การงาน ม. 2 หน่วย 6 งานประปาเบื้องต้น

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่

งานประปา
เบ้ืองตน้

สาระการเรยี นรู้

เคร่ืองมอื งานประปา ขอ้ สงั เกตเกย่ี วกบั การวางทอ่ และ
ปัญหาของระบบประปา อปุ กรณบ์ างอยา่ งที่เกยี่ วขอ้ ง

ชนดิ ของทอ่ ประปา

เคร่ืองมอื งานประปา

เครื่องมืองานประปา
๑ เครื่องมือวดั ระยะและวางแบบ

๒ เคร่ืองมืองานวางท่อประปาชนิดทีเ่ ป็ นหลกั

เคร่ืองมือ ตลบั เมตร
วดั ระยะ
เป็นเหลก็ สปริงแผน่ โคง้
ซ่ึงสามารถดึงออกมาไดย้ าวตาม
ขนาดของมว้ นท่ีเกบ็ อยใู่ นตลบั มี
ขนาด ๒ เมตร ๓ เมตร และ ๕
เมตร แต่ขนาดท่ีไดม้ าตรฐานท่ีสุด
จะมีความยาว ๒ เมตรเท่าน้นั

บรรทดั พบั ฉากตาย

มีลกั ษณะเป็นท่อน ๆ ท่ี เป็ นเคร่ื องมือท่ีใช้
สามารถพบั เกบ็ ได้ มีความยาวต้งั แต่ ตรวจสอบชิ้นงาน และความ
๒–๘ ฟุต สามารถพบั ไดท้ ุก ๖ นิ้ว เท่ียงตรงในการเขา้ มุมของชิ้นงาน
เพ่ือสะดวกในการพกพา แต่ขนาดที่ โยใบฉากน้นั จะทามุม ๙๐ องศากบั
ไดม้ าตรฐานมีความยาว ๖ ฟตุ โดย ดา้ มฉากและใบฉาก มีความยาว
ส่วนใหญ่บรรทดั พบั ทามาจากไม้ ระหวา่ ง ๖–๑๒ นิ้ว
แต่บางคร้ังกอ็ าจทาดว้ ยโลหะ

ทม่ี าภาพ : 123 RF 38186689

ระดบั นา้ ลูกดงิ่

เ ป็ น เ ค ร่ื อ ง มื อ ที่ ใ ช้ส า ห รั บ เป็ นเครื่องตรวจสอบความ
ตรวจสอบระดับน้ าในแนวดิ่งและ ตรงในแนวด่ิง ทามาจากโลหะ
แนวราบและความลาดเทของชิ้นงาน รูปทรงจะเป็ นกรวยปลายแหลม
โดยทั่วไปแล้วระดับน้ าน้ีเป็ นรูปแท่ง มีเชือกผูกอยู่ ลูกด่ิงมีหลายขนาด
ส่ีเหล่ียมผืนผา้ ยาว ๆ อาจทาดว้ ยไมห้ รือ แต่ที่นิยมใช้กันคือขนาด ๑๒–๑๓
อะลูมิเนียม มีหลอดแก้วอยู่ตรงกลาง ออนซ์
ภายในหลอดแก้วน้ันบรรจุของเหลว
และมีฟองอากาศที่เป็ นเคร่ืองช้ีวดั ความ
เท่ียงตรง ถา้ ชิ้นงานไดร้ ะดบั ฟองอากาศ
กจ็ ะอยตู่ รงกลางพอดี

ทม่ี าภาพ : 123 RF 38419261

ชอล์กเส้ น เหลก็ ขดี

เป็ นเคร่ื องมือที่ใช้สาหรั บทา เป็นเคร่ืองมือท่ีใชส้ าหรับทา
เคร่ืองหมาย ทาแนวบนพ้ืน หรือผนงั โดย เคร่ืองหมายลงบนชิ้นงานที่กาหนด
มีเชือกจุ่มอยู่ในผงชอล์กสี โดยท่ัวไป ไว้ หรือถ้าไม่มีเหล็กขีดอาจจะใช้
แลว้ จะมีสีน้าเงินหรือสีแดง เมื่อใชง้ าน ดินสอขีดแทนกไ็ ด้
ให้ดึงออกมาขึงตามแนวท่ีตอ้ งการแลว้
ดึงให้ตึง จึงตามด้วยการตีเส้นเชือกลง
เป็นแนวสาหรับการทางาน เม่ือเลิกใชใ้ ห้
มว้ นเชือกเกบ็ ในตลบั

ข้อควรระวงั
อยา่ ใหช้ อลก์ ถูกน้า

เล่ือยตดั เหลก็ เครื่องมือ
งานวางท่อประปา
ใ ช้ส า ห รั บ ตัด ท่ อ เ ห ล็ ก ชนิดท่เี ป็ นหลกั
มีส่วนประกอบท่ีสาคญั คือ ใบเลื่อย
ทามาจากเหลก็ กลา้ ฟันของใบเลื่อย
อยู่ระหว่าง ๑๙–๓๒ ฟั นต่อนิ้ว
ความยาวของใบเล่ือยที่นิยมใช้กนั มี
ขนาด ๘–๑๒ นิ้ว ใบเล่ือยฟันหยาบ
ใชต้ ดั ท่อหนา ๆ ใบเลื่อยฟันละเอียด
ใช้ตดั ท่อบาง โครงเล่ือยมีท้งั ชนิด
ท่ีปรับไดแ้ ละปรับไม่ได้

ประแจจับท่อ ประแจเล่ือน

ใ ช้ ส า ห รั บ จั บ ห มุ น ท่ อ ควรใช้ขนาดประมาณ ๑๐
ต่อท่อ หรือถอดท่อออกจากขอ้ ต่อ นิ้ว สาหรับใชข้ นั นอตหรือสกรูที่มี
มีใชก้ นั อยู่หลายแบบ ซ่ึงแบบที่ใช้ ลกั ษณะหัวเป็ นเหลี่ยม ลกั ษณะการ
กนั มากท่ีสุด คือ ขนาด ๒๔ นิ้ว ใช้งานประแจเลื่อนจะต้องเลื่อน
ปากของประแจตามขนาดของนอต
จากน้ันให้หมุนคลายหรือขนั นอต
ใหแ้ น่น

เคร่ืองตัดท่อพวี ีี ี เครื่องทาเกลยี วท่อ

ใชส้ าหรับตดั ท่อพีวซี ี เครื่อง ใชส้ าหรับทาเกลียวท่ีปลาย
ตดั ท่อน้ี มีร่องเฟื องต้งั แต่ ๑–๔ ร่อง ด้านนอกของท่อหรือข้อต่อ มีท้ัง
เป็ นเคร่ืองตดั ท่อท่ีใชก้ บั งานประจา แ บ บ ป รั บ แ ต่ ง ข น า ด ไ ด้ แ ล ะ
ทวั่ ไป มีขนาดของปากต้งั แต่ ๑–๔ ปรับแต่งไม่ได้ แต่ท่ีใชก้ นั มากที่สุด
นิ้ว สาหรับการตดั ท่อเล็ก สามารถ คือ ขนาด ๔–๖ หุน
ใชเ้ ลื่อยตดั เหลก็ ตดั ท่อพีวีซีได้

ปากกาจับท่อ ดอกคว้านท่อ

ใช้สาหรับจบั ยึดท่อขณะตดั ใชส้ าหรับควา้ นปลายท่อดา้ น
หรือทาเกรียวท่อ มีท้งั แบบยึดติดกบั ใน เพ่อื ที่จะขจดั รอยที่เกิดจากการตดั
โตะ๊ และแบบมีขาต้งั แต่ที่นิยมใชก้ นั มีหลายแบบให้เลือก แต่ท่ีนิยมใชก้ นั
มากที่สุด คือ ขนาดที่สามารถจับท่อ มากท่ีสุดคือ ชนิดกรอกแกรกมีขนาด
ไดต้ ้งั แต่ ๑ หุน ถึง ๓ นิ้ว ต้งั แต่ ๑ หุนถึง ๒ นิ้ว

คมี ลอ็ ก คมี ปากขยาย

ใช้งานคล้ายกันกับประแจ เป็ นเครื่องมืออเนกประสงค์
เลื่อนเป็ นเคร่ืองมืออเนกประสงค์ ท่ี ใ ช้ง า น ไ ด้เ ห มื อ น คี ม ล็อ ก คื อ
ใชไ้ ดท้ ้งั ในการจบั ยดึ ชิ้นงานและการ สามารถจับชิ้นงานและขนั นอตได้
ขนั นอต สาหรับการใชง้ านคีมลอ็ กน้ี ปากของคีมปากขยายสามารถปรับ
ให้คลายหรื อขันนอตท่ีอยู่บริ เวณ เลื่อนได้ ตามขนาดของนอตหางปลา
ปลายด้านหน่ึงของด้ามจับ เพื่อใช้
ปรับขนาดของปากคีบให้ได้ขนาด
ของชิ้นงานก่อนที่จะหมุนหรือคลาย

ไขควงปากแบน ประแจหัวหกเหลย่ี ม

และไขควงปากแฉก ห รื อ หั ว แ ฉ ก ห ก เ ห ล่ี ย ม
ส่วนใหญ่ใชใ้ นการไขตวั ยดึ ของก๊อก
มีขนาด ๖ นิ้ว อาจเลือกซ้ือ น้ารุ่นใหม่ ๆ ซ่ึงประแจแบบน้ีผผู้ ลิต
ชนิดท่ีมีปาก ๒ ด้านในอันเดียว ก๊อกน้าจะใหม้ าคูก่ บั ก๊อกน้า
ไขควงดงั กล่าวมีไวเ้ พื่อคลายและขนั
สกรู วิธีใช้คือ จบั ดา้ มให้มน่ั คง ใน
การหมุนคลายสกรูให้หมุนทวนเข็ม
นาฬิกา ส่วนการขนั สกรูเขา้ ให้หมุน
ไปตามเขม็ นาฬิกา

นา้ มนั อเนกประสงค์ เทปพนั เกลยี ว

ใช้สา หรั บห ล่ อล่ื น วาล์ว มีลักษณะเป็ นแถบสี ขาว
( ป ร ะ ตู น้ า ) ซ่ึ ง อ า จ จ ะ มี ปั ญ ห า บาง ๆ ใช้สาหรับพนั บริเวณข้อต่อ
เน่ืองจากไม่ได้ใช้งานมาเป็ นเวลา เพื่อป้ องกันน้ ารั่ว พันเทปเพียง
นาน ๆ เลก็ นอ้ ยประมาณ ๔–๕ รอบ โดยพนั
ตามเกลียวท่ีจะหมุน ห้ามพนั ย้อน
เกลียวเดด็ ขาด เพราะเวลาหมุนขอ้ ตอ่
เขา้ ดว้ ยกนั เทปจะหลุดออก

กาวอพี อ็ กีี ประแจสาหรับขนั อ่าง

จะมีลกั ษณะคลา้ ยดินน้ามนั ใช้ขันที่กรองเข้ากับอ่างน้ า
ใชส้ าหรับอุดรูรั่วต่าง ๆ ไดช้ วั่ คราว จะมีอุปกรณ์เพียง ๒ ตัว คือ ตัวท่ี
วิธีการใช้งานสามารถศึกษาไดจ้ าก หน่ึงเอาไวย้ ดึ ตวั กรองและอีกตวั หน่ึง
ฉลากของผลิตภณั ฑ์ ใชข้ นั นอตยดึ

ประแจขันข้อต่ออ่าง ไดร์เป่ าผม

ใชส้ าหรับขนั นอตขอ้ ต่ออ่อน ใช้กรณีท่ีมีการอุดรู ร่ัว ซ่ึง
ที่ต่อเขา้ กับก๊อกน้าอ่างล้างมือและ จะตอ้ งทาใหบ้ ริเวณที่ตอ้ งการอุดรูรั่ว
อ่างล้างหน้า ซ่ึงประแจธรรมดาจะ น้ันแห้งสนิทก่อน ซ่ึงจะทาให้กาว
เขา้ ไปไม่ถึง เกาะตวั กนั ดี

เคร่ืองมือทาความสะอาด เคร่ืองอดั ลม

อ่างล้างหน้าและชักโครก เป็ นอุปกรณ์ที่ใช้แรงอัดของ
ลมดันไล่ส่ิงอุดตนั วิธีการใช้จะสูบ
เป็ นอุปกรณ์สาหรับขจัดส่ิง อดั เอาอากาศเขา้ ไปในตวั เคร่ือง นา
อุดตนั ในส่วนระบายน้าหรือคอห่าน สายลมต่อเขา้ กบั ท่อน้าทิ้งและทาการ
ของโถส้วม เคร่ื องมือชนิดน้ีจะมี บีบกลไกเพื่อปล่อยลมท่ีมีแรงดนั สูง
ลกั ษณะเป็ นขดลวดสปริงยาว และมี ลงไปกระแทกส่ิงอุดตนั
ขอเกี่ยวที่ปลายเพ่ือไชลงไปในคอ
ห่ านหรื อท่อระบายน้ าไปเกี่ ยวเอา
สิ่งอุดตนั ที่ท่อระบายน้าออกมา

เคมกี าจดั การอดุ ตนั

เป็ นสารเคมีท่ีใชส้ าหรับย่อย
สลายคราบไขมนั และสิ่งสกปรกต่าง
ๆ ท่ีเกาะอยภู่ ายในท่อ ใชใ้ นกรณีที่มี
การอุดตนั ภายในท่อระบายน้า

ปั ญหาของระบบประปา

ปัญหาของระบบประปา
๑ อุปกรณ์ในระบบประปาทม่ี ปี ัญหาชารุดเสียหาย

๒ ปัญหาของการรั่วีึมทม่ี าตรวดั นา้ และวาล์วประตูนา้

อุปกรณ์ในระบบ มาตรวดั น้าท่ีนิยมใชก้ นั ในอาคารบา้ นเรือนทว่ั ๆ ไป
ประปาทีม่ ปี ัญหา เป็นแบบดิสก์ (Disk Meters) ซ่ึงมีองคป์ ระกอบสาคญั ดงั น้ี
ชารุดเสียหาย
๑. ฝาครอบเครื่อง เพื่อป้องกนั ฝ่ นุ ละออง

๒. ตราตะกวั่ ใชส้ าหรับบดั กรีเส้นลวดที่ผกู ปิ ดหนา้ ปัด ปกติแลว้
หา้ มทาเสน้ ลวดท่ีบดั กรีน้ีขาดโดยเดด็ ขาด

๓. บนหนา้ ปัดท่ีบอกปริมาณของน้าที่ใชไ้ ป จะมีมาตรส่วน
หนา้ ปัดยอ่ ยอีก

๔. เฟื องต่าง ๆ ที่ต่อกนั จะมีดา้ นหน่ึงต่อกบั ใบพดั และอีกดา้ นหน่ึงจะต่อกบั
เฟื องอ่ืน ๆ จึงทาใหเ้ ฟื องท่ีเป็นแกนหมุนเขม็ เคล่ือนที่ไปหมุนตวั เลข

ปัญหาส่ วนใหญ่ ปัญหาของการร่ัวีึม
ทม่ี าตรวดั นา้ และ
เกิดการชารุดเนื่องจากใชง้ านมาเป็นเวลานาน วาล์วประตูนา้
มีการใชง้ านมาก

การแก้ไข

แจง้ เจา้ หนา้ ท่ีการประปา

ชนิดของท่อประปา

๓. ท่อ ๑. ท่อ
พลาสตกิ เหลก็ กล้า
(PVC)

๒. ท่อ
ทองแดง

๑. ท่อเหลก็ กล้า

มี ๒ ชนิด คือ

๏ ท่ออาบสังกะสี

ใชเ้ ป็นท่อจ่ายน้าในบา้ น

๏ ท่อไม่อาบสังกะสี

ใชเ้ ป็นท่อไอน้าและท่อทาความอบอุ่น
ภายในบา้ นที่ใชร้ ะบบน้าร้อน

๒. ท่อทองแดง

มี ๓ รหสั คือ K L M
สีเขยี ว แทนด้วยตวั K

หนาท่ีสุด เหมาะกบั งานหนกั ใชส้ าหรับท่อใต้
พ้ืนดินมีท้งั ชนิดแขง็ และอ่อน

สีนา้ เงิน แทนด้วยตัว L

หนาปานกลาง ใชก้ บั งานประปา เพราะราคาถูก
กวา่ ท่อชนิด K

สีแดง แทนด้วยตวั M

บางท่ีสุดใชเ้ ป็นท่อจ่ายน้าในงานประปาบน
พ้ืนดิน ท่อน้าร้อน และท่อทาความอบอุ่น

๓. ท่อพลาสตกิ (ท่อ PVC)

ข้อดี คือ
ราคาถูก
น้าหนักเบา

ตดิ ต้งั ง่ายและทนทานต่อ
การกดั กร่อนของสารเคมี

๓. ท่อพลาสตกิ (ท่อ PVC)

สีฟ้า สีเหลือง สีเทา

ใชส้ าหรับงานประปา ใชส้ าหรับงานร้อยสายไฟฟ้า ใชส้ าหรับงานระบายน้าและ
งานส่งน้าที่มีความดนั สูง และ ใชเ้ ป็นท่อน้าทิ้ง
ท่อดูดน้าบาดาล และร้อยสายโทรศพั ท์

รปู แบบของก๊อกน้า

ก๊อกนา้ แบบลูกโยนกลม
สเตนเลสบอลวาล์ว

ก๊อกนา้ แบบพอร์ตคอนโทรล ก๊อกนา้ แบบแท่งกระบอกวาล์ว
ไร้แหวนรอง

ก๊อกน้าแบ่งได้
๕ แบบครับ

ก๊อกนา้ แบบลูกยางหรือ ก๊อกนา้ แบบเีรามกิ วาล์ว
คอมเพรสชันคาร์ทริดจ์

วิธีการใช้สต๊อปวาล์วเมอื่ ติดตั้งสขุ ภัณฑ์

การติดต้งั สุขภณั ฑ์ตอ้ งต่อท่อน้าดี
กบั เคร่ืองสุขภณั ฑท์ ่ีสามารถใชง้ านได้ ถา้
เกิดปัญหาท่ีจะตอ้ งซ่อมแซม จะตอ้ งปิ ด
มิเตอร์น้าดา้ นนอก เพื่อหยดุ การใชน้ ้าจะ
ทาให้ภายในบ้านไม่สามารถใช้น้ าได้
การแกป้ ัญหา ดงั กล่าวมีวิธีแกไ้ ข คือ ให้
เพิ่มวาลว์ ในบริเวณส่วนที่สามารถจ่ายน้า
เข้าสุ ขภัณฑ์ เวลาทาการซ่ อมแซม
สามารถปิ ดวาล์วน้าได้โดยที่น้าในห้อง
ต่าง ๆ กย็ งั สามารถใชง้ านไดป้ กติ

ข้อสังเกตเก่ียวกับ

การวางท่อและอุปกรณ์
บางอย่างท่ีเก่ียวข้อง