ประเภท
หลกั ฐานที่ใชใ้ นการศึกษา
ความเปน็ มาของท้องถิ่น
หลักฐานชน้ั ตน้
หลกั ฐานชนั้ ตน้ หรือหลกั ฐานปฐมภูมิ
เป็นหลกั ฐานท่ีมาจากเหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนในสมยั น้ัน
จริ งๆ โดยมีการบนั ทึกของผูท้ ่ีเก่ียวกบั เหตุการณ์
โดยตรง หรื อผูท้ ่ีรู้เหตุการณ์นั้นดว้ ยตนเอง ดงั นั้น
หลกั ฐานชว่ งตน้ จึงเป็นหลกั ฐานท่ีมีความสาคญั และ
น่าเช่ือถือมากท่ีสุด เพราะบนั ทึกของบุคคลท่ีเก่ียวขอ้ ง
กบั เหตุการณห์ รือผูอ้ ยูใ่ นเหตุการณบ์ นั ทึกไว้ เชน่ จด
มายเหตุ คาสัมภาษณ์ เอกสารทางราชการ บนั ทึก
ความทรงจา กฎหมาย หนังสือพิมพ์ ภาพยนตร์ สไลด์
วีดิทัศน์ แถบบันทึกเสียง โบราณสถาน แหล่ง
โบราณคดี โบราณวตั ถุ
หลกั ฐานชั้นรอง
หลกั ฐานชนั้ รองหรือหลกั ฐานทุติยภมู ิ
เป็ นหลักฐานท่ีเขียนข้ึนโดยบุคคลท่ีไม่ได้มีส่วน
เก่ียวขอ้ งกบั เหตุการณน์ ้ันโดยตรง โดยมีการเรียบเรียง
ข้ึนภายหลงั จากเกิดเหตุการณน์ ้ันๆ สว่ นใหญ่อยูใ่ นรูป
ของบทความทางวิชาการและหนังสื อต่างๆ เช่น
พงศาวดาร ตานาน บนั ทึกคาบอกเลา่ ผลงานทางการ
ศึกษาคน้ ควา้ ของนักวิชาการ สาหรับหลกั ฐานชน้ั รอง
น้ันมีขอ้ ดี คือ มีความสะดวกและงา่ ยในการศึกษาทา
ความเขา้ ใจ เน่ื องจากเป็ นขอ้ มูลไดผ้ า่ นการศึกษา
คน้ ควา้ ตรวจสอบขอ้ มูล วิเคราะห์เหตุการณ์และ
อธิบายไวอ้ ยา่ งเป็นระบบ โดยนักประวตั ิศาสตร์มาแลว้
หลักฐาน
ทีเ่ ปน็ ลายลกั ษณอ์ กั ษร
หมายถึงหลกั ฐานท่ีมีการบนั ทึกเป็นลายลกั ษณ์
อกั ษรบอกเลา่ เร่ืองราวตา่ งๆ ไดแ้ ก่ ศิลาจารึก พงศาวดาร ใบลาน
จดหมายเหตุ วรรณกรรมชีวประวตั ิหนังสือพิมพ์ วารสาร
นิตยสาร รวมถึงการบนั ทึกไวต้ ามส่ิงกอ่ สรา้ ง โบราณสถาน
โบราณวตั ถุ แผนท่ี หลกั ฐานประเภทน้ีจดั วา่ เป็นหลกั ฐานสมยั
ประวตั ิศาสตร์
1. ศิลาจารึก เป็นวรรณกรรมชนิดลายลกั ษณอ์ กั ษรอยา่ งหน่ึง อาศยั การบนั ทึก
บนเน้ื อศิลา ทงั้ ชนิดเป็ นแผน่ หรื อเป็ นแทง่ โดยใชโ้ ลหะแหลมขูดเน้ื อศิลาใหเ้ ป็ น
ตวั อกั ษร เรียกวา่ จาร หรือ การจารึก
2. พงศาวดาร เป็นเร่ืองราวท่ีบนั ทึกเหตุการณพ์ ระมหากษัตริยผ์ ูเ้ ป็นประมุขของประเทศ
นั้น หรื อพระราชกรณียกิจของพระมหากษัตริยท์ ่ีเก่ียวกบั ประเทศหรื อศาสนาเป็นส่วน
ใหญ่
3. สมุดข่อย คือสมุดท่ีบนั ทึกขอ้ มูลความรูต้ า่ ง ๆ ขอ้ มูลท่ีถูกบนั ทึกไวใ้ นสมุดขอ่ ยมีทง้ั
ประวตั ิศาสตร์ วรรณคดี ต ารายา โหราศาสตร์ และเร่ืองราวทางพระพุทธศาสนา เชน่
พระอภิธรรม ๗ คมั ภีร์ยอ่ เป็นตน้
4.คมั ภีรใ์ บลาน ท่ีไดร้ ับการอนุรักษ์มกั มีอายุไมต่ ่ากวา่ รอ้ ยปี เป็นเอกสารโบราณท่ีมี
อายุนอ้ ยกวา่ ศิลาจารึกแตม่ ากกวา่ หนังสือสมุดไทยหรื อสมุดขอ่ ย อกั ษรภาษาท่ีพบใน
คมั ภีร์ใบลานจึงเป็นอกั ษรภาษาโบราณอา่ นคอ่ นขา้ งยาก
5. จดหมายเหตุ การจดบนั ทึกเหตุการณส์ าคญั ของบา้ นเมือง วิถีชีวิต ความเป็นอยู่
รวมถึงปรากฏการณธ์ รรมชาติท่ีเกิดข้ึน
หลักฐาน
ทไ่ี ม่เปน็ ลายลกั ษณอ์ กั ษร
หมายถึง ส่ิงท่ีมนุษยส์ รา้ งข้ึนทงั้ หมดท่ีไมเ่ ป็นลายลกั ษณ์
อกั ษร ไดแ้ ก่ ส่ิงกอ่ สรา้ ง โบราณสถาน โบราณวตั ถุ ศิลปการแสดง
คาบอกเลา่ นาฏศิลป์ ตนตรี จิตรกรรม
1.แหล่งโบราณคดี แสดงออกถึงร่องรอยของมนุษยใ์ นประเทศไทยสมยั ดงั กลา่ ว แสดงให้
เห็นถึงวฒั นธรรมท่ีมีพฒั นาการแลว้ ในหลายๆ ดา้ น โดยเฉพาะดา้ นความรูค้ วามสามารถหรือ
ภูมิปัญญา อนั เป็นเคร่ืองมือสาหรับชว่ ยใหผ้ ูค้ นเหลา่ นนั้ สามารถดารงชีวิตและสรา้ งสงั คม
วฒั นธรรมของมนุษยไ์ ดส้ ืบเน่ืองตอ่ กนั มาเป็นระยะเวลายาวนาน
2. อุทยานประวตั ิศาสตร์ คือโบราณสถานขนาดใหญ่ ซ่ึงมกั พบหลกั ฐานท่ีแสดงถึงวิถีชีวิต
ของผูค้ นในสมยั นั้นๆ ได้ เชน่ อุทยานประวตั ิศาสตร์พนมรุง้
3. จิตรกรรมฝาผนัง เป็ นศิลปะท่ีมีความประณีตสวยงาม แสดงความ รู้สึก ชีวิติ จิตใจ
และความเป็นไทย เน้ือหาท่ีเขียนมกั เป็นเร่ืองราวเก่ียวกบั อดีตพุทธ พุทธประวตั ิ ทศชาติชาดก
ไตรภูมิ วรรณคดีและชีวิตไทย พงศาวดารตา่ ง ๆ
4. พระเครื่อง คือรูปสมมุติของพระพุทธเจา้ ท่ีมีขนาดเล็ก สรา้ งไวส้ าหรับบรรจุไวใ้ นพุทธ
เจดีย์ เพ่ือเป็นท่ีระลึกถึงพระพุทธเจา้ และเพ่ือสืบทอดพระศาสนา
5.ผา้ ไทย คือผา้ ทอมือท่ีมีการผลิตในประเทศไทย โดยมีเอกลกั ษณ์เฉพาะในแต่ละ
ทอ้ งถ่ิน เราสามารถศึกษาศิลปะ วฒั นธรรม การเมือง ของผูค้ นในสมยั โบราณได้จาก
ศิลปะบนลายผา้