สีและสัญลักษณ์ความปลอดภัย 1. ความหมายของความปลอดภัยในการปฏิบัติงานช่าง ความปลอดภัยในการปฏิบัติงานช่าง หมายถึง ศักยภาพการทำงานที่ปลอดภัยจากเหตุอันจะทำ ให้เกิดอันตรายจากเทคโนโลยีเครื่องจักร เครื่องมือ มลพิษ ซึ่งส่งผลให้เกิดความเสียหาย ดังนั้นการใช้ เครื่องมืออย่างถูกวิธีจึงเป็นสิ่งที่ควรปฏิบัติ รวมถึงการไม่เกิดอันตรายอันเนื่องมาจากการทำงาน 2. สีเพื่อความปลอดภัย ความสัมพันธ์ของสีกับความปลอดภัย สีมีความเกี่ยวพันกับแสงและความปลอดภัย สีมีส่วน ช่วยทำให้ภายในห้องทำงานสว่างโดยการใช้แสงเท่าเดิม กล่าวคือ สีที่อยู่ในโซนขาวจะทำให้การสะท้อน ของแสงเป็นไปได้ดีจึงทำให้ห้องสว่าง ผู้ที่ทำงานในห้องดังกล่าวเกิดความกระปรี้กระเปร่า ในทางตรง ข้าม ห้องที่มีสีมืดทึบจะทำให้ผู้ทำงานรู้สึกอึดอัด เกิดอาการง่วง รูปที่ 2.1 การใช้สีบนเครื่องจักร ทาสีเหลืองส่วนที่เคลื่อนที่ ปุ่มควบคุมใช้สีต่างกันตามหน้าที่
สีที่ใช้แสดงความหมายในเรื่องความปลอดภัย โดยมาตรฐานสากล จำแนกได้ดังนี้ สีเพื่อความ ปลอดภัย ความหมาย ตัวอย่างการใช้งาน สีตัด หยุด - เครื่องหมายหยุด - เครื่องหมายอุปกรณ์หยุดฉุกเฉิน - เครื่องหมายห้าม สีขาว บังคับให้ต้องปฏิบัติ - บังคับให้ต้องสวมเครื่องป้องกันส่วนบุคค] - เครื่องหมายบังคับ สีขาว แสดงสภาวะ ปลอดภัย - ทางหนี - ทางออกฉุกเฉิน - ฝักบัวชำระล้างฉุกเฉิน - หน่วยงานปฐมพยาบาล - หน่วยกู้ภัย - เครื่องหมายสารนิเทศเกี่ยวกับภาวะปลอดภัย สีขาว ระวังมีอันตราย - ชี้บ่งว่ามีอันตราย (เช่น ไฟ วัตถุระเบิด กัมมันตภาพรังสี วัตถุมีพิษ และอื่น ๆ) - ชี้บ่งถึงเขตอันตราย ทางผ่านที่มีอันตราย เครื่องกีดขวาง - เครื่องหมายเตือน สีดำ
ตัวอย่างขนาดของเครื่องหมายและตัวอักษร ความสูงของแผ่นเครื่องหมาย (a) เส้นผ่านศูนย์กลางหรือความสูง ของเครื่องหมาย (b) ความสูงของตัวอักษรใน เครื่องหมายเสริม 75 60 5.0 100 80 6.6 150 120 10.0 225 180 15.0 300 240 20.0 600 480 40.0 750 600 50.0 900 720 60.0 1200 960 80.0
3. สัญลักษณ์เพื่อความปลอดภัย รูปแบบของสัญลักษณ์เพื่อความปลอดภัยและสีที่ใช้แบ่งเป็น 4 ประเภท ประเภท รูปแบบ สีที่ใช้ หมายเหตุ สัญลักษณ์ห้าม สีพื้น : สีขาว สีของแถบตามขอบวงกล และแถบขวาง : สีแดง สัญลักษณ์ภาพ : สีดำ - พื้นที่ของสีแดงต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 35 ของพื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ สัญลักษณ์บังคับ สีพื้น : สีฟ้า สีของสัญลักษณ์ภาพ : สี ขาว - พื้นที่ของสีฟ้าต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของพื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ สัญลักษณ์ เกี่ยวกับสภาวะ ปลอดภัย สีพื้น : สีเขียว สีของสัญลักษณ์ภาพ : สี ขาว - พื้นที่ของสีเขียวต้องมีอย่างน้อยร้อย ละ 50 ของพื้นที่ทั้งหมดของ สัญลักษณ์ - อาจใช้รูปแบบเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าได้ สัญลักษณ์เตือน สีพื้น : สีเหลือง สีของแถบตามขอบ : สีดำ สีของสัญลักษณ์ภาพ : สี ดำ - พื้นที่ของสีเหลืองต้องมีอย่างน้อยร้อย ละ 50 ของพื้นที่ทั้งหมดของ สัญลักษณ์
1.1 สัญลักษณ์เตือน ใช้สีเหลืองตัดด้วยดำ โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังนี้ รูปแบบ : เป็นสามเหลี่ยมด้านเท่ามีแถบ ตามขอบสี พื้น : สีเหลือง สีของสัญลักษณ์ : สีดำ - แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางของ สัญลักษณ์ความปลอดภัย - พื้นที่ของสีเหลือง ต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของพื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ - ในกรณีใช้แสดง “สารกัมมันตภาพรังสี” ให้ใช้สี สัญลักษณ์ภาพสีม่วงแดง ตัวอย่างป้ายสัญลักษณ์เตือน
3.2 สัญลักษณ์แสดงสภาวะความปลอดภัย ใช้สีเขียวตัดด้วยสีขาว โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังนี้ รูปแบบ : เป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสหรือ สี่เหลี่ยมผืนผ้า พื้น : สีเขียว สีของสัญลักษณ์ : สีขาว - แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางของสัญลักษณ์ ความปลอดภัย - พื้นที่ของสีเขียว ต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของ พื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ ตัวอย่างป้ายสัญลักษณ์แสดงสภาวะความปลอดภัย
3.3 สัญลักษณ์ห้าม ใช้พื้นสีขาว เส้นขอบสีแดง โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลางมีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังนี้ รูปแบบ : เป็นวงกลม พื้น : สีขาว เส้นขอบสีแดง สีของสัญลักษณ์ : สีดำ - แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางของ สัญลักษณ์ความปลอดภัย - พื้นที่ของสีแดง ต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของ พื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ ตัวอย่างป้ายสัญลักษณ์ห้าม
3.4 สัญลักษณ์บังคับ ใช้สีฟ้าตัดด้วยสีขาว โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังนี้ รูปแบบ : เป็นวงกลม พื้น : สีฟ้า สีของสัญลักษณ์ : สีขาว - แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางของสัญลักษณ์ ความปลอดภัย - พื้นที่ของสีฟ้า ต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของพื้นที่ ทั้งหมดของสัญลักษณ์ ตัวอย่างป้ายสัญลักษณ์บังคับ
3.5 สัญลักษณ์การป้องกันและระงับอัคคีภัย ใช้สีแดงตัดด้วยสีขาว โดยมีสัญลักษณ์ภาพอยู่ตรงกลาง มีสัญลักษณ์ต่าง ๆ ดังนี้ รูปแบบ : เป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า พื้น : สีแดง สีของสัญลักษณ์ : สีขาว - แสดงสัญลักษณ์ภาพไว้ตรงกลางของสัญลักษณ์ ความปลอดภัย - พื้นที่ของสีแดง ต้องมีอย่างน้อยร้อยละ 50 ของ พื้นที่ทั้งหมดของสัญลักษณ์ ตัวอย่างป้ายสัญลักษณ์การป้องกันและระงับอัคคีภัย
บรรณานุกรม [1] พุฒิพงศ์ ไชยราช, 2557, งานช่าง 4-6, พิมพ์ครั้งที่ 1, สำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด, นนทบุรี, หน้าที่ 17-19. [2] จรูญ พรมสุทธิ์, 2562, อาชีวอนามัยและความปลอดภัย, พิมพ์ครั้งที่ 1, บริษัทศูนย์หนังสือ เมืองไทย จำกัด, นนทบุรี, หน้าที่ 55-63.