REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB SENARAI SEMAK

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

NAMA : ……………………………………………………..

TINGKATAN : ……………………………………………………..

1

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 1 : LANGKAH KESELAMATAN DI DALAM MAKMAL

1.1 Peralatan Perlindungan Diri

1. Peralatan perlindungan diri ialah kelengkapan yang diperlukan untuk memberikan perlindungan

kepada pemakainya daripada bahaya. Peralatan perlindungan diri tersebut ditunjukkan dalam jadual di

bawah.

Peralatan perlindungan diri Fungsi

Gogal Melindungi mata daripada terkena bahan kimia

berbahaya seperti asid, bromin, ammonia dan

logam reaktif

Topeng muka Melindungi hidung dan mulut daripada terhidu

bahan kimia yang sengit dan mudah meruap

Peralatan Sarung tangan Sarung tangan yang diperbuat daripada getah
perlindungan diri Baju makmal melindungi tangan daripada bahan kimia yang
berbahaya
pada murid
Baju makmal terdiri daripada lapisan keselamatan
Kasut bertutup/kasut dan mudah untuk dibuka sekiranya berlaku
keselamatan kecemasan dan melindungi kerosakan pada
pakaian
Kabinet Melindungi kaki daripada tumpahan bahan kimia
aliran dan serpihan kaca
laminar
Mengelakkan kontaminasi semasa aktiviti
berkaitan dengan mikrobiologi dijalankan

Kebuk wasap

Peralatan Digunakan untuk menjalankan eksperimen yang
perlindungan diri menggunakan bahan yang mudah meruap, mudah
di dalam makmal terbakar, beracun, mengakis dan berbau

Penyiram Membersihkan dan membilas bahagian badan
kecemasan atau pakaian yang terkena bahan kimia dengan
segera

Pembilas mata Digunakan untuk membilas dan mencuci mata
yang terkena bahan kimia dengan segera

2

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

1.2 Pembuangan Bahan Sisa

1. Bahan sisa boleh dibahagikan kepada dua jenis yang diringkaskan dalam jadual di bawah.

 Cecair atau larutan berkepekatan rendah dan tidak berbahaya seperti:

Bahan yang boleh • Bahan neutral

dibuang ke dalam singki • Asid lemah

Bahan yang tidak boleh • Alkali lemah
dibuang ke dalam singki  Sisa pepejal
 Bahan yang mempunyai nilai pH kurang daripada 5 dan lebih daripada 9
 Sebatian pelarut organik
 Bahan kimia seperti minyak, cat, hidrogen peroksida
 Bahan toksik
 Logam berat
 Bahan sisa organik seperti mikrob dan bangkai haiwan
 Bahan buangan radioaktif
 Bahan meruap
 Bahan reaktif

2. Bahan sisa biologi perlulah diurus dengan menggunakan Prosedur Operasi Standard (POS) yang telah di

tetapkan sepertimana yang terdapat dalam jadual di bawah.

Kategori Kategori A Kategori B Kategori C Kategori D
bahan sisa

Pepejal tidak tajam

Peralatan seperti
tajam
seperti Bangkai, organ Cecair seperti darah
dan serum
Jenis

bahan

sisa

biologi picagari,

jarum dan

scalpel sarung tangan, tisu,

medium kultur

Masukkan ke dalam Bungkus san Di balut dengan bahan Dinyahkontaminasi

bekas khas dan dimasukkan ke dalam penyerap seperti secara autoklaf dan

disimpan di tempat beg plastik kertas tisu, dibungkus dilupuskan secara

yang selamat biobahaya dan rapi di dalam beg terus ke dalam
Pengurusan diautoklaf.
plastik biobahaya dan sistem kumbahan
dilupuskan

Kemudian di disejuk beku sebelum melalui singki makmal

masukkan ke dalam dilupuskan atau tandas

tong biobahaya

3. Carta alir di bawah menerangkan langkah pengurusan sisa biologi di dalam makmal

Uruskan sisa Sisa yang telah dibungkus Tong biobahaya disimpan
biologi dengan perlulah dilabel dan sementara dalam keadaan selamat,
betul mengikut terkawal dan disejukkan sebelum
dimasukkan ke dalam tong
kategori biobahaya pelupusan berpusat dijalankan

4. Carta alir dibawah pula menunjukkan langkah mengurus kemalangan di dalam makmal pula
a) Sekiranya tertumpah bahan kimia ke atas meja

Segera memberitahu Jadikan kawasan Sekat kawasan kaut tumpahan dan
guru atau pembantu tumpahan sebagai tumpahan dengan buang dengan
kawasan larangan selamat
makmal pasir

3

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

b) Sekiranya termometer jatuh dan pecah dan ada tumpahan merkuri

Segera memberitahu Jadikan kawasan Tabur serbuk sulfur Hubungi Jabatan
guru atau pembantu tumpahan sebagai untuk menutupi Bomba
kawasan larangan tumpahan
makmal

1.3 Pemadam Kebakaran

1. Alat pemadam kebakaran ialah sejenis alat yang digunakan untuk mengawal atau memadamkan

kebakaran. Terdapat empat jenis alat kebakaran yang seperti mana dalam jadual dibawah.

Air Buih Karbon Serbuk

dioksida kering

Jenis alat
pemadam
kebakaran

Warna Merah Krim Hitam Biru
label

Jenis Kelas A Kelas A dan B Kelas B, C, E dan F Kelas A, B, C, D, E
kebakaran dan F

2. Jadual di bawah pula menerangkan jenis kebakaran dan potensi punca-punca kelas kebakaran

Jenis Kelas A Kelas B Kelas C Kelas D Kelas E Kelas F
kebakaran

Potensi Jenis Jenis cecair Jenis gas Logam Peralatan Lemak dan
punca kelas pepejal seperti seperti gas seperti elektrik minyak
kebakaran seperti petrol, LPG, LNG magnesium, masak
kayu, kertas kerosin, dan oksigen aluminium,
dan kain natrium dan
diesel, cat kalium
dan varnis

3. Alat pemadam kebakaran lain yang boleh digunakan diringkaskan di bawah.

Pemadam Selimut kebakaran Pasir Air

api ABC

✓ Boleh digunakan ✓ Diperbuat daripada ✓ Membantu ✓ Memadam semua
memadamkan kebakaran kecuali
untuk semua dua lapisan gentian kebakaran awal yang berpunca
daripada minyak
kebakaran kecuali kaca

logam dan gas ✓ Mampu

✓ Tidak merbahaya memadamkan api

dan mesra alam yang kecil pada

✓ Mudah diselenggara mangsa dengan

✓ Kelembapan yang menyelimuti badan

dihasilkan lebih mangsa

lama

4

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Kaedah penggunaan pemadam kebakaran diringkaskan di bawah. 4

1
2

3

Tanggalkan pin Halakan muncung alat pemadam Tekan pemicit Ratakan semburan ke
keselamatan kebakaran ke pangkal api dan atas alat seluruh api dengan
pemadam
pastikan jarak anda kira-kira 2.0 menggerakkan muncungnya
hingga 2.5 meter dari api dari sisi ke sisi

5. Bagi memastikan alat pemadam kebakaran berfungsi dengan baik sekiranya berlaku kebakaran, ianya

perlu dijalankan audit alat pemadam kebakaran iaitu dengan mencatatkan :
 Jenis pemadam kebakaran
 Tarikh luput
 Bacaan tekanan pada pemadam kebakaran
 Bilangan pemadam kebakaran mengikut jenis
 Lokasi alat pemadam kebakaran dalam pelan laluan kecemasan

6. Berikut ialah senarai semak ringkas panduan keselamatan kebakaran:
 Memasang alat pengesan asap
 Mempunyai pelan kecemasan dan laluan kecemasan dan semua penghuni tahu
 Gunakan mentol yang sepadan dengan kuasa lampu
 Perkakasan elektrik yang menghasilkan haba diletakkan sekurang-kurangnya 1 meter dari apa-apa

peralatan mudah terbakar
 Elakkan mengecas peralatan elektronik di atas katil atau tanpa pengawasan
 Periksa pendawaian elektrik dari masa ke masa
 Elakkan membuat penyambungan atau membebankan litar elektrik
 Letakkan mancis dan pemetik api ditempat tinggi
 Bekas-bekas-bekas yang mengandungi cecair mudah terbakar disimpan jauh dari punca api
 Letakkan satu unit alat pemadam kebaran jenis ABC atau serbuk kering dirumah

5

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 2 : BANTUAN KECEMASAN

2.1 Resusitasi Kardiopulmonari (CPR)

1. Jadual di bawah meringkaskan definisi, situasi, punca-punca, kaedah dan kepentingan CPR

Definisi Gabungan teknik tekanan di bahagian dada dan hembusan ke dalam mulut mangsa untuk
mengembalikan degupan jantung dan pernafasannya

Situasi Jika seseorang individu:
 tidak memberikan respons terhadap rangsangan
 tidak bernafas
 tiada degupan jantung atau nadi

Punca Serangan jantung, Renjatan elektrik, Lemas, Panahan petir

12

34

✓ Jika tiada pernafasan,

✓ Lakukan teknik picit hidung mangsa dan

✓ Pastikan keadaan ✓ Mangsa dibaringkan tekanan dada dengan hembuskan udara ke
sekitar mangsa ✓ Dongakkan kepala menekan dada mangsa dalam mulutnya selama

selamat mangsa ke belakang ke bawah lebih kurang ✓ 1 saat setiap hembusan
✓ Kemudian periksa dan angkat dagunya 5 cm dan tidak Tekanan dada sebanyak

Kaedah respon mangsa untuk membuka salur melebihi 6 cm 30 kali dan 2 kali

✓ Jika tiada ✓ pernafasan ✓ Tekanan dada adalah hembusan dilakukan
Periksa sama ada pada kadar 100-120 secara berulangan
respons,jerit tolong
mangsa bernafas sehingga ambulans tiba
dan minta bantuan tekanan per minit
atau tidak dengan
orang lain untuk atau sehingga mangsa

hubungi 999 mendengar bunyi sedar

hembusan nafas ✓ Jika mangsa bernafas

daripada mulut dan tetapi masih belum

hidung mangsa serta Keadaan mengiring sedar, ubah kedudukan
melihat pergerakan mangsa dalam keadaan

dada mangsa mengiring bagi

memastikan lidah tidak

menutup salur

pernafasan

 menghasilkan peredaran darah secara buatan dengan mengepam darah ke jantung

 memastikan terdapat aliran darah dalam badan untuk membekalkan oksigen kepada

Kepentingan sel-sel badan

 membantu mangsa menerima udara beroksigen ke peparu

 mengelakkan kerosakan otak akibat kekurangan oksigen

2.2 Heimlich Manoeuvre

1. Jadual di bawah menunjukkan definisi, situasi, punca,kaedah dan kepentingan Heimlich Manoeuvre

Definisi Bantuan kecemasan yang dilakukan untuk menyelematkan seseorang individu yang tercekik.
Situasi
 Memegang leher dengan kedua-dua tangan

 Tidak boleh bercakap atau batuk

 Kulit, bibir dan kuku kelihatan kebiruan dan kehitaman

 Sukar bernafas Makanan menghalang

salur pernafasan

Punca Berlaku apabila seseorang menelan makanan, epiglotis akan terlipat dan menutup saluran
pernafasan(trakea)

6

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4
23

Kaedah 1 Kelilingkan tangan ✓ Letakkan genggaman ✓ Tekan dan sentak ke
dari belakang tangan di antara atas dengan kuat dan
Berdiri di belakang mangsa dan pusat dengan bawah cepat
mangsa dan genggamkan tangan rusuk mangsa.
bengkokkan badan kanan ✓ Tindakan ini
mangsa sedikit ke ✓ Manakala, tangan kiri membantu
hadapan diletakkan diatas menambahkan
tangan kanan yang tekanan di dalam
digenggam peparu yang
menyebabkan
bendasing tertolak
keluar

Kepentingan  Memastikan peparu sentiasa mendapat bekalan oksigen secara berterusan

 Mengelakkan mangsa mengalami kerosakan otak atau mengelakkan kematian

2. Rajah di bawah menunjukkan kaedah Heimlich Manoeuvre dalam keadaan yang berbeza-beza

Jika tiada orang berdekatan Bayi tecekik Ibu mengandung tercekik
semasa tercekik

Letakkan Letakkan Letakkan

penumbuk di perut tangan

atas pusat bayi ke anda di

sambil bawah pangkal

menggenggam lengan tulang

penumbuk dengan bawah dada,

tangan yang anda dan tepat di

lain. Sandar di berikan atas

atas kerusi lima

atau meja, pukulan cepat dan kuat pada penyambungan tulang rusuk

dan berikan bahagian belakang bayi dengan terendah dan menekan kuat ke

tekanan pada bahagian tersebut tumit tangan anda dada dengan cepat

BAB 3 : TEKNIK MENGUKUR PARAMETER KESIHATAN BADAN
3.1 Suhu Badan
1. Suhu ialah darjah kepanasan dan kesejukan sesuatu bahan.
2. Suhu badan normal manusia ialah 36.9˚C. Peningkatan atau penurunan suhu menunjukkan keadaan
badan kita samada sihat atau tidak.
3. Terdapat tiga faktor yang boleh menyebabkan suhu badan melebihi normal.Iaitu:
➢ Akibat jangkitan bakteria atau virus
➢ Terdedah kepada keadaan panas melampau iaitu strok haba dan selaran matahari yang melampau
➢ Menjalankan senaman yang berat

7

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Terdapat empat jenis termometer yang boleh digunakan yang diterangkan dibawah.

Jenis Termometer klinik Termometer Termometer rektal Termometer
termometer makmal inframerah

Rajah

Fungsi Menyukat suhu badan Menyukat suhu Menyukat suhu badan Menyukat suhu
dalam julat suhu 35˚C cecair dalam julat melalui dubur badan tanpa
Cara suhu -10˚C hingga bersentuhan
penggunaan hingga 42˚C a) Digunakan pada bayi dengan badan
110˚C kurang dari tiga bulan
a) Pastikan suhu b) Muncung termometer a) Termometer
termometer dibawah 35˚C a) Letakkan di dalam perlu dibersihkan diarahkan pada
sebelum digunakan bahan kimia yang menggunakan alkohol jarak kira-kira
b) Termometer perlu hendak disukat c) Kemudian jeli petroleum 5cm pada
dikibas-kibaskan bagi suhunya. disapu pada muncung individu
memastikan suhu berada di b) Biarkan sehingga termometer untuk b) Kemudian
bawah 35˚C suhu maksimum memudahkan termometer rekodkan
c) Kemudian termometer dicapai bagi dimasukkan ke dalam dubur bacaan suhu
diletakkan di bawah ketiak memastikan bacaan bayi c) Pembacaan
ataupun di dalam mulut yang lebih tapat d) Seterusnya, kaki bayi suhu
selama kira-kira 2 hingga 3 c) Pastikan bebuli diangkat dan termometer menggunakan
minit atau sehingga termometer tidak dimasukkan ke dalam dubur kaedah ini
kedengaran bunyi kena pada dasar bayi kira-kira 1.5 – 2.5 cm lebih cepat
‘bip’(termometer digital) bekas semasa
d) Akhir sekali, keluarkan menyukat suhu e) Biarkan termometer
termometer dan rekodkan d) Ianya tidak sesuai sehingga kedengaran bunyi
bacaan suhu digunakan untuk ‘bip’ dan rekodkan bacaan
menyukat suhu suhu
Pencerutan badan kerana tidak
mempunyai
e) Pencerutan memastikan pencerutan pada
merkuri tidak turun cepat turus merkuri dan
apabila dikeluarkan kejituan sehingga
daripada mulut atau ketiak 1˚C
untuk memberikan bacaan
yang lebih tepat iaitu
kejituan sehingga 0.1˚C

3.2 Kadar Denyutan Nadi
1. Kadar denyutan nadi ialah pengukuran bilangan degupan jantung per minit.
2. Titik nadi ialah tempat pada badan untuk merasai denyutan nadi. Di kawasan ini, arteri terletak
sangat dekat dengan permukaan kulit. Jadi apabila jantung berdegup, denyutan dihantar ke
arteri-arteri ini dan boleh dirasai melalui kulit.
3. Untuk merasakan nadi, anda mesti meletakkan hujung jari di atas arteri.

8

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Rajah menunjukkan beberapa titik nadi pada badan manusia

Sebelah dahi
Rahang bawah

Leher

Siku dalaman

Pergelangan tangan

Pangkal paha

Belakang lutut

Pergelangan kaki dalam Depan kaki

5. Kadar denyutan nadi bergantung kepada beberapa faktor yang diringkaskan di dalam jadual di bawah.

Faktor Penerangan

 Kadar denyutan nadi kebanyakkan lelaki dewasa adalah antara 70 dan 72 denyutan

seminit, manakala untuk wanita dewasa antara 78 dan 82 denyutan seminit.

 Kadar denyutan nadi wanita lebih tinggi disebabkan oleh ukuran jantung yang

Jantina biasanya lebih kecil pada wanita daripada lelaki.

 Jantung wanita yang lebih kecil, mengepam lebih sedikit darah dengan setiap

denyutan perlu berdegup dengan lebih cepat untuk menyamai output jantung lelaki

yang lebih besar.

 Bagi orang dewasa berusia 18 tahun ke atas, kadar denyutan nadi rehat yang normal

adalah antara 60 dan 100 denyutan seminit , bergantung pada keadaan fizikal dan

Umur usia seseorang.

 Bagi kanak-kanak berumur 6 hingga 15 tahun, kadar denyutan nadi rehat normal

antara 70 dan 100 bpm dan bergantung pada kadar pertumbuhan

 Semasa bersenam, kadar denyutan nadi dapat meningkat secara mendadak, dari

kadar rehat 60-80 denyutan per minit hingga kadar maksimum sekitar 200 untuk

Aktiviti dewasa muda.

fizikal  Semasa seseorang berlari, aliran darah dialihkan ke tisu yang sangat memerlukannya.

 Contohnya, otot di arteri di kaki anda mengendur untuk membolehkan aliran darah

lebih banyak.

Tahap Kadar denyutan nadi meningkat ketika badan mengalami tekanan kerana sakit dan

kesihatan kembali normal apabila pulih daripada sakit.

 Atlit sentiasa menjalani senaman yang menguatkan otot jantung mereka.

 Ia memungkinkan untuk jantung mengepam sejumlah besar darah dengan setiap

Tahap degupan jantung bagi seorang atlit

kecergasan  Maka lebih banyak oksigen juga masuk ke otot.

 Ini bermaksud kadar denyutan nadi lebih sedikit per minit daripada yang dilakukan

pada orang yang tidak bersukan.

 Tekanan emosi menyebabkan tindak balas berantai negatif di dalam badan

Emosi  Ini menyebabkan jantung berdegup lebih cepat dan saluran darah menjadi sempit
bagi membantu mendorong darah ke pusat badan

 Maka kadar denyutan nadi lebih tinggi bagi seseorang yang mengalami masalah emosi

 Keresahan dan tekanan membuat jantung bekerja lebih keras.

Stres  Ketika berada dalam keadaan tertekan, tindak balas "pertarungan atau penerbangan"

badan dicetuskan

9

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

 Badan menjadi tegang, tekanan darah meningkat dan jantung berdegup lebih laju.
 Ini menyebabkan kadar denyutan nadi turut meningkat

3.3 Tekanan darah
1. Tekanan darah ialah tekanan yang dikenakan oleh darah pada dinding salur darah semasa peredaran
darah. Unit untuk mengukur tekanan darah ialah milimeter merkuri atau mmHg
2. Jadual di bawah menerangkan tentang beberapa ciri-ciri penting dalam tekanan darah.

Alat Sfigmomanometer Sfigmomanometer
mengukur yang digunakan oleh digital
pengamal perubatan di
Cara yang digunakan dirumah
mengukur hospital sebagai pemantauan
dan klinik bersama bacaan tekanan darah
dan
merekod stetoskop

a) Tekanan darah diukur dengan meletakkan manset di lengan

b) Kemudian kembangkannya sehingga denyutan arteri tidak lagi terasa

c) Akhir sekali lepaskan tekanan secara beransur-ansur.

d) Terdapat dua ukuran semasa merekod tekanan darah iaitu:

Tekanan sistolik Tekanan diastolik

Nombor diatas sfigmomanometer Nombor dibawah sfigmomanometer

Tekanan yang dikenakan semasa dinding Tekanan yang dikenakan semasa dinding

salur darah semasa otot jantung salur darah semasa otot jantung berehat

mengecut

Bacaan Kategori tekanan darah Tekanan sistolik Tekanan diastolik
tekanan (mmHg) (mmHg)
darah Optimum
Normal Kurang daripada 120 Kurang daripada 80
Berisiko 120 - 129 80 – 84
Tekanan darah tinggi peringkat 1 130 - 139 85 – 89
Tekanan darah tinggi peringkat 2 140 - 149 90 – 99
Tekanan darah tinggi peringkat 3 160 - 179 100 – 109

180 dan ke atas 110 dan ke atas

3.4 Indeks Jism Badan (BMI)

1. Indeks Jisim Badan atau BMI ialah ukuran jisim badan berbanding dengan ketinggian.

2. BMI boleh dikira dengan rumus: = ( )
( )

Contoh pengiraan :
Hitungkan Indeks Jisim Badan bagi Ahmad yang mempunyai ketinggian 161 cm dan jisim 78kg.

Jisim badan (kg) 78 78 Ketinggian dalam unit cm perlu ditukar ke unit m
BMI = (ketinggian)2m2 = (1.61)2 = 1.61 × 1.61 = 30.10 1 m = 100 cm

3. Setelah mendapat keputusan BMI, jadual dibawah boleh digunakan untuk menentukan sama ada

seseorang individu mengalami masalah jisimbadan atau tidak.

BMI (kgm-2) Kurang dari 18.5 18.5 – 24.9 25.0 – 29.9 30.0 atau lebih

Kategori Kurang jisim Jisim badan Berlebihan jisim Obes
badan unggul badan

10

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Jadual di bawah menunjukkan interpretasi indeks jism badan dan cara menambah dan menurunkan

jisim badan.

➢ Tetapkan sasaran yang realistik
➢ Pantau dan rekod jisim badan

seminggu sekali
➢ Makan makanan yang sihat

▪ Serangan jantung mengikut piramid makanan dan

▪ Tekanan darah tinggi pinggan sihat Malaysia
▪ Strok
Kesan jisim ▪ Diabetes melitus(kencing Cara ➢ Mengubah cara penyediaan
badan yang manis)
berlebihan menurunkan makanan

jisim badan ➢ Kurangkan atau elakkan makanan

▪ Komplikasi sendi dan tulang berlemak dan bergula

➢ Lakukan senaman 30 minit setiap

hari, sekurang-kurangnya 3 kali

seminggu
➢ Dapatkan sokongan daripada

orang yang rapat

▪ Penyakit jantung ➢ Makan makanan yang sihat
▪ Penurunan daya tahan badan mengikut piramid makanan dan

terhadap penyakit pinggan sihat Malaysia

Kesan jisim ▪ Keletihan Cara ➢ Makan mengikut waktu yang

badan ▪ Anemia menambah ditetapkan

kurang ▪ kemurungan jisim badan ➢ Ambil snek yang padat dengan

nutrien bagi menambah kalori
➢ Makan makanan yang berkhasiat

lebih daripada biasa

11

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 4 : TEKNOLOGI HIJAU DALAM MELESTARIKAN ALAM

1. Teknologi Hijau ialah Pembangunan dan aplikasi produk, peralatan serta sistem untuk memelihara alam

sekitar dan alam semula jadi serta meminimumkan atau mengurangkan kesan negatif daripada aktiviti

manusia

2. Kepentingan Teknologi Hijau:
➢ Mengatasi masalah kemusnahan alam sekitar
➢ Mengurangkan pengeluaran karbon
➢ Meningkatkan tahap kesihatan dan kehidupan manusia
➢ Menjimatkan penggunaan sumber asli negara dengan menggunakan sumber tenaga boleh baharu

3. Empat tonggak utama dalam Dasar Teknologi Hijau:
❖ Tenaga, alam sekitar, ekonomi dan social

4. Sektor dalam Teknologi Hijau
✓ Sektor tenaga
✓ Sektor pertanian dan Perhutanan
✓ Sektor Pengangkutan
✓ Sektor Pengurusan Sisa dan Air Sisa
✓ Sektor Bangunan
✓ Sektor Perindustrian dan Pembuatan
✓ Sektor Teknologi Maklumat dan Komunikasi(TMK)

5. Isu sosiosaintifik dan aplikasi teknologi hijau diringkaskan dalam jadual di bawah

SEKTOR ISU SOSIOSAINTIFIK APLLIKASI TEKNOLOGI HIJAU
Tenaga ✓ Penggunaan sumber tenaga tidak ❖ Sumber tenaga angin
❖ Sumber tenaga hidro
Pengurusan boleh baharu ❖ Sumber tenaga solar
sisa dan air ✓ Pembakaran sumber bahan api fosil ❖ Sumber tenaga geoterma
❖ Meminimumkan penggunaan kertas
sisa ✓ Kumbahan, sisa kimia serta sampah ❖ Proses rawatan biologi ke atas sisa
sarap
pepejal yang ditukarkan kepada baja
✓ Penjanaan, pengurusan dan penguraian
sisa pepejal organik
❖ Sisa pepejal digunakan sebagai sumber
✓ Sisa makanan
✓ Penggunaan kertas yang berleluasa tenaga biojisim
❖ Pengasingan dan kitar semula
✓ Penebangan pokok dan Pembukaan ❖ 5R (tolak,kurangkan,guna semula, kitar

semula dan pemulihan) untuk mencapai

sisa sifar
❖ Merawat dan memproses sisa-sisa

Pertanian tanah pertanian kepada baja kompos
dan ✓ Penerokaan tanah ❖ Penanaman semula pokok-pokok
✓ Pembakaran terbuka ❖ Mewartakan banyak lagi Kawasan hutan
Perhutanan ✓ Penggunaan racun serangga dan baja
simpan
kimia
✓ Pembebasan gas karbon dioksida dan ❖ Penggunaan pengangkutan

gas karbon monoksida yang hijau(pengangkutan yang mesra alam)
❖ Penciptaan kenderaan gas asli(NGV)
menyebabkan kesan rumah hijau ❖ Penggunaan bahan api bio iaitu daripada
Pengangkutan ✓ Penggunaan kenderan bermotor yang

menggunakan petrol dan diesel minyak masak terpakai)
✓ Pembebasan gas-gas berbahaya yang

menyebabkan hujan asid

12

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Teknologi Hijau dalam kehidupan
❖ Aktiviti-aktiviti yang kita jalankan menyebabkan peningkatan jejak kaki karbon
❖ Jejak kaki karbon ialah ialah jumlah gas rumah hijau, iaitu karbon dioksida yang dibebaskan
daripada aktiviti-aktiviti manusia seperti asap kenderaan, pembakaran terbuka dan pembakaran
bahan api fosil

kenderaa
n individu
kenderaan
penunggang
berkumpula

n

Teksi
kenderaan
perkhidmatan
Pengangkutan awam

Basikal

Pejalan kaki

Mod Pengangkutan Hijau

BAB 5 : GENETIK
5.1 Pembahagian Sel
1. Genetik ialah kajian mengenai gen, pewarisan dan variasi dalam organisma
2. Semua organisma yang hidup terdiri daripada berjuta-juta sel. Setiap sel mengandungi nukleus yang
mengandungi kromosom. Rajah di bawah menerangkan hubungkait antara
kromosom, gen dan DNA.

Nuklues DNA

Mengandungi Struktur berbentuk
kromosom heliks ganda duayang

Kromosom mengekodkan
maklumat genetik
Struktur bebenang halus yang
membawa gen Gen

Unit bahan baka yang terdiri
daripada DNA yang membawa

maklumat keturunan dan
mensintesis protein

3. Setiap kromosom wujud secara berpasangan mengikut bentuk dan saiz yang serupa dan dikenali

sebagai kromosom homolog. Kariotip lelaki Kariotip perempuan

4. Kariotip ialah penyusunan kromosom homolog

manusia berdasarkan bentuk dan saiznya. Rajah di

bawah menunjukkan kariotip lelaki dan perempuan

yang mempunyai 46 kromosom (23 pasang

kromosom) dalam sel soma.

13

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

5. Di dalam sel manusia, kromosom boleh dibahagikan kepada dua iaitu:

a) Kromosom seks yang membawa gen untuk menentukan jantina samada lelaki atau perempuan iaitu

kromosom seks X dan kromosom seks Y.

b) Kromosom autosom yang mengawal sifat dan menentukan sifat seseorang individu.

6. Mitosis merupakan satu proses pembahagian sel yang akan menghasilkan sel seiras secara genetik

yang diterangkan di bawah. Kutub sel Gentian gelendong
Kromatin Sentromer

Dua sel anak

Urutan 1 : Urutan 2 : Urutan 3 : Urutan 4 : Urutan 5:

Kromosom kelihatan Profasa Metafasa Anafasa Telofasa
tidak jelas dan
wujud sebagai Kromosom di dalam Kromosom tersusun pada Kromatid bagi setiap Pembahagian sitoplasma
nuklues memendek satah khatulistiwa dan
bebenang kromatin bercantum pada gentian kromosom berpisah dan berlaku dan dua sel anak
dan menebal. gelendong melalui
Penduaan sentromer tertarik ke kutub sel terbentuk

kromosom berlaku yang bertentangan

7. Meiosis merupakan satu proses pembahagian sel yang menghasilkan empat sel anak dan penting dalam
pembiakan. Ianya melibatkan dua peringkat dan diterangkan di bawah.

Kromatid Pindah silang
sel
(pertukaran maklumat pada kromosom)

PERINGKAT Dua sel anak
1

Urutan 1 : Urutan 2 : Urutan 3 : Urutan 4:

Profasa I Metafasa I Anafasa I Telofasa I
Kromosom mengalami
Pasangan kromosom Kromatid bagi setiap Pembahagian
penduaan dan
menghasilkan kromatid tersusun di satah kromosom berpisah dan sitoplasma berlaku
serta membran nukleus khatulistiwa dan tertarik ke kutub sel dan dua sel anak
gentian gelendong yang bertentangan
hilang terbentuk
Pindah silang berlaku
melekat pada
Iaitu pertukaran
maklumat genetik sentromer

14

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA
Urutan 8:
PERINGKAT Telofasa II
2
Pembahagian sitoplasma
berlaku dan empat sel

anak terbentuk.
Setiap sel anak mempunyai
separuh daripada bilangan

kromosom sel induk

Urutan 5 : Urutan 6 : Urutan 7 : Empat sel anak

Profasa II Metafasa II Anafasa II
Gentian gelendong Kromosom
tersusun di Kromatid bagi
mula terbentuk satah setiap kromosom
khatulistiwa
berpisah dan
tertarik ke kutub

sel yang
bertentangan

8. Jadual dibawah membanding beza persamaan dan perbezaan antara mitosis dan meiosis

Proses Mitosis Meiosis
Persamaan
▪ Melibatkan pembahagian sel dan menghasilkan sel baharu

Fungsi Menghasilkan sel baharu untuk Menghasilkan sel gamet(ovum dan sperma)
tujuan pertumbuhan untuk tujuan pembiakan

Jenis sel yang Sel soma (manusia dan haiwan) Sel pembiakan di ovari dan testis (manusia
terlibat Hujung pucuk dan akar (tumbuhan) dan haiwan)

Sel pembiakan di anter dan ovari(tumbuhan)

Bilangan Sekali Dua kali
pembahagian sel

Bilangan kromosom Sama seperti mana dalam sel induk Separuh daripada bilangan kromosom sel
dalam sel anak induk

Pindah silang Tidak berlaku berlaku

Kandungan genetik Maklumat genetik sel anak dan sel Maklumat sel anak yang dihasilkan adalah
induk adalah sama berlainan daripada sel induk

Proses Penduaan Berlaku Berlaku dalam peringkat pertama

Bilangan sel anak Dua Empat
yang dihasilkan

5.2 Pewarisan

1. Pewarisan ialah pemindahaan ciri-ciri daripada ibu bapa kepada anak-anaknya.

2. Ciri-ciri ialah sifat ketara yang diwarisi dan ditentukan oleh gen seperti warna mata.

3. Trait pula ialah varian bagi ciri khusus yang membezakan antara individu contohnya trait untuk warna

mata ialah warna hitam, warna coklat dan warna biru.

3. Alel ialah sepasang gen yang berada pada lokus yang sama atau kedudukan yang sama pada kromosom

homolog bagi mengawal satu trait organisma. Ianya boleh hadir dalam bentuk dominan atau resesif.

4. Perbezaan antara alel dominan dan alel resesif diterangkan dalam jadual di bawah.

Jenis alel Alel dominan Alel resesif

Maksud Mempamerkan ciri yang dikawalnya dan Hanya mempamerkan cirinya apabila alel
menutupi kesan alel resesif dominan tidak hadir

Diwakili Diwakili oleh huruf besar Diwakili

15

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Contoh • Boleh menggulung lidah • tidak boleh menggulung lidah

• rambut hitam • rambut perang muda

• cuping telinga bebas • cuping telinga melekap

5. Gregor Mendel ialah orang pertama yang menmui mekanisme pewarisan yang menggunakan kacukan

monohibrid.

6. Kacukan monohibrid ialah melibatkan kajian tentang satu ciri pada satu masa contohnya ketinggian

samada tinggi atau rendah.

7. Generasi pertama hasil daripada kacukan pertama disebut generasi filial pertama (F1) dan apabila

individu daripada Filial F1 dikacukkan generasi filial kedua (F2) terbentuk.

8. Genotip ialah meklumat genetik dalam sesuatu organisma manakala Fenotip iala ciri-ciri fizikal yang

dipamerkan pasa sesuatu organisma itu.

9. Sifat genotip dan fenotip anak boleh diketahu melalui rajah skema kacukan seperti mana yang

ditunjukkan rajah skema kacukan monohibrid di bawah.

10. Jadual di bawah meringkaskan sifat genotip dan fenotip anak serta ciri fizikal yang dipamerkan

sekiranya terdapat genotip induk yang berbeza-beza.

Genotip induk Genotip anak Fenotip anak

RR x rr Semua Rr ( 100% ) Semua anak berambut kerinting

Rr x Rr 1RR : 2Rr : 1rr ( 3 : 1) 75% anak berambut kerinting dan 25%

berambut lurus

Rr x rr 2Rr : 2rr ( 1 : 1 ) 50% anak berambut kerinting dan 50%

berambut lurus

RR x Rr 1RR : 3Rr ( 100% ) Semua anak berambut kerinting

* RR(dominan homozigot) Rr(heterozigot) rr(resesif homozigot)

11. Sel soma manusia mempunyai 46 kromosom atau 23 pasang kromosom.

12. 44 atau 22 pasang kromosom dikenali sebagai kromosom autosom. Kromosom autosom menentukan

sifat fenotip anak.

13. Dua lagi kromosom atau sepasang kromosom lagi dikenali sebagai kromosom seks yang berperanan untuk

menentukan jantina seseorang.

14. Jadual di bawah membanding beza kromosom seks dalam perempuan dan lelaki

Jantina Lelaki Perempuan

Jenis kromosom seks XY XX

Bilangan Kromosom 44 + XY 44 + XX

16

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

15. Jantina anak ditentukan oleh bapa dan kebarangkalian mendapat anak lelaki atau perempuan adalah
sama iaitu 50% sepertimana yang ditunjukkan dalam rajah skema kacukan di bawah.

5.3 Mutasi

1. Mutasi ialah perubahan yang berlaku pada gen atau kromosom yang akan mengubah sifat asal orgnisma

tersebut dan menghasilkan bahan genetik baharu yang dikenali sebagai mutan.

2. Proses ini berlaku secara spontan atau disebabkan oleh mutagen.

3. Mutasi yang berlaku pada sel pembiakan akan diwarisi ke generasi yang lain manakala mutasi yang

berlaku pada sel badan tidak akan diwarisi oleh anak.

4. Terdapat dua jenis mutasi iaitu mutasi gen dan mutasi kromosom.

5. Mutasi kromosom merupakan perubahan yang berlaku dalam struktur atau bilangan kromosom yang

dapat dikesan melalui penggandangan atau penyongsangan sebahagian kromosom yang menyebabkan

susunan kromosom berbeza atau berubah dan bilangan kromosom bertambah atau berkurang. Perubahan

ini selalu berlaku semasa meiosis dan kadang kala dalam mitosis.

6. Contoh penyakit mutasi kromosom diringkaskan di bawah.

Contoh Penyakit Kariotip Kesan

• Kecacatan mental dan

masalah jantung

• Sifat fizikal seperti

mata sepet, lidah

terjelir, muka leper dan

Sindrom Down bulat

• Dikenali sebagai
mongolisme
Tiga kromosom

Mempunyai satu kromosom tambahan iaitu tiga

kromosom pada kromosom ke-21. Ini bermaksud,

pesakit ini mempunyai 47 kromosom

17

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

• Berlaku pada lelaki

sahaja

• Mempunyai testis yang

Sindrom kecil
Klinefelter
Terlebih kromosom X • Tidak mampu
Sindrom Turner
menghasilkan sperma

• Mempunyai sifat
•
Mempunyai satu kromosom X tambahan dimana kewanitaan seperti buah
mereka mempunyai kromosom seks XXY
dada yang agak besar

Buah dada dan ovari

yang tidak berkembang

kurang kromosom X • Tidak mengalami kitar

haid

• Tidak menghasilkan

ovum

Kekurangan satu kromosom X dan mempunyai

kromosom seks XO

7. Mutasi gen merupakan perubahan pada bahan kimia dalam struktur gen. Mutasi gen menyebabkan

beberapa jenis penyakit keturunan sepertimana dalam jadual dibawah.

Contoh penyakit Perubahan pada bahan kimia Kesan

Sejenis penyakit terangkai seks yang Tidak dapat membezakan warna

diwarisi oleh anak daripada ibi bapanya. merah dan hijau

Buta warna Mempunyai gen mutan resesif yang
terletak pada kromosom X yang

menyebabkan kekurangan sel peka cahaya

warna merah dan hijau pada retina mata.

Gen mensintesis pigmen melamin Individu albino akan mempunyai kulit

mengalami mutasi dan gagal dan rambut putih, mata berwarna

Albinisme menghasilkan melanin di merah jambu, mudah menhidapi

kulit rambut dan mata kanser sekiranya terdedah pada

cahaya matahari berlebihan

Kecacatan struktur hemoglobin pada sel Kurang cekap dalam pengangkutan

darah merah dan mempunyai sel darah gas oksigen dalam darah

merah berbentuk sabit.

Anemia sel sabit Sel darah
normal

Sel sabit

Hemofilia Sejenis penyakit terangkai seks yang Darah sukar berhenti dan mengambil
Talasemia diwarisi oleh anak daripada ibu bapanya. masa yang lama untuk membeku
Indidvidu mempunyai kesukaran darah
membeku apabila terluka Menyebabkan kekurangan darah yang
Sejenis penyakit yang disebabkan oleh teruk
mutasi pada gen yang mengawal
penghasilan hemoglobin. Individu ini

18

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

mempunyai sel darah merah yang kecil
dan jangka hayat sel ini lebih kecil
8. Antara contoh mutagen ialah:
❖ Sinaran radioaktif seperti sinar -X, sinar ultraungu, sinar alfa dan sinar beta
❖ Bahan-bahan kimia seperti agen beralkali, beas anolog seperti benzena, formaldehid, asid nitrus dan
difenilamin
❖ Bahan karsinogen
❖ Kehamilan pada usia yang lewat
10. Mutasi adalah penting kerana menjadi sumber variasi dalam evolusi kepada spesies baharu melalui
pemilihan semula jadi
11. Alel juga boleh membawa trait penyakit yang diwarisi dalam keluarga.
12. Apabila suatu trait terletak pada kromosom seks, ianya dikenali sebagai trait terangkai seks dan
gen yang terdapat dalam kromosom ini dikenali sebagai gen terangkai seks.
13. Rajah menunjukkan satu contoh pewarisan penyakit mutasi gen

14. Jadual di bawah menerangkan alel yang membawa trait penyakit yang boleh diwarisi dalam keluarga

bagi penyakit hemofilia. Huruf XH mewakili alel dominan(normal) dan Xh mewakili alel resesif(hemofilia)

Genotip XHXh XHXH XHY XhXh XhY

Fenotip Perempuan Perempuan Lelaki normal Perempuan Lelaki pesakit
pembawa normal pesakit hemofilia
hemofilia hemofilia

15. Terdapat dua kaedah yang boleh digunakan untuk mengesan penyakit gangguan gen. Kariotip yang

terhasil dalam kedua-dua kaedah ini digunakan untuk mengesan sebarang keabnormalan pada kromosom.

Kaedah Langkah-langkah

Plasenta

Bendalir
amnion

Sel fetus Sel fetus

Sel

Amniosentesis Cecair Bendalir amnion ini
kemudiannnya
amnion Bendalir amnion yang Sel fetus yang terasing akan
diemparkan untuk digunakan untuk
Jarum akan dimasukkan mengandungi sel mengasingkan
mendapatkan kariotip
dengan dengan berhati-hati fetus yang terampai bendalir amnion dan
melalui abdomen ibu sel fetus
diekstrak keluar
menembusi dinding uterus
Jarum akan dimasukkan

dengan dengan berhati-hati

melalui abdomen ibu

menembusi dinding uterus

19

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Sampel sel Bahan kimia ditambah Bahan kimia Sel dipindah ke
fetus/tisu untuk merangsang lain ditambah dalam tiub dan
mitosIinskubasi diemparkan untuk
badan selama 2 untuk memekatkan sel
hari menghentikan

mitosis
diperingkat
metafasa

Kariotip Sel dipindah ke
dalam tiub baharu
Gambar kromosom Slaid Larutan daripada tiub yang berisi bahan
dipotong dan disusun diperhatikan disedut dan dititiskan
membentuk kariotip ke atas slaid mikroskop penetap
di bawah
bagi mengesan mikroskop dan ditambahkan
keabnormalan pada dan diambil pewarna supaya
gambarnya kromosom lebih jelas
gen

16. Terdapat tiga jenis aplikasi penyelidikan genetik yang dapat meningkatkan kualiti kehidupan manusia

iaitu:

Penyelidika Kaedah

n genetik

 Mengenal pasti dan mengesahkan kronologi sesuatu

kejadian berdasarkan bukti-bukti saintifik yang

Sains diperolehi
Forensik  Penting dalam sistem perundangan dengan

menyediakan maklumat berasaskan saintifik melalui

analisis bukti fizikal yang dibentangkan di mahkamah

1. Sel stem 2. Virus diubah
dipindahkan daripada suai supaya virus

pesakit tidak membiak

Terapi gen 6.. Sel-sel 7. Sel-sel ini 3. Gen normal
tersebut dapat dimasukkan ke

disuntik ke menghasilkan dalam virus
dalam protein atau
pesakit hormon yang 4. Virus yang
termodifikasi
diingini dicampur dengan
sel stem pesakit
5. Sel stem
pesakit berubah
secara genetik

20

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

 Ianya bertujuan untuk membaiki gen-gen mutan yang menyebabkan penyakit seperti

sistik fibrosis, hemofilia dan anemia sel sabit

Kajian pengumpulan genetik untuk menentukan Datuk nenek moyang kandung Nenek
salasilah atau susur galur tentang keluarga, sebelah
keturunan
dan sejarahnya menggunakan ujian DNA bapa

Genealogi
genetik

Sepupu Suspek

Sepupu

17. Terdapat beberapa kebaikan dan keburukan penyelidikan genetik yang telah timbul disebabkan sifat

manusia. Ianya diringkaskan dalam jadual di bawah.

Sektor Kebaikan Keburukan

Ekonomi Peluang pekerjaan bertambah Kos penyelidikan dan pembinaan
Sumber pendapatan bertambah peralatan makmal yang tinggi

Boleh mengatasi masalah kemandulan

Kesejahteraan Boleh elakkan daripada melahirkan anak Menggalakkan seks secara rambang
hidup yang mempunyai masalah gangguan

penyakit genetik dan mutasi

Etika Dapat mengetahui salasiah atau susur Menggalakkan percampuran genetik
galur tentang keturunan yang tidak sihat contohnya melibatkan
percampuran genetik dari haiwan dengan

manusia

Menggangu kitar hidup manusia

Psikologi Pasangan berkahwin dapat mengatasi Kemurungan apabila mengetahu fenotip
masalah kemandulan dan hidup dengan dan genotip anak yang mempunyai

gembira masalah gangguan ppenyakit genetic

Sosial Pertambahan populasi Menggalakkan keguguran anak dan seks
secara rambang dan variasi dari haiwan

5.4 Tekologi Kejuruteraan Genetik
1. Kejuruteraan genetik ialah pengubasuaian genetik sesuatu organisma. Kejuruteraan genetik biasanya
dikaitkan dengan DNA rekombinan, organisma termodifikasi genetik (GMO) dan terapi gen.
2. Teknologi DNA rekombinan:
→ Teknologi yang menggabungkan dua spesies berbeza untuk menghasilkan satu ciri genetik baharu
→ Contohnya DNA tumbuhan dikombinasikan dengan DNA bakteria bagi menghasilkan DNA hybrid
→ DNA manusia dipotong dari sel pankreas manusia dan digabungkan dengan bakteria bagi menghasilkan

insulin yang dapat mengubati penyakit diabetes melitus (kencing manis)
3. Organisma termodifikasi genetik atau Genetically Modified Organism(GMO) :
→ hasil makanan daripada tanaman atau ternakan yang mempunyai genotip yang diubah suai dengan

menambah gen daripada organisma yang lain.
→ contohnya kentang dan tomato disuntik dengan gen lain supaya boleh disimpan lama. Gandum dan beras

yang diubas suai secara genetik dapat meningkatkan hasil, pengeluaran serta kadar fotosintesis.

21

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Terdapat beberapa keburukan dan kebaikan teknolgogi kejuruteraan genetik yang diringkaskan dalam

jadual di bawah :

Kebaikan Keburukan

 mengenal pasti dan menentukan penyakit baka  hasil perubatan genetik memberikan alahan

dan seterusnya merawat penyakit tersebut dan kesan-kesan sampingan kepada pengguna
 menghasilkan tenaman dan ternakan yang yang mengalami alahan
 penyelidikan genetik yang menghasilkan
berkualiti spesies baharu menyebabkan spesies asal
 menghasilkan ternakan dan tanaman yang

mempunyai daya tahan penyakit yang tinggi akan pupus
 boleh menyebabkan mutasi kepada pengguna
berbanding dengan generasi sebelumnya  mungkin digunakan secara tidak beretika
 menghasilkan tanaman yang lebih banyak

dalam masa yang lebih sikit untuk tuaian contohnya membuat senjata biologi yang boleh
 penghasilan insulin dan enzim daripada
membahayakan manusia
bakteria yang boleh membantu kesihatan  menghasilkan organisma yang mempunyai daya

manusia tahan tinggi terhadap pestisid

5. Antara etika yang perlu diamalkan dalam teknologi kejuruteraan genetik:

 dilakukan dengan integriti yang tinggi

 tidak menyentuh sensitiviti agama dan moral

 undang-undang dan peraturan wajar dikuatkuasakan

5.5 Variasi

1. Variasi merupakan perbezaan sifat antara individu daripada populasi atau spesies yang sama.

2. Variasi dalam kalangan manusia boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu variasi selanjar dan variasi

tak selanjar. Perbandingan antara kedua-dua jenis variasi ini dijelaskan di bawah.

Jenis variasi Variasi selanjar Variasi tak selanjar

Persamaan • Membolehkan pengenalan dan pengecaman antara individu yang sama spesies

• Sifat-sifat boleh disukat atau • Menunjukkan perbezaan yang

Perbezaan sifat diukur dengan skala (kuantitatif) ketara atau sangat jelas
• Menunjukkan perbezaan yang tidak • Berbentuk kualitatif

ketara atau jelas

Dipengaruhi oleh Persekitaran Genetik
faktor Graf taburan normal (histogram) Graf carta bar dimana graf berbentuk

diskrit

Jenis taburan graf

Boleh atau tidak Tidak boleh diwarisi Boleh diwarisi
boleh diwarisi
Ketinggian, berat badan , warna kulit, Kebolehan mengguling lidah, jenis cap
Contoh kecerdikan jari, jenis cuping telinga, jenis kumpulan

darah, buta warna, jensis rambut

22

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

3. Terdapat dua faktor yang mempengaruhi variasi iaitu:

Faktor Huraian

Genetik • Semasa pindah silang dalam proses meiosis
• Penyusunan kromosom secara bebas
• Persenyawaan secara rawak
• Mutasi gen dan mutasi kromosom

Persekitaran pH, cahaya matahari, suhu,air, iklim dan pemakanan

4. Antara kepentingan variasi ini adalah :

a) organisma dapat menyesuaikan diri terhadap perubahan persekitaran

b) dapat membenarkan pemilihan semula jadi berlaku iaitu organisma sesuai akan dapat hidup dan organisma

kurang sesuai akan pupus

c) membantu dalam penyamaran untuk melindungi diri daripada pemangsa

BAB 6 : SOKONGAN PERGERAKAN DAN PERTUMBUHAN

6.1 Sokongan, Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia

1. Rangka ialah sistem sokongan kepada semua jenis haiwan. Terdapat tiga jenis sokongan pada haiwan

yang disbanding beza dalam jadual di bawah.

Jenis Sokongan Rangka dalam Rangka Hidrostatik Rangka luar
pada haiwan
Semua vertebra termasuk Sesetengah haiwan Semua invertebrata
Contoh haiwan manusia. Contohnya invertebrata yang seperti labah-labah,
berbadan lembut seperti udang, kala jengking,
Bahan yang kucing, katak, ikan, buaya, cacing, tapak sulaiman,
membina struktur helang obor-obor, lintah ketam
Terdiri daripada dinding
dalam rangka Terbina daripada tulang berotot yang meliputi Terdiri daripada lapisan
atau rawan rongga badan yang diisi keras kitin berlilin atau
dengan bendalir. Bendalir
ini mengenakan tekanan cangkerang
dalam semua arah yang
menyebabkan badan
haiwan menjadi tegar

Pertumbuhan Pertumbuhan Dewasa
Telur
Lengkung Bentuk Bentuk
pertumbuhan Sigmoid tangga
semasa peringkat
Masa nimfa

Masa

Menyokong berat badan

Fungsi rangka Melindungi organ dalaman

Mengekalkan bentuk badan

Asas pauan bagi otot untuk menggerakkan bahagian badan

2. Pertumbuhan boleh diukur dan dilihat dengan membina graf unit pertumbuhan melawan masa yang

dikenali sebagai lengkung pertumbuhan. Ianya menunjukkan fasa-fasa pertumbuhan dan kadar

pertumbuhan yang dialami oleh organisma.

3. Unit pertumbuhan adalah tinggi(cm), isipadu(cm3), jisim segar (g) dan jisim kering (g)

23

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Badan haiwan yang mempunyai sokongan rangka luar terbina daripada kitin yang bersifat keras
dan tidak boleh mengembang. Sifat ini menghalang pertumbuhan haiwan yang berangka luar. Bagi
mengatasi masalah ini proses ekdisis iaitu proses penanggalan rangka luar berulang kali sehingga
mencapai peringkat dewasa berlaku. Setiap peringkat ini dikawal oleh hormon.
5. Semasa ekdisis:

Haiwan berangka luar Tindakan ini akan Pertumbuhan pesat Haiwan berangka luar
akan menyedut udara memecahkan rangka akan berlaku untuk mengalami beberapa
bagi mengembangkan luar yang lama yang penambahan saiz
organisma sebelum peringkat ekdisis
badan. keras sebelum mencapai
ragka luar yang peringkat dewasa
baharu mengeras.

6. Pada peringkat nimfa, haiwan tersebut makan dengan banyak untuk membina tisu-tisu baharu dan
mengalami pertambahan jisim.
7. Rajah di bawah menunjukkan rangka hdirostatik dalam cacing tanah yang membantu pergerakannya.

Otot Badan bersegmen yang berotot
membujur

(luar)

Rongga Otot
badan lingkar (dalam)
berisi
bendalir

Keta

Keta Rongga badan berisi bendalir

8. Rajah menunjukkan susunan otot membujur dan otot lingkar semasa pergerakan cacing tanah

Keta ialah bulu
kejur yang

terdapat pada
sisi badan cacing
bagi membantu
cacing bergerak

Otot membujur mengecut menyebabkan Otot lingkar mengecut menyebabkan badan
badan cacing menipis dan memanjang cacing memendek dan menebal

24

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

9. Hasil pengecutan dan pengenduran otot lingkar dan otot membujur yang berlaku secara berlawanan

menghasilkan tekanan hidrostatik pada cecair di dalam badan cacing yang membantu cacing bergerak

seperti mana yang diterangkan di bawah.

Struktur cacing Otot Otot Badan Keta
membujur lingkar

Keta Hujung
kepala
Memendek
Mengendur Mengecut Dan Mencengkam
tanah
menebal

Hujung kepala Mengecut Mengendur Memanjang Melepaskan
Hujung kepala Dan cengkaman
dan cacing
menipis
dapat
bergerak
ke hadapan

Mengendur Mengecut Memendek Mencengkam
Dan tanah

menebal

10. Haiwan vertebrata yang mempunyai rangka dalam terbahagi kepada haiwan vertebrata darat,
vertebrata akuatik dan burung. Jadual menunjukkan perbezaan ketiga-tiga jenis vertebrata ini.

Jenis Contoh rangka Ciri-ciri setiap rangka Contoh
vertebrata
Lengkungan pektoral haiwan
Darat Lengkungan
pelvis • Mempunyai rangka yang kuat
Akuatik
dan tegar Semua

• Saiz rangka yang besar jenis

• Disokong oleh lengkungan haiwan

pektoral dan pelvis yang kuat yang ada

• Tulang belakang haiwan darat di darat

berkaki empat melengkung ke yang

atas atau ke bawah bagi bertulang

memberikan sokongan yang belakang

Tulang lebih kuat dan dapat menahan termasuk
padat
daya tarikan graviti yang manusia

bertindak pada haiwan

• Rangka dalam yang kecil Semua

Lengkungan pektoral Lengkungan pelvis • Lengkungan pektoral dan jenis

pelvis yang kecil dan lemah haiwan

• Boleh membesar lebih bertulang

daripada saiz rangkanya belakang

kerana berat badan disokong yang

oleh daya apungan air hidup di

dalam air

25

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

• Tulang sternum atau tulang Semua
jenis
dada burung adalah luas haiwan
bertulang
untuk memudahkan belakang
yang
penerbangan boleh
terbang
Burung • Tulang-tulangnya berongga

Tulang dan ringan dan kuat

Berongga • Saiz tengkorak burung kecil

Sternum bagi memudahkan ianya

terbang

11. Rangka manusia terdiri daripada 206 tulang yang pelbagai saiz dan bentuk. Rangka manusia terdiri
daripada dua bahagian yang diringkaskan dalam rajah di bawah.

a)Tengkorak

d) Lengkungan
pektoral

Rangka c) Tulang e) Tulang
Paksi rusuk dan tangan
sternum
f) Lengkungan
b) Turus pelvis
vertebrata

Rangka
Apendaj

g) Tulang
kaki

12. Perincian berkaitan rangka paksi dan rangkan apendaj diterangkan dalam jadual dibawah.

Rajah Fungsi

Tulang kranium a)Tengkorak :
❖ Terdiri daripada dua bahagian tulang
❖ Tulang kranium berfungsi untuk melindungi otok
❖ Tulang muka berfungsi untuk memeberikan bentuk asas atau

rangka muka dan juga menyokong gigi

Tulang muka

26

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

b)Turus vertebra :
❖ Terdiri daripada 33 ruas tulang kecil
❖ Turus yang kuat dan boleh melentur
❖ Melindungi saraf tunjang

Pandangan Pandangan
depan tepi

Vertebra Sternum c)Tulang rusuk:
toraks ❖ Terdiri daripada 12 pasang tulang rusuk yang bersendi
Klavikel ❖ Tujuh pasang tulang rusuk bersendi dengan sternum dan tiga lagi
Skapula
secara tidak langsung dengan rawan
❖ Dua lagi tulang tergantung bebas
❖ Berfungsi untuk melindungi jantung dan peparu
❖

d) Lengkungan pektoral
❖ Terdapat sepasang lengkungan pektoral
❖ Meghubunngkan tulang tangan dengan rangkan paksi

Humerus Radius Karpus e) Tulang tangan:
❖ Karpus membentuk pergelangan tangan
Ulna Metakarpus ❖ Metakarpus membentuk tapak tangan
Falanks ❖ Falanks membentuk jari
❖ Humerus, radius dan ulna membentuk lengan

f) Lengkungan pelvis:
❖ Bersendi dengan rangka paksi
❖ Terbentuk daripada sepasang tulang punggung
❖ Berfungsi untuk menyokong berat badan, melindungi pundi

kencing dan organ pembiakan

Femur g) Tulang kaki:
❖ Tibia dan fibula ialah tulang pada betis
Patela ❖ Tarsus ialah tulang pada pergelangan kaki
Tibia ❖ Metatarsus membentuk tapak kaki
Fibula ❖ Falanks ialah tulang jari kaki

Tarsus

27

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

13. Kestabilan ialah keupayaan sesuatu objek untuk kekal atau kembali ke kedudukan asal objek

tersebut selepas dicondong atau dilepaskan.

14. Setiap objek hanya mempunyai satu titik keseimbangan. Titik keseimbangan kebanyakkan objek

terletak di dalam objek tersebut manakala sesetengah objek pula terletak di luar objek tersebut.

15. Titik keseimbangan juga dikenali sebagai pusat graviti. Tindakan daya graviti pada satu titik dikenali

sebagai pusat graviti. Semua berat suatu objek tertumpu pada pusat graviti ini.

16. Kestabilan suatu objek bergantung kepada dua faktor iaitu:

• Pusat graviti (semakin rendah pusat graviti, semakin stabil objek tersebut)

• Luas tapak (semakin besar luas tapak, semakin stabil objek tersebut)

17. Jadual di bawah menunjukkan bagaimana sesetengah haiwan mengatasi masalah kestabilan dalam

kehidupan seharian mereka.

Zirafah Kura- kura dan buaya stabil secara semula jadi
mengangkangkan kerana mempunyai pusat graviti yang rendah
kakinya untuk yang rendah
menambahkan
luas tapak.
Tindakan ini juga
akan
merendahkan
pusat graviti zirafah supaya tidak mudah tumbang

Kanggaru menggunakaan Haiwan
ekornya sebagai sistem berbadan besar
sokongan bagi seperti badak
mengelakkannya daripada sumbu
tumbang. Penggunaan ekor mempunyai kaki
sebagai tongkat menambahkan luas tapak yang pendek
kanggaru ketika tidak bergerak. untuk merendahkan pusat gravitinya.

6.2 Pergerakan dan Pertumbuhan Manusia Otot biseps
mengecut
1. Pergerakan otot-otot membuatkan manusia dapat
Otot triseps
membuatkan manusia berjalan, melompat, berlari, mengecut Otot biseps
mengendur
berenang, merangkak dan sebagainya.

2. Setiap pasang otot bertindak secara berlawanan

atau di kenali sebagai pergerakan antagonis

sepertimana yang diterangkan dalam rajah di

sebelah. Otot triseps
mengendur
Otot

Tendon Sendi engsel
menyambungkan otot
3. Sendi ialah tempat pertemuan antara dua atau lebih
kepada tulang tulang. Sendi engsel ialah satu contoh sendi bergerak
yang terdapat pada siku.
Ligamen menyambungkan
tulang kepada tulang 4. Rajah menunjukkan kedudukan tendon, otot dan ligamen
pada sendi

28

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

5.Rajah menunjukkan kedudukan dan fungsi cecair sinovial Cecair sinovial
dan rawan pada sendi Berfungsi untuk
melicinkan dan
Rawan atau tulang rawan membekalkan nutrien
bertindak sebagai kusyen
dan pelindung terhadap kepada rawan
sendi dan mengurangkan

geseran

Tulang

6. Antara masalah berkaitan dengan sendi dan otot dalam kehidupan harian kita ialah:

Kecederaan otot • Mempunyai otot yg lemah

• Tiada aktiviti pemanasan (strectching) sebelum bersenam

• Melakukan aktiviti berat setelah lama tidak bersenam

• Tidak menggunakan peralatan senaman yang sesuai

Kekejangan otot • Pengecutan otot melampau dan tiba-tiba.

• Berlaku kekurangan natrium atau garam mineral

• Berlakunya dehidrasi

Artritis • Kemerosotan atau keradangan sendi.

• Sendi bengkak dan kemerahan

Osteoartritis Kemusnahan rawan

Artritis rheumatoid Keradangan membran sinovia pada sendi tangan dan kaki

Osteoporosis • Tulang ringan, poros dan mudah patah

• Berlaku kerana kadar kehilangan mineral (kalsium) adalah tinggi

7. Cara-cara masalah berkaitan dengan sendi dan otot boleh dielakkan dengan:

✓ Minum susu kerana ianya mengandungi kalsium yang menguatkan tulang

✓ Dedahkan diri kepada cahaya matahari atau makan makanan yang kaya dengan Vitamin D. Vitamin

meningkatkan kadar penyerapan kalsium ke dalam tulang.
✓ Mengawal berat badan kerana berat badan berlebihan memberi lebih banyak kesan pada sendi
✓ Memakai kasut bertumit yang sesuai

✓ Bersenam dengan kerap

✓ Rawan pada sendi terdiri terutamanya dari air. Apabila anda mengalami dehidrasi, sendi anda lebih

mudah mengalami kecederaan - dan kurang selesa.

✓ Semasa mengangkat objek berat, pastikan menggunakan kaki anda, bukan belakang anda.

8. Seseorang yang menghadapi masalah berkaitan dengan sendi dan otot boleh merujuk:

a) Pakar ortopedik yang dapat merawat kecederaan melibatkan tulang, sendi dan otot

b) Ahli kiropraktor yang merupakan pengamal perubatan komplementari yang merawat system otot,

rangka dan tulang belakang

c) Ahli fisioterapi yang membantu pesakit mengembalikan dan memastikan setiap fungsi fizikal berada

pada tahap tinggi

29

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

9. Pertumbuhan ialah pertambahan dari segi saiz dan berat badan,bilangan sel dan juga melibatkan
perubahan dari segi bentuk badan dan fungsi sesuatu organisma. Pertumbuhan adalah kekal dan tidak
berbalik
10. Terdapat lima peringkat pertumbuhan manusia sepertimana yang ditunjukkan di bawah.

Bayi Kanak-kanak Remaja Dewasa Tua

Bermula dari Bermula dari umur Bermula dari Bermula dari Bermula dari umur 65
umur 0 hingga 3 hingga 13 tahun. umur 13 hingga umur 20 tahun ke atas.
3 tahun. Kadar hingga 65
pertumbuhan Kadar 20 tahun . tahun. Kadar pertumbuhan adalah
adalah pesat pertumbuhan Pertumbuhan kadar negatif . Saiz badan
adalah lebih adalah pesat.
perlahan daripada Perubahan ciri- pertumbuhan manusia mula menyusut.
peringkat bayi adalah Peringkat ini diakhiri
ciri seks minimum dengan kematian.
sekunder Kerosakan tisu badan
berlaku.
berlaku pada kadar yang
cepat berbanding
pemulihannya

Ketinggian /cm

Minimum Lengkung
Pertumbuhan
Pesat Negatif
manusia

Perlahan

Pesat

03 20 65 Umur
(tahun)

13

11. Pola pertumbuhan lelaki dan perempuan juga berbeza sepertimana yang ditunjukkan dalam lengkung
pertumbuhan di bawah.

Lelaki  Kadar pertumbuhan adalah sama untuk bayi
Perempuan lelaki dan perempuan

 Seterusnya kanak-kanak lelaki mengalami
pertumbuhan yang cepat berbanding perempuan

 Kemudian remaja perempuan mengalami akil
baligh yang cepat antara umur 12 hingga 14
tahun berbanding lelaki. Jadi remaja perempuan
lebih tinggi dan berat daripada lelaki sebaya

 Namun demikian, selepas umur 14 tahun, lelaki
akan pertumbuhan yang lebih pesat.

30

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6.3 Sokongan, Pertumbuhan dan Kestabilan dalam Tumbuhan
1. Sokongan membantu tumbuhan:

Berdiri tegak untuk mendapatkan cahaya matahari
Menampung berat tumbuhan dan menentang tiupan angin
2.Sistem sokongan tumbuhan dibahagikan kepada dua jenis iaitu tumbuhan berkayu dan tumbuhan tidak
berkayu
3. Semua tumbuhan berkayu :
o Besar dan tinggi
o Sistem sokongan yang terdiri daripada tisu berkayu yang keras yang terdapat pada akar, batang,
dahan, ranting
o Tisu berkayu diperbuat daripada lignin iaitu bahan kompleks yang tegar dan keras
o Memerlukan sokongan tambahan seperti :

Akar banir terdapat pada pokok Akar sokong menyokong pokok Akar jangkang menyokong
yang besar dan tinggi seperti beringin yang biasanya hidup pokok bakau yang hidup
pokok angsana, pokok dikawasan berpaya
tualang,pokok hujan, semarak dikawasan tanah lembut
api

4. Semua tumbuhan tidak berkayu:
• Mempunyai akar, batang, dahan, ranting yang lebih lembut
• Contohnya pokok sawi, pokok tomato, pokok herba
• Mendapat sokongan daripada kesegahan sel. Kandungan air yang terdapat dalam tumbuhan

menyebabkan sel-sel menjadi segah. Pada hari yang panas, sel-sel tumbuhan kehilangan air dan
menjadi kurang segah iaitu menjadi layu. Ini menyebabkan sebahagian sokongan tumbuhan ini hilang.
• Mempunyai sokongan tambahan untuk bersaing seperti:

Batang melilit Sulur paut Akar cengkam Duri Akar sokong
untuk memanjat digunakan untuk ialah akar yang digunakan untuk ialah akar mengukuhkan
memanjat pokok lebih melekap pada memanjat pokok yang kedudukan batangnya
kayu sokong. tinggi. Contohnya
Contohnya pokok pokok tiumn, pokok pis, kayu sokong. lebih tinggi. dengan menggunakan
bunga seri pagi, Contohnya pokok Contohnya pokok akar sokong.
pokok labu orkid, pokok duit- rotan, pokok bunga
pokok kacang duit,pokok sirih, Contohnya pokok jagung,
panjang, pokok pokok lada hitam kertas pokok ara, pokok pandan

petola

31

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

5. Tumbuhan akuatik mendapat sokongan utama daripada

daya apungan air . Selain itu tumbuhan akuatik disokong

oleh tisu aerenkima yang terdiri daripada sel yang Tisu
berdinding nipis dan membentuk ruang udara dalam aerenkima

batang dan daun tumbuhan akuatik . Bagi sesetengah

tumbuhan akuatik, tumbuhan itu disokong oleh batang Batang berongga
berongga .

6. Terdapat beberapa cara untuk menentukan usia tumbuhan berkayu. Keladi bunting

Jadual di bawah menunjukkan cara untuk menentukan usia tumbuhan berkayu.

Kaedah Rajah Langkah-langkah

a) pokok ditebang dan dipotong

Mengira gelang Gelang merentasi batang
pertumbuhan b) Kemudian gelang yang terdapat pada
pada pokok yang batang pokok dikira.
c) Satu gelang mewakili satu tahun
ditebang

Mengira gelang a) Pokok dikorek dengan gerudi khas
pertumbuhan pada sehingga 75% mata gerudi atau separuh
ukur lilit pokok
pokok yang b) mata gerudi dikeluarkan dan
ditebuk gegelang pertumbuhan di kira.
c) Cara ini menyelamatkan pokok
daripada ditebang

BAB 7 : KOORDINASI BADAN

7.1 Sistem Endokrin Manusia

1. Sistem endokrin terdiri daripada pelbagai Hormon dirembeskan terus ke dalam darah
kelenjar endokrin yang merembeskan hormon

2. Kelenjar endokrin adalah kelenjar tanpa duktus

iaitu merembeskan hormon terus ke dalam aliran

darah dan yang terus di bawa ke sel atau organ Kelenjar
sasaran endokrin
3. Hormon adalah :

a) Sejenis protein dan dirembeskan dalam kuantiti Salur darah Sel sasaran
yang sedikit dalam darah

b) Merangsang fungsi tisu atau organ yang khusus

c) Mempunyai kesan yang lama dan gerak balas adalah perlahan

32

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Rajah menunjukkan kedudukan kelenjar endokrin dalam sistem endokrin

Kelenjar pituitari Kelenjar tiroid

mengawal kadar pertumbuhan mengawal kadar metabolisma
dan dikenali sebagai kelenjar induk

Kelenjar endokrin Pankreas

menyediakan individu dalam keadaan Mengawal paras gula dalam darah
kecemasan

Testis Ovari

Mengawal ciri seks sekunder Mengawal ciri seks sekunder
lelaki perempuan

5. Jadual di bawah menerangkan hormon yang dirembeskan oleh setiap kelenjar dan juga kesan

kekurangan dan kelebihan hormon

Kelenjar Hormon dan Kesan kekurangan hormon Kesan kelebihan

endokrin fungsi hormon

a) Antidiuresis (ADH) yang a) ADH ialah air tidak dapat a) ADH ialah sakit

dapat mengawal kuantiti air yang diserap semula di duktus kepala dan pening

diserap oleh ginjal pengumpul ginjal, b) GH pertumbuhan

Kelenjar b) Pertumbuhan (GH) yang penghasilan urin yang tidak terkawal dan
pituitari dapat merangsang pertumbuhan berlebihan dan sentiasa akromegali
di peringkat kanak-kanak dan berasa dahaga serta (kegergasian)

mengekalkan komposisi badan diabetes insipidus

yang sihat dan jisim otot serta b) GH menyebabkan

jisim tulang bagi orang dewasa kekerdilan

Tiroksina a) Kadar metabolism Kadar metabolism tinggi,

dapat mengawal kadar rendah, tidak tahan sejuk, berpeluh dan sentiasa

metabolisme badan dan kreatinisme (perkembangan berasa panas, suka tidur

mengawal pertumbuhan dan mental dan fizikal kanak- dan kuat selera makan,

Kelenjar perkembangan fizikal dan mental kanak cenderung menjadi
tiroid kanak-kana terbantut),miksedema kurus, pembesaran
b) (kurang tenaga pada kelenjar tiroid, leher

orang dewasa) dan yang bengkak dan bola

cenderung menjadi mata yang menonjol

gemuk serta goiter

Kelenjar Adrenalina menyediakan badan Glukosa berlebihan tidak Aras glukosa rendah,
adrenal untuk bertindak dalam keadaan dapat ditukar menjadi dahaga yang berlebihan
kecemasan dengan meningkatkan
Pankreas kadar metabolisme, kadar
denyutan jantung, aras gula
dalam darah dan membesarkan
saiz anak mata
Insulin dapat mengawal aras
glukosa di dalam darah dengan

33

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Ovari menukarkan glukosa berlebihan glikogen, aras gula darah dan mendapat
Testis kepada glikogen meningkat dan mendapat hipoglisemia
diabetes melitus estrogen sifat
a) Estrogen mengawal a) estrogen ialah ciri-ciri keperempuanan pada
perkembangan ciri-ciri seks sekunder seks perempuan lelaki
sekunder perempuan dan terjejas
merangsang penghasilan ovum b) Progesteron ialah sifat kelelakian pada
serta menyediakan uterus dan masalah haid, sakit kepala, perempuan
penempelan embrio sembelit dan keguguran
b) Progesteron mengekalkan rambut
ketebalan dinding uterus untuk
penempelan embrio a) lambat akil baligh
Testosteron b) bilangan sperma yang
Mengawal perkembangan ciri- rendah
ciri seks sekunder lelaki dan
merangsang penghasilan sperma

7.2 Gangguan kepada Koordinasi Badan

1. Dadah ialah bahan kimia psikoaktif yang boeh mengakibatkan ketagihan dan memberikan kesan

kepada fizikal dan mental seseorang.

2. Dadah boleh dibahagikan kepada lima kumpulan sepertimana disimpulkan dalam jadual

Jenis dadah Contoh Kesan

Stimulan Kafeina, kokaina, ▪ Merangsang aktiviti system saraf pusat
(perangsang) amfetamina dan nikotina ▪ Meningkatkan kepekaan dan aktiviti badan
▪ Mengurangkan rasa mengantuk dan kelesuan
Depresan Sedatif seperti ▪ Melambatkan tindak balas terhadap rangsangan
(penenang) barbiturat dan ▪ Mengurangkan tekanan jiwa
trankuilizer, heroin ▪ Mententeramkan seseorang

Antidepresan Opium dan morfin Mengurangkan rasa sakit dan tekanan mental serta
menyebabkan tidur

LSD(seid dietilamida Membawa kepada khayalan dan halusinasi yang

Halusinogen lisergik), marijuana, ganja membolehkan seseorang berfantasi

dan meskalina

Petroleum, pelarut Menyebabkan halusinasi, pitam, tidak sedarkan diri

Inhalan organik, kloroform, eter dan meningkatkan degupan jantung

dan gam

3. Penyalahgunaan dadah bermaksud pengambilan dadah dalam dos yang berlebihan bukan untuk tujuan

perubatan dan tanpa nasihat doktor.

4. Kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol diringkaskan dalam jadual dibawah

Penyalahgunaan Kesan
dadah dan alkohol ▪ Badan mengalami gangguan koordinasi badan dan

terhadap

Ketidakseimbangan terdedah kepada bahaya dan kecederaan
▪ Perubahan fizikal dan mental seperti badan terlalu

Koordinasi hormon besar dan tinggi, terlalu kurus, murung dan kurang

badan daya ingatan
▪ Perkembangan seks sekunder akan terbantut

Pertuturan Tidak Jelas • Pengambilan alkohol merosakkan bahagian serebrum

dalam otak yang mengawal pertuturan manusia

34

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

• Ini menyebabkan mereka mengalami pertuturan yang

tidak jelas dan meracau

• Bahan kimia psikoaktif dalam dadah dan alkohol

melambatkan gerak balas sistem saraf terhadap

Tindakan refleks yang • rangsangan
lambat Bahan kimia ini berada diantara neuron aferen dan
interneuron dalam sistem saraf

• Pergerakan impuls akan terhalang dan melambatkan

proses penghantaran maklumat ke otak

• Pengambilan dadah dan alkohol menyebabkn

Hilang keseimbangan koordinasi otot lemah
• Cara berjalan tidak betul, terhuyang hayang dalam

kesimbangan badan

• SIROSIS HATI iaitu Hati mengalami kerosakan yang kronik, berparut,

mengeras dan fungsi hati hilang sepenuhnya

• ULSER PERUT dimana pengambilan alkohol yang berlebihan menyebabkan

perut menghasilkan lebih banyak asid daripada biasa yang mengakibatkan iritasi

Kesihatan dan radang pada selaput di dalam perut. Pesakit juga berasa kembung perut,
fizikal dan
loya, muntah, najis berwarna hitam
mental
• PERLAKUAN GANAS dimana pengguna menjadi aktif, tidak dapat tidur,

bersikap ganas dan agresif dan hilang kewarasan fikiran serta bertindak luar

kawalan

• HALUSINASI dimana dadah boleh mengubah persepsi seseorang pengguna dan

boleh mengalami halusinasi, perasaan syak wasangka dan takut terhadap orang

lain dan mungkin menjadi agresif terhadap orang lain

7.3 Minda yang sihat

1. Manusia mempunyai minda yang mampu berfikir dan menaakul. Seseorang individu yang sihat :
✓ Sanggup menerima cabaran, bebas daripada prasangka dan berfikiran terbuka
✓ Individu yang mempunyai sikap positif, berdikari, penyayang dan bertanggungjawab
✓ Boleh mengingati peristiwa silam yang sedih dan gembira
✓ Mampu membuat pertimbangan yang logik sebelum tindakan diambil

2. Antara faktor- faktor yang boleh mempengaruhi kesihatan minda ialah :
▪ Pengambilan minuman beralkohol secara berlebihan
▪ Ketidakseimbangan hormon semasa haid, prahaid dan putus haid
▪ Tekanan mental
▪ Penuaan
▪ Penyalahgunaan dadah
▪ Kecederaan otak

35

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 8 : UNSUR DAN BAHAN
8.1 Asas Jirim
1. Zarah-zarah yang membina jirim ialah atom, molekul dan ion. Perbezaan dan ciri-ciri ketiga-tiga zarah
ini diterangkan di bawah.

Jirim

Atom ialah zarah paling kecil bagi Molekul ialah zarah yang terdiri Ion ialah atom yang
sesuatu unsur yang terlibat dalam daripada dua atau lebih atom kehilangan elektron
yang bergabung secara kimia
perubahan kimia Unsur ialah Sebatian ialah akan menjadi ion
gabungan atom gabungan dua positif manakala atom
Logam Gas nadir yang sama jenis atau lebih atom
yang menerima
yang berlainan elektron akan menjadi
jenis
ion yang bercas
negatif

Contoh : Contoh : Contoh:
Kalsium, Magnesium, Helium
Aluminium, Kuprum, Neon Contoh: Ammonia Contoh:
Argon, Kripton Hidrogen Air Natrium klorida
Emas Nitrogen Magnesium oksida,
Perak Oksigen Karbon dioksida Aluminium Bromida

Fluorin Zink Oksida
Klorin, bromin Ferum(II)klorida
,iodin, Fosforus,
Cas yang berlawanan
sulfur menarik antara satu
sama lain dengan daya
Susunan atom Susunan atom tidak Merupakan molekul kovalen yang ikatan elektrostatik
adalah rapat, tersusun secara
ringkas dan mempunyai ikatan yang kuat
padat dan teratur. Zarah-zarah
teratur dan berpisah jauh antara kovalen yang kuat antara atom
diikat dengan satu dengan yang lain
daya tarikan dan daya tarikanVan dan daya Van der Waals yang
ikatan logam
yang kuat antara der Waals yang lemah antara molekul
lemah antara atom
atom Pepejal makromolekul
kovalen yang diikat dengan
ikatan kovalen yang kuat.
Contohnya intan dan grafit

8.2 Jadual Berkala Unsur Moden
1. Rajah di bawah menunjukkan Jadual Berkala Moden. Terdapat 118 jenis unsur di dalam Jadual Berkala
Moden. Unsur dalam Jadual Berkalan Moden ini disusun mengikut tertib menaik nombor proton dari kiri
ke kanan dan dari atas ke bawah
2. Turus menegak dalam Jadual Berkala Moden di sebut kumpulan dan terdapat 18 kumpulan dalam Jadual
Berkala Moden. Unsur dalam kumpulan yang sama mempunyai sifat kimia yang sama kerana bilangan
elektron dalam petala yang paling luar adalah sama. Contohnya, semua unsur Kumpulan 1 mempunyai satu
elektron di petala paling luar.

36

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

3. Baris mengufuk dalam Jadual Berkala Moden di sebut kala dan terdapat 7 kala dalam Jadual Berkala
Moden. Kedudukan sesuatu unsur dalam kala bergantung kepada bilangan elektron yang berisi elektron
bagi suatu atom unsur. Contohnya unsur Natrium mempunyai tiga petala berisi elektron, maka ianya
terletak di kala ketiga.

4. Apabila merentasi kala dari kiri ke kanan Jadual Berkala Moden :
a) Sifat logam berkurang dan sifat bukan logam meningkat
b) terdapat perubahan sifat oksida daripada oksida bes (logam) kepada oksida asid (bukan logam)
c) sifat kekonduksian arus elektrik semakin berkurangan
5. Terdapat nama khas bagi sesetengah Kumpulan. Contohnya:
a) Kumpulan 1(I) dikenali sebagai Kumpulan logam alkali
b) Kumpulan 2(II) dikenali sebagai Kumpulan logam alkali bumi
c) Kumpulan 17(VII) dikenali sebagai Kumpulan halogen
d) Kumpulan 18 (VIII)dikenali sebagai Kumpulan gas adi

6. a) Atom terdiri daripada zarah subatom yang terdiri
Elektron
daripada proton, neutron dan elektron.

Zarah Proton Elektron Neutron
subatom

Cas Positif Negatif Tidak
bercas

Proton Simbol p n e

Neutron b) Elektron sentiasa bergerak mengelilingi nukleus dalam

orbit tertentu yang dikenali sebagai petala

Model atom c) Nukleus suatu atom terdiri daripada proton dan neutron

7. Nombor proton sesuatu unsur ialah bilangan proton yang terdapat di dalam nukelus atom itu.

8. Nombor nukleon sesuatu unsur itu ialah jumlah bilangan proton dan neutron di dalam nukleus atom

itu.

9. Perwakilan atom bagi sesuatu unsur di tulis seperti berikut.

Z = nombor proton X = simbol unsur

A = nombor nukleon,

37

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

10. Elektron akan memenuhi petala terdekat nukleus dahulu dan diisi dalam petala baharu apabila petala
sebelumnya telah diisi sepertimana dalam rajah.

11. Jadual di bawah menunjukkan susunan elektron bagi beberapa unsur dalam Jadual Berkala Unsur

Moden.

Nombor Unsur Susunan Gambar rajah Nombor Unsur Susunan Gambar
Proton elektron susunan elektron Proton elektron rajah

1 Hidrogen 1 susunan
elektron

2 Helium 2 7 Nitrogen 2.5

3 Litium 3 8 Oksigen 2.6

4 Berilium 2.2 11 Natrium 2.8.1

5 Boron 2.3

13 Aluminium 2.8.3

6 Karbon 2.4

12.Kebanyakkan atom mempunyai susunan elektron yang tidak stabil. Maka atom-atom ini akan
cenderung untuk membentuk susunan elektron yang stabil. Susunan elektron yang stabil dicapai apabila
atom menerima atau melepaskan elektron untuk mencapai susunan elektron

Susunan elektron duplet Susunan elektron oktet
yang mempunyai 2 elektron yang mempunyai 8
elektron pada petala
pada petala pertama terluar

38

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

13. Ion positif terbentuk apabila atom unsur logam menderma elektron

Atom litium , Li Ion litium , +
Susunan elektron : 2.1 Susunan elektron : 2

14. Ion negatif terbentuk apabila atom unsur bukan logam menerima elektron

Atom oksigen , O Ion oksida , 2−
Susunan elektron : 2.6 Susunan elektron : 2.8

15. Kala di tentukan berdasarkan bilangan petala yang berisi elektron dan Kumpulan di tentukan

berdasarkan bilangan elektron yang terdapat di petala paling luar bagi atom suatu unsur dalam Jadual

Berkala Moden sepertimana contoh yang diberikan dibawah.

Nombor Proton Unsur Susunan elektron Kala Kumpulan

1 Hidrogen 1 1 1/I
1 18/VIII
2 Helium 2 2 1/I
2 2/II
3 Litium 2.1 2 13/III
2 14/IV
4 Berilium 2.2 2 15/V
2 16/VI
5 Boron 2.3 2 17/VII
2 18/VIII
6 Karbon 2.4 3 1/I

7 Nitrogen 2.5

8 Oksigen 2.6

9 Fluorin 2.7

10 Neon 2.8

11 Natrium 2.8.1

8.3 Isotop

1. Isotop ialah unsur yang mempunyai nombor proton yang sama tetapi nombor nukleon yang berlainan

atau mempunyai bilangan proton yang sama tetapi bilangan neutron yang berbeza. Contoh-contoh

isotop ditunjukkan dalam jadual dibawah.

Bil Isotop Nombor Nombor Bilangan Bilangan Bilangan

proton nukleon proton elektron neutron

Hidrogen-1 1 1 1 1 0

1 Hidrogen-2 1 2 1 1 1

Hidrogen-3 1 3 1 1 2

2 Karbon-12 6 12 6 6 6
Karbon-13 6 13 6 6 7

39

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Karbon-14 6 14 6 6 8

Oksigen -16 8 16 8 88
3 Oksigen-18 8 18 8 8 10

4 Klorin-35 17 35 17 17 17
Klorin-37 17 37 17 17 20

5 Natrium – 23 11 23 11 11 12
Natrium-24 11 24 11 11 13

Bromin-79 35 79 35 35 44
6 Bromin -81 35 81 35 35 46

2. Jadual menunjukkan beberapa kegunaan isotop.

Bidang Isotop Kegunaan

Natrium-24 Digunakan untuk mengesan darah beku dalam badan kita

Perubatan Kobalt-60 Digunakan untuk membunuh sel-sel kans
Iodin-131 Digunakan untuk mengesan pertumbuhan tumor dalam otak dan
memeriksa pengambilan iodin oleh kelenjar tiroid

Fosforus-32 Digunakan untuk menentukan kadar penyerapan baja dalam
tumbuhan

Pertanian Digunakan untuk mengkaji proses fotosintesis dalam suatu

Karbon -14 tumbuhan dengan menambahkan karbon dioksida kepada karbon

-14

Arkeologi Karbon-14 Digunakan untuk menentukan umur sesuatu bahan purba
Dan geologi

Teknologi Kobalt-60 Digunakan dalam proses pensterilan makanan bagi membolehkan
makanan makanan tahan lebih lama

Industri kertas Amerisium -241 Digunakan dalam mengukur dan mengawal ketebalan kertas

Penjanaan Uranium-235 Digunakan sebagai bahan api dalam stesen janakuasa nuklear
tenaga elektrik •

BAB 9 : KIMIA INDUSTRI

9.1 Aloi

1. Logam tulen terdiri daripada satu jenis atom sahaja dan mempunyai saiz atom yang sama. Susunan atom

dalam logam memberikan sifat kemuluran (boleh diregang) dan mudah dibentuk (ketempaan ).

2. Aloi adalah campuran dua atau lebih unsur-unsur dengan komposisi tetap yang tertentu di mana

komponen utama adalah logam. Atom logam tulen

Atom asing

Susunan atom dalam logam tulen Susunan atom dalam aloi

3. Tujuan menjadikan aloi adalah untuk menjadikan mereka lebih kuat, lebih keras dan tahan kakisan
dan mempunyai permukaan bersinar dan kilau yang lebih baik.
4. Kehadiran logam yang pelbagai saiz mengganggu susunan teratur bagi atom dalam logam. Ini akan
mengurangkan lapisan atom tergelincir. Oleh itu, aloi adalah lebih kuat dan lebih keras daripada logam
tulen.

40

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

5. Komposisi, ciri-ciri dan kegunaan aloi ditunjukkan di bawah.

Aloi Komposisi Ciri-ciri Kegunaan
Gangsa 90% kuprum Keras, kuat, tidak mengakis Dalam patung bangunan atau monumen,
10% Timah dengan mudah, mempunyai dalam membuat pingat, pedang logam
Loyang permukaan berkilat seni
Keluli 70% Kuprum Lebih keras daripada Dalam instrumen membuat muzik dan
30% zink kuprum peralatan dapur
Keluli 90% ferum Keras dan kuat Dalam pembinaan bangunan dan
tahan 1 % karbon jambatan, dalam badan kereta dan
karat Berkilat, kuat, tidak landasan kereta api
Duralumin 74% ferum berkarat Dalam pembuatan peralatan makan,
8% karbon dalam membuat alat-alat pembedahan
Pewter 18% kromium
93% aluminium Ringan, kuat Dalam membina badan kapal terbang dan
3% kuprum kereta api laju
3% magnesium
1% mangan Berkilat, kuat Dalam membuat cenderamata
96% timah
3% kuprum
1% antimoni

9.2 Kaca dan Seramik
KACA DAN SERAMIK

1. Kaca dibina melalui silikon dan komponen utama kaca ialah silikon dioksida

2. Semua jenis kaca mempunyai ciri-ciri yang sama seperti berikut:

• Telus

• Keras tetapi rapuh

• Tidak berliang

• Penebat haba dan elektrik

• Tahan kepada bahan kimia

• Mudah untuk dibersihkan dan tahan mampatan

3. Jadual menunjukkan jenis kaca dan ciri-cirinya.

Jenis kaca Komposisi Ciri-ciri Kegunaan

Kaca silica Silikon dioksida Ketelusan yang tinggi, takat Rod kaca, kanta kuarza,
terlakur lebur yang tinggi cermin

Kaca soda kapur Silikon dioksida Takat lebur yang rendah, mudah Kaca tingkap, botol,
Natrium oksida dibentuk, pengembangan haba mentol lampu
Kalsium oksida yang tinggi

Kaca borosilikat Silikon dioksida Takat lebur yang tinggi, Barang memasak, wayar

Natrium oksida pengembangan haba yang kaca makmal
Kalsium oksida rendah, tahan panas, tahan
Boron oksida tindak balas kimia

Kaca plumbum Silikon dioksida Kepadatan tinggi, indeks biasan Prisma, kanta biasan

Natrium oksida yang tinggi yang tinggi, perhiasan

Plumbum (II) oksida kaca

4. Seramik diperbuat daripada tanah liat iaitu aluminium silikat

5. Apabila tanah liat dipanaskan pada suhu yang amat tinggi, mereka menjalani satu siri tindak balas kimia

dan mengeras secara kekal untuk membentuk seramik.

41

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Seramik mempunyai banyak kegunaan seperti bahan binaan, peralatan makan, penebat dalam peralatan

elektrik dan refraktori sepertimana yang diringkaskan di bawah berdasarkan ciri-cirinya.

Kegunaan Ciri-ciri

Pinggan mangkuk Tahan haba dan tekanan tinggi serta tidak terkakis

Gigi palsu Seramik keras, kuat serta lengai terhadap bahan kimia dan tidak berkarat

Jubin Sebagai lantai kerana seramik berkilau

Pasu bunga Keras dan kuat

Superkonduktor Membuat magnet yang sangat ringan dan mempunyai kuasa beribu-ribu kali lebih

besar dari magnet biasa

Cip mikro Komputer, radio dan telefon kerana superkonduktor

9.3 Polimer
1. Polimer di hasilkan apabila unit-unit kecil monomer ini bergabung untuk membentuk rantai yang panjang.
2. Monomer ialah unit-unit kecil yang membentuk polimer
3. Nama proses untuk pencantuman monomer melalui pembentukan ikatan kimia bagi menghasilkan polimer
bermolekul besar berbentuk rantai panjang ini dikenali sebagai proses pempolimeran
4. Proses penyahpolimeran pula merujuk kepada proses apabila molekul polimer berbentuk rantai ini
dipisahkan kepada monomer-monomernya melalui tindak balas kimia.

Proses Pempolimeran

Proses Penyahpolimeran Polimer
Monomer
5. Pempolimeran yang melibatkan monomer jenis yang sama dengan pemecahan
ikatan ganda dua menjadi ikatan tunggal dan membentuk polimer di kenali
sebagai Pempolimeran Penambahan.

6. Polimer semula jadi ialah polimer yang wujud secara semula jadi dam polimer sintetik ialah polimer

buatan manusia yang menggunakan bahan kimia. Contoh polimer semulajadi dan polimer sintetik bersama

monomernya diringkaskan dalam jadual dibawah.

Jenis polimer Contoh Monomer Kegunaan

Polimer semula Kanji Glukosa Memberikan tenaga
jadi Protein Asid amino Membina sel dan tisu baharu
Getah asli Isoprena
Belon,gelang getah, bantal

Politena Etena Botol, beg dan baldi palastik

Polimer Polistirena Stirena Bekas makanan, cawan,bahan penebat api
sintetik Perspeks Metil metakrilat Cermin pesawat, tingkap kenderaan, gigi

palsu,kanta pelekap

Getah sintetik Neoprena Sarung tangan, tayar kereta, tapak kasut

7. Apabila batang pokok getah ditoreh, susu getah asli atau lateks diperolehi.

8. Antara ciri-ciri getah asli adalah kenyal dan lembut, tidak tahan haba, tidak telap udara dan penebat

elektrik yang baik.

42

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

9. Lateks ialah suatu koloid iaitu campuran homogen air dan zarah getah. Jadual di bawah menunjukkan

zarah getah dan proses penggumpalan getah.

Rajah Penerangan

Molekul getah Membran protein dalam getah bercas negatif. Oleh itu, zarah
getah tidak dapat mendekati satu dengan yang lain dan

mengelakkan penggumpalan dan kekal dalam bentuk cecair.

Cas negatif

Membran protein

Cas negatif

Zarah getah

1. Lateks menggumpal apabila asid cair ditambah
2. Ini adalah kerana, ion hidrogen, H+ yang bercas positif
daripada asid meneutralkan cas negatif yang terdapat pada
membran protein

Cas positif

Zarah-zarah Membran protein 1. Zarah-zarah getah tidak lagi menolak antara satu sama
Getah berlanggaran pecah dengan lain dan menyebabkan zarah getah berlanggaran
antara satu dengan yang lain.
Molekul getah yang yang 2. Hal ini menyebabkan membran protein pecah dan molekul-
telah bergabug molekul getah terbebas

Molekul-molekul getah akan bergabung yang menyebabkan
lateks menggumpal

10. Lateks akan menggumpal jika dibiarkan untuk tempoh masa yang panjang. Ini adalah kerana bakteria
dalam lateks boleh menghasilkan asid yang membantu dalam penggumpalan lateks.
11. Penambahan larutan alkali boleh meneutralkan ion hidrogen yang dihasilkan akibat tindakan bakteria
dalam lateks. Oleh sebab itu, ammonia boleh dicampurkan ke dalam lateks bagi mengelakkan
penggumpalan lateks.
12. Sifat getah asli boleh ditambah baik dengan memanaskannya bersama dengan sulfur. Proses ini
dikenali sebagai Pemvulkanan dan getah tervulkan terhasil.
13. Sulfur ditambah pada ikatan ganda dua dalam molekul getah semasa proses pemvulkanan.
14. Ini menyebabkan, rangkai silang atom sulfur diantara getah tervulkan mengehadkan
penggelongsoran antara molekul getah.
15. Getah asli menjadi lebih kenyal, kuat, keras, ketahanan haba yang tinggi, tidak telap terhadap cecair
dan udara, tidak bertindak balas dengan asid dan alkali, tidak mudah teroksida diudara dan penebat
elektrik yang baik selepas divulkankan.

43

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

16. Rajah dibawah menunjukkan formula struktur getah tervulkan dan getah asli

Melalui proses Rantai polimer getah tervulkan
pemvulkanan,
getah asli dipanaskan
bersama sulfur

17. Getah tervulkan mempunyai banyak kegunaan. Antaranya:
❖ Tapak kasut
❖ Sarung tangan
❖ Paip Penyaman Udara, Paip Radiator, Penapis Udara, Bilah Pengelap Cermin Kereta, Pelekat
Tingkap Dan Pintu, Getah Pelindung Pintu dan Tayar dalam kereta

18. Asfalt terubahsuai Getah Bekuan yang digunakan sebagai konkrit asphalt untuk menurap jalan raya
supaya tahan lebih lama, tahan haba, mengurangkan bunyi bising dan keretakan jalan raya
19. Getah Colour merupakan cat lukisan yang dihasilkan daripada lateks untuk kegunaan seni visual

20. Pad landasan yang diperbuat daripada getah diletakkan di antara landasan dengan enjin keretapi untuk

mengurangkan getaran dan bunyi

BAB 10 : KIMIA DALAM PERUBATAN DAN KESIHATAN

10.1 Perubatan Tradisional, Perubatan Moden dan Perubatan Komplementari

1. Ubat ialah dadah atau bahan yang diambil untuk mengawal kesihatan, merawat atau mencegah

penyakit.

2. Terdapat tiga kaedah perubatan yang diringkaskan dalam jadual dibawah.

Jenis perubatan Penerangan
Tradisional • Ubat yang diperolehi daripada sumber semula jadi
• Keberkesanan perubatan lebih perlahan dan mengambil masa
• Diwarisi dan diamalkan secara turun-temurun
• Pembuktian keberkesanan berdasarkan pengalaman
• Kos rawatan yang rendah
• Rawatan menggunakan bahan semula jadi seperti tumbuh-tumbuhan dan

haiwan
• Ubat yang dihasilkan di dalam makmal
• Rawatannya adalah lebih berkesan dan lebih cepat
• Menggunakan kaedah moden seperti pembedahan, rawatan laser dan

Moden radioterapi
Komplementari • Pembuktian keberkesanan secara klinikal
• Kos rawatan yang mahal
• Rawatan menggunakan ubat-ubatan sintetik
• Rawatan tambahan bersama perubatan moden
• Tidak menggunakan ubat-ubatan teraputik, dadah dan bahan sintetik kimia
• Mengambil kira pandangan pengamal perubatan moden dan tradisional
• Tidak melibatkan pembedahan dan jahitan terhadap tubuh badan
• Melibatkan produk semula jadi, senaman badan dan minda

44

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

3. Contoh perubatan tradisional ialah :

→ Lendiran dari daun aloe vera disapu pada kulit untuk mengurangkan kesakitan kulit akibat terkena

benda panas

→ Halia melegakan bengkak, sengal-sengal badan dan menghilangkan angin dalam badan

→ Kulit kayu manis mengelakkan keradangan tisu, mencegah kanser, pengantioksida yang baik, mengawal

paras gula dalam darah

→ Bawang baik untuk jantung, mencegah kanser, pengantioksida yang baik, mengawal paras gula dalam

darah

→ Kunyit mengelakkan osteoarthritis, demam, kemurungan, kolesterol tinggi, penyakit hati, dan gatal-

gatal.

→ Cengkih mengurangkan ulser perut, mencegah kanser, antioksida yang baik, boleh membunuh bakteria

→ Serai merawat kekejangan, sakit perut, tekanan darah tinggi, muntah, batuk, sakit sendi (reumatik),

demam, selesema biasa,keletihan.

→ Lengkuas mempunyai sifat anti-radang boleh merawat arthritis dan rheumatoid arthritis, melegakan

ketidakselesaan yang disebabkan oleh radang perut dan ulser

→ Daun kesum merawat sakit perut dan badan, gangguan pencernaan dan mengelakkan kelemumur.

→ Daun pandan menyembuhkan tekanan darah tinggi,demam dan mencegah kehilangan rambut. mengubati

insomnia,rheumatisme.

→ Bawang putih mengubati selesema, mengurangkan tekanan darah tinggi, mengurangkan risiko penyakit

jantung

→ Daun batuk-batuk Mengubati masalah pernafasan, demam, mengurangkan stress dan ketakutan,

mengelakkan kanser

4. Jadual di bawah menunjukkan contoh perubatan moden

Jenis ubat Fungsi Contoh

Analgesik Melegakan kesakitan Aspirin , Parasetamol

Membunuh atau menghalang pertumbuhan

Antibiotik bakteria berjangkit Stereptomisin, Penisilin
Dihasilkan daripada bakteria dan kulat dan perlu

dihabiskan mengikut dos yang diberikan

Stimulan: Amfetamina
Merangsang dan mengaktifkan kegiatan otak,

badan dan perasaan pesakit

Psikoteraputik Antidepresan: imipramine, amitriptilin

Mengawal keadaan kemurungan

Antipsikotik : trankuiliser, barbiturat,

Ubat penenang untuk pesakit dozapin, haloperidol

5. Terdapat pelbagai jenis kaedah perubatan komplementari pula iaitu:

Kaedah Rajah Penerangan

Jarum steril dimasukkan ke dalam

titik-titik tertentu pada kulit yang

dapat merangsang sistem saraf

Akupuntur untuk melegakan kesakitan

45

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA
Membetulkan kedudukan tulang
Kiropraktik menggunakan tangan dan boleh
merawat sakit belakang dan leher,
Urutan sakit sendi, sakit kepala dan
tradisional kecederaan sukan
Homeopati
Kaedah untuk memanipulasi tisu
Terapi herba lembut badan dengan tangan, jari
dan penumbuk untuk melegakan
Terapi kreatif keresahan, kesakitan, keletihan,
letegangan otot dan masalah urat
Terapi yoga
Taichi Ubat diberikan kepada pesakit untuk
menguatkan keupayaan tubuh
Meditasi melawan penyakit yang menyerang
dan bukannya untuk membunuh
kuman penyakit tersebut

Menggunakan tumbuhan atau
bahagian tumbuhan yang memiliki
khasiat untuk mengubati penyakit
dan tidak mendatangkan kesan
sampingan serta tidak mengandungi
kandungan dadah

Seseorang bekerja secara kreatif di
bawah bimbingan ahli terapi yang
berkelayakan, mereka menjadi lebih
ekspresif dan komunikatif. Karya
kreatif boleh melibatkan muzik,
seni, tarian, pergerakan, dan aktiviti
kreatif lain.

Rawatan untuk kemurungan dan
kegelisahan

Senaman digunakan untuk
mengurangkan tekanan dan pelbagai
keadaan kesihatan yang lain.

Amalan minda dan badan yang memberi
tumpuan kepada interaksi antara otak,
minda, badan, dan tingkah laku serta
mengatasi penyakit dan meningkatkan
kesihatan

46

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Penyalahgunaan ubat boleh menyebabkan:
 Menyebabkan kesan sampingan yang teruk seperti alahan, muntah, sakit kepala, demam dan pengsan
 Menyebabkan ketagihan ubat jika diambil secara berlebihan seperti ubat batuk
 Boleh menyebabkan kematian
 Menyebabkan ubat tersebut kurang berkesan untuk melawan penyakit

7. Ubat dihasilkan daripada dua sumber iaitu sumber semula jadi dan sumber buatan manusia. Contohnya

Vitamin C boleh wujud secara semula jadi dan buatan manusia.

8. Vitamin C sejenis asid askorbik.

9. Kebaikan vitamin C ialah diperlukan untuk pertumbuhan dan pembaikan tisu di semua bahagian badan

anda, membentuk protein penting yang digunakan untuk membuat kulit, tendon, ligamen, dan saluran darah

dan menyembuhkan luka dan membentuk tisu parut.

10. Kekurangan Vitamin C daripada sumber semula jadi dan buatan diringkaskan dalam jadual dibawah.

Sumber semula jadi Sumber buatan

• Perlu diambil secara berterusan dalam jangka • bahan kimia ini boleh membahayakan kesihatan

masa yang lama supaya berkesan • menunjukkan peningkatan kejadian barah dan

• Bukti penyembuhan melalui kepercayaan dan penyakit jantung

pengalaman orang terdahulu • Dos 1,000 mg vitamin C sehari merosakkan

sistem tenaga dimana mengganggu keupayaan

daya tahan khususnya dengan melemahkan sel

mitokondria (yang membakar lemak dan gula).

10.2 Radikel Bebas
1. Radikel bebas ialah atom/molekul yang kekurangan satu elektron yang menjadikan atom/molekul
tersebut tidak stabil, reaktif dan cenderung untuk menyerang atom atau molekul lain.
2. Tindak balas kimia yang berlaku apabila suatu bahan mengalami kehilangan elektron dikenali sebagai
Proses Pengoksidaan.
3. Ianya boleh berlaku di dalam badan secara semula jadi dan boleh mencetuskan tindak balas berantai
untuk menghasilkan lebih banyak radikal bebas yang boleh merosakkan Struktur DNA

Atom/molekul yang Radikel bebas yang
stabil mempunyai kekurangan satu
elektron
bilangan proton dan
bilangan elektron
yang sama

4. Terdapat dua faktor yang boleh menyebabkan pembentukan radikel bebas ini yang diringkaskan

dalam jadual di bawah.

Faktor Penerangan

Metabolisme :
➢ Senaman meningkatkan metabolisme dan membantu dalam penurunan berat badan.
➢ Dalam proses membakar kalori, senaman memang menghasilkan lebih banyak radikal

bebas, tetapi juga meningkatkan mekanisme kawalan tubuh.
Dalaman ➢ Radikal bebas oksigen yang dihasilkan oleh metabolisme boleh menyebabkan kerosakan

molekul.

47

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Keradangan :
➢ Sel-sel imuniti yang disebut makrofag menghasilkan radikal bebas untuk menyerang

kuman.
➢ Radikal bebas ini dapat merosakkan sel yang sihat yang menyebabkan keradangan.
➢ Dalam keadaan normal, keradangan hilang setelah sistem keimunan tubuh menghilangkan

jangkitan atau memperbaiki tisu yang rosak.

Asap rokok Sinaran UV Pelarut kimia Pestisid

Luaran Kosmetik Makanan diproses Logam berat dalam Ubat
air dan makanan

Sinar X dan sinar Pencemaran udara Sisa toksik
gama

5. Penghasilan radikel bebas boleh mengakibatkan :

 Penyakit kardiovaskular dan ketidaksuburan

 Mutasi dan kanser

 Merosakkan buah pinggang, hati dan peparu

 Menyebabkan penuaan awal seperti wajah berkedut dan rambut beruban

6. Penghasilan radikel bebas ini boleh dielakkan dengan:

 Pengambilan makanan yang kaya antioksidan seperti buah-buahan dan sayur-sayuran kerana

antioksidan adalah sebatian yang menghalang pengoksidaan.

 Hadkan kuantiti makanan, alkohol, makanan diproses, daging merah, makanan karbohidrat dan kaya

dengan gula halus

 Menggunakan terapi herba, minum teh hijau, makan makanan kekacang

 Jangan gunakan semula lemak dan minyak masak.

10.3 Bahan Antioksidan

1. Bahan antioksidan ialah sebatian kimia yang diperlukan oleh badan kita untuk melambatkan atau

menghentikan proses pengoksidaan.

2. Bahan ini melindungi sel badan daripada kerosakan akibat radikel bebas

3. Apabila usia meningkat, keupayaan badan kita untuk menghasilkan bahan antioksidan berkurang. Jadi

kita perlu mendapatkan bahan antioksidan melalui makanan

4. Contoh bahan antioksidan yag terdapat dalam makanan diringkaskan di bawah.

Bahan Contoh makanan

antioksidan

Beta karotena Ditemui dalam makanan yang berwarna merah,kuning atau jingga

Lutein Terdapat dalam sayur-sayuran berdaun hijau

Likopena Terdapat dalam buah-buahan segar

Vitamin C Di kenali sebagai asid askorbik yang terdapat dalam buah-buahan sitrus dan
sayur-sayuran

Vitamin E Dikenali sebagai alfa-tokoferol yang terdapat dalam minyak dan kekacang

5. Rajah menerangkan bagaimana tindakan bahan antioksidan terhadap radikel bebas.

Radikel bebas yang Bahan antioksidan cenderung untuk Radikel bebas menjadi
kekurangan satu mengalami proses pengoksidaan dengan atom stabil selepas
elektron menderma elektron kepada radikel bebas
menerima elektron dari
bahan antioksidan

48

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Epal yang dipotong menjadi perang apabila dideahkan kepada udara. Ini adalah kerana:
✓ Epal mengandungi enzim yang disebut polifenol oksidase (PPO).
✓ Apabila kita memotong epal, PPO ini bertindak balas dengan oksigen di udara
✓ Tindak balas kimia antara PPO dan oksigen adalah suatu proses pengoksidaan yang menghasilkan

melanin dan memberikan warna perang kepada epal
7. Proses pengoksidaan makanan seperti yang berlaku dalam epal boleh diatasi dengan menggunakan:
❖ Jus limau yang mengandungi asid askorbik. Asid askorbik akan bertindak balas dengan oksigen

sebelum oksigen bertindak balas dengan enzim dalam epal. Asid askorbik akan mengelakkan epal
menjadi keperangan sehingga semua asid habis.
❖ Air garam dan gula menghalang pengoksidaan hirisan epal kerana ia mengelilingi sel epal dengan
persekitaran yang lebih masin/manis daripada bahagian dalam sel. Air bergerak ke luar sel melalui
osmosis dalam usaha menyamakan kepekatan garam/gula dan air di dalam dan di luar sel. Air dan
garam di permukaan irisan epal mengganggu oksigen yang sampai ke permukaan buah dan dengan itu
melambatkan pengoksidaan.
8. Proses pengoksidaan makanan dilambatkan dalam industri dengan kaedah pengeringan, penambahan
sulfur, mencelup makanan dalam jus buah dan madu.

10.4 Produk Kesihatan
1. Produk kesihatan didefinisikan sebagai bahan yang memberi tenaga atau menjadikan seseorang itu
sihat.
2. Tujuan penggunaan produk kesihatan ialah untuk :
a) gaya hidup yang sibuk menyebabkan masyarakat tidak mengamalkan pemakanan yang seimbang dan
mengambil pil vitamin sebagai pelengkap makanan seimbang
b) Menjamin tumbesaran yang normal dan meningkatkan daya pencegahan penyakit
c) Memulihkan penyakit dan mengekalkan kesihatan
3. Semua produk kesihatan sama ada dalam bentuk pil, serbuk atau losen mengandungi bahan aktif.
4. Bahan aktif pula ialah komponen tertentu di dalam suatu produk yang mempunyai kesan terhadap
penyembuhan atau pencegahan penyakit. Dua atau lebih bahan aktif tidak boleh digunakan bersama
kerana boleh bertindak balas dan menghasilkan kemudaratan kepada kesihatan
5. Antara bahan aktif terlarang dalam produk kesihatan ialah tritenoin, sibutramina, steroid, sildenafil
dan analog, hidroquinon dan merkuri.
6. Penggunaan bahan aktif terlarang boleh menyebabkan:
 Kerosakan buah pinggang dan sistem saraf dan sakit jantung
 Strok, peningkatan tekanan darah dan kadar denyutan jantung
 Kulit kemerahan, kering, tidak selesa, pedih, menggelupas, hipersensitif, ubah

warna, ruam dan iritasi
 Sindrom cushing’s

Sindrom cushing’s

49

REVISI KILAT SAINS KSSM TINGKATAN 4 PANITIA SAINS SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 11 : DAYA DAN GERAKAN
11.1 Gerakan Linear
1. Gerakan linear ialah Gerakan suatu objek dalam lintasa yang lurus. Kecepatan gerakan kenderaan
biasanya diukur menggunakan istilah fizik laju, halaju dan pecutan yang dibandingkan dalam jadual dibawah.

Jarak

Dan Laju Halaju Pecutan

Sesaran

Takrifan Jarak ialah Laju ditakrifkan Halaju ditakrifkan Pecutan ditakrifkan
panjang lintasan sebagai kadar sebagai kadar sebagai kadar perubahan
halaju atau halaju sesuatu
gerakan satu perubahan jarak perubahan jarak
objek iaitu jarak yang dalam arah tertentu objek yang berubah
dilalui suatu objek atau jarak yang dilalui dengan masa
Sesaran ialah per unit masa per unit masa dalam
jarak di antara //
dua lokasi yang Laju = ℎ arah tertentu −
diukur sepanjang

lintasan
terpendek yang Tiada arah tertentu Mempunyai arah tertentu
menyambungkan Mempunyai arah
kedua-dua lokasi tertentu
tersebut dalam
arah tertentu.

Rumus

Arah Jarak tidak
tiada arah

tertentu
Sesaram
mempunyai arah
tertentu

Unit S.I meter (m) meter per saat meter per saat meter per saat per saat
( − ) ( − ) ( − )

Contoh Seorang pelari pecut Sebuah kereta Sebuah lori sedang

Soalan 200m mengambil bergerak daripada bergerak dengan halajunya
masa 12 saat untuk keadaan rehat. Dalam bertambah dari −
sampai ke garisan masa 8s yang ke − dalam masa 5

penamat. Apakah pertama, s. Nyatakan pecutan lori

kelajuan beliau? jarak yang dilaluinya tersebut.
ialah 24m. Berapakah
= = . − halaju puratanya = − = −


dalam masa 8 s itu?
=284 = −

2. Halaju dan pecutan objek yang bergerak boleh ditentukan melalui aktiviti yang menggunakan sejenis alat

yang dikenali sebagai jangka masa detik Susunan alat radas aktiviti tersebut ditunjukkan di bawah.

Jangka masa
detik

Troli

Arah pergerakan

Pita detik

50