลว่าพรหมจารี) และการกาเนิด (หมายถึงการสรา้ ง)

parthenogenesis

parthenogenesis



การสบื พนั ธ์ุของสัตว์ ไส้เดอื นดนิ

การสบื พันธ์ุแบบอาศัยเพศของสตั ว์ • มี 2 เพศในตวั เดยี วกัน (madephodrite) แตป่ ฏิสนธขิ า้ มตัว
พลานาเรยี
• ไสเ้ ดือนดนิ 2 ตวั จบั ค่ใู ชด้ ้านทอ้ งแนบกนั และสลับหัว
• มี 2 เพศในตวั เดียวกนั แต่ปฏสิ นธิข้ามตัว สลบั หาง เพ่อื แลกเปลี่ยนสเปิรม์ และเกบ็ ไวท้ ี่ถงุ เกบ็ สเปริ ์ม
• พลานาเรีย 2 ตวั จบั คูแ่ ลกเปลยี่ นสเปิรม์ แลว้ สเปริ ม์
• เมอ่ื ไส้เดือนดนิ เคลื่อนที่ ถุงหมุ้ เซลล์ไขจ่ ะเคลอ่ื นท่ี
เคลอ่ื นไปตามท่อนาไขเ่ พอ่ื ปฏสิ นธิกบั เซลล์ไข่ ไปรบั สเปิรม์ แลว้ เกิดการปฏิสนธิของเซลลไ์ ข่กบั สเปริ ์ม

รงั ไข่ ไคลเทลลัม ช่องสืบพันธ์ุเพศผู้
ท่อนาไข่
อณั ฑะ ช่องรบั สเปริ ์ม
องคชาต ชอ่ งสบื พันธเุ์ พศเมีย
ชอ่ งสืบพันธุ์



การสบื พนั ธขุ์ องสตั ว์

การสืบพนั ธุ์แบบอาศัยเพศของสตั ว์

แมลง

• แยกเพศผู้และเพศเมีย

• ปฏิสนธภิ ายในร่างกาย ท่อนาไข่
รงั ไข่
• สเปิร์มถกู หลั่งจากองคชาตไปปฏสิ นธิกับเซลลไ์ ข่ที่ท่อนาไข่ สเปอร์มาทีกา

• แมลงเพศเมียบางชนดิ มีสเปอร์มาทีกาเพ่ือเก็บสเปริ ม์ มดลกู
ช่องคลอด
ตอ่ มสรา้ งนา้ เล้ยี ง อณั ฑะ

สเปริ ม์

หลอดนาสเปริ ม์