REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB SENARAI SEMAK

2

3

4

5

6

7

8

9

NAMA : ……………………………………………………..

TINGKATAN : ……………………………………………………..

1

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 2 : STRUKTUR ATOM

1. Jirim ialah sebarang bahan yang memenuhi ruang dan jisim yang terdiri daripada zarah-zarah yang halus

dan diskrit. Zarah-zarah yang membina jirim ialah atom, molekul dan ion.

2. Atom ialah zarah paling kecil bagi sesuatu unsur yang dapat mengambil bahagian dalam suatu tindak

balas kimia.

3. Molekul ialah zarah neutral yang terdiri daripada dua atau lebih atom yang berpadu secara kimia.

4. Ion ialah zarah yang bercas positif atau negatif.

5. Resapan berlaku apabila zarah-zarah sesuatu bahan bergerak di antara zarah bahan yang lain dari

kawasan berkepekatan tinggi ke kawasan yang berkepekatan rendah. Kadar resapan paling tinggi dalam gas,

diikuti cecair dan paling rendah dalam pepejal.

6. Teori kinetik jirim menerangkan susunan dan Gerakan zarah-zarah di dalam pepejal, cecair dan gas.

7. Jadual menunjukkan susunan dan gerakan zarah-zatah di dalam pepejal, cecair dan gas.

Keadaan Jirim Pepejal Cecair Gas

Susunan zarah Tersusun dengan sangat Tersusun dengan padat Berjauhan antara satu

padat dan teratur tetapi tidak teratur sama lain dan bergerak

secara rawak

Daya tarikan Kuat Kuat tetapi lemah Lemah

antara zarah berbanding dengan pepejal

Pergerakan Bergetar dan berputar Bergetar dan berputar Bergetar, berputar dan

zarah pada kedudukan yang dan bergerak ke seluruh bergerak secara bebas.

tetap cecair dan terdapat Kadar perlanggaran zarah

perlanggaran antara zarah adalah lebih tinggi

berbanding cecair

Isipadu dan Tetap Isipadu tetap dan Tidak mempunyai isipadu

bentuk mengikut bentuk bekas dan bentuk yang tetap

Kemampatan Tidak boleh dimampatkan Sukar di mampatkan Mudah dimampatkan

8. Rajah menunjukkan perubahan keadaan jirim dengan perubahan haba

PEMEJALWAPAN GAS PENYEJATAN/PENDIDIHAN
Haba diserap Haba di serap
PENGENDAPAN KONDENSASI
PEPEJAL Haba di bebaskan Haba di bebaskan CECAIR

PEMBEKUAN
Haba di bebaskan

PELEBURAN
Haba di serap

9. Rajah di bawah menunjukkan lengkung pemanasan dan penyejukan bagi seuatu sebatian

Suhu /˚C Suhu /˚C

TAKAT F G H
I
DIDIH DE TAKAT J
TAKAT KONDENSASI

LEBUR B C TAKAT
BEKU

A Masa /minit
Masa /minit
LENGKUNG PENYEJUKAN
LENGKUNG PEMANASAN

2

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

TITIK KEADAAN PENERANGAN
A→B JIRIM
B→C Pepejal Apabila pepejal dipanaskan, tenaga haba diserap oleh pepejal. Ini
menyebabkan zarah-zarah di dalam pepejal memperoleh tenaga kinetik dan
C→D Pepejal dan bergetar dengan kuat
D→E cecair Apabila tenaga yang cukup diperolehi untuk mengatasi daya tarikan antara
zarah, pepejal mula menjadi cecair dan suhu kekal malar dan di kenali sebagai
F→G Cecair takat lebur. Tenaga haba yang diserap digunakan untuk mengatasi daya tarikan
G→H antara zarah sehingga pepejal bertukar menjadi cecair.
H→I Cecair dan Zarah dalam cecair menyerap tenaga dan bergerak lebih cepat dan suhu
I→J gas meningkat.
Apabila tenaga yang cukup diperolehi untuk mengatasi daya tarikan antara
Gas zarah, cecair mula menjadi gas dan suhu kekal malar dan di kenali sebagai
takat didih. Tenaga haba yang diserap digunakan untuk mengatasi daya tarikan
Gas dan antara zarah sehingga cecair bertukar menjadi gas
cecair Zarah-zarah dalam gas kehilangan tenaga kinetik. Zarah-zarah bergerak lebih
perlahan apabila suhu menurun
Cecair Gas mula terkondensasi. Suhu kekal malar kerana tenaga haba yang hilang
diimbangi oleh tenaga haba yang terbebas apabila zarah-zarah menarik antara
Cecair dan satu sama lain untuk membentuk cecair.
pepejal Zarah-zarah dalam cecair kehilangan tenaga kinetik. Zarah-zarah bergerak
lebih perlahan apabila suhu menurun
Cecair mula membeku. Suhu kekal malar kerana tenaga haba yang hilang
diimbangi oleh tenaga haba yang terbebas apabila zarah-zarah menarik antara
satu sama lain untuk membentuk pepejal.

10. Jadual menunjukkan sejarah perkembangan model atom.

Ahli kimia Model atom Penemuan

John Dalton Atom sebagai jasad kecil, keras dan tidak dapat di belah

bahagi

J.J Thompson Telah menemui elektron.
Atom sebagai sfera yang bercas positif dengan beberapa
zarah bercas negatif di dalamnya.

Rutherford Telah menemui proton
Beliau menyatakan proton tertumpu di satu Kawasan kecil di
tengah-tengah atom yang dinamakan nucleus dan elektron
beredar mengelilinginya.

Neils Bohr Mencadangkan bahawa elektron-elektron di dalam sesuatu
atom bergerak di dalam petala-petala di sekeliling nukleus

3

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

James Chadwick Telah menemui neutron
Beliau menyatakan zarah neutral neutron terdapat dalam
nukelus

11. Atom terdiri daripada tiga zarah-zarah subatom yang mempunyai ciri-ciri yang berbeza dan

ditunjukkan dalam rajah di bawah.

Zarah sub atom Simbol Cas relatif Jisim relatif

Proton p +1 1

Neutron n 0 1

Elektron e -1 0.0005

12. Nombor proton sesuatu unsur ialah bilangan proton yang terdapat di dalam nukelus atom itu.

13. Nombor nukleon sesuatu unsur itu ialah jumlah bilangan proton dan neutron di dalam nukelus atom

itu.

14. Perwakilan atom bagi sesuatu unsur di tulis seperti berikut.

A = nombor nukleon, Z = nombor proton X = simbol unsur

15. Isotop ialah atom-atom unsur yang sama dengan bilangan neutron dan sifat fizik yang berbeza dan

bilangan proton serta sifat kimia yang sama.

16. Jadual menunjukkan beberapa kegunaan radioisoto

Isotop Kegunaan

Kobalt-60 Rawatan kanser dan Pensterilan makanan

Karbon -14 Pentarikhan karbon untuk menganggar usia bahan fosil dan artifak

Fosforus-32 Menentukan kadar penyerapan baja dalam tumbuhan

Natrium-24 Mengesan kebocoran paip bawah tanah

Iodin -131 Merawat penyakit tiroid

17. Bagi atom yang mempunyai nombor proton 1 hingga 20, dua elektron ditempatkan dalam petala, 8

elektron di petala kedua dan lapan elektron di petala ketiga. Elektron yang selebihnya ditempatkan di

dalam petala keempat.

18. Elektron valens ialah elektron di petala terluar sesuatu atom.

BAB 3 : FORMULA DAN PERSAMAAN KIMIA

1.

=

1 − 12
12

=

1 − 12
12

2. Karbon-12 dipilih kerana ianya wujud dalam bentuk pepejal dan mudah dikendalikan.

3. Jisim atom relatif dan Jisim molekul relatif tidak mempunyai unit.

4. Satu mol kuantiti bahan mengandungi bilangan zarah yang sama dengan bilangan atom dalam 12g karbon

-12. Bilangan atom dalam 12g karbon-12 ialah 6.02x1023 disebut Nombor Avogadro.

5. Terdapat tiga kaedah yang boleh digunakan dalam penghitungan mol.
ℎ

=

( )
= /

4

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA


= 22.4 3/24 3

6. Formula kimia sesuatu sebatian menunjukkan semua unsur dan bilangan jenis atom yang terdapat

dalam sebatian itu.

7. Sebatian diwakili oleh dua dua jenis formula iaitu formula empirik dan formula molekul.

8. Formula empirik ialah formula kimia yang menunjukkan nisbah teringkas bilangan atom setiap jenis

unsur dalam sebatian.

Unsur XYZ

Jisim unsur(g) abc

Bilangan mol

Nisbah mol teringkas

9. Formula molekul ialah formula kimia yang menunjukkan bilangan sebenar atom-atom setiap jenis unsur

di dalam satu molekul sesuatu sebatian.

Formula molekul = (Formula empirik)n
10. Formula ion terdiri daripada kation, iaitu ion-ion bercas positif dan anion, iaitu ion-ion bercas

negatif.

KATION FORMULA ANION FORMULA
Ion natrium + Ion klorida −
Ion kalium + Ion bromida −
Ion zink + Ion iodida −
Ion magnesium + Ion oksida
Ion kalsium + Ion hidroksida −
Ion ferum(II) + Ion sulfat −

Ion ferum(III) + Ion karbonat −
Ion kuprum(II) + Ion nitrat
Ion ammonium + Ion fosfat −
−
−

11. Persamaan kimia merupakan satu cara penulisan untuk menghuraikan sesuatu tindak balas kimia. Anak
panah dalam persamaan mewakili ‘menghasilkan’. Bahan pemula disebut bahan tindak balas dan ditulis di
sebelah kiri persamaan. Bahan baharu yang dihasilkan disebut hasil tindak balas dan ditulis di sebelah
kanan persamaan.
12. Bahan yang wujud sebagai pepejal(p) , cecair (c), gas (g) dan yang larut dalam di dalam air sebagai
larutan akues (ak).
13. Stoikiometri iailah kajian kuantitatif komposisi bahan yang terlibat dalam sesuatu tindak balas kimia.
Pekali dalam persamaan yang seimbang memberiahu kita nisbah bahan tindak balas dan hasil tindak balas
dalam sesuatu tindak balas kimia.

5

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 4 : JADUAL BERKALA UNSUR

1. Jadual menunjukkan sejarah perkembangan Jadual Berkala Unsur.

Antoine Mengelaskan cahaya dan haba kepada logam dan bukan logam

Lavoisier

Johann Membahagikan unsur-unsur kepada kumpulan. Setiap kumpulan mempunyai tiga unsur yang

Dobereiner mempunyai sifat kimia yang sama dan dikenali sebagai Triad Dobereiner. Jisim atom bagi

unsur di tengah hampir sama dengan purata jisim atom bagi dua unsur yang lain dalam

setiap triad

John Mencadangkan Hukum Oktaf dimana beliau menyusun unsur yang telah wujud mengikut

Newlands tertib jisim atom menaik dan sifat yang serupa berulang pada setiap unsur kelapan dalam

susunannya

Lothar Memplot graf isipadu atom melawan jisim atom bagi semua unsur yang wujud dan

Meyer menyedari ada unsur dengan sifat kimia yang sama menempati kedudukan yang setara pada

lengkung itu.

Dmitri Menyusun unsur mengikut tertib jisim atom menaik dan mengelaskannya mengikut sifat

Mendeleev kimia yang serupa. Beliau meninggalkan tempat kosong untuk diisi unsur yang masih belum
dijumpai

Henry J.G Beliau menyusun semula semua unsur mengikut tertib nombor proton yang menaik dalam

Moseley Jadual Berkala Unsur

2. Unsur-unsur dalam Jadual Berkala Unsur disusun mengikut tertib nombor proton yang menaik daripada

1 hingga 113.

3. Unsur dengan sifat kimia yang serupa diletakkan dalam lajur menegak yang sama. Lajur menegak

dikenali sebagai kumpulan dan lajur mendatar dikenali sebagai kala dalam Jadual Berkala Unsur.

4. Bilangan elektron valens dalam suatu atom menentukan kedudukan kumpulan sesuatu unsur dan bilangan

petala yang berisi elektron menunjukkan kedudukan kala atom tersebut.

UNSUR KUMPULAN 18

1. Unsur-unsur kumpulan 18 dinamakan gas adi dan merupakan gas monoatom.

2. Sifat fizik unsur kumpulan 18 ialah saiz atom yang kecil, gas tidak berwarna pada suhu dan tekanan bilik,

takat lebur dan takat didih serta ketumpatan yang rendah

3. Jadual menunjukkan perubahan sifat fizik unsur kumpulan 18 apabila menuruni kumpulan.

Saiz atom Saiz atom bertambah apabila menuruni kumpulan kerana bilangan petala berisi elektron

dalam atomnya semakin bertambah daripada helium ke radon

Takat lebur Takat lebur dan takat didih semakin meningkat apabila menuruni kumpulan18 kerana

dan takat penambahan saiz atom unsur menyebabkan daya tarikan Van der Waals antara atom

didih menjadi semakin kuat. Maka lebih banyak tenaga haba diperlukan untuk mengatasi daya

tarikan yang semakin kuat.

Ketumpatan Ketumpatan semakin bertambah apabila menuruni kumpulan kerana jisim atom relatif

unsur semakin bertambah apabila menuruni kumpulan. Ini adalah kerana, ketumpatan

diwakili sebagai jisim per unit isipadu bahan dimana jisim berkadar terus dengan

ketumpatan.

4. Semua gas adi adalah lengai dan tidak reaktif secara kimia. Helium mempunyai dua elektron valens yang

disebut sebagai susunan elektron duplet dan gas adi lain mempunyai lapan elektron valens yang disebut

susunan elektron oktet. Kedua-dua susunan ini sangat stabil kerana petala valensnya penuh.

5. Jadual menunjukkan kegunaan unsur kumpulan 18

Unsur Kegunaan

Gas helium Digunakan dalam kapal udara

Menyejukkan logam supaya menjadi superkonduktor

6

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Gas neon Digunakan dalam lampu iklan dan tiub televisyen
Gas argon Mengisi mentol
Menyediakan suatu atmosfera lengai dalam kerja mengimpal pada suhu yang tinggi
Gas kripton Digunakan dalam laser untuk membaiki retina mata dan lampu denyar kilat
Gas radon Digunakan dalam rawatan kanser
Gas Xenon Digunakan untuk membuat tiub elektron dan lampu stroboskop dan digunakan dalam kebuk
gelembung bagi reaktor tenaga atom

UNSUR KUMPULAN 1

1. Unsur kumpulan 1 disebut sebagai logam alkali

2. Unsur kumpulan 1 ialah logam yang lembut, ketumpatan dan takat lebur yang rendah, mempunyai

permukaan kelabu yang berkilat dan konduktor haba dan elektrik yang baik.

3. Jadual menunjukkan perubahan sifat fizik unsur kumpulan 1 apabila menuruni kumpulan.

Saiz atom Saiz atom bertambah apabila menuruni kumpulan kerana bilangan petala berisi elektron

dalam atomnya semakin bertambah dari litium ke Fransium

Takat lebur Takat lebur dan takat didih semakin menurun apabila menuruni kumpulan 1 kerana

dan takat penambahan saiz atom unsur menyebabkan daya pengikatan ikatan logam yang mengikat

didih atom-atom menjadi semakin lemah. Maka kurang tenaga haba diperlukan untuk mengatasi

daya tarikan atom yang semakin lemah.

Ketumpatan Ketumpatan semakin bertambah apabila menuruni kumpulan kerana jisim atom relatif

unsur semakin bertambah apabila menuruni kumpulan. Ini adalah kerana, ketumpatan

diwakili sebagai jisim per unit isipadu bahan dimana jisim berkadar terus dengan

ketumpatan.

Kekerasan Kekerasan logam semakin berkurang apabila menuruni kumpulan kerana ikatan logam yang

mengikat atom-atom menjadi semakin lemah

4. Semua unsur kumpulan 1 mempunyai sifat kimia yang serupa . Ini adalah kerana, semua logam alkali

mempunyai satu elektron valens di petala valensnya. Semasa tindak balas berlaku, setiap atom unsur ini

menderma satu elektron daripada petala terluarnya untuk membentuk satu ion bercas positif (+1) supaya

mencapai susunan elektron oktet atau duplet yang stabil.
→ + + −

a) Logam alkali bertindak balas dengan air secara cergas untuk menghasilkan larutan hidroksida logam

beralkali dan gas hidrogen
+ → +

b) Logam alkali terbakar dalam gas oksigen dengan cepat untuk menghasilkan pepejal putih

oksida logam.
+ →

c) Pepejal oksida logam yang terbentuk larut dalam air untuk membentuk larutan hidroksida

logam yang beralkali.
+ →

d) Logam alkali terbakar dalam gas klorin untuk membentuk pepejal putih klorida logam.

+ →
5. Walaupun semua unsur kumpulan 1 mempunyai sifat kimia yang serupa, akan tetapi kereaktifan unsur

kumpulan 1 bertambah apabila menuruni kumpulan. Hal ini kerana, apabila menuruni kumpulan 1 saiz atom

semakin bertambah. Elektron valens tunggal yang terdapat pada petala valens menjadi semakin jauh

dari nukleus. Oleh itu, daya tarikan antara nukleus dengan elektron valens menjadi semakin lemah.

Maka atom menjadi semakin mudah melepaskan elektron valens tunggal untuk mencapai susunan elektron

octet atau duplet yang stabil.

7

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Semua logam alkali mesti disimpan dalam botol yang mengandungi minyak paraffin kerana ianya sangat
reaktif dan gunakan forceps apabila mengambil logam alkali.

UNSUR KUMPULAN 17

1. Unsur-unsur Kumpulan 17 juga disebut halogen. Halogen wujud sebagai molekul dwiatom.

2. Jadual menunjukkan perubahan sifat fizik unsur kumpulan 17 apabila menuruni kumpulan.

Saiz atom Saiz atom bertambah apabila menuruni kumpulan kerana bilangan petala berisi elektron

dalam atomnya semakin bertambah daripada fluorin ke astatin

Takat lebur Takat lebur dan takat didih semakin meningkat apabila menuruni kumpulan17 kerana

dan takat penambahan saiz atom unsur menyebabkan daya tarikan Van der Waals antara molekul

didih menjadi semakin kuat. Maka lebih banyak tenaga haba diperlukan untuk mengatasi daya

tarikan yang semakin kuat.

Ketumpatan Ketumpatan semakin bertambah apabila menuruni kumpulan kerana jisim atom relatif

unsur semakin bertambah apabila menuruni kumpulan. Ini adalah kerana, ketumpatan

diwakili sebagai jisim per unit isipadu bahan dimana jisim berkadar terus dengan

ketumpatan.

Keadaan Keadaan fizik berubah dari gas kepada cecair kemudian kepada pepejal dan warna halogen

fizik menjadi gelap apabila menuruni kumpulan

Halogen Keadaan jirim Warna halogen

Fluorin Gas Warna kuning muda

Klorin Gas Kuning kehijauan

Bromin Cecair Perang kemerahan

Iodin Pepejal Hitam keunguan

4. Semua unsur kumpulan 17 mempunyai sifat kimia yang serupa . Ini adalah kerana, semua halogen

mempunyai tujuh elektron valens di petala valensnya. Semasa tindak balas berlaku, setiap atom halogen ini

menerima satu elektron untuk membentuk satu ion bercas negatif (-1) supaya mencapai susunan elektron

oktet yang stabil.

+ − → −

a) Halogen bertindak balas dengan air untuk membentuk dua jenis asid. Larutan HOY menunjukkan sifat

meluntur.
+ → +

b) Halogen dalam keadaan gas bertindak balas dengan ferum yang panas untuk membentuk pepejal

perang iaiu ferum(III)halida.
+ →

c) Halogen juga bertindak balas dengan larutan natrium hidroksida untuk membentuk natrium

halida, natrium halat(I) dan air.
+ → + +

Halogen dinyahwarnakan semasa tindak balas berlaku

5. Walaupun semua unsur kumpulan 17 mempunyai sifat kimia yang serupa, akan tetapi kereaktifan unsur

kumpulan 17 berkurang apabila menuruni kumpulan. Hal ini kerana, apabila menuruni kumpulan 17 saiz

atom semakin bertambah. Elektron valens yang terdapat pada petala valens menjadi semakin jauh

dari nukleus. Oleh itu, daya tarikan antara nukleus dengan elektron valens menjadi semakin lemah.

Maka atom menjadi semakin sukar untuk menerima elektron valens untuk mencapai susunan elektron

oktet.

6. Unsur-unsur kumpulan 17 adalah beracun dan perlulah dikendalikan didalam kebuk wasap dengan memakai

cermin mata keselamatan dan sarung tangan.

8

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

UNSUR DALAM KALA

1. Jadual menunjukkan ringkasa sifat unsur kala ke tiga

Unsur kala 3 Na Mg Al Si P S Cl Ar

Nombor proton 11 12 13 14 15 16 17 18

Susunan elektron 2.8.1 2.8.2 2.8.3 2.8.4 2.8.5 2.8.6 2.8.7 2.8.8

Keadaan fizik Pepejal Gas Gas

Sifat kelogaman Logam Separuh Bukan logam
logam

Jejari atom Saiz atom semakin berkurang apabila merentasi kala dari kiri ke kanan JBUIni

adalah kerana apabila merentasi kala dari kiri ke kanan JBU, didapati bilangan

petala berisi elektron adalah sama iaitu tiga. Akan tetapi , nombor proton

ataupun cas positif pada nucleus semakin bertambah. Pertambahan nombor proton

meningkatkan daya tarikan nukleus terhadap petala valens dan secara tidak

langsung mengecilkan saiz atom.

Keelektronegatifan Kelektronegatifan unsur semakin bertambah apabila merentasi kala dari kiri ke

kanan JBU. Ini adalah disebabkan oleh pertambahan daya tarikan nucleus

terhadap elektron valens, menyebabkan atom cenderung menarik elektron

kearahnya.

Sifat oksida logam Na2O MgO Al2O3 SiO2 P4O10 SO2 Cl2O7
Amfoterik
Bes Asid

2. Separuh logam atau metaloid digunakan sebagai semikonduktor bagi membuat diod dan transistor.

UNSUR PERALIHAN

1. Unsur peralihan ialah unsur dari kumpulan 3 hingga kumpulan 12 JBU. Semua unsur logam peralihan adalah

pepjal dengan permukaan berkilat, mulur, boleh ditempa,mempunyai kekuatan regangan yang tinggi dan

konduktor haba dan elektrik yang baik.

2. Unsur peralihan mempunyai tiga sifat istimewa yang tidak ditunjukkan oleh logam yang lain.

• Menunjukkan pelbagai nombor pengoksidaan dalam sebatian

• Membentuk ion atau sebatian yang berwarna

• Bertindak sebagai mangkin yang berguna

3. Kegunaan uunsur peralihan dalam industry ditunjukkan di bawah

Nama Proses Jenis Pembuatan Jenis mangkin

Proses Haber Pembuatan ammonia Ferum

Proses Ostwald Pembuatan asid nitrik Platinum

Proses penghidrogenan Pembuatan marjerin Nikel

Proses sentuh Pembuatan asid sulfurik Vanadium(V)oksida

9

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 5 : IKATAN KIMIA

1. Ikatan kimia terbentuk melalaui pemindahan elektron atau perkongsian elektron. Keadaan ini

mewujudkan dua jenis ikatan iaitu ikatan ion dan ikatan kovalen.

2. Ikatan ion terbentuk apabila atom logam berpadu dengan atom bukan logam melalui pemindahan

elektron

3. Ikatan kovalen terbentuk apabila atom-atom bukan logam berpadu melalui perkongsian elektron

4. Jadual menunjukkan Nombor Proton, susunan elektron, kedudukan kumpulan serta jenis bahan bagi

beberapa unsur.

Unsur Nombor proton Susunan elektron Kumpulan Logam / Bukan logam

W 3 2.1 1 Logam

X 12 2.8.2 2 Logam

Y 8 2.6 16 Bukan logam

Z 6 2.4 14 Bukan logam

*pada kebiasannya unsur kumpulan 1,2 dan 13 adalah logam dan 14,15,16 dan 17 adalah bukan logam(rujuk bilangan elektron valens

bagi menentukan kedudukan kumpulan suatu unsur)

5. Pembentukan ikatan antara unsur W dan Y [W+ Y2-] atau [W2Y]

Unsur W adalah logam dengan susunan elektron 2.1 dan setiap atom W cenderung untuk menderma satu
elektron untuk mencapai susunan elektron duplet yang stabil iaitu 2 dan membentuk ion W+ (W → W+ + e-).

Unsur Y adalah bukan logam dengan susunan elektron 2.6 dan memerlukan dua elektron bagi mencapai
susunan elektron oktet yang stabil iaitu 2.8 dan membentuk ion Y2-( Y + 2e- →Y2-).

Dua atom W akan menderma elektron kepada satu atom Y dan ikatan ion terbentuk antara ion W dan ion

Y melalui pemindahan elektron ini.

1+ 2-

2 2
Atom ion

Atom W (2.1) Atom Y(2.6) Ion W+( 2 ) Ion Y2-(2.8)

6. Pembentukan ikatan antara unsur Y dan Z [ Y2- Z4-] atau [Y4 Z2/Y2Z]

Unsur Y dan Z adalah unsur bukan logam. Kedua – dua unsur cenderung untuk berkongsi elektron untuk
membentuk ikatan kovalen. Unsur Y dengan susuna elektron 2.6 cenderung untuk berkongsi dua elektron
untuk mencapai susunan elekton oktet yang stabil iaitu 2.8. Manakala, atom Z dengan susunan elektron
(2.4) cenderung untuk berkongsi empat elektron bagi mencapai susunan elektron oktet yang stabil iaitu
(2.8).

Molekul Y2Z

Atom Y(2.8) Atom Z (2.8) Atom Y (2.8)

10

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

7. Jadual menunjukkan sifat sebatian ion dan sebatian kovalen

Sebatian Ion Kovalen

Sifat Pepejal, cecair atau gas

Keadaan pada suhu Pepejal Rendah. Ini adalah kerana molekul-
molekul sebatian kovalen ditarik oleh
bilik daya Van DerWaals antara molekul
yang lemah. Maka, kurang tenaga
Takat lebur dan takat Tinggi. Ini adalah kerana sebatian ion haba diperlukan untuk mengatasi
daya ini.
didih diikat oleh ikatan ion yang kuat. Sebatian kovalen tidak mengalirkan
elektrik dalam semua keadaan kerana
Maka, banyak tenaga haba ianya terdiri daripada molekul
neutral
diperlukan untuk mengatasi daya
Tidak larut
tarikan elektrostatik yang kuat
Larut
antara ion yang berlawanan cas

Kekonduksian elektrik Sebatian ion tidak mengkonduksikan

elektrik dalam keadaan pepejal

kerana ion-ion terikat oleh daya

tarikan elektrostatik yang kuat

dalam struktur kekisi hablur.

Manakala dalam keadaan leburan

atau larutan akues pula, terdapat

ion-ion yang bebas bergerak yang

dapat mengalirkan arus elektrik

Keterlarutan dalam Larut

air

Keterlarutan dalam Tidak larut

pelarut organik

11

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 6 : ELEKTROKIMIA

1. Elektrolit ialah bahan yang dapat mengalirkan arus elektrik dalam keadaan lebur atau larutan akues dan

mengalami perubahan kimia

2. Bukan elektrolit ialah bahan yang tidak dapat mengalirkan arus elektrik dalam keadaan leburan atau

larutan akues.

3. Elektrolisis ialah proses penguraian sesuatu sebatian dalam keadaan lebur atau larutan akues kepada

unsur juzuknya apabila arus elektrik mengalir melaluinya.

4. Jadual di bawah menunjukkan proses elektrolisis dalam leburan

Susunan alat radas Penerangan

anod katod a) Elektrod yang disambungkan ke terminal positif sumber
elektrik disebut anod

Kation b) Elektrod yang disambungkan ke terminal negatif sumber

+ - (ion bercas elektrik disebut katod
positif
c) Ion-ion yang hadir dalam leburan ini ialah ion

Anion tertarik ke Plumbum(II), Pb2+ dan ion Bromida, Br-
(ion bercas
anod) c) Ion-ion negatif iaitu ion bromida (Br-) bergerak ke anod
negatif
tertarik dan dinyahcas dan ion-ion positif iaitu ion Plumbum ( Pb2+ )
ke anod)
Leburan bergerak ke katod dan dinyahcas semasa proses
Plumbum
(II)bromida elektrolisis,
Persamaan setengah di anod: 2Br- → Br2 + 2e-

Persamaan setengah di katod: Pb2+ + 2e- → Pb

Pemerhatian di anod: Gas berwarna perang terbebas

Pemerhatian di katod: Pepejal kelabu terenap

Hasil di anod: Gas Bromin

Hasil di katod: Pepejal plumbum

5. Terdapat tiga faktor pemilihan ion untuk dinyahcas dielektrod bagi elektrolisis yang melibatkan larutan

akues.

• Kedudukan ion dalam siri elektrokimia

• Kepekatan ion di dalam elektrolit

• Jenis elektrod yang digunakan

6. Lebih rendah kedudukan ion dalam SEK, lebih mudah ion itu dipilih untuk dinyahcas. Jadual di bawah

menunjukkan susunan ion dalam SEK mengikut kecenderungannya untuk dinyahcas.

Kation Cara untuk Pemerhatian untuk bahan Anion Cara untuk Pemerhatian untuk
mengingat yang terhasil mengingat bahan yang terhasil
Ion Kalium, K+ Ion Fluorida, F- Fahmi Gas tidak berwarna
Ion Natrium, Na+ Kalau Pepejal kelabu terhasil Ion sulfat, Sungguh
Nak SO42- Gas kuning pucat
Ion Kalsium, Ca2+ Ion nitrat, NO3- Naughthy Gas perang
Ion Magnesium, Mg2+ Kahwin Ion klorida, Cl- Curi
Ion Aluminium, Al3+ Mesti Ion bromida, Barang Gas perang
Ada Br- Gas tidak berwarna
Ion Zink, Zn2+ Ion Iodida, I- I terbebas
Ion Ferum(II), Fe2+ Zakat Ion hidroksida, Oh
Fitrah OH- Semakin
Ion Stanum, Sn2+ mudah
Ion Plumbum(II), Pb2+ Supaya Gas tidak berwarna terbebas dinyahcas
Ion Hidrogen, H+ Pasangan Pepejal perang
Ion Kuprum(II), Cu2+ Pepejal kelabu bersinar
Ion Argentum, Ag+ Hidup
Cukup
Agama

12

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

7. Jadual di bawah menunjukkan faktor kedudukan ion dalam siri elektrokimia dan hasil elektrolisis

Pemilihan faktor Sekiranya kepekatan larutan adalah 0.1 moldm-3 atau kurang darinya serta ditulis

cair, ini bermakna kepekatan ion dalam larutan adalah rendah dan faktor kedudukan

ion dalam siri elektrokimia digunakan

Jenis larutan Larutan kuprum(II)sulfat cair, CUSO4 Larutan asid sulfurik cair, H2SO4

dengan elektrod karbon dengan elektrod karbon

Ion-ion yang Cu2+, SO42-, OH- , H+ SO42-, OH- , H+

hadir

Jenis elektrod Anod Katod Anod Katod

Ion-ion yang OH-, SO42- H+, Cu2+ OH-, SO42- H+

bergerak ke

Ion yang dipilih OH- Cu2+ OH- H+
untuk dinyahcas
Kedudukan ion OH- lebih Kedudukan ion Cu2+ Kedudukan ion OH- lebih Hanya ada satu ion
Persamaan rendah dalam SEK lebih rendah dalam rendah dalam SEK sahaja
SEK
4OH- →2H2O+O2+4e- 4OH- →2H2O+O2+4e- 2H++2e-→H2
Cu2+ + 2e-→Cu

setengah

Pemerhatian Gas tidak berwarna Pepejal perang Gas tidak berwarna Gas tidak

terbebas terenap terbebas berwarna

terbebas

Hasil Gas oksigen Pepejal kuprum Gas oksigen Gas hidrogen

8. Jadual di bawah menunjukkan faktor kepekatan ion dan hasil elektrolisis

Pemilihan faktor Ion yang mempunyai kepekatan yang tinggi (1 moldm-3 dan keatas) di dalam elektrolit

akan dinyahcas dahulu walaupun kedudukannya dalam SEK lebih tinggi. Faktor ini

hanya dipertimbangkan untuk pemilihan ion di anod dan juga apabila terdapat

kehadiran ion halida. Jenis ion dinyahcas di katod masih ditentukan oleh kedudukan

ion dalam SEK.

Jenis larutan Larutan asid hidroklorik, HCl 1 moldm-3 Larutan asid hidroklorik, HCl 0.001
dengan elektrod karbon moldm-3 dengan elektrod karbon

Ion-ion yang Cl-, OH- , H+ Cl-, OH- , H+

hadir

Jenis elektrod Anod Katod Anod Katod

Ion-ion yang Cl-, OH- H+ Cl-, OH- H+

bergerak ke

Ion yang dipilih Cl- H+ OH- H+
untuk dinyahcas
Kepekatan ion Cl- lebih Hanya ada satu ion Kedudukan ion OH- lebih Hanya ada satu ion
Persamaan tinggi dalam larutan sahaja rendah dalam SEK sahaja
setengah
2Cl- →Cl2 + 2e- 2H++2e-→H2 danlarutan cair digunakan 2H++2e-→H2

4OH- →2H2O+O2+4e-

Pemerhatian Gas berwarna kuning Gas tidak Gas tidak berwarna Gas tidak

pucat terbebas berwarna terbebas berwarna

terbebas terbebas

Hasil Gas klorin Gas hidrogen Gas oksigen Gas hidrogen

13

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

9. Jadual di bawah menunjukkan faktor jenis elektrod dan hasil elektrolisis

Pemilihan faktor Apabila jenis anod yang digunakan serupa dengan ion logam di dalam elektrolit, anod

akan larut dengan menyingkirkan elektron dan membentuk kation garam itu. Di katod

pula ion logam akan menerima elektron dan membentuk atom logam. Kepekatan

larutan elektrolit tidak akan berubah kerana kadar pembentukan ion logam di anod

sama dengan kadar nyahcas ion logam di katod.

Jenis larutan Larutan kuprum(II)sulfat,CuSO4, Larutan kuprum(II)sulfat,CuSO4,
0. 1 moldm-3 dengan elektrod karbon 0. 1 moldm-3 dengan elektrod kuprum
Ion-ion yang
hadir Cu2+, SO42-, OH- , H+ Cu2+, SO42-, OH- , H+

Jenis elektrod Anod Katod Anod Katod
Ion-ion yang OH-, SO42- H+, Cu2+ OH-, SO42- H+, Cu2+
bergerak ke
Ion yang dipilih OH- Cu2+ Cu Cu2+
untuk dinyahcas
Kedudukan ion OH- lebih Kedudukan ion Cu2+ (elektrod kuprum adalah Kedudukan ion Cu2+
Persamaan rendah dalam SEK (faktor elektrod aktif dan lebih rendah dalam
setengah kedudukan dalam SEK) lebih rendah dalam
terlibat dalam proses SEK (faktor
4OH- →2H2O+O2+4e- SEK (faktor elektrolisis) kedudukan dalam

kedudukan dalam Cu → Cu2+ + 2e- SEK)

SEK) Cu2+ + 2e-→Cu

Cu2+ + 2e-→Cu

Pemerhatian Gas tidak berwarna Pepejal perang Elektrod menjadi Pepejal perang

terbebas terenap nipis terenap

Hasil Gas oksigen Pepejal kuprum Ion kuprum(II) Pepejal kuprum

ELEKTROLISIS DALAM INDUSTRI
Pengekstrakan logam
Logam reaktif dapat diekstrak daripada bijihnya melalui elektrolisis. Elektrolisis dijalankan dengan
menggunakan leburan sebatian logam, larutan pekat akues garam, larutan hidroksida. Logam diperoleh di
katod semasa elektrolisis.

.Aluminium diekstrak daripada bijihnya, iaitu aluminium
oksida dengan menggunakan elektrod karbon dan takat lebur
aluminium oksida direndahkan dengan menggunakan Kriolit.

ANOD: 2O2- → O2 + 4e-

KATOD: Al3+ + 3e- → Al

Penulenan logam

Semasa elektrolisis, anod kuprum mengion untuk membentuk
ion kuprum(II). Ion-ion ini bergerak ke katod dan terenap
sebagai logam kuprum tulen. Bendasing dikumpulkan di bawah
anod.

ANOD: Cu → Cu2+ + 2e-

KATOD: Cu2+ + 2e-→Cu

14

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Penyaduran logam
Semasa elektrolisis, sejenis logam disadur pada logam yang lain.
Dalam proses ini, logam yang lebih mahal atau menarik seperti
emas atau argentum disadurkan pada objek logam lain supaya
kelihatan lebih menarik dan tahan kakisan.

ANOD: Cu → Cu2+ + 2e-

KATOD: Cu2+ + 2e-→Cu

SEL KIMIA

1. Jadual dibawah menunjukkan tindak balas kimia yang berlaku dalam sel kimia

Susunan alat radas Penerangan

1. Sel kimia ringkas terdiri daripada dua jalur logam yang

berlainan dicelup ke dalam elektrolit dan disambung dengan

wayar melalui litar luar.

2. Sel ini juga dikenali sebagai sel galvani

Elektrod yang 3. Tindak balas kimia yang berlaku dalam sel kimia
berlainan jenis menyebabkan pengaliran elektron berlaku dari terminal

Elektrolit negatif ke terminal positif yang menyebabkan arus

elektrik dihasilkan.

2. Jadual di bawah menunjukkan contoh sel kimia iaitu Sel Daniell.

Susunan alat radas Penerangan

1. Zink adalah lebih elektropositif berbanding kuprum. Maka

zink cenderung untuk melepaskan elektron dan bertindak

Kuprum sebagai terminal negatif.

Zink Persamaan setengah elektron : Zn → Zn2+ + 2e-

Pasu berliang 2. Elektron yang terbebas mengalir melalui litar luar ke

Zink sulfat Kuprum(II)sulfat elektrod kuprum. Elektrod kuprum bertindak sebagai

terminal positif sel.
Persamaan setengah elektron : Cu2+ + 2e-→Cu

Titian garam 3. Pengaliran elektron dari elektrod magnesium ke elektrod

Zink Kuprum kuprum menghasilkan arus elektrik.

4. Pasu berliang dan titian garam berfungsi untuk

Zink sulfat membenarkan ion-ion bebas bergerak dalam larutan dan
melengkapkan litar
Kuprum(II)sulfat

3. Dalam siri elektrokimia(SEK), logam-logam disusun mengikut kecenderungan atomnya untuk menderma
elektron. Ciri-ciri SEK:

• Lebih tinggi kedudukan sesuatu logam dalam SEK, lebih mudah atom logam untuk menderma
elektron. Maka logam ini lebih elektropositif dan bertindak sebagai terminal negatif sel dan
sebaliknya.

• Semakin besar jarak di antara dua logam dalam SEK, semakin besar voltan yang terhasil dalam sel
• Logam yang kedudukannya lebih tinggi dalam SEK dapat menyesarkan logam yang terletak di

bawahnya daripada larutan garamnya

15

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

4. Kelebihan dan kelemahan pelbagai jenis sel kimia ditunjukkan di bawah.

Sel Kimia Kelebihan Kelemahan

Akumulator asid-plumbum Boleh dicas semula dan voltan boleh Berat, mahal dan mudah tertumpah

ditingkatkan

Sel nikel kadmium Mudah alih, boleh dicas semula Menghasilkan voltan yang rendah,

berat dan mahal

Sel kering Mudah alih, murah dan voltan yang Tidak boleh dicas semula

stabil

Sel merkuri Mudah alih Tidak boleh dicas semula,

menghasilkan voltan yang kecil, dan

beracun

Sel alkali Mudah alih, voltan yang stabil dan Tidak boleh dicas semula dan mudah

tahan lama bocor

BAB 7 : ASID DAN BES

1. Jadual menunjukkan perbezaan antara asid dan alkali

Asid Bes

Asid ialah bahan kimia yang mengion didalam air Bes ialah bahan kimia yang mengion didalam larut

untuk menghasilkan ion hidrogen atau ion dalam air untuk menghasilkan ion hidroksida.

hidroksonium

HX → H+ + X- YOH → Y+ + OH-

Asid dapat dikelaskan sebagai asid 1. Contoh bes ialah hidroksida logam dan oksida

monobes (asid hidroklorik, asid nitrik) dan asid logam

dwibes(asid sulfurik) 2. Bes yang yang larut dalam air dikenali sebagai

alkali contohnya larutan natrium hidroksida, larutan

kalium hidroksida dan larutan ammonia (NAK)

Kegunaan asid: Kegunaan alkali:

baja, detergen, cat, polimer sintetik, bateri baja, meneutralkan tanah yang berasid, ubat gigi,

kereta, pengawet makanan ubat gastrik, sabun,detergen

1. Sesuatu asid hanya menunjukkan sifat 1. Sesuatu alkali hanya menunjukkan sifat

keasidannya apabila asid itu dilarutkan dalam air. kealkaliannya apabila alkali itu dilarutkan dalam

2. Kehadiran air membolehkan asid mengion dalam air.

air untuk menghasilkan ion hidrogen dan 2. Kehadiran air membolehkan alkali mengion untuk

menunjukkan sifat keasidannya. menghasilkan ion hidroksida dan menunjukkan sifat

3.Tanpa air, asid masih wujud sebagai molekul dan kealkaliannya.

tiada ion hidrogen. 3. Tanpa air, alkali masih wujud sebagai molekul dan

tiada ion hidroksida

Sifat kimia asid: Sifat kimia alkali:

• Asid bertindak balas dengan bes atau alkali • Alkali bertindakbalas dengan asid untuk

untuk membentuk garam dan air membentuk garam dan air

• Asid bertindakbalas dengan logam reaktif • Apabila suatu campuran alkali dipanaskan

untuk membentuk garam dan gas hidrogen dengan garam ammonium, gas ammonia

• Asid bertindak balas dengan logam karbonat dibebaskan dan garam serta air terbentuk

untuk membentuk garam, air dan karbon • Penambahan alkali kepada kebanyakkan larutan

dioksida ion logam akan menghasilkan mendakan

hidroksida logam yang tak terlarutkan

16

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

KEKUATAN ASID DAN ALKALI
1. Skala pH digunakan untuk mengukur darjah keasidan atau kealkalian sesuatu larutan akues
2. Skala ini terdiri daripada nilai pH dalam lingkungan 0 hingga 14.

Neutral

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Berasid Beralkali

3. Semakin rendah nilai pH, semakin tinggi kepekatan ion hidrogen

4. Semakin tinggi nilai pH semakin tinggi kepekatan ion hidroksida.

5. Meter pH, kertas pH atau penunjuk semesta digunakan untuk menentukan nilai pH seseuatu larutan

akueus.

4. Kekuatan sesuatu asid atau alkali bergantung pada darjah penceraian atau pengionan asid atau alkali

dalam air.

Asid Kuat Asid yang mengion lengkap dalam air dipanggil asid kuat dan tiada molekul asid dalam

larutan tersebut. Contoh asid kuat ialah asid hidroklorik dan asid nitrik

Asid Lemah Asid yang mengion separa dalam air dipanggil asid lemah dan molekul asid masih hadir

dalam larutan asid kerana ion-ion bergabung semula untuk membentuk molekul asid.

Contoh asid lemah ialah asid etanoik

Alkali Kuat Alkali yang mengion lengkap dalam air dipanggil alkali kuat dan tiada molekul alkali

dalam larutan tersebut. Contoh alkali kuat ialah natrium hidroksida dan kalium

hidroksida

Alkali Alkali yang mengion separa dalam air dipanggil alkali lemah dan molekul alkali masih

Lemah hadir dalam larutan alkali kerana ion-ion bergabung untuk membentuk molekul alkali.

Contoh alkali lemah ialah larutan ammonia

KEPEKATAN ASID DAN ALKALI

1.Kepekatan sesuatu larutan merujuk kepada kuantiti zat terlarut dalam seunit isi padu larutan biasanya 1

dm3. Kepekatan boleh ditakrifkan dalam dua cara iaitu:

• ( −3) = ( )
( 3)

• ( −3) = ( )
( 3)

2. Unit kepekatan yang biasa digunakan ialah moldm-3 atau molar (M)

3. Kemolaran ialah bilangan zat terlarut yang terdapat di dalam 1 dm3 larutan.

4. Apabila kemolaran sesuatu asid bertambah, nilai pH asid itu akan berkurang. Sebaliknya, nilai pH

sesuatu alkali bertambah apabila kemolaran alkali itu bertambah

4. Larutan piawai ialah sesuatu larutan yang kepekatannya diketahui dengan jitu.

5. Sesuatu larutan dengan kepekatan tertentu dapat disediakan melalui kaedah pencairan dengan

menggunakan larutan piawai.

6. Penambahan air kepada sesuatu larutan akan mengubah kepekatan larutan tetapi tidak mengubah

kuantiti zat terlarut yang ada dalam larutan itu. Oleh itu,

Bilangan mol zat terlarut sebelum pencairan = Bilangan mol zat terlarut selepas pencairan
M1V1 = M2V2

17

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

PENEUTRALAN
1. Tindak balas antara asid dan alkali disebut peneutralan. Dalam tindak balas ini, keasidan suatu asid
dineutralkan oleh alkali. Pada masa yang sama kealkalian sesuatu alkali dineutralkan oleh asid.
2. Hasil peneutralan ialah garam dan air sahaja.
PENTITRATAN ASID-BES
1. Pentitratan ialah teknik makmal yang menggunakan suatu larutan untuk menganalisis suatu larutan yang
lain.
2. Penunjuk asid dan bes digunakan untuk mengesan tamatnya proses pentitratan apabila penunjuk asid-
bes bertukar warna.
3. Takat itu disebut sebagai takat akhir.
PENEUTRALAN DALAM KEHIDUPAN HARIAN KITA
Pertanian
• Tanah yang berasid dirawat dengan serbuk kapur, batu kapur atau abu kayu terbakar
• Tanah yang beralkali dirawat dengan kompos.
• Kapur digunakan untuk mengawal keasidan dalam proses pembiakan ikan
Industri
• Bahan berasid dari kilang diolah dengan batu kapur
• Gas berasid dari kilang dineutralkan oleh kapur sebelum dibebaskan ke atmosfera
• Ammonia mencegah penggumpalan lateks
Kesihatan
• Antasid yang mengandungi bes meneutralkan asid berlebihan dalam perut
• Cuka digunakan untuk merawat sengatan penyengat yang bersifat alkali
• Serbuk penaik digunakan untuk sengatan lebah yang bersifat asid
• Ubat gigi mengandungi bes untuk meneutralkan asid yang dihasilkan oleh bakteria dalam mulut kita

BAB 8 : GARAM

1. Garam ialah suatu sebatian yang terbentuk apabila ion hidrogen dalam asid digantikan dengan ion

logam atau ion ammonium.

2. Garam boleh dikelaskan kepada dua jenis iaitu garam terlarutkan dan garam tak terlarutkan

Garam Larut di dalam air Tidak larut dalam air

Nitrat Semua garam nitrat

Karbonat Ammonium karbonat, natrium karbonat, Semua garam karbonat yang lain

kalium karbonat (NAK)

Klorida Semua garam klorida Plumbum(II)klorida, Argentum klorida,

Merkuri(I)klorida (PAH)

sulfat Semua garam sulfat Plumbum(II)sulfat, kalsium sulfat, barium sulfat

(PBC)

18

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

3. Garam dapat disediakan di dalam makmal dengan menggunakan pelbagai kaedah. Kaedah yang digunakan
untuk menyediakan sesuatu garam bergantung kepada keterlarutan didalam air dan ciri tindak balas.
4. Carta menunjukkan kaedah penyediaan garam terlarutkan dan tak terlarutkan

Kaedah penyediaan

Garam terlarutkan Garam tak terlarutkan

a) garam jenis NAK e) garam selain NAK h) kaedah
pemendakan
b) kaedah titratan f) asid + logam menggunakan tindak
melalui tindak balas
peneutralan asid + logam karbonat balas
asid + logam oksida/logam hidroksida penukargantian
asid + bes penguraian ganda

g) penurasan (gunakan hasil turasan) dua

c) Penurasan
i) Hasil turasan dipanaskan sehingga satu per tiga daripada kuantiti (gunakan baki turasan)
asal untuk mendapatkan satu larutan yang tepu
ii) dibiarkan menyejuk melalui penyejatan
iii) hablur yang terbentuk dituras dan dibasuh
iv) hablur dikeringkan ditekan dengan menggunakan dua kertas turas
. Proses penghabluran semula diulang jika perlu
vi) pengeringan

d) hablur yang diperolehi mempunyai bentuk geometri, mempunyai permukaan rata, tepi yang
lurus dan sudut yang tajam

ANALISIS KUALITATIF GARAM Pepejal Warna
1. Warna garam Putih Larutan akues
Tidak berwarna
Garam/Logam oksida
Putih Tidak berwarna
Garam kalium, garam aluminium, garam natrium , garam zink,
garam kalsium,garam plumbum (II) , garam magnesium, garam hijau Tidak larut
ammonium, garam argentum , garam barium ( anion adalah putih Biru Larutan biru
atau tidak berwarna) hitam Tidak larut
Garam nitrat, garam klorida, garam sulfat, garam karbonat Hijau Hijau muda
(kation adalah putih atau tidak berwarna) Perang Kuning/kuning
Kuprum(II)karbonat keperangan/perang
Kuprum (II) sulfat, kuprum (II) nitrat, kuprum (II) klorida
Kuprum (II) oksida
Ferum (II) sulfat, Ferum (II) nitrat, Ferum (II) klorida
Ferum (III) sulfat, Ferum (III) nitrat, Ferum (III) klorida

19

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Ferum (III) oksida Perang Tidak larut
zink oksida kemerahan Tidak larut
Kuning apabila
Plumbum (II) oksida panas, putih Tidak larut
apabila sejuk
Magnesium oksida, aluminium oksida Tidak larut
Kalium oksida, natrium oksida, kalsium oksida Perang Tidak berwarna
apabila panas,
kuning apabila

sejuk
Putih
Putih

2. Ujian pengesahan untuk beberapa jenis gas

Gas Warna Bau Kesan pada kertas Ujian Pengesahan

litmus lembap Memadamkan kayu uji menyala
dengan bunyi 'pop'
Hidrogen Tidak Tidak Tiada kesan Menyalakan kayu uji berbara

berwarna berbau Kuprum (II) sulfat anhydrous
yang berwarna putih bertukar
Oksigen Tidak Tidak Tiada kesan menjadi biru
Air kapur menjadi keruh
berwarna berbau
Wasap putih dengan hidrogen
Wap air Tidak Tidak Tiada kesan klorida pekat

berwarna berbau

karbon dioksida Tidak Tidak Kertas litmus biru
Ammonia berwarna berbau menjadi merah
Tidak Sengit Kertas litmus merah jadi
berwarna biru

Klorin Kuning Sengit Kertas litmus biru Kertas litmus biru menjadi merah
kehijauan menjadi merah dan dan akhirnya dilunturkan
Sengit akhirnya dilunturkan
Nitrogen perang Sengit Kertas litmus biru Gas berwarna perang terbebas
dioksida Sengit menjadi merah
Sulfur dioksida Tidak Kertas litmus biru Warna ungu laruta dilunturkan
berwarna menjadi merah
Hidrogen Tidak Kertas litmus biru Wasap putih dengan ammonia
klorida berwarna menjadi merah pekat

3. Kesan pemanasan pada garam

a) garam karbonat Kesan pemanasan
Kalium karbonat Tidak terurai apabila dipanaskan
Natrium karbonat
Kalsium karbonat Terurai apabila dipanaskan
Magnesium karbonat Hasil penguraian adalah logam oksida dan gas karbon dioksida
Aluminium karbonat
Zink karbonat
Ferum (III) karbonat
Plumbum (II) karbonat
Kuprum (II) karbonat

20

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Merkuri (II) karbonat Terurai apabila dipanaskan
Argentum karbonat Hasil penguraian adalah logam , gas karbon dioksida dan gas oksigen
Aurum karbonat
Ammonium karbonat Terurai apabila dipanaskan
Hasil penguraian adalah gas ammonia , gas karbon dioksida dan air

b) garam nitrat Kesan pemanasan

Kalium nitrat Terurai apabila dipanaskan

Natrium nitrat Hasil penguraian adalah logam nitrit dan gas oksigen

Kalsium nitrat

Magnesium nitrat

Aluminium nitrat Terurai apabila dipanaskan
Zink nitrat Hasil penguraian adalah gas nitrogen dioksida, gas oksigen dan logam oksida
Ferum (III) nitrat

Plumbum (II) nitrat

Kuprum (II) nitrat

Merkuri (II) nitrat Terurai apabila dipanaskan

Argentum nitrat Hasil penguraian adalah gas nitrogen dioksida, gas oksigen dan logam

Aurum nitrat

Ammonium nitrat Terurai apabila dipanaskan

Hasil penguraian adalah gas nitrous oksida air

c) Kebanyakan logam sulfat biasanya agak stabil apabila dipanaskan kecuali:

i) ferum (II) sulfat.

Pemanasan yang kuat: menghasilkan wap air, gas sulfur dioksida, gas sulfur trioksida dan besi (III) oksida

ii) ammonium sulfat: menghasilkan gas ammonia dan wasap asid sulfurik

iii) zink sulfat , kuprum (II) sulfat dan besi (III) sulfat mengurai apabila dipanaskan untuk menghasilkan

gas sulfur trioksida dan logam oksida serta logam pepejal

d) klorida biasanya tidak terurai kecuali ammonium klorida terurai untuk menghasilkan gas ammonia dan

gas hidrogen klorida

4. Ujian untuk anion

Anion Ion karbonat Ion nitrat Ion sulfat Ion klorida
Ujian
Gas menukarkan air Tiada gas Tiada gas Tiada gas
Asid cair kapur menjadi keruh terbebas terbebas terbebas
Cincin perang
asid sulfurik cair, terbentuk
Ferum (II) sulfat, 3-5
Mendakan putih
titis asid sulfurik Mendakan putih
pekat

asid hidroklorik cair
dan Barium klorida
asid nitrik cair dan

argentum nitrat

21

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

5. Ujian untuk kation

Reagen Natrium hidroksida Ammonia Ujian pengesahan
(ak) (ak)
kation
Ion Aluminium Mendakan putih larut Mendakan putih tidak
dalam NaOH berlebihan larut dalam NH3
berlebihan
Ion Plumbum Mendakan putih larut Mendakan putih tidak Mendakan kuning dengan
dalam NaOH berlebihan larut dalam NH3 kalium iodida
berlebihan Mendakan putih dengan
Ion Zink Mendakan putih larut kalium klorida
dalam NaOH berlebihan Mendakan putih larut Medakan putih dengan kalium
dalam NH3 heksasianoferat(II)
berlebihan
Ion Magnesium Mendakan putih tidak
Ion Kalsium larut dalam NaOH Mendakan putih tidak
Ion Kuprum (II) berlebihan larut dalam NH3
Mendakan putih tidak berlebihan
larut dalam NaOH Tiada mendakan
berlebihan
Mendakan biru tidak Mendakan biru larut Mendakan biru tua dengan
larut dalam NaOH dalam NH3 kalium heksasianoferat(III)
berlebihan Berlebihan dan
membentuk larutan Mendakan biru dengan
Ion Ferum (II) Mendakan hijau kotor biru kalium heksasianoferat(II)
tidak larut dalam NaOH Mendakan hijau kotor Mendakan biru tua dengan
berlebihan tidak larut dalam NH3 kalium heksasianoferat(III)
berlebihan Mendakan biru tua dengan
Ion Ferum(III) Mendakan perang tidak kalium heksasianoferat(III)
larut dalam NaOH Mendakan perang Larutan perang dengan kalium
berlebihan tidak larut dalam NH3 heksasianoferat(II)
berlebihan Merah darah dengan kalium
tiosianat
Ion Ammonium Gas ammonia Mendakan perang dengan
reagen Nessler

22

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

BAB 9 : PEMBUATAN BAHAN KIMIA DALAM INDUSTRI

ASID SULFURIK

1. Asid sulfurik digunakan dalam pembuatan detergen, penghasilan baja, pembuatan gentian sintetik,

pembuatan cat, menggelapkan warna pada bahan kulit dan sebagai elektrolit dalam bateri kereta.

2. Jadual menunjukkan pembuatan asid sulfurik melalui Proses Sentuh.

Peringkat Proses

I Gas Sulfur dioksida boleh dihasilkan dengan membakar sulfur di udara

S + O2 → SO2
II Campuran gas sulfur dioksida dan oksigen dilalukan ke Vanadium (V) oksida, V2O5

(pemangkin) pada suhu 450 ° C di bawah tekanan 1 atmosfera

2SO2 + O2 → 2SO3

III Gas sulfur trioksida dilarutkan dalam asid sulfurik pekat untuk membentuk oleum
SO3 + H2SO4 → H2S2O7

Air yang ditambah kepada oleum untuk mencairkan ia untuk menghasilkan asid sulfurik
H2S2O7 + H2O → 2H2SO4

3. Pembebasan sulfur dioksida menyebabkan pelbagai masalah alam sekitar. Antaranya:

a) masalah pernafasan pada manusia

b) Hujan asid merosakkan badan bangunan dan struktur logam, memusnahkan pokok-pokok di hutan dan

mengalir ke dalam tasik dan sungai

AMMONIA DAN KEGUNAANNYA

2. Kegunaan ammonia adalah penghasilan baja, pembuatan gentian sintetik, sebagai elektrolit dalam sel

kering dan peti sejuk dan bahan pencuci untuk tujuan pembersihan.

3. Antara sifat ammonia ialah:

• Bersifat alkali

• Gas tidak berwarna dengan bau sengit

• Kurang tumpat daripada udara

• Terbakar dalam gas oksigen tetapi tidak di udara

• Sangat larut dalam air

• Memberi wasap putih apabila bertindak balas dengan hidrogen klorida

• Bertindak balas sebagai bes dan dengan ion logam

3. Cara-cara pembuatan ammonia adalah melalui Proses Haber dan diterangkan diterangkan di bawah.

a) Campuran gas nitrogen, N2 dan gas hidrogen, H2 dalam nisbah 1:3 dimasukkan ke dalam pemampat

b) Campuran ini dimampatkan sebhingga tekanan menjadi 200 atm pada suhu 450˚C.

c) Campuran ini dialirkan melalui mangkin besi

N2 + 3H2 → 2NH3

ALOI

1. Logam tulen terdiri daripada satu jenis atom sahaja dan mempunyai saiz atom yang sama. Susunan atom

dalam logam memberikan sifat kemuluran (boleh diregang) dan mudah dibentuk (ketempaan ).

2. Aloi adalah campuran dua atau lebih unsur-unsur dengan komposisi tetap yang tertentu di mana

komponen utama adalah logam. Atom logam tulen

Atom asing

Susunan atom dalam logam tulen Susunan atom dalam aloi

23

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

3. Tujuan menjadikan aloi adalah untuk menjadikan mereka lebih kuat, lebih keras dan tahan kakisan
dan mempunyai permukaan bersinar dan kilau yang lebih baik.
4. Kehadiran logam yang pelbagai saiz mengganggu susunan teratur bagi atom dalam logam. Ini akan
mengurangkan lapisan atom tergelincir. Oleh itu, aloi adalah lebih kuat dan lebih keras daripada logam
tulen.
5. Komposisi, ciri-ciri dan kegunaan aloi ditunjukkan di bawah.

Aloi Komposisi Ciri-ciri Kegunaan
Gangsa 90% kuprum Keras, kuat, tidak mengakis Dalam patung bangunan atau monumen,
10% Timah dengan mudah, mempunyai dalam membuat pingat, pedang logam
Loyang permukaan berkilat seni
Keluli 70% Kuprum Lebih keras daripada Dalam instrumen membuat muzik dan
30% zink kuprum peralatan dapur
Keluli 90% ferum Keras dan kuat Dalam pembinaan bangunan dan
tahan 1 % karbon jambatan, dalam badan kereta dan
karat Berkilat, kuat, tidak landasan kereta api
Duralumin 74% ferum berkarat Dalam pembuatan peralatan makan,
8% karbon dalam membuat alat-alat pembedahan
Pewter 18% kromium
93% aluminium Ringan, kuat Dalam membina badan kapal terbang dan
3% kuprum kereta api laju
3% magnesium
1% mangan Lusture, berkilat, kuat Dalam membuat cenderamata
96% timah
3% kuprum
1% antimoni

POLIMER SINTETIK
1. Polimer adalah molekul besar terdiri daripada banyak sub unit yang serupa dan mengulang. Ianya
dipanggil monomer dan dihimpunkan bersama oleh ikatan kovalen.
2. Monomer bercantum ke dalam rantaian polimer melalui proses yang dikenali sebagai pempolimeran

Proses Pempolimeran

Monomer Polimer

3. Kanji, selulosa, bulu, protein, sutera dan getah asli adalah beberapa contoh polimer semula jadi.

4. Polimer sintetik ialah polimer buatan manusia . Monomer yang digunakan biasanya diperolehi daripada

petroleum selepas melalui penapisan dan proses keretakan.

5. Contoh polimer sintetik ditunjukkan dalam jadual di bawah.

Polimer sintetik Monomer Kegunaan

Politena Etana Beg plastik, beg membeli-belah, bekas plastik, penebat

untuk pendawaian elektrik

Plastic bags, shopping bags, plastic containers,

insulation for electrical wiring

Polipropena Propena Paip, peti botol, permaidani, bateri kereta dan tali

24

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

Polivinil klorida Kloroetana Kulit tiruan, paip air, rekod

Perspeks Metil metakrilat Kaca keselamatan, reflektor, isyarat lalu lintas dan

kanta

Terilena Heksana -1,6-diol Pakaian, layar dan tali

Asid Benzena-1,4-

dikarboksilik

Nilon Heksana-1,6-diamina Tali, pakaian dan permaidani

Asid Heksana-1,6-dioik

6. Polimer sintetik adalah:

• murah, mudah untuk dibentuk dan diubah bentuk asalnya dan juga boleh diwarnakan

• sangat stabil dan tidak mengakis atau mereput

• digunakan dalam bidang bioperubatan untuk pinggul penggantian sendi, kulit sintetik dan kanta mata

tiruan

• Tidak mudah terbiodegradasi dan dengan itu boleh menyebabkan pencemaran, tersumbat sistem

perparitan dan banjir kilat

• apabila membakar polimer sintetik ianya akan membebaskan gas berbahaya dan beracun yang

mempunyai bau yang kuat

7. Kita perlu mengurangkan, mengguna semula dan mengitar semula polimer sintetik dan menggunakan

polimer terbiodegradasi dengan lebih banyak

KACA DAN SERAMIK

1. Kaca dibina melalui silikon dan komponen utama kaca ialah silikon dioksida

2. Semua jenis kaca mempunyai ciri-ciri yang sama seperti berikut:

• Telus

• Keras tetapi rapuh

• Tidak berliang

• Penebat haba dan elektrik

• Tahan kepada bahan kimia

• Mudah untuk dibersihkan dan tahan mampatan

3. Jadual menunjukkan jenis kaca dan ciri-cirinya.

Jenis kaca Komposisi Ciri-ciri Kegunaan

Kaca silica Silikon dioksida Ketelusan yang tinggi, takat Rod kaca, kanta kuarza,

terlakur lebur yang tinggi cermin

Kaca soda kapur Silikon dioksida Takat lebur yang rendah, mudah Kaca tingkap, botol,

Natrium oksida dibentuk, pengembangan haba mentol lampu

Kalsium oksida yang tinggi

Kaca borosilikat Silikon dioksida Takat lebur yang tinggi, Barang memasak, wayar

Natrium oksida pengembangan haba yang kaca makmal

Kalsium oksida rendah, tahan panas, tahan

Boron oksida tindak balas kimia

Kaca plumbum Silikon dioksida Kepadatan tinggi, indeks biasan Prisma, kanta biasan
Natrium oksida yang tinggi yang tinggi, perhiasan
Plumbum (II) oksida kaca

4. Seramik diperbuat daripada tanah liat

5. Pasu tanah liat, batu bata, jubin dan cawan adalah contoh seramik.

6. Apabila tanah liat dipanaskan pada suhu yang amat tinggi, mereka menjalani satu siri tindak balas kimia

dan mengeras secara kekal untuk membentuk seramik.

25

REVISI KILAT KIMIA TINGKATAN 4 PANITIA KIMIA SMK BANDAR TASIK SELATAN
DISEDIAKAN OLEH CIKGU NEELA

6. Seramik mempunyai banyak kegunaan seperti bahan binaan, peralatan makan, penebat dalam peralatan
elektrik dan refraktori

BAHAN KOMPOSIT

1.Bahan komposit ialah bahan struktur yang terbentuk dengan menggabungkan dua atau lebih bahan

yang berbeza

2. Bahan yang dihasilkan mempunyai ciri-ciri yang penting kepada komponen asal.

3. Contoh komposit ditunjukkan dalan jadual di bawah

Jenis Kandungan Ciri Kegunaan

Konkrit Batu, cip, pasir, Lebih tegangan, kuat Bangunan bertingkat tinggi,

simen dengan keluli jambatan, pelantar minyak,

lebuh raya dan landasan kapal

terbang

Superkonduktor Logam dan oksida Superkonduktor pada suhu Cip computer yang lebih kecil

logam lebih tinggi daripada 30K dan lebih cepat

Gentian Benang kaca / Kos bahan rendah, kapasiti Menghantar data, suara dan

sintetik plastik dikelilingi penghantaran yang tinggi, imej dalam format digital,

dengan pelapisan kestabilan kimia dan kurang memeriksa bahagian dalaman

kaca terdedah kepada gangguan badan, memeriksa bahagian

dalaman struktur produk yang

dihasilkan

Gentian kaca Gentian kaca Tegangan yang tinggi, mudah Tangki simpanan air, badan-

tertanam dalam diwarnakan, dibentuk dan badan kereta, raket

resin plastik rendah ketumpatan badminton, ski, bot dan topi

keledar

Gelas Kaca dan bahan Berubah warna sebagai Kanta optik, suis optik,
fotokromik photochromik(AgCl) tindak balas kepada cahaya peranti pengesan cahaya dan
matahari. Ia gelap apabila penghadang kereta
terdedah kepada cahaya dan
berbalik ketelusan apabila
cahaya disekat atau
dimalapkan

26