ราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ (๒๕๕๖ : ๑๑๑๕, ๑๒๐๐, ๗๑๑) ให้ความหมายว่า วิเคราะห์ หมายถึง ใคร่ครวญ แยกออกเป็นส่วน ๆ เพื่อศึกษาให้ถ่องแท้ สังวิเคราะห์ หมายถึง (เคมี) ท าให้สารประกอบมีปฏิกิริยาเคมี กันเป็นสารประกอบอื่น ประเมินค่า หมายถึง ก าหนดหรือให้ค่าหรือ ราคาเท่าที่ควรจะเป็นตามหลักเกณฑ์ที่ตั้งไว้ การว ิ เคราะหส ์ ารม ี ขัน้ตอนดังน ี้ ๒.๒.๑ พจ ิ ารณาร ู ปแบบของสาร การพ ิ จารณาร ู ปแบบของสาร โดยพ ิ จารณาว่าสารนั้นเป็ นงานเข ี ยนประเภทใด ได ้ แก่ ๑. ร้อยแก้ว เช่น บทความ ประกาศ รายงาน จดหมาย ข่าว โฆษณา เรื่องสั้น นวนิยาย สารคดี นิทาน การ์ตูน เป็นต้น ๒. ร้อยกรอง เช่น กลอน โคลง กาพย์ ร่าย ฉันท์ เป็นต้น
๒.๒.๒ พจ ิ ารณาเน ื้อหา การพิจารณาเนื้อหา โดยพิจารณาแยกแยะเนื้อหาออกเป็นส่วน ๆ ๑. บันเทิงคดี มีเนื้อหา คือ เนื้อเรื่อง แนวคิด และสาระส าคัญของเรื่อง ๒. สารคด ี และบทความม ี เน ื้อหา คือ ข้อเท็จจริง ข้อคิดเห็น ข้อความแสดงความรู้สึก ๓. ต ารา มีเนื้อหา คือ สาระความรู้ ข้อเท็จจริง แนวคิด และทฤษฎีต่าง ๆ ที่มีข้อพิสูจน์เป็นเหตุ เป็นผล และมีข้ออ้างอิง ๔. ข่าว มีเนื้อหา คือ เหตุการณ์ เรื่องราว ข้อเท็จจริง ๕. โฆษณา มีเนื้อหา คือ ข้อมูลรายละเอียดของสินค้าและบริการ เช่น สรรพคุณ วิธีการใช้ วิธีการเก็บรักษา ราคา แหล่งผลิต ๖. จดหมาย มีเนื้อหา คือ เป็นจดหมายของใคร เขียนถึงใคร ติดต่อกันด้วยเรื่องอะไรเรื่องราว เป็นอย่างไร และต้องการให้ผู้รับจดหมายท าอะไร ๗. บันทึกข้อความ มีเนื้อหา คือ ปัญหา ข้อเท็จจริง ข้อพิจารณา และข้อเสนอแนะ ๘. ประกาศ มีเนื้อหา คือ เรื่องที่หน่วยงานแจ้งให้บุคลากรในหน่วยงานหรือประชาชนทั่วไป ได้รับทราบ สาระส าคัญมีอะไรบ้าง
๒.๒.๓ พิจารณากลวิธีการน าเสนอ ๑. บันเทิงคดี พิจารณาจากการเปิดเรื่อง การด าเนินเรื่อง การสร้างฉาก การสร้างตัวละคร และ บทสนทนา ๒. สารคดีและบทความ พิจารณาจากองค์ประกอบของงานเขียน ๓ ส่วน คือ การเปิดเรื่องหรือ ความน า การเสนอเรื่อง และการปิดเรื่องหรือความลงท้าย ๓. ต ารา เป็นเอกสารที่มุ่งให้ความรู้ ไม่มีการแสดงความรู้สึกหรืออารมณ์ ๔. ข่าว พิจารณาตามโครงสร้างของข่าว คือ การเขียนพาดหัวข่าว ๕. โฆษณา พิจารณาภาพ เครื่องหมายการค้าการออกแบบโฆษณา ๖. จดหมาย บันทึกข้อความ ประกาศ ต้องพิจารณาว่าเป็นเอกสารจากใคร เรื่องอะไร มี จุดประสงค์และสาระส าคัญคืออะไร
โฆษณา ๒.๒.๔ พิจารณาวิธีการใช้ภาษา แนวทางการใช้ภาษา ได้แก่ ๑. งานเขียนประเภท ต ารา บทความ รายงาน บันทึก จดหมาย จะใช้ภาษาเขียนที่เป็นแบบแผน หรือกึ่งแบบแผน ๒. งานเขียนประเภท นวนิยาย เรื่องสั้น นิทาน และงานเขียนประเภทร้อยกรอง จะใช้ภาษาเชิง สร้างสรรค์ เพื่อให้ผู้อ่านเกิดจิตนาการ เกิดอารมณ์คล้อยตามจุดประสงค์ของผู้เขียน
๒.๒.๕ พิจารณาประเมินค่าสาร เนื้อหาที่วิเคราะห์นั้นให้ความรู้ คติ ข้อคิด หรือส่งเสริมคุณธรรมจริยธรรมด้านใด มากน้อยแค่ไหน ซึ่งควรพิจารณาอย่างรอบคอ ๒.๓.๑ ขั้นตอนการเข ี ยนบทความ ๑. ตั้งจ ุ ดประสงคก ์ ารเข ี ยน จะส่งสารเรื่องอะไร เพื่ออะไร เช่น เพื่อให้ความรู้ เพื่อแสดง ความ คิดเห็น ๒. รวบรวมความร ู ้ เก ี่ยวกับเร ื่องท ี่จะเข ี ยน ซึ่งอาจเป็นความรู้เดิมหรือจากการศึกษาค้นคว้า สอบถาม สังเกต การรวบรวมเน ื้อหา
๓. จดัทา เค ้ าโครงเร ื่องทจ ี่ะเข ี ยน ว่าจะน าเสนอเรื่องใดก่อนหลัง เจาะลึกแค่ไหน ครอบคลุม ๔. เร ี ยบเร ี ยงเน ื้อหา โดยน าข้อมูลที่มีมาเรียบเรียงตามโครงเรื่องที่วางไว้แล้ว ด้วยส านวนของ ผู้เขียนเอง ๕. ตรวจทานและแก้ไข เมื่อเรียบเรียงข้อมูลเสร็จ ๒.๓.๒ องค์ประกอบของบทความ ๑. ค าน า คือ องค์ประกอบส่วนแรกของบทความ เป็นส่วนที่จะสร้างความสนใจหรือศรัทธาต่อ เรื่อง รู้สึกอยากอ่านต่อไป ๒. เน ื้อเร ื่อง คือ ส่วนที่ให้รายละเอียดของเรื่องทั้งหมด โดยเขียนขยายใจความจากค าน า มี ใจความครบถ้วนสมบูรณ์ตรงตามจุดประสงค์ของการเขียน ๓. สรุป ส่วนสุดท้ายของบทความ ท าหน้าที่ส าคัญด้วยค ากล่าวจบเรื่อง ซึ่งควรเขียนจบเรื่องให้ กระชับ
๑. มีความรู้เกี่ยวกับเนื้อหาที่จะวิเคราะห์ สังเคราะห์และประเมินค่า ๒. มีความรู้เกี่ยวกับรูปแบบและกลวิธีการน าเสนอของงานเขียน ๓. มีความรู้เกี่ยวกับภาษา ถ้อยค า ส านวน และใช้ภาษาที่สุภาพเหมาะสม ๔. มีความใฝ่ รู้ ศึกษาค้นคว้าหาความรู้อยู่เสมอ ๕. มีความเข้าใจเนื้อหาที่จะวิเคราะห์ ๖. มีความกล้าที่จะแลกเปลี่ยนความคิดกับผู้อื่น ซึ่งจะช่วยกระตุ้นให้เกิดความคิดใหม่ ๆ กว้างไกลออกไป จากเดิม ๗. มีความใจกว้าง ยอมรับค าวิพากษ์วิจารณ์จากผู้อื่น น าข้อบกพร่องมาปรับปรุงแก้ไข ส่วน ค าชมเก็บไว้ เพื่อเป็นก าลังใจและพัฒนาให้ดีขึ้นเรื่อย ๆ
การแลกเปล ี่ยนความค ิ ดกับผ ้ ู อ ื่น
การศึกษาค้นคว้า ๑.ช่วยพัฒนาด้านสติปัญญา ท าให้ผู้เขียนมีความรอบรู้ในเรื่องต่าง ๆ ๒. ช่วยพัฒนาทักษะภาษาให้สูงขึ้น ๓ ช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตให้สูงขึ้น ๔. ช่วยให้มีสุขภาพจิตดี ๕. ช่วยพัฒนาบุคลิกภาพ ผู้ที่มีความรู้มีคุณภาพชีวิตดีและสุขภาพจิตดีจะ