คู่มือการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่

ค่มู อื
การเลย้ี งลูกดว้ ยนมแม่
โรงพยาบาลสงขลาส่งเสรมิ การเลีย้ งลกู ด้วยนมแม่

คลนิ ิกนมแม่ โรงพยาบาลสงขลา
เบอรโ์ ทรศพั ท์ 074-338100 ตอ่ 7136

ในเวลาราชการ

คานา

น้านมแม่เป็นความมหัศจรรย์ทางธรรมชาติ ซึ่งเทคโนโลยีในปัจจุบันยังไม่
สามารถผลิตน้านมที่มีคุณภาพเท่านมแม่ได้ จากงานวิจัยพบว่าลูกที่กินนมแม่
อย่างเดียวนานอย่างน้อย 6 เดอื น มสี ขุ ภาพร่างกายท่ีแข็งแรง มรี ะดบั สติปัญญา
การเรียนรู้ท่ีเร็ว และสามารถลดอาการเจ็บป่วยได้ดีกว่าทารกที่กินนมผสม
นอกจากนี้ยังส่งผลให้การเข้าอขู่ องมดลกู ในมารดาหลงั คลอดเร็วขน้ึ คลินิกนม
แม่โรงพยาบาลสงขลา จึงจัดท้าหนังสือ “คู่มือการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่” เพ่ือใช้
เป็นคู่มือส้าหรบั มารดาหลงั คลอดในการเลยี้ งลกู ดว้ ยนมแม่ โดยเน้ือหาในหนังสือ
เล่มน้ีจะประกอบด้วย การให้นมทารกและสัญญาณหิวนมของทารก หลักการ
พืน้ ฐานก่อนอุม้ แต่ละท่า, ท่าอุ้ม, การวางน้ิวมือส้าหรับให้นม, การบีบน้านมด้วย
มือ, ขั้นตอนในการบีบน้านมจากเต้า, การเก็บน้านม, ระยะเวลาของการบีบเก็บ
น้านม, ข้อปฏิบัติในการน้านมแช่แข็งมาป้อนทารก และการแก้ไขปัญหาเต้านม
คดั ตงึ

------------------------------------------------------------------------------------------

นางสาวนิสาชล สขุ แกว้
พยาบาลวิชาชพี ช้านาญการ(อาจารย์ประจา้ ภาควชิ าการพยาบาลมารดาทารกและการผดุงครรภ)์

วิทยาลยั พยาบาลบรมราชชนนี สงขลา
นางสาวชลุ ีรัตน์ เพชรวัชระไพบูลย์

พยาบาลวชิ าชพี ช้านาญการ (หวั หนา้ หอผ้ปู ่วยสูตกิ รรม)
นางจรูญลกั ษณ์ ทองเกสร

พยาบาลวิชาชพี ชา้ นาญการ (เฉพาะทางสาขาส่งเสรมิ การเลี้ยงลูกดว้ ยนมแม)่

สารบัญ หนา้

เร่อื ง 1
2
การใหน้ มทารกและสัญญาณหิวนมของทารก 3
หลกั การพืน้ ฐานก่อนอุ้มแตล่ ะท่า 4
ทา่ อ้มุ 5
การวางนว้ิ มือส้าหรบั ใหน้ ม 6
การบบี นา้ นมดว้ ยมือ 7
ขนั้ ตอนในการบีบน้านมจากเตา้ 8
การเกบ็ น้านม 9
ระยะเวลาของการบีบเก็บน้านม 10
ข้อปฏิบตั ิในการน้านมแชแ่ ขง็ มาป้อนทารก
เต้านมคดั ตงึ และการแก้ไขปญั หาเตา้ นมคัดตงึ

การให้นมทารก

ทารกปกติ สามารถใหน้ มไดต้ ามความตอ้ งการของทารก หรือสามารถ ใหท้ กุ
2 -3 ช่วั โมง (ประมาณ 8-12 มื้อ/วัน)

การใหน้ มในแตล่ ะมื้อไม่ควรรอให้ทารกหิวจดั เนอื่ งจากทารกจะไม่ดูดนม
ดังน้นั แมค่ วรสังเกตสญั ญาณหวิ ของทารก ดงั นี้

https://happymom.in.th/th/tips/baby-care-0m-3m/

1

หลกั การพื้นฐานกอ่ นอ้มุ แตล่ ะทา่

1. แมแ่ ละลกู ตอ้ งอย่ใู นทา่ ทส่ี บาย
2. ขณะดูดนมทอ้ งลูกต้องชดิ ท้องแม่
3. ศรี ษะลกู และล้าตวั ลกู ต้องอยู่ในแนวเดยี วกนั
4. การเขา้ เต้าต้องเอาทารกเขา้ เตา้ ไม่ใช่น้าเต้าเขา้ หาปากลกู

2

ทา่ อุม้

ทา่ อุ้มพื้นฐานในการใหน้ ม ประกอบด้วย 4 ท่า ดังน้ี

1. ท่านอนขวางตัก 2. ท่าขวางตกั ประยกุ ต์

3. ท่าฟุตบอล 4. ท่านอนตะแคง

3

การวางน้วิ มอื สาหรับใหน้ ม
ข้นั ตอนการวางมอื

1. จดั นิว้ หัวแม่มือ และนว้ิ ช้ีเปน็ รูปตัว C
และวางนว้ิ เฉพาะกระดูดนว้ิ ท่อนปลายไว้บนเตา้
นม

2. วางนิ้วหา่ งจากฐานหัวนม 2 น้วิ / ประมาณ 3
เซนติเมตร

3. ปลายนิว้ หัวแม่มือ ปลายน้วิ ช้ี และหวั นมต้อง
อยใู่ นแนวเดียวกนั

(วีณาและเกียงศักด์ิ, 2563)
4

การบีบนา้ นมดว้ ยมอื

การบีบน้านมด้วยมอื ประกอบด้วย 3 จังหวะ
จงั หวะที่ 1

กดน้วิ เฉพาะกระดดู นว้ิ ท่อนปลายเขา้ หากระดกู ทรวงอก
จงั หวะที่ 2

บบี นิ้วหัวแมม่ อื และนิ้วช้ีเฉพาะกระดกู นว้ิ ท่อนปลายเขา้ หากนั
จงั หวะท่ี 3

คลายนวิ้ ทบ่ี บี โดยน้วิ ไมต่ อ้ งยกขึน้ จากผิวหนงั

5

ขัน้ ตอนในการบบี นา้ นมจากเต้า

1. ลา้ งมือใหส้ ะอาดด้วยสบู่
2. คลงึ เตา้ นมเบาๆ หรือนวด
3. วางนิว้ ตามหลักการ การวางน้วิ
4. บบี น้านม 3 จงั หวะ
5. เมื่อนา้ นมไหลน้อยใหย้ ้ายตา้ แหนง่ การวางมือตามเข็มนาฬกิ า
เชน่ 6-12, 3-9
6. เมื่อนา้ นมไหลชา้ ใหเ้ ปล่ียนสลับข้าง
7. บีบข้างละ 10-15 นาที
8. เกบ็ นา้ นมใส่ภาชนะทีส่ ะอาด เชน่ ถงุ เกบ็ น้านม/ขวดแกว้

6

การเก็บนา้ นม

1. เก็บใสภ่ าชนะทสี่ ะอาด เชน่ ถุงนา้ นม ขวดนม หรอื ขวดแก้ว
2. ปริมาณน้านมในการเก็บ ให้เก็บเท่ากับปริมาณนมท่ที ารกต้องการใน แต่
ละม้อื
3. ปดิ ฝาภาชนะให้มิดชดิ ทันที หลังเสร็จส้ินการบบี
4. ติดปา้ ยที่ขวด หรอื ถุง โดยระบุวันท่ี เวลา และปริมาณท่ีเก็บ
5. เกบ็ ไว้ในตูเ้ ยน็ สว่ นทีเ่ ย็นทส่ี ุด ไม่เกบ็ ไวท้ ป่ี ระตูต้เู ยน็

7

ระยะเวลาของการบีบเกบ็ น้านม

ทอ่ี ุณหภูมหิ ้อง (<25 องศาเซลเซยี ส) เก็บไดน้ าน 4 ชั่วโมง
ในกระติกนา้ แขง็ เก็บได้นาน 1 วัน
ในตู้เย็นชอ่ งธรรมดา เกบ็ ไดน้ าน 2-3 วนั
ในต้เู ยน็ ช่องแชแ่ ข็ง (แบบประตเู ดยี ว) เก็บไดน้ าน 2 สัปดาห์
ในตู้เย็นช่องแช่แข็ง (แบบประตูแยก) เกบ็ ได้นาน 3 เดอื น

(ยพุ ยง, กรรณกิ าร์, ศิรพิ ัฒนา,องั สนา, และอญั ชร,ี 2557)

8

ข้อปฏบิ ัตใิ นการนานมแชแ่ ขง็ มาปอ้ นทารก

1. น้านมออกจากชอ่ งแชแ่ ขง็ มาไว้ในต้เู ยน็ ชอ่ งธรรมดา 12 ชวั่ โมง
อาจวางไว้ ในอณุ หภูมิหอ้ งก่อนให้ หรอื สามารถน้ามาแช่ในน้า ธรรมดา
2. นมท่ีละลาย ต้องใชใ้ ห้หมดภายใน 2 ช่วั โมง ถา้ เหลอื ใหท้ ้งิ หา้ ม
นา้ มาใช้ หรอื แช่ใหม่

https://www.babygiftretail.

9

เตา้ นมคดั ตึง

เตา้ นมคัดตงึ มกั เกดิ ในวันท่ี 2-4 หลังคลอด
สาเหตุ

เกิดจากไม่ได้ระบายออกของน้านม และเกิดจากการท่ีมีเลือด
และน้าเหลืองมาคั่งอยู่บริเวณเต้านม อันเนื่องมาจาก การให้นมผสม
หรือใหท้ ารกดูดผิดวิธี ทารกดดู ไม่บอ่ ย
อาการ

เต้านมมีลักษณะตึง บวม ลานนมและหัวนมแข็ง รู้สึกเจ็บปวด
หรือมีไข้ร่วมด้วย (อาการไข้มักไม่เกิน 24 ช่ัวโมง ไม่เกิน 38.4 องศา)
คล้าเต้าได้อนุ่ /รอ้ น อาจรู้สกึ เตน้ ตุบ๊ ๆ

10

การแก้ปญั หาเต้านมคัดตงึ

1. ใชผ้ า้ ชุบนา้ อุ่นประคบเต้านมประมาณ 3-4 นาที ก่อนบีบนม/ ทารกดูดนม
2. นวดเต้านมก่อนใหท้ ารกดูดนม
3. ใหท้ ารกดดู กระตุ้น ทุก 2-3 ช่วั โมง หรือให้ดดู 8-12 มื้อ/วนั
4. ปลุกทารกต่ืนดดู นม ถ้าทารกนอนนานเกิน 3 ช่ัวโมง

การนวดเต้านม

(https://bangkokhatyai.com/knowledge/view/740)
11

กรณีต้องการปรกึ ษา
ปญั หาเกี่ยวกบั การเลย้ี งลูกดว้ ยนมแม่

สามารถเขา้ มาปรกึ ษาได้ท่ี

คลนิ กิ นมแม่ โรงพยาบาลสงขลา
666 ตา้ บลพะวง อา้ เภอเมอื งสงขลา สงขลา 90100
เบอรโ์ ทรศัพท์ 074-338100 ต่อ 7136
ในเวลาราชการ