Buku Teks Prinsip Perakaunan Tingkatan 4

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

CONTOH 2

Situasi A:

Tarikh matang Pinjaman A Tempoh perakaunan Baki tempoh matang pinjaman

30 September 2017 1 Januari 2016 – 31 Disember 2016 9 bulan

Berdasarkan situasi A, tempoh matang Pinjaman A hanya tinggal 9 bulan sahaja dan perlu dijelaskan
sepenuhnya dalam tempoh tahun perakaunan berakhir 31 Disember 2017. Oleh itu, Pinjaman A

diklasifikasikan sebagai Liabiliti Semasa.

Situasi B:

Tarikh matang Pinjaman B Tempoh perakaunan Baki tempoh matang pinjaman

30 September 2020 1 Januari 2016 – 31 Disember 2016 45 bulan

Berdasarkan situasi B, tempoh matang pinjaman ialah pada 30 September 2020. Pinjaman B akan
diklasifikasikan sebagai Liabiliti Semasa bagi tempoh 1 Jan 2017 hingga 31 Dis 2017 dan Liabiliti
Bukan Semasa bagi tempoh mulai 1 Jan 2018 kerana mengambil masa lebih daripada setahun
untuk menjelaskannya.

Situasi A mengklasifikasikan pinjaman bank sebagai INFO
Liabiliti Semasa manakala situasi B pula mengklasifikasikan
pinjaman bank sebagai Liabiliti Semasa dan Liabiliti Bukan Pinjaman bank merupakan
Semasa. Pengklasifikasian ini adalah bergantung kepada Liabiliti Bukan Semasa yang
tempoh masa bayaran balik pinjaman. penting untuk membolehkan
perniagaan membeli Aset
CONTOH 3 Bukan Semasa, membiayai
projek atau mengembangkan
perniagaan.

Perniagaan Amaun Tarikh mula Tarikh matang Bayaran dalam
pinjaman pinjaman pinjaman tahun kewangan

Kedai Runcit Su RM200 000 1 Januari 2016 31 Disember 2019 RM50 000

Good Time Sdn. Bhd. RM200 000 1 Januari 2016 31 Disember 2016 RM100 000

Berdasarkan jadual di atas, Kedai Runcit Su perlu melangsaikan pinjaman berjumlah RM200 000
dalam tempoh 4 tahun. Maka dalam Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016,
pinjaman tersebut akan diklasifikasikan sebagai Liabiliti Semasa sebanyak RM50 000 dan Liabiliti
Bukan Semasa sebanyak RM100 000.

Bagi Good Time Sdn. Bhd. pihak pengurusan perlu menjelaskan pinjaman berjumlah RM200 000
dalam tempoh 12 bulan. Maka dalam Penyata Kedudukan Kewangan pada 30 Jun 2016, baki
pinjaman RM100 000 akan diklasifikasikan sebagai Liabiliti Semasa sebanyak RM100 000.

45

Ekuiti Pemilik Daya Fikir
Ekuiti Pemilik merupakan ‘hutang’ perniagaan terhadap
pemilik atau tuntutan pemilik terhadap aset perniagaan. Nyatakan tiga komponen
Untuk memulakan perniagaan, pemilik perlu membawa dalam Ekuiti Pemilik.
masuk harta benda peribadi supaya perniagaan boleh
mula beroperasi untuk menjana pendapatan. TIP
Tanpa sumbangan daripada pemilik, mustahil perniagaan
itu boleh beroperasi. Situasi ini bagaikan perniagaan Faktor yang menyebabkan
‘meminjam’ modal daripada pemilik untuk memulakan Ekuiti Pemilik bertambah:
aktiviti perniagaan. • Modal tambahan
Kesimpulannya, Ekuiti Pemilik merupakan bahagian • Untung bersih
perniagaan yang disumbangkan dan dimiliki oleh pemilik Faktor yang menyebabkan
itu. Ekuiti Pemilik berkurang:
• Ambilan
Ekuiti Pemilik • Rugi bersih
= Modal + Untung Bersih/–Rugi Bersih – Ambilan

LATIHAN MINDA 2.2 Aspek Hasil bukan operasi
1 Lengkapkan jadual berikut: Definisi Aset Semasa
Hasil operasi Contoh akaun
Liabiliti Semasa
Aset Bukan Semasa Aspek
Ciri-ciri
Liabiliti Bukan Semasa Contoh akaun

Aspek
Ciri-ciri
Contoh akaun

2 Tentukan sama ada pernyataan berikut adalah benar atau salah:
(a) Aset Bukan Semasa dibeli adalah untuk dijual semula kepada pelanggan.
(b) Liabiliti merupakan tanggungan hutang perniagaan terhadap pihak luar.
(c) Ekuiti Pemilik ialah tuntutan pemilik terhadap aset perniagaan.
(d) Pendapatan daripada jualan barang niaga dianggap sebagai hasil bukan operasi.

3 Dalam setiap situasi berikut, kenal pasti sama ada aset diklasifikasikan sebagai Aset
Semasa atau Aset Bukan Semasa:

(a) Kedai Alat Elektrik Kevin mengeluarkan sebuah kipas meja untuk kegunaan kedai.

Kipas meja tersebut merupakan .

(b) Puan Shamsiah membeli 10 buah mesin taip elektronik untuk dijual dalam kedai

bekalan pejabatnya. Mesin taip berkenaan merupakan .

46

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

2.3 PERSAMAAN PERAKAUNAN STANDARD PEMBELAJARAN

Persamaan Perakaunan Tanpa Hasil dan Belanja Murid boleh:
Persamaan perakaunan yang asas menyatakan hubungan
antara aset, liabiliti dan ekuiti pemilik. • Menulis rumus Persamaan
Perakaunan tanpa hasil
Aset = Liabiliti + Ekuiti pemilik dan belanja.

Berdasarkan persamaan perakaunan, jumlah aset • Menghitung nilai aset,
hendaklah sentiasa sama dengan jumlah ekuiti pemilik liabiliti atau ekuiti pemilik
dan liabiliti. tanpa hasil dan belanja
Persamaan perakaunan asas (tanpa mengambil kira hasil menggunakan rumus
dan belanja) dikenali juga sebagai persamaan Penyata Persamaan Perakaunan.
Kedudukan Kewangan.
• M enunjukkan kesan
Persamaan Perakaunan dengan Hasil dan Belanja setiap urus niaga terhadap
Persamaan Perakaunan
Ekuiti Pemilik terdiri daripada modal dan untung tanpa hasil dan belanja.
bersih. Maka persamaannya ialah
• Menulis rumus Persamaan
Aset = Liabiliti + Modal + Untung bersih/ Perakaunan dengan hasil
– Rugi bersih dan belanja.

Ekuiti Pemilik dicerakinkan kepada modal dan untung • M enghitung nilai aset,
bersih dan diletak di bahagian kanan persamaan. liabiliti dan ekuiti
pemilik yang melibatkan
Untung bersih merupakan lebihan hasil daripada hasil dan belanja
belanja manakala rugi bersih merupakan lebihan menggunakan rumus
belanja daripada hasil. Maka persamaannya ialah Persamaan Perakaunan.
Aset = Liabiliti + Modal + Hasil – Belanja
• M enunjukkan kesan
setiap urus niaga terhadap
Persamaan Perakaunan
dengan mengambil kira
hasil dan belanja.

• M enunjukkan kesan
ambilan barang niaga
dan ambilan aset oleh
pemilik terhadap
Persamaan Perakaunan.

Contoh Kesan Urus Niaga terhadap Persamaan Perakaunan

Urus niaga Kesan Penerangan

1 Beli barang niaga (+) I nventori Membeli barang niaga, inventori
RM500 dengan (–) Tunai bertambah RM500.
tunai
Tunai di tangan berkurang RM500
kerana tunai telah dibayar semasa membeli
barang niaga.

2 Beli barang niaga (+) Inventori Membeli barang niaga, inventori
RM1 200 dengan (–) Bank bertambah RM1 200.
cek
Tunai di bank berkurang RM1 200
kerana cek telah dibayar semasa membeli
barang niaga.

47

Urus niaga Kesan Penerangan

3 Beli barang niaga (+) Inventori Membeli barang niaga, inventori
RM2 400 secara bertambah RM2 400.
kredit
(+) Akaun Akaun Belum Bayar bertambah RM2 400

Belum Bayar kerana membeli secara kredit (berhutang).

4 Jual barang niaga (–) Inventori Menjual barang niaga, inventori
berkos RM400 (+) Tunai berkurang RM400.
dan tunai RM480 Tunai di tangan bertambah RM480 kerana
diterima menerima tunai daripada jualan.

(+) U ntung/ Untung bersih
Modal = RM480 – RM400 = RM80

5 Jual barang niaga (–) Inventori Menjual barang niaga, inventori
berkos RM900 (+) Bank berkurang RM900.
dan cek RM990 Tunai di bank bertambah RM990 kerana
diterima menerima cek daripada jualan (andaikan
cek dideposit pada hari yang sama).

(+) U ntung/ Untung bersih
Modal = RM990 – RM900
= RM90

6 Jual barang niaga (–) I nventori Menjual barang niaga, inventori
RM760 dan tunai (+) Bank berkurang RM760.
RM850 diterima. Tunai di bank bertambah RM850 kerana
Tunai dibankkan tunai diterima dan dimasukkan ke
dalam bank.

(+) U ntung/ Untung bersih
Modal = RM850 – RM760
= RM90

7 Mengambil tunai (–) Tunai Tunai di tangan dikeluarkan daripada
di tangan RM200 (–) Modal perniagaan, aset perniagaan akan
untuk kegunaan berkurang RM200.
peribadi Ambilan aset tersebut akan
mengurangkan Ekuiti Pemilik perniagaan
sebanyak RM200.

8 Membayar gaji (–) Bank Pembayaran dalam bentuk cek akan
RM920 dengan cek mengurangkan aset perniagaan
sebanyak RM920.

(–) U ntung/ Belanja akan mengurangkan Ekuiti
Modal Pemilik atau untung bersih perniagaan
sebanyak RM920.

48

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Urus niaga Kesan Penerangan
9 Membayar cek (–) B ank Cek dibayar, aset perniagaan berkurang
(–) Akaun sebanyak RM4 200.
RM4 000 kepada
Akaun Belum Belum Bayar Akaun Belum Bayar akan berkurang
Bayar untuk (+) Untung/ RM4 200 kerana hutang telah dijelaskan.
menjelaskan
hutang RM4 200 Modal Diskaun diterima
= Jumlah hutang – Jumlah pembayaran
10 Memindahkan (–) Tunai = RM4 200 – RM4 000
tunai di tangan (+) Bank = RM200
RM2 100 ke dalam (hasil akan menambahkan Ekuiti Pemilik
bank (–) Bank perniagaan)
(+) Tunai
11 Mengeluarkan Tunai di tangan dikeluarkan, tunai
tunai di bank (+) Tunai berkurang RM2 100.
RM2 000 untuk
kegunaan kedai (+) Modal Tunai yang dimasukkan ke dalam bank
menambahkan tunai di bank perniagaan
12 Membawa masuk (+) Tunai sebanyak RM2 100.
tunai RM6 000 (+) Untung/
sebagai tambahan Apabila tunai di bank dikeluarkan, tunai
modal Modal di bank berkurang RM2 000.
(+) Perabot
13 Menerima komisen (–) Tunai Pengeluaran tunai dari bank untuk
RM160 dengan (+) Lain-lain digunakan di kedai/pejabat akan
tunai menambahkan tunai di tangan perniagaan
Akaun sebanyak RM2 000.
14 Sebuah perabot Belum Bayar
berharga RM4 900 Tunai di tangan untuk kegunaan
dibeli daripada perniagaan menambahkan aset
Kedai Perabot Tan perniagaan sebanyak RM6 000.
dengan bayaran
pendahuluan Sumbangan aset terhadap perniagaan
RM1 000 secara akan menambahkan modal
tunai dan bakinya sebanyak RM6 000.
RM3 900 akan
dibayar kemudian Penerimaan hasil secara tunai akan
menambahkan aset perniagaan RM160.

Hasil akan menambahkan Ekuiti Pemilik
perniagaan RM160.

Membeli perabot, aset
bertambah RM4 900.

Bayaran tunai pendahuluan
mengurangkan aset sebanyak RM1 000.

Baki hutang terhadap Akaun Belum
Bayar akan menambahkan liabiliti
sebanyak RM3 900.

49

CONTOH 4

Pada 1 Ogos 2016, Cik Suhana telah memulakan Kedai Kain Suhana.

Sepanjang bulan Ogos 2016, urus niaga berikut telah berlaku:
(i) Membawa masuk tunai di tangan RM4 000, tunai di bank RM5 000 dan alatan kedai RM4 800

untuk memulakan perniagaan.
(ii) Membeli inventori kain RM11 000 secara kredit daripada Pemborong Kain Istimewa.
(iii) Membeli sebuah komputer RM1 800 untuk kegunaan kedai dengan tunai.
(iv) Ambilan kain RM60 untuk menjahit baju anak belum direkodkan.
(v) Sekeping cek RM3 000 dikeluarkan untuk menjelaskan hutang dengan Pemborong

Kain Istimewa.
(vi) Membeli kain RM900 dengan tunai.
(vii) Tunai RM1 000 dimasukkan ke dalam bank.

Anda dikehendaki:
(a) Menyalin dan melengkapkan jadual di bawah.
(b) Mendraf semula Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016.

Pen yelesaian Aset Bank Tunai Ekuiti + Liabiliti
(a) Alatan Kedai Inventori Modal Akaun Belum Bayar

Urus

niaga

RM RM RM RM RM RM

(i) 4 800 5 000 4 000 13 800

(ii) 11 000 11 000

(iii) 1 800 (1 800)

(iv) (60) (60)

(v) (3 000) (3 000)

(vi) 900 (900)

(vii) 1 000 (1 000)

Baki 6 600 11 840 3 000 300 13 740 8 000

Jumlah 21 740 21 740

(i) Modal awal yang dibawa masuk ke dalam perniagaan pada 1 Ogos 2016 terdiri daripada
alatan kedai RM4 800, tunai di tangan RM4 000 dan tunai di bank RM5 000. Oleh itu, jumlah
modal pada 1 Ogos 2016 ialah RM13 800 (Pengiraan: RM4 800 + RM4 000 + RM5 000).

(ii) Apabila inventori dibeli secara kredit, hutang perniagaan akan bertambah. Oleh itu, inventori
dan Akaun Belum Bayar perlu ditambah sebanyak RM11 000.

(iii) Pembelian komputer akan menambahkan baki alatan kedai sebanyak RM1 800 dan tunai
berkurang sebanyak RM1 800.

(iv) Ambilan kain untuk kegunaan peribadi mengurangkan inventori sebanyak RM60 dan
mengurangkan modal sebanyak RM60.

(v) Pembayaran hutang dengan cek berjumlah RM3 000 mengurangkan baki tunai di bank dan
mengurangkan Akaun Belum Bayar sebanyak RM3 000.

50

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

(vi) Pembelian kain (barang niaga) dengan tunai menambahkan inventori sebanyak RM900
dan mengurangkan baki tunai di tangan sebanyak RM900.

(vii) Pemindahan tunai di tangan ke dalam akaun bank telah mengurangkan baki tunai
di tangan RM1 000 dan menambahkan baki tunai di bank RM1 000.

(b) Kedai Kain Suhana
Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016

RM RM

Aset Bukan Semasa Ekuiti Pemilik

Alatan Kedai 6 600 Modal 13 740

Aset Semasa Liabiliti Semasa

Inventori 11 840 Akaun Belum Bayar 8 000

Bank 3 000

Tunai 300

21 740 21 740

CONTOH 5

Berikut merupakan Penyata Kedudukan Kewangan yang disediakan oleh Pemborong Jessica
pada 31 Disember 2016:

Pemborong Jessica
Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016

Kelengkapan RM RM
45 410 Modal 130 000

Perabot 78 000 Untung Bersih 22 280

Inventori 21 900 Bank (Overdraf) 1 080
Akaun Belum Terima 3 450 Akaun Belum Bayar 3 200

Tunai 7 800

156 560 156 560

Urus niaga berikut telah berlaku sepanjang bulan Januari 2017:

(i) 5% daripada inventori dijual pada harga RM1 250 secara kredit kepada Syarikat Wang Sheng.
(ii) Akaun Belum Bayar dijelaskan sepenuhnya dengan tunai RM3 000.
(iii) Ambilan barang niaga RM500 adalah untuk tujuan promosi.
(iv) Seorang penghutang telah meninggal dunia dan hutangnya RM1 000 hendaklah dihapuskan

sebagai hutang lapuk.
(v) Faedah atas simpanan RM600 dikreditkan terus oleh bank.
(vi) Syarikat Wang Sheng membayar menggunakan cek untuk menjelaskan invoisnya.

Anda dikehendaki menyediakan Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Januari 2017.

51

Penyelesaian

Aset Ekuiti + Liabiliti

Urus Perabot Inventori Akaun Bank Tunai Modal Untung Akaun
niaga Kelengkapan RM Belum RM RM Bersih Belum
78 000 RM Terima (1 080) 7 800 Bayar
21 900 (3 000)
RM 78 000 (1 095) RM 600 RM RM RM
45 410 3 450 1 250 4 800
Baki awal 1 250 130 000 22 280 3 200
(i) 45 410 770
(ii) 155
(iii)
(iv) 200 (3 200)
(v)
(vi) (500) (500)
Baki akhir
Jumlah (1 000) (1 000)

600

20 305 (1 250) 130 000 21 735 0
151 735 2 450 151 735

1 Baki awal bank merupakan baki overdraf (Liabiliti Semasa) dan diletakkan di bahagian debit,
kurungan ditambah pada amaunnya untuk menunjukkan bakinya bernilai negatif.

2 M urid dimestikan menyediakan jadual pengiraan kerana lebih kemas dan sistematik.

3 Baki-baki yang tidak mengalami sebarang perubahan perlu dihantar ke bawah menjadi baki akhir
(seperti Kelengkapan dan Perabot).

4 Semasa mendraf semula Penyata Kedudukan Kewangan, kita hanya memasukkan akaun-akaun
yang ada baki akhir sahaja.

Pemborong Jessica

Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Januari 2017

RM RM

Aset Bukan Semasa Ekuiti Pemilik

Kelengkapan 45 410 Modal 130 000

Perabot 78 000 Untung Bersih 21 735

151 735

Aset Semasa

Inventori 20 305

Akaun Belum Terima 2 450

Bank 770

Tunai 4 800

151 735 151 735

CONTOH 6

Berikut merupakan Penyata Kedudukan Kewangan yang disediakan oleh Kedai Dobi Ramlah pada

31 Disember 2016:

Kedai Dobi Ramlah
Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016

Kelengkapan RM RM
10 200 Modal 144 300

Inventori 99 000 Akaun Belum Bayar 6 890

Akaun Belum Terima 4 300

Bank 37 000

Tunai 690

151 190 151 190

52

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Urus niaga berikut telah berlaku sepanjang bulan Januari 2017:
(i) Beli kelengkapan baru RM5 000 dengan cek.
(ii) Beli barang niaga pada harga RM4 000 secara kredit.
(iii) Tunai sejumlah RM50 diambil untuk bayaran perubatan anak.
(iv) Jual barang niaga berkos RM1 200 secara tunai pada harga RM1 500.
(v) Terima komisen jualan sebanyak RM500 secara tunai dan telah dibankkan.
(vi) Serbuk pencuci berkos RM70 dikeluarkan untuk kegunaan peribadi.
(vii) Jualan barang niaga berkos RM5 000 secara kredit pada harga RM5 500.

Anda dikehendaki:
(a) Menyalin dan melengkapkan jadual.
(b) Mendraf semula Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Januari 2017.

Pen yelesaian Aset Ekuiti + Liabiliti
(a) Akaun
Bank Tunai Modal Untung Ambilan Akaun
Urus Kelengkapan Inventori Belum Bersih Belum
niaga Terima Bayar

RM RM RM RM RM RM RM RM RM
37 000 690 144 300 6 890
Baki awal 10 200 99 000 4 300 (5 000) 4 000

(i) 5 000 10 890
10 890
(ii) 4 000

(iii) (50) 50
1 500
(iv) (1 200) 500 300

(v) 500

(vi) (70) 70

(vii) (5 000) 5 500 500

Baki akhir 15 200 96 730 9 800 32 500 2 140 144 300 1 300 120

145 480

Jumlah 156 370 156 370

(b) Kedai Dobi Ramlah
Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Januari 2017

RM RM

Aset Bukan Semasa Ekuiti Pemilik

Kelengkapan 15 200 Modal 144 300

Tambah Untung Bersih 1 300

145 600

Tolak Ambilan (120)

145 480

Aset Semasa 96 730 Liabiliti Semasa 10 890
Inventori 9 800 Akaun Belum Bayar 156 370
Akaun Belum Terima
Bank 32 500
Tunai 2 140

156 370

53

LATIHAN MINDA 2.3

1 Pada 30 April 2016, baki aset Perniagaan Zaleha adalah sebanyak RM12 450, Liabiliti
RM7 800, Ambilan RM400 dan mengalami Rugi Bersih sebanyak RM1 500. Hitung baki

modal pada tarikh ini.

2 Butiran di bawah diambil daripada buku Kedai Runcit Sam pada 31 Disember 2016.

RM

Premis 280 500

Inventori 57 930

Akaun Belum Terima: Terrence 2 400

Tunai di tangan 1 250

Tunai di bank (800)

Akaun Belum Bayar: Thomas 8 900

Dengan menggunakan persamaan perakaunan, hitung modal Kedai Runcit Sam pada
tarikh tersebut. Tunjukkan langkah pengiraan anda.

3 Encik Yusof ialah pemilik Perniagaan Jati yang beroperasi di Shah Alam, Selangor. Baki
aset dan liabiliti perniagaannya pada 31 Jan 2016 adalah seperti berikut:

RM
4 800
Perabot 2 100
Inventori 5 400
Akaun Belum Terima 3 810
Bank 1 810
Akaun Belum Bayar

Urus niaga berikut telah berlaku sepanjang bulan Februari 2016:
(i) Membeli empat buah meja pejabat bernilai RM2 800 dengan cek.
(ii) Menerima cek daripada Akaun Belum Terima berjumlah RM1 960.
(iii) Sekeping cek daripada Akaun Belum Terima bernilai RM410 tidak dilayan oleh bank.
(iv) Encik Yusof mengambil RM600 untuk membayar yuran sekolah anaknya.
(v) Menjelaskan hutang sebanyak RM800 dengan menggunakan cek.
(vi) Membeli barang niaga secara kredit berjumlah RM780 daripada pembekal Chong.
(vii) Inventori pada kos RM1 050 dijual dengan harga RM2 050 secara tunai dan dibankkan.

Rekodkan urus niaga dengan menggunakan jadual persamaan perakaunan berikut:

Aset Ekuiti + Liabiliti
Akaun
Urus Perabot Bank Modal Untung Ambilan Akaun
niaga RM Inventori Belum RM RM Bersih Belum
Terima Bayar
RM RM
RM RM RM

54

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

2.4 CATATAN KONTRA DAN CARTA AKAUN STANDARD PEMBELAJARAN

Catatan Kontra Murid boleh:
Catatan Kontra ialah catatan yang mengurangkan baki • Menjelaskan maksud
akaun yang berkaitan dengannya.
Catatan Kontra.
CONTOH 7 • Menyenaraikan akaun yang

Akaun Pulangan Jualan akan mengurangkan nilai jualan. Maka boleh dikontrakan dengan
Akaun Pulangan Jualan merupakan Catatan Kontra kepada akaun yang lain.
Akaun Jualan. • Menerangkan dan
menunjukkan kesan
Bukan semua akaun mempunyai Catatan Kontra, hanya Catatan Kontra terhadap
beberapa akaun sahaja yang ada Catatan Kontra. akaun yang berkaitan.
Berikut merupakan senarai bagi pasangan akaun berkaitan • Menerangkan kesan
berserta catatan kontranya: sekiranya tidak dibuat
Catatan Kontra tersebut
Akaun Berkaitan Catatan Kontra terhadap akaun yang
Aset Bukan Semasa Susut nilai terkumpul berkaitan.
Akaun Belum Terima Peruntukan hutang ragu • M enjelaskan definisi Carta
Modal/ Ambilan Akaun.
Ekuiti Pemilik • Menjelaskan fungsi dan
Jualan Pulangan jualan/ kegunaan Carta Akaun
Pulangan masuk dalam perisian perakaunan.
Belian Pulangan belian/ • Menyediakan jadual Carta
Pulangan keluar Akaun.

Bagaimanakah Catatan Kontra ini memberikan kesan GLOSARI
kepada akaun berkaitan dengannya?
Catatan Kontra akan mengurangkan baki dalam akaun SUSUT NILAI TERKUMPUL: Jumlah
berkaitan dengannya. Kesan pengurangan baki daripada penyusutan nilai dalam Aset
Catatan Kontra terhadap akaun berkaitan dengannya Bukan Semasa.
dapat dilihat daripada Akaun Perdagangan dan Untung
Rugi dan juga Penyata Kedudukan Kewangan yang PERUNTUKAN HUTANG RAGU:
disediakan pada akhir tempoh perakaunan. Anggaran hutang yang tidak
dapat dikutip daripada Akaun
Belum Terima.

PULANGAN JUALAN: Barangan
yang telah dijual tetapi
dikembalikan oleh pelanggan/
pembeli kepada kita.

PULANGAN BELIAN: Barangan yang
telah dibeli tetapi dikembalikan
kepada pembekal/penjual.

DISKAUN DIBERI: Potongan harga
yang diberikan kepada Akaun
Belum Terima jika penerimaan
bayaran mengikut terma yang
ditetapkan.

DISKAUN DITERIMA: Potongan
harga yang diterima daripada
Akaun Belum Bayar apabila
bayaran dibuat mengikut terma
yang ditetapkan.

55

Akaun Perdagangan dan Untung Rugi berikut akan menunjukkan
kedudukan Catatan Kontra dan akaun yang berkaitan dengannya:

Perniagaan Runcit Pesat
Akaun Perdagangan dan Untung Rugi bagi tahun berakhir 31 Disember 2016

RM RM RM Pulangan jualan
• merupakan
Jualan 567 320
Catatan Kontra
Tolak Pulangan Jualan (460) kepada jualan
• mengurangkan
Jualan Bersih 566 860 baki jualan

Tolak Kos Jualan 278 334 Pulangan belian
Inventori Awal • m erupakan
Belian 405 791
Tolak Pulangan Belian (210) Catatan Kontra
Belian Bersih kepada belian
Tambah Angkutan Masuk 405 581 • m engurangkan
2 300 baki belian
Upah atas Belian 4 410
Insurans atas Belian 2 100
Duti Import 345
Kos Belian
Kos Barang untuk Dijual 414 736 (93 613)
Tolak Inventori Akhir 693 070 473 247
Kos Jualan (599 457)
Untung Kasar 7 700
Tambah Hasil 5 000
Komisen Diterima 2 700 (176 865)
Faedah Simpanan 304 082
50 000
Tolak Belanja 60 000
Kadar Bayaran 66 865
Insurans
Gaji

Untung Bersih

Inventori akhir dan kos jualan bukan Catatan Kontra tetapi merupakan
sebahagian daripada pengiraan untuk menghitung untung atau rugi
kasar perniagaan.

56

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Perniagaan Runcit Pesat
Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016

RM RM RM RM Susut nilai
terkumpul
Aset Bukan Semasa Kos Susut Nilai Nilai • m erupakan
Terkumpul Buku
Catatan Kontra
Premis 700 000 kepada Aset
Bukan Semasa
Perabot 9 000 (1 800) 7 200 • m engurangkan
nilai Aset
Kelengkapan 8 000 (1 230) 6 770 Bukan Semasa
Peruntukan
13 970 Hutang Ragu
• m erupakan
713 970 Catatan Kontra
kepada Akaun
Aset Semasa Belum Terima
• m engurangkan
Inventori Akhir 599 457 baki Akaun
Belum Terima
Akaun Belum Terima 45 320
Ambilan
Tolak Peruntukan Hutang Ragu (890) • merupakan

Bank 44 430 Catatan Kontra
51 050 kepada Akaun
Modal
Tunai 2 300 • mengurangkan
baki modal/
697 237 Ekuiti Pemilik

Tolak Liabiliti Semasa

Akaun Belum Bayar (57 400)

Modal Kerja 639 837

1 353 807

Ekuiti Pemilik 55 745
Modal Awal 304 082
Tambah Untung Bersih 359 827
(6 020)
Tolak Ambilan 353 807
Modal Akhir

Liabiliti Bukan Semasa 1 000 000
Pinjaman Bank 1 353 807

INFO

Nilai Buku (book value) = Kos Aset Bukan Semasa – Susut Nilai Terkumpul

Dalam Penyata Kedudukan Kewangan, penggunaan Akaun Susut Nilai Terkumpul membolehkan
nilai aset dinyatakan dalam harga kos dan dalam nilai buku. Merujuk kepada Penyata Kedudukan
Kewangan di atas didapati bahawa:
• Harga kos bagi perabot dan kelengkapan ialah RM9 000 dan RM8 000 masing-masing. Ini bertepatan

dengan konsep prinsip kos.
• S elepas mengambil kira susut nilai terkumpul, nilai buku bagi perabot dan kelengkapan ialah

RM7 200 dan RM6 770 masing-masing.

57

Sekiranya Catatan Kontra tidak dibuat, maka kesan TIP
terhadap akaun berkaitannya adalah seperti berikut:
 Jika tiada Akaun Pulangan Jualan ⇒ Jualan akan Dalam lejar, kedudukan
baki Catatan Kontra adalah
terlebih nyata ⇒ Untung Kasar terlebih nyata songsang dengan akaun
 Jika tiada Akaun Pulangan Belian ⇒ Belian akan berkaitan.
Contoh:
terlebih nyata ⇒ Untung Kasar terkurang nyata • A kaun Belian dan Akaun
 Jika tiada Akaun Ambilan ⇒ Modal akhir akan terlebih
Pulangan Belian
nyata
 Jika tiada Akaun Susut Nilai Terkumpul Aset Bukan Akaun Belian

Semasa ⇒ Nilai buku aset berkenaan terlebih nyata XX
 Jika tiada Akaun Peruntukan Hutang Ragu ⇒ Akaun
Akaun Pulangan Belian
Belum Terima akan terlebih nyata XX

Carta Akaun • A kaun Jualan dan Akaun
Carta Akaun merupakan senarai nombor dan tajuk bagi Pulangan Jualan
semua akaun yang disusun secara sistematik untuk tujuan
perekodan dalam sistem perekodan berkomputer. Akaun Jualan
Dalam Carta Akaun, semua akaun yang terlibat akan
dikumpul dan disusun mengikut kelasnya. XX
Setiap akaun yang terkandung dalam Carta Akaun diberi
nama akaun berserta nombor yang tersendiri. Lazimnya, Akaun Pulangan Jualan
nombor yang diberi kepada sesuatu akaun mengandungi XX
sekurang-kurangnya 3 digit seperti yang berikut:
• Akaun Modal dan Akaun
120 Ambilan

 D igit pertama menunjukkan klasifikasi suatu akaun Akaun Modal
sama ada akaun itu merupakan aset, liabiliti atau kelas
akaun yang lain. XX

 Sebagai contoh, ‘1’ mewakili Akaun Aset. Akaun Ambilan
 Digit-digit berikutnya menunjukkan kedudukan akaun XX

tersebut dalam lejar, misalannya ‘20’ mewakili muka • A kaun Belum Terima dan
surat ke-20 ataupun Akaun Aset yang ke-20. Akaun Peruntukan Hutang
Ragu

Akaun Belum Terima
XX

Akaun Peruntukan Hutang Ragu
XX

CONTOH 8

Kod item Nama akaun Berdasarkan contoh jadual di sebelah, jika akauntan ingin
10000 – 19999 Aset memberikan nombor untuk Akaun Tunai, maka nombor yang
20000 – 29999 Liabiliti akan diberikan hendaklah antara nombor 10000 hingga 19999,
30000 – 39999 Ekuiti Pemilik misalnya 10011. Bagi Akaun Aset yang lain, contohnya Akaun
40000 – 49999 Hasil Inventori, nombor yang mungkin diberikan ialah 10012; bagi
50000 – 59999 Belanja Akaun Kadar Bayaran (belanja), nombor yang boleh diberikan
60000 – 69999 Catatan Kontra adalah dalam julat 50000 – 59999.

58

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Langkah-langkah untuk Menyediakan Carta Akaun INFO

1 Kenal pasti semua akaun yang terlibat dalam Untuk memahami cara
penyediaan Carta Akaun, sila
sesebuah perniagaan. imbas QR Code berikut:

2 Klasifikasikan akaun-akaun dalam langkah 1 https://www.youtube.com/
watch?v=sJWG1oYJshU
kepada aset, liabiliti, Ekuiti Pemilik, hasil, (Diakses pada 9 September 2016)
belanja dan kontra.
Daya Fikir
3 Tetapkan bilangan digit yang perlu digunakan.
Adakah Carta Akaun sesuai
Lazimnya perniagaan secara kecil-kecilan digunakan oleh pihak yang
menggunakan 3 digit manakala ada syarikat berikut? Berikan rasional anda.
gergasi yang menggunakan lebih daripada • P enjaja burger di pasar
5 digit.
malam
4 Tetapkan digit pertama bagi setiap jenis • Pekedai runcit di sebuah

klasifikasi akaun, contoh digit ‘1’ untuk Akaun pekan
Aset, digit ‘2’ untuk Akaun Liabiliti, digit ‘3’ • Pasar Raya Ana
untuk Akaun Ekuiti Pemilik, digit ‘4’ untuk • S yarikat Pelaburan Lum
Akaun Hasil, digit ‘5’ untuk Akaun Belanja dan
digit ‘6’ untuk Catatan Kontra. Berhad

5 Berikan nombor kepada setiap akaun mengikut

klasifikasinya, misalnya berikan ‘110’ untuk
Akaun Perabot, ‘120’ untuk Akaun Alatan
Kedai dan ‘210’ untuk Akaun Belum Bayar.

GERAK KERJA 3

Encik Mansur pemilik Kedai Runcit Mansur ingin mewujudkan Carta Akaun untuk
memudahkan kerja penyelenggaraan akaun. Akan tetapi, beliau tidak tahu cara yang betul
untuk menyediakan Carta Akaun. Beliau telah meminta pertolongan anda untuk membantunya.
Berikut merupakan akaun-akaun yang terdapat dalam buku lejarnya:

Tunai Simpanan Tetap Susut Nilai Van Kadar Bayaran Alat Tulis

Belanja Am Van Bermotor Komisen Diterima Komisen Dibayar Deposit Telefon

Akaun Belum Overdraf Bank Akaun Belum Jualan Akaun Belum
Terima: Gilbert Bayar: Ronny Bayar: Kevin

Ambilan Insurans Faedah Pinjaman Pulangan Masuk Dividen

Modal Gaji dan Upah Akaun Belum Diskaun Diberi Motosikal
Terima: Aivy

Sewa Diterima Inventori Tunai Runcit Belian Duti Import

Sediakan sebuah Carta Akaun untuk Encik Mansur. Bandingkan Carta Akaun anda dengan
rakan-rakan. Bincangkan amalan-amalan yang baik ketika menyediakan Carta Akaun.

59

LATIHAN MINDA 2.4

1 Apakah yang dimaksudkan dengan Catatan Kontra?

2 Lengkapkan jadual berikut:

Catatan Kontra Akaun Berkaitan
Akaun Susut Nilai Terkumpul Akaun Modal

Akaun Pulangan Keluar Akaun Belum Terima

3 Terangkan secara ringkas tentang Carta Akaun.

4 Berikut merupakan Carta Akaun bagi Syarikat Peter Sdn. Bhd.:

Kod Akaun
1000 – 1999 Aset
2000 – 2999
3000 – 3999 Liabiliti
4000 – 4999 Belanja

Hasil

Cadangkan kod akaun bagi setiap akaun berikut berdasarkan Carta Akaun yang diberi:

Akaun Cadangan Kod
Insurans
Sewa diterima
Pelaburan Syarikat A
Inventori
Angkutan keluar
Faedah simpanan

5 Susun langkah-langkah penyediakan Carta Akaun berikut mengikut turutan nombor
yang betul:

Tetapkan digit pertama bagi setiap jenis klasifikasi akaun.
Tetapkan bilangan digit yang perlu digunakan.
Kenal pasti semua akaun yang terlibat dalam sesebuah perniagaan.
Berikan nombor kepada setiap akaun mengikut klasifikasinya.
Klasifikasikan akaun-akaun yang terlibat.

60

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

AKTIVITI PENGAYAAN Persamaan Perakaunan

Barang yang diperlukan: Kad manila, pen penanda, kertas kosong, mesin kira

Langkah-langkah:

1 Bahagikan murid kepada beberapa kumpulan yang terdiri daripada 2 – 3 orang murid.
Setiap kumpulan dibekalkan dua keping kad manila dan pen penanda.

2 Setiap kumpulan memotong sekeping kad manila masing-masing kepada 16 kepingan kecil
yang sama saiz.

3 Pada kepingan kecil kad manila, reka dan tulis perkara-perkara berikut:

(a) Pada kepingan pertama, reka maklumat asas perniagaan misalannya nama
perniagaan, jenis perniagaan, tempoh rekod dan modal awal. Lihat contoh maklumat
asas perniagaan berikut:

Nama Perniagaan : Kedai Runcit Murah

Jenis Perniagaan : Jual beli barangan runcit

Tempoh rekod : 1 Februari 2016 – 29 Februari 2016

Modal awal : Perabot RM5 000, Tunai di tangan
RM600, Inventori RM12 000

(b) Pada 15 kepingan kad manila yang selebihnya, reka 15 urus niaga yang sesuai dengan
perniagaan yang telah direka dalam langkah (a). Lihat contoh urus niaga berikut:

Pada 2 Februari 2016, belian barang niaga berjumlah RM5 000
secara kredit daripada Pemborong Cemerlang.

4 Setelah siap mengisi semua kepingan kad manila, tukar dengan kumpulan lain.

5 Pada kad manila yang satu lagi, hasilkan jadual yang sesuai untuk mencatatkan kesan
urus niaga terhadap persamaan perakaunan perniagaan.

6 Berpandukan 16 keping kad manila yang ditukar dengan kumpulan lain, bincang dan
catatkan kesan semua urus niaga terhadap persamaan perakaunan dalam jadual.

7 Setelah jadual dilengkapkan, bentangkan hasil kerja kumpulan di hadapan kelas.

61

KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Fungsi Akaun Perdagangan dan Untung Rugi
Menentukan untung bersih atau rugi bersih perniagaan dalam tempoh

perakaunan tertentu.

Fungsi Penyata Kedudukan Kewangan
Menunjukkan baki-baki aset, liabiliti dan Ekuiti Pemilik pada suatu tarikh

tertentu.

Komponen Akaun Perdagangan dan Untung Rugi
• Komponen jualan bersih (jualan, pulangan jualan)
• K omponen kos jualan (inventori awal, belian, pulangan belian, angkutan

masuk, upah atas belian, insurans atas belian, duti import)
• K omponen hasil (komisen diterima, faedah simpanan, sewa diterima,

hutang lapuk terpulih, diskaun diterima)
• K omponen belanja (kadar bayaran, gaji, insurans, alat tulis, susut nilai aset,

diskaun diberi)

Komponen dalam Penyata Kedudukan Kewangan: Aset, liabiliti, Ekuiti Pemilik

Hasil – pendapatan yang dijana dalam perniagaan

• Hasil operasi • Hasil bukan operasi

Belanja – perbelanjaan yang dibuat dalam perniagaan
• B elanja operasi – perbelanjaan untuk meneruskan operasi perniagaan.

Sebagai contoh, kadar bayaran, sewa premis, insurans, gaji
• B elanja bukan operasi – perbelanjaan lain seperti rugi atas pelupusan aset

Aset
Harta benda perniagaan yang digunakan untuk menjana pendapatan yang

terdiri daripada Aset Semasa dan Aset Bukan Semasa.

Liabiliti
Hutang perniagaan terhadap pihak luar yang terdiri daripada Liabiliti Semasa

dan Liabiliti Bukan Semasa.

Ekuiti Pemilik
• Tuntutan pemilik perniagaan terhadap aset perniagaan.
• Sumbangan modal pemilik dalam perniagaan.
• D ipengaruhi oleh modal tambahan, untung atau rugi bersih dan ambilan.

Persamaan perakaunan
• Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik (tanpa hasil dan belanja)
• Aset = Liabiliti + Ekuiti Pemilik + Hasil – Belanja (dengan hasil dan belanja)

Catatan Kontra
• Catatan yang mengurangkan baki akaun berkaitannya.

Carta Akaun
• Senarai nombor akaun dan tajuk akaun yang sistematik.

62

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

LATIHAN

Soalan Objektif

Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan iaitu A, B, C dan D. Bagi setiap soalan, pilih
satu jawapan yang paling sesuai.

1 Berikut merupakan ciri-ciri bagi suatu akaun:

• Tahap kecairan tinggi.
• D igunakan untuk menjana pendapatan kepada perniagaan.

Yang manakah antara berikut menepati ciri-ciri di atas?

A Alat tulis dan Akaun Belum Terima C Tunai di tangan dan overdraf bank

B Inventori dan Akaun Belum Bayar D Simpanan tetap dan deposit telefon

2 Pasangan yang manakah benar tentang Aset Semasa dan Aset Bukan Semasa?

Aset Semasa Aset Bukan Semasa
A Inventori Tanah
B Akaun Belum Terima
C Kelengkapan Akaun Belum Bayar
D Tunai di bank Akaun Belum Terima

Premis

3 Semua yang berikut adalah benar tentang Aset Bukan Semasa kecuali
A Aset Bukan Semasa dimiliki untuk dijual semula.
B Aset Bukan Semasa digunakan untuk jangka masa panjang.
C Aset Bukan Semasa sukar untuk ditukar menjadi tunai.
D hampir semua Aset Bukan Semasa mengalami susut nilai.

4 Semua yang berikut merupakan Liabiliti Semasa bagi sebuah pasar raya kecuali

A Akaun Belum Bayar C Overdraf bank

B Akaun Belum Terima D Pinjaman

5 Butiran berikut dipetik daripada buku Perniagaan Simon:

Aset Liabiliti Modal
RM36 090 RM4 780 P

Perniagaan Simon memperoleh rugi bersih sebanyak RM5 000. Hitung nilai P.

A RM35 870 C RM26 310

B RM45 870 D RM36 310

6 Pilih pernyataan yang benar tentang Ekuiti Pemilik.
A Tuntutan pihak luar terhadap aset perniagaan
B Tuntutan pemilik terhadap aset perniagaan
C Harta yang digunakan untuk menjana pendapatan
D Hutang perniagaan terhadap pihak ketiga

7 Yang manakah antara berikut bukan belanja operasi bagi sebuah kedai elektrik?

A Kadar bayaran C Alat tulis

B Belanja runcit D Rugi pelupusan aset

63

8 Semua persamaan perakaunan berikut adalah betul kecuali
A Aset = Liabiliti + Modal
B Aset = Liabiliti + Modal + Untung Bersih
C Aset = Liabiliti + Modal – Rugi Bersih
D Aset = Liabiliti + Modal + Ambilan

9 Urus niaga berikut berlaku dalam Kedai Makan Ria pada bulan Oktober 2016:

Bangunan premis kedai dibesarkan dan kerja ini dibiayai dengan pinjaman bank RM50 000.

Apakah kesan urus niaga di atas terhadap Penyata Kedudukan Kewangan Kedai Makan Ria?
A Aset bertambah, liabiliti bertambah, Ekuiti Pemilik berkurang.
B Aset bertambah, liabiliti berkurang, Ekuiti Pemilik tidak berubah.
C Aset bertambah, liabiliti tidak berubah, Ekuiti Pemilik bertambah.
D Aset bertambah, liabiliti bertambah, Ekuiti Pemilik tidak berubah.

10 Berikut merupakan satu urus niaga yang berlaku dalam Perniagaan Teh bagi bulan Julai 2016:

Inventori berkos RM5 400 dijual kepada Sam dengan harga RM5 800. Sam
berjanji akan membayar invois pada bulan berikutnya.

Apakah kesan urus niaga di atas terhadap Penyata Kedudukan Kewangan Perniagaan Teh pada
bulan Julai 2016?
A Inventori berkurang RM5 800, Akaun Belum Terima bertambah RM5 400, modal
berkurang RM400.
B Inventori berkurang RM5 400, Akaun Belum Terima bertambah RM5 800, modal
bertambah RM400.
C Inventori berkurang RM5 400, Akaun Belum Terima bertambah RM5 800, modal
berkurang RM400.
D Inventori berkurang RM5 400, Akaun Belum Terima berkurang RM5 800, modal
bertambah RM400.

11 Pilih pasangan Catatan Kontra dan Akaun Berkaitan yang betul.

Catatan Kontra Akaun Berkaitan
A Akaun Ambilan Akaun Modal
B Akaun Belum Terima Akaun Peruntukan Hutang Ragu
C Akaun Kenderaan Akaun Susut Nilai Terkumpul
D Akaun Jualan Akaun Belum Terima

12 Carta Akaun Syarikat Maju adalah seperti berikut:

Kod Akaun
1000 – 1999 Aset
2000 – 2999
3000 – 3999 Liabiliti
4000 – 4999 Hasil
Belanja

Yang manakah antara kod di bawah sesuai diberikan kepada Akaun Alat Tulis?

A 1021 C 3021

B 2021 D 4021

64

Modul 2: KLASIFIKASI AKAUN DAN PERSAMAAN PERAKAUNAN

Soalan Struktur

1 Nyatakan dua contoh belanja operasi.

2 Bezakan hasil operasi dengan hasil bukan operasi.

3 Berikan dua contoh akaun bagi setiap yang berikut:

(a) Liabiliti semasa (c) Aset semasa

(b) Liabiliti bukan semasa (d) Aset bukan semasa

4 Lengkapkan persamaan perakaunan berikut:

(a) Aset = + Liabiliti

(b) Aset = Modal + + Liabiliti

(c) Aset = Modal + – Belanja + Liabiliti

5 Maklumat berikut dipetik daripada buku rekod Perniagaan Elanddi pada 31 Mac 2016:

RM RM
Tunai
Akaun Belum Bayar 750 Alatan Kedai 7 800
Modal
Inventori 3 300 Akaun Belum Terima 2 100
Bank
18 000 Perabot 10 800

25 760 Untung Bersih 35 710

9 800

Lengkapkan Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Mac 2016 berikut:

Perniagaan Elanddi

Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Mac 2016

RM RM

Aset Bukan Semasa Ekuiti Pemilik

Aset Semasa Liabiliti Semasa

6 Cyfon menjalankan Perniagaan Super Fon dan dibantu oleh dua orang pekerja yang dibayar
gaji bulanan RM800 seorang. Berikut merupakan Penyata Kedudukan Kewangan Perniagaan
Super Fon pada 31 Disember 2016:

Perniagaan Super Fon

Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Disember 2016

RM RM

Kelengkapan 54 000 Modal X

Inventori 78 900 Akaun Belum Bayar 4 450

Akaun Belum Terima 4 150

Bank 7 300

Tunai 150

65

Urus niaga berikut berlaku sepanjang bulan Januari 2017:
(i) MJ Berhad membayar tunai RM2 000 untuk menjelaskan penuh hutangnya

sebanyak RM2 100.
(ii) 10% daripada inventori dijual pada harga RM8 500 secara kredit.
(iii) Membayar dengan cek untuk menjelaskan hutang RM4 450 dan menerima diskaun RM150.
(iv) Bayar gaji pekerja dengan cek.
(v) Pemilik membawa masuk tunai RM10 000 sebagai modal tambahan perniagaan.
(vi) 3 buah alat penyaman udara telah dibeli pada harga RM7 500 daripada Kedai Wai Hong

secara kredit tetapi belum lagi dipasang di dalam premis kedai.
Anda dikehendaki:
(a) Menghitung nilai X.
(b) Melengkapkan jadual berikut:

Urus Aset Ekuiti + Liabiliti
niaga
Kelengkapan Inventori Akaun Belum Bank Tunai Modal Untung Akaun Belum
Baki Terima Bersih Bayar
(i) RM RM
(ii) 54 000 RM RM 7 300 RM RM RM
(iii)
(iv) 78 900 4 150 150 X 4 450
(v)
(vi)
Baki

(Jawapan: X = RM140 050)

7 Butiran berikut dipetik daripada buku Kedai Perabot Mel pada 31 Disember 2016:

RM
56 000
Premis 23 450
1 300
Inventori 5 100
2 300
Akaun Belum Terima: Olleary
X
Tunai di bank

Akaun Belum Bayar: Dylan

Modal

Berikut merupakan urus niaga yang berlaku sepanjang bulan Januari 2017:
(i) Olleary membayar cek RM1 200 untuk menjelaskan kesemua hutangnya.
(ii) 10 set sofa berkos RM200 setiap set dijual dengan harga RM2 400 secara kredit.
(iii) Kadar bayaran RM150 dibayar dengan cek.
(iv) 2 buah kerusi plastik bernilai RM30 setiap satu diambil untuk kegunaan rumah

kediaman Mel.
(v) Mel membawa masuk alat penyaman udara bernilai RM1 400 untuk kegunaan kedai.
(vi) Terima komisen jualan RM400 dengan cek.
(vii) Sebuah alat penyaman udara RM2 000 telah dibeli secara kredit pada 31 Januari 2017

tetapi akan dipasang di kedai pada bulan Februari 2017.
Anda dikehendaki:
(a) Menghitung nilai modal pada 31 Disember 2016 (tunjukkan kerja pengiraan).
(b) Mendraf semula Penyata Kedudukan Kewangan pada 31 Januari 2017 (langkah kerja

hendaklah ditunjukkan di luar Penyata Kedudukan Kewangan).

(Jawapan: Modal = RM85 440, Penyata Kedudukan Kewangan = RM89 740)

66

DOKUMEN 3Modul
PERNIAGAAN
SEBAGAI STANDARD KANDUNGAN
SUMBER  Dokumen Perniagaan
MAKLUMAT  Dokumen Sumber
 Dokumen Bukan Sumber

Cuba keluarkan dompet, beg tangan atau beg plastik
pasar raya. Majoriti daripada kita akan menjumpai
resit-resit pembelian dan pembayaran. Resit-resit ini
merupakan dokumen perniagaan yang membolehkan
kita mengesan perbelanjaan harian kita.
Dalam dunia perniagaan, dokumen perniagaan merupakan peringkat pertama dalam
sesebuah kitaran perakaunan. Maklumat dalam dokumen perniagaan dijadikan asas
untuk penyediaan akaun dalam peringkat yang berikutnya. Oleh itu, pengurusan
dokumen perniagaan yang baik menjamin proses penyediaan akaun yang lebih lancar,
tepat dan mampu mencerminkan keupayaan dan prestasi sebenar perniagaan.
Akauntan perlu memiliki kemahiran mengendalikan pelbagai dokumen perniagaan dan
peniaga pula perlu bijak menggunakan dokumen perniagaan sebagai media komunikasi
bertulis dengan peniaga yang lain.

Kepelbagaian dokumen perniagaan

67

3.1 DOKUMEN PERNIAGAAN STANDARD PEMBELAJARAN

Pengenalan Murid boleh:
• M enyatakan maksud dan
Dokumen perniagaan merupakan dokumen bertulis urus
niaga yang digunakan sebagai alat komunikasi antara kepentingan dokumen
pembekal dengan pembeli. perniagaan.
• Membezakan dokumen
Dengan kata lain, dokumen perniagaan ialah satu-satunya sumber dan dokumen
bukti bertulis yang menunjukkan sesuatu urus niaga telah bukan sumber dalam
berlaku antara dua pihak. perniagaan.
• Menyediakan carta aliran
Maklumat seperti tarikh, amaun dan butiran urus niaga dokumen antara pembeli
tercatat dalam dokumen perniagaan dan diperlukan dengan penjual mengikut
sebagai rujukan perekodan perakaunan. urutan yang betul.
• M enghubungkaitkan aliran
Dokumen perniagaan perlu disimpan secara sistematik dokumen perniagaan bagi
dan teratur kerana kepentingan yang berikut: urus niaga secara tunai dan
secara kredit.
 Bukti bertulis bahawa suatu urus niaga telah berlaku
antara dua pihak. CELIK KEWANGAN

 M aklumat seperti tarikh urus niaga, amaun, butiran, • S ebagai pengguna yang
syarat pembayaran dan diskaun niaga diperlukan bijak, kita perlu menyimpan
untuk tujuan perekodan. semua bil tunai dan resit
pembayaran. Sediakanlah
 B erfungsi sebagai rujukan pada masa hadapan tentang rekod perbelanjaan secara
sesuatu urus niaga. konsisten. Hal ini untuk
memastikan supaya kita
 Bahan bukti siasatan polis dan bahan bukti mahkamah tidak berbelanja secara
jika berlaku sebarang kes penipuan dalam urus niaga. berlebihan dan dapat
menjimatkan wang.
 B ahan bukti bagi taksiran cukai pendapatan.
• S etiap kali kita membuat
Berikut merupakan dokumen-dokumen sumber: pembelian secara atas talian
 Bil tunai dari luar negara, pastikan
 Resit kita merekodkan kadar
 Keratan cek pertukaran mata wang asing
 Baucar pembayaran pada masa pembelian. Hal
 Baucar tunai runcit ini kerana kadar pertukaran
 Slip daftar tunai mata wang asing sentiasa
 Slip bank/Slip deposit cek berubah-ubah.
 Slip pindahan wang
 Slip transaksi perbankan elektronik Daya Fikir
 Makluman debit
 Makluman kredit (a) Apakah yang akan terjadi
 Memo kepada perekodan akaun
 Invois jika tiada dokumen
 Nota debit perniagaan?
 Nota kredit
 Bil bayaran (kadar bayaran) (b) Apakah kepentingan
 Folio pelanggan dokumen perniagaan?

68

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

GERAK KERJA 1 INFO
Bina sebuah peta pemikiran i-Think untuk merumuskan
kepentingan dokumen perniagaan. Untuk mendapatkan maklumat
yang lebih lanjut tentang
Dokumen Perniagaan pengenalan kepada dokumen,
sila imbas QR Code berikut:

Dokumen Sumber Dokumen Bukan Sumber

Dokumen Sumber https://www.youtube.com/
 Dokumen perniagaan yang menjadi sumber maklumat watch?v=fpGr6s9kgmg

bagi tujuan perekodan dalam perakaunan. (Diakses pada 9 September 2016)
 Sebagai contoh, invois, nota debit, nota kredit, bil
TAHUKAH ANDA?
tunai, resit rasmi, baucar pembayaran, keratan cek, slip
bank, slip pindahan wang, slip transaksi perbankan Beberapa dokumen bukan
elektronik, slip daftar tunai, memo, makluman debit sumber seperti katalog dan
dan makluman kredit. senarai harga boleh berbentuk
 D okumen-dokumen ini mengandungi maklumat urus digital (tidak semestinya
niaga yang diperlukan untuk perekodan. dalam bentuk bercetak).
 M isalannya dalam resit rasmi, maklumat seperti tarikh, Laman web jualan seperti
butiran pembayaran, amaun pembayaran, penerima Amazon.com mempamerkan
pembayaran dan pembayar diperlukan oleh pengurus katalog atas talian.
akaun untuk direkodkan dalam Buku Tunai.
TAHUKAH ANDA?
Dokumen Bukan Sumber
 D okumen perniagaan yang menjadi rujukan bagi urus • Dokumen seperti invois,
nota debit, nota kredit dan
niaga yang akan dan telah direkodkan. resit rasmi mempunyai
 T erdapat beberapa jenis dokumen bukan sumber, nombor dokumen.

seperti penyata akaun, penyata bank, nota serahan, • D okumen salinan (menjual
nota belian, pesanan belian dan sebut harga. barang atau menerima
bayaran) mempunyai
GERAK KERJA 2 nombor dokumen yang
berturutan. Hal ini kerana
Bentuk kumpulan yang terdiri daripada tiga hingga empat dokumen salinan berasal
orang murid. Selepas itu, setiap ahli kumpulan membawa daripada buku yang sama.
lima contoh dokumen perniagaan. Pada sesi pembelajaran Contohnya, buku resit.
berikutnya, laksanakan aktiviti berikut:
• Dokumen asal (membeli
• Asingkan dokumen sumber dan dokumen bukan sumber. atau membayar) tidak
mempunyai nombor
• Bincangkan butiran urus niaga yang terkandung dalam dokumen yang berturutan
setiap dokumen perniagaan. kerana dokumen ini
diserahkan oleh pelbagai
• Bincangkan kepentingan dokumen berkenaan terhadap pembekal dan penerima
pembeli dan pembekal. bayaran.

• Bentangkan hasil perbincangan di hadapan kelas.

69

Carta Aliran Dokumen antara Pembeli dengan Pembekal TAHUKAH ANDA?
Terdapat dua jenis aliran dokumen antara pembeli
dengan pembekal: • Urus niaga tunai merujuk
 Aliran Dokumen bagi Urus Niaga secara Tunai kepada urus niaga yang
melibatkan penerimaan dan
1. Tunai/Cek/ pembayaran wang, sama
Pindahan wang/ ada dalam bentuk tunai
ataupun cek.
Kad kredit
• U rus niaga kredit merujuk
2. Bil tunai kepada urus niaga secara
berhutang. Jual beli secara
Pembeli Pembekal kredit bererti penjual akan
menghantar barang terlebih
Aliran dokumen antara pembekal dengan pembeli bagi dahulu sebelum pembeli
urus niaga secara tunai. membuat pembayaran.

• P embeli akan membuat pembayaran dengan tunai, Pembelian barang di pasar raya
cek, pindahan wang atau kad kredit. ialah contoh urus niaga
secara tunai.
• P embekal akan menyerahkan bil tunai kepada
pembeli. Daya Fikir

• Setelah menerima bil tunai, pembeli perlu Terangkan secara ringkas
memeriksa sama ada semua butiran direkodkan aliran dokumen bagi urus
dengan betul, iaitu tarikh, perkara (misalannya saiz niaga berikut:
dan kuantiti barang) dan amaun yang perlu dibayar. (a) Jual beli barang niaga

 Aliran Dokumen bagi Urus Niaga secara Kredit secara tunai.
(b) Jual beli barang niaga
1. Invois
2. Nota debit/Nota kredit secara kredit.

3. Tunai/Cek/ CELIK KEWANGAN
Pindahan wang/
Kad kredit memudahkan urusan
Kad kredit pembayaran kerana pembeli
tidak perlu membawa tunai
Pembeli 4. Resit Pembekal yang banyak. Namun demikian,
penggunaan kad kredit perlu
Aliran dokumen antara pembekal dengan pembeli bagi dirancang dengan rapi kerana
urus niaga secara kredit. baki hutang kad kredit akan
dikenakan faedah yang tinggi.
• I nvois akan dikeluarkan oleh pembekal kepada Jika tidak, pembeli akan
pembeli. mengambil masa yang lebih
panjang untuk menjelaskan baki
• Setelah menerima invois, pembeli perlu menyemak kad kredit.
semua butiran iaitu tarikh, perkara (misalannya
jenis dan kuantiti barang yang dipesan), amaun
invois yang perlu dijelaskan, syarat serahan dan
syarat pembayaran adalah betul.

70

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

• Pembekal boleh membetulkan kesilapan atau TIP
ketinggalan dengan mengeluarkan nota debit atau
nota kredit. Pembekal melakukan
pembetulan pada invois
• K emudian pembeli akan membuat bayaran untuk seperti berikut:
menjelaskan invois dengan tunai, cek, pindahan • Jika invois terkurang caj,
wang atau kad kredit.
nota debit dikeluarkan
• Setelah bayaran diterima, pembekal mengeluarkan untuk menambah jumlah
resit kepada pembeli sebagai bukti pembayaran. amaun dalam invois.
• Jika invois terlebih caj, nota
kredit dikeluarkan untuk
mengurangkan jumlah
amaun dalam invois.

LATIHAN MINDA 3.1

1 Dokumen perniagaan adalah penting dan perlu disimpan dengan rapi dan sistematik.
Berikan tiga kepentingan dokumen perniagaan.

2 Nyatakan perbezaan kegunaan dokumen sumber dengan dokumen bukan sumber.

3 Berikan dua contoh dokumen bagi setiap yang berikut:
(a) Dokumen sumber
(b) Dokumen bukan sumber

4 Terangkan secara ringkas aliran dokumen bagi urus niaga secara kredit.

5 Lengkapkan carta aliran dokumen berikut bagi urus niaga secara kredit antara pembeli
dengan pembekal:

Invois

Pembeli Pembekal

Tunai/Cek

6 Isi tempat kosong dengan jawapan yang tepat.

Aliran dokumen perniagaan merujuk kepada pergerakan dokumen perniagaan antara

pembekal dengan pembeli. Dalam urus niaga secara kredit, apabila pembeli membuat

pesanan barang, pembekal akan mengeluarkan (a) yang mengandungi

butiran seperti amaun yang perlu dijelaskan, syarat serahan dan syarat pembayaran.

Pembekal boleh membetulkan kesilapan dan ketinggalan dalam (b)

dengan menggunakan (c) dan (d) . Setelah pembeli

membuat bayaran untuk menjelaskan hutang, (e) akan dikeluarkan oleh

pembekal sebagai bukti penerimaan bayaran.

71

3.2 DOKUMEN SUMBER STANDARD PEMBELAJARAN
Murid boleh:
Bil Tunai • M enerangkan fungsi
 D okumen perniagaan bagi urus niaga jualan dan belian
dokumen sumber
dengan menggunakan tunai atau cek. perniagaan.
 D isediakan dalam dua salinan. Bil tunai asal dihantar • M emadankan dokumen
sumber perniagaan dengan
kepada pembeli manakala bil tunai salinan disimpan setiap urus niaga yang
oleh pembekal sendiri. berkaitan.
• Melengkapkan maklumat
BIL TUNAI ASAL penting dalam dokumen
Pemborong Stephen No: BT0801 sumber perniagaan
No.2, Blok 23, Taman Cahaya, Tarikh: 3 Jun 2016 termasuk diskaun niaga
dan diskaun tunai.
89740 Kuala Penyu, Sabah. • Menerangkan fungsi dan
menghitung diskaun niaga
087-874 323 dan diskaun tunai.

Kepada: GLOSARI
Kong Enterprise BIL TUNAI: Dokumen sumber
Jalan 5, Taman Sibuga, yang menunjukkan urus niaga
89740 Kuala Penyu, Sabah. jual beli secara tunai.
RESIT RASMI: Dokumen sumber
Bil Butir Kuantiti Harga seunit Jumlah yang menunjukkan bayaran
60 kotak (RM) (RM) telah diterima dengan amaun
1. Pemadam Jenama L yang sebenar.
2. 8.50 510
3. Daya Fikir
4. Terangkan fungsi resit rasmi.
5.
6.

Ringgit: Lima ratus sepuluh sahaja JUMLAH 510
Tunai/No. Cek: CIMB1054784 –––––––––A–z–ih–a–––––––––

(Pengurus)

Contoh bil tunai

Resit
 D ikeluarkan oleh pembekal apabila tunai diterima.
 Penerima bayaran akan menandatangani resit sebagai

bukti bayaran telah diterima.
 Disediakan dalam dua salinan. Resit rasmi asal

diserahkan kepada pembuat bayaran manakala resit
rasmi salinan disimpan oleh pembekal sendiri.

72

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

RESIT RASMI ASAL CELIK KEWANGAN
Halimah Trading No: RR0891
Tkt. 2, Bangunan IKJ, Tarikh: 1 Jul 2016 Kebaikan membuat bayaran
dengan menggunakan cek
89740 Kuala Penyu, Sabah. berbanding tunai.
• Mudah dibawa dan mudah
087-826 200
disimpan.
Diterima daripada: Wong Berhad • S elamat kerana hanya

Sebanyak: Lima ratus sahaja penama dalam cek sahaja
dapat menunaikan cek.
Untuk bayaran: Sewa kedai bulan Jun 2016 • Tidak perlu membawa tunai
di tangan yang banyak jika
RM500.00 amaun bayaran adalah besar.
Tunai/No. Cek: MB786431
GLOSARI
––––––––I–n–t–a–n–––––––––
(Pengurus) KERATAN CEK: Bahagian cek
yang tertinggal selepas cek
Contoh resit rasmi diceraikan daripada buku cek
dan mengandungi butiran
Keratan Cek pembayaran cek yang dibuat.
 Bahagian cek yang disimpan oleh pembayar yang

mengandungi butiran tarikh cek, nama penerima,
tujuan pembayaran, baki wang di bank dan amaun
bayaran.

Tarikh: 17 Mac 2016
Penerima: TNG Berhad
Untuk: Menjelaskan invois

Baki akhir 1 2 300 00 INFO
Deposit 2 7 900 00
Jumlah 3 10 200 00 Beberapa fakta tentang cek:
Cek ini 4 5 600 00 • H anya pemegang akaun
Baki 5 4 600 00
semasa di bank sahaja
ABMB 6 246801 7 diberikan kemudahan
penggunaan cek.
Contoh keratan cek • T arikh yang ditulis pada
cek dan keratan cek
1 Baki dalam akaun bank sebelum deposit dan cek merupakan tarikh sah laku
ini dikeluarkan cek, iaitu tarikh cek
itu boleh ditunaikan/
2 J umlah yang didepositkan ke akaun bank sebelum cek didepositkan ke dalam
ini dikeluarkan akaun bank penerima.
• S etiap cek yang
3 Baki terkini tambah amaun sebelum cek dikeluarkan dikeluarkan boleh
4 Amaun cek yang dibayar mempunyai tempoh sah
5 Baki akhir wang di bank selepas cek ini dikeluarkan laku tiga bulan atau enam
6 Kod bank bulan dari tarikh cek.
7 Nombor cek • C ek boleh dilipat dengan
syarat lipatan itu tidak
merosakkan tulisan dan cek
tersebut.

73

Baucar Pembayaran GLOSARI
 D okumen dalaman yang dikeluarkan adalah untuk
BAUCAR PEMBAYARAN: Dokumen
merekodkan pembayaran yang dibuat oleh perniagaan dalaman untuk menunjukkan
itu sendiri dengan perakuan (tandatangan) penerima suatu pembayaran telah
bayaran. dibuat dan diperakui dan
 Pada kelazimannya, pembayaran gaji pekerja, ditandatangani oleh penerima.
pembayaran sewa premis kedai dan belanja lain yang BAUCAR TUNAI RUNCIT: Dokumen
tidak mempunyai dokumen akan menggunakan dalaman untuk menunjukkan
baucar pembayaran. pembayaran secara tunai runcit.
 P enerima bayaran perlu menandatangani baucar
pembayaran sebagai bukti wang telah diterima dan Daya Fikir
memastikan amaunnya adalah seperti yang direkodkan.
 B aucar pembayaran disediakan dalam satu salinan Berdasarkan urus niaga
untuk kegunaan dalaman sahaja. berikut, nyatakan sama ada
baucar pembayaran atau
BAUCAR PEMBAYARAN No: 002 baucar tunai runcit digunakan:
Pemborong Stephen (a) Membeli sebungkus serbuk

No.2, Blok 23, Taman Cahaya, teh dan sebungkus serbuk
kopi untuk kegunaan
89740 Kuala Penyu, Sabah. pejabat.
(b) Membeli 30 bungkus
087-874 323 serbuk teh dan 30 bungkus
serbuk kopi untuk
Kepada: Tarikh: 31 Okt 2016 simpanan inventori
Encik Samin bin Razak restoran.

Tarikh Keterangan Jumlah (RM) INFO
800.00
31 Okt 2016 Gaji Pekerja • Dalam perniagaan, juruwang
runcit ditugaskan untuk
Ringgit: Lapan ratus sahaja mengendalikan tunai runcit.

Tunai/No. Cek: • Setiap kali tunai runcit
dibayar, baucar tunai runcit
––––––(–P–e–nAe–lr–iim––a–) ––––– ––––––(–P–eA–nzg–iu–hra–u–s–) ––––– yang dikeluarkan perlu
difailkan dengan kemas dan
Contoh baucar pembayaran teratur. Ketua juruwang
akan memeriksa baucar
Baucar Tunai Runcit tunai runcit dan baki tunai
 Disediakan oleh juruwang runcit perniagaan sebagai runcit untuk memastikan
tiada penyelewengan dalam
bukti bertulis bahawa perbelanjaan runcit telah dibuat. pembayaran tunai runcit.
Belanja runcit merujuk kepada pembayaran tunai
dalam amaun yang kecil.
 S ebagai contoh, urusan pembayaran yang menggunakan
baucar tunai runcit adalah seperti tambang teksi,
membeli setem, membeli mangga pintu, membeli
minuman dan membayar langganan surat khabar.
 A kan difailkan oleh juruwang runcit dan diperiksa
oleh ketua juruwang untuk mengesahkan rekod dalam
buku tunai runcit adalah betul.

74

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

BAUCAR TUNAI RUNCIT BTR002
Kedai Buku Tong Meng
Jumlah (RM)
No.5, Blok 23, Taman Cahaya, 62.00

89740 Kuala Penyu, Sabah.

087-893 262

Kepada:
Encik Tan Yew Fat

Tarikh Keterangan

31 Okt 2016 Surat Khabar (langganan sebulan)

–––––T–a(–Pn–e–nYe–er–wim––Fa–a) –t –––– ––––––(–P–eZ–ng–uu–rr–au–s–) ––––– Mesin daftar tunai

Contoh baucar tunai runcit GLOSARI
SLIP DAFTAR TUNAI: Slip bayaran
Slip Daftar Tunai yang dikeluarkan daripada
 D okumen sumber yang paling kerap dijumpai. mesin daftar tunai.
 D ikeluarkan daripada mesin daftar tunai sebagai bukti
INFO
pelanggan sudah membuat pembayaran.
 Digunakan di kedai makan, pasar raya, kedai buku,

dan kedai runcit sebagai bukti belian pelanggan.
 Perniagaan ini kebanyakannya dilengkapi dengan

sistem POS (Point of Sales).
 Sistem POS dengan sendirinya akan menyimpan data

jualan dalam komputer, maka slip daftar tunai tidak
perlu dicetak salinannya.

Contoh slip daftar tunai Pelaksanaan GST (goods and
service tax) bermula 1 April
Slip Bank/Slip Deposit Cek 2015, penggunaan invois cukai
 D okumen yang digunakan untuk mendepositkan tunai (tax invoice) menggantikan
penggunaan slip daftar tunai
di tangan ke dalam akaun bank. dan bil tunai di sesetengah
 Amaun tunai yang ingin didepositkan, nama pemegang kedai. Hal ini kerana invois
cukai memberikan maklumat
akaun dan nombor akaun perlu diisi dengan jelas pecahan bayaran untuk
dan tepat. barangan/perkhidmatan dan
GST dengan jelas. Invois cukai
membolehkan pengguna
mengetahui jumlah bayaran
untuk barangan/perkhidmatan
dan jumlah GST yang dibayar.

75

 S etiap bank mempunyai format slip bank yang GLOSARI
berbeza tetapi maklumat yang perlu diisi adalah sama.
SLIP BANK: Dokumen yang
 S lip bank asal akan disimpan oleh pihak bank sendiri perlu disertakan semasa
manakala slip bank salinan akan diserahkan mendepositkan wang ke
kepada pendeposit. dalam bank.

BORANG SIMPANAN / BAYARAN 1. SILA GUNAKAN SLIP BERASINGAN BAGI SETIAP SIMPANAN / BAYARAN / PLEASE USE SEPARATE SLIP FOR EACH SLIP PINDAHAN WANG: Dokumen
DEPOSIT / PAYMENT FORM DEPOSIT / PAYMENT. yang digunakan untuk
memindahkan wang kepada
2. SEGALA PEMBAYARAN YANG DIBUAT DITERIMA TANPA PRASANGKA TERHADAP APA-APA TINDAKAN pihak ketiga.
UNDANG-UNDANG / ALL PAYMENTS ACCEPTED ARE WITHOUT PREJUDICE AGAINST ANY LEGAL ACTION.

3. SILA TULIS NO. AKAUN DAN NO. TELEFON DI BELAKANG TIAP TIAP CEK / PLEASE WRITE YOUR ACCOUNT NO.
AND TELEPHONE NO. AT THE BACK OF EACH CHEQUE.

Sila Tanda ( ) di ruang berkenaan / Please tick ( ) in relevant box. RM SEN

Akaun Simpanan / Pembiayaan / Kad Kredit Lain-lain / Ringgit Malaysia: Wang Tunai / Cash Only
Saving Account Financing Credit Card Others

BANK NO. CEK TEMPAT KOMISEN
CHEQUE NO. PLACE COMMISSION

Cek-cek hanya diterima untuk pungutan / JUMLAH BERSIH / NET TOTAL
Cheque are accepted for collection 0nly.

RUANG Daya Fikir
CETAKAN
KOMPUTER Apakah kegunaan slip bank
dan slip pindahan wang?
DEP 505

Resit ini hanya diakui sah selepas dicetak oleh mesin Bank atau ditandatangani oleh penandatangan berkuasa. / This receipt is only valid if signed by authorised personnel or machine validated.

Nama / Name : No. Telefon / Telephone No. :

NO. AKAUN / ACCOUNT NO. Salinan Bank
Bank’s Copy

Contoh slip bank

Slip Pindahan Wang GLOSARI
 Digunakan untuk membuat pindahan wang kepada
SLIP TRANSAKSI PERBANKAN
pihak ketiga, sama ada dalam atau ke luar negara. ELEKTRONIK: Bukti bahawa
transaksi antara pelanggan
 Pengirim wang akan mengisi borang pindahan dengan bank telah berjaya
wang dan menyerahkan borang tersebut kepada dilakukan melalui kemudahan
pengawai bank. transaksi perbankan elektronik.

 Pindahan wang ke luar negara akan dikenakan caj
perkhidmatan.

Slip Transaksi Perbankan Elektronik BANK RAKYAT SLIP TRANSAKSI SLIP TRANSACTION

 Dokumen yang diperoleh apabila transaksi DATE : 28/06/2016 TIME : 09:55
pembayaran dibuat dengan mesin ATM (pindahan ATM ID : 0641
wang, bayaran dan pengeluaran tunai) dan transaksi TRACE NO : 888326
deposit dengan menggunakan mesin deposit cek atau
mesin deposit tunai. TRANS TYPE : CASH WITHDRAWAL

 T ransaksi perbankan elektronik dilakukan secara AMOUNT : 300.00
layan diri oleh pengguna perkhidmatan ini.
FUNDS AVAIL :
 Selepas transaksi selesai, mesin akan mencetak slip
transaksi perbankan elektronik sebagai bukti transaksi. A/C BAL :

 S lip ini mengandungi maklumat penting seperti tarikh TRANS STATUS : REJECTED
transaksi, amaun, butiran, nombor akaun dan paparan
dokumen (bagi mesin deposit cek). RESP CODE : 3010-

[ A/C NOT FOUND ]

[ Your data privacy is important to SLIP TRANSAKSI
us. Please view our Privacy Notice
at www.bankrakyat.com.my for details
.]

Contoh slip transaksi SLIP TRANSACTION
menggunakan mesin ATM

76

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

Contoh transaksi perbankan elektronik menggunakan mesin ATM Contoh slip transaksi
menggunakan mesin
Urus Niaga atas Talian
 S atu lagi perbankan elektronik yang popular di deposit tunai

Malaysia ialah perbankan atas talian (online banking) INFO
dan jual beli secara atas talian.
 Bank perdagangan menyediakan platform perbankan Teknologi perbankan atas
atas talian untuk memudahkan pelanggan melakukan talian merupakan satu
urusan perbankan dengan telefon pintar dan komputer. kaedah perbankan elektronik
Sebagai contoh, urusan yang boleh dilakukan adalah yang semakin mendapat
seperti memindahkan dana ke dalam akaun pihak perhatian dalam kalangan
ketiga, membayar bil dan membayar kad kredit serta pengguna. Apabila pengguna
menyemak baki tunai di bank. melakukan urusan pembelian
atau pembayaran secara atas
talian, resit akan dikirim
kepada mereka melalui
e-mel. Resit ini boleh dicetak
dan disimpan sebagai bukti
pembayaran.

Contoh pemindahan wang ke dalam akaun pihak ketiga GLOSARI

 J ual beli secara atas talian semakin mendapat MAKLUMAN DEBIT: Makluman
perhatian dalam kalangan pengguna di Malaysia. daripada pihak bank bahawa
Sebagai contoh, tempahan tiket kapal terbang dan jual baki tunai di bank pemegang
beli barangan melalui laman jualan. akaun telah berkurang.

Makluman Debit
 Dokumen yang dikeluarkan oleh pihak bank kepada

pelanggan yang menyatakan bahawa akaun bank
telah didebitkan.
 Apabila akaun bank didebitkan, tunai di bank akaun
pelanggan akan berkurangan. Sebagai contoh, caj
bank yang meliputi caj pembaharuan kad ATM dan
pembayaran atas arahan tetap pelanggan.

77

Propfit Bank Berhad TAHUKAH ANDA?

Makluman Debit Adakah hubungan antara
bank dengan pemegang akaun
Kepada: No Akaun: Tarikh: bagaikan Akaun Belum Terima
Ramli Bin Samad 789000100234 23 Sept 2016 dengan Akaun Belum Bayar?
Pemegang akaun menyimpan
Akaun anda telah didebitkan seperti berikut: Jumlah (RM) wang di bank dan pihak bank
Butir 800 akan menjaga keselamatan
simpanan wang tersebut. Wang
Bayaran ansuran pinjaman kenderaan simpanan itu dimiliki oleh
pemegang akaun, bukannya
Ringgit: Lapan ratus sahaja dimiliki oleh bank. Pihak bank
perlu mengembalikan wang
–––––––M––el–v–in–––––––– simpanan tersebut jika dituntut
(Pengurus) oleh pemegang akaun. Jadi,
wang simpanan pemegang
Contoh makluman debit akaun merupakan liabiliti
kepada pihak bank. Makluman
Makluman Kredit debit dikeluarkan apabila tunai
 Dokumen yang dikeluarkan oleh pihak bank kepada di bank berkurang kerana
liabiliti bank telah berkurangan
pelanggan yang menyatakan bahawa akaun bank (liabiliti berkurang jika
telah dikreditkan. didebitkan); makluman kredit
 A pabila akaun bank dikreditkan, tunai di bank dikeluarkan apabila tunai di
akaun pelanggan akan bertambah. Sebagai contoh, bank bertambah kerana liabiliti
pembayaran dividen dan pindahan kredit. bank telah bertambah (liabiliti
bertambah jika dikreditkan).
Kepada: No Akaun: Propfit Bank Berhad
Ramli Bin Samad 789000100234 GLOSARI
Makluman Kredit
Akaun anda telah dikreditkan seperti berikut: MAKLUMAN KREDIT: Makluman
Tarikh: daripada pihak bank bahawa
Butir 23 Sept 2016 baki tunai di bank pemegang
Dividen – Syarikat Omh Berhad akaun telah bertambah.
Jumlah (RM)
4 600 MEMO: Dokumen yang digunakan
oleh pemilik perniagaan sebagai
Ringgit: Empat ribu enam ratus sahaja pengganti kepada ketiadaan
dokumen sokongan.
––––––(–PM–e–neg–lvu–ir–nu–s–) –––––
TAHUKAH ANDA?
Contoh makluman kredit
Kegunaan memo tidak terhad
Memo untuk perakaunan sahaja.
 D okumen dalaman yang dikeluarkan oleh pemilik Memo juga digunakan untuk
panggilan perjumpaan,
perniagaan untuk memaklumkan perniagaan tentang pembatalan perjumpaan
suatu urus niaga yang tidak mempunyai dokumen dan peringatan. Hanya
sokongan. Sebagai contoh, ambilan, modal tambahan memo yang berkaitan dengan
dan catatan pembukaan. perakaunan sahaja perlu
 H anya disediakan dalam satu salinan sahaja. disimpan untuk tujuan
 Untuk mengelakkan risiko berlakunya penyelewengan, perekodan.
sesebuah perniagaan hanya menurunkan kuasa kepada
jawatan tertentu sahaja untuk mengeluarkan memo.

78

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

MEMO TIP
SHANE FURNITURE
Blok 4, Jalan Taman Ru, 89740 Kuala Penyu, Sabah. Contoh urus niaga yang
menggunakan memo:
087-814 552 • Pemilik membawa masuk

Kepada: Pengurus Akaun aset ke dalam perniagaan.
Daripada: Marry Jean Jebitan (Pemilik) • Pemilik membuat ambilan
Tarikh: 2 Ogos 2016
daripada aset perniagaan.
Perkara • Perniagaan mengeluarkan
Mengambil sebuah kerusi plastik berharga RM25 untuk kegunaan keluarga.
barang niaga untuk tujuan
–––––––(PM–e–ma–ri–lri–ky–) –––––– promosi.
• Akaun Belum Terima dihapus
Contoh memo kira sebagai hutang lapuk.

Invois GLOSARI
 D okumen perniagaan yang digunakan ketika pembeli
INVOIS: Dokumen sumber yang
membeli barangan secara kredit. menunjukkan urus niaga kredit
 I nvois dihantar kepada pelanggan adalah untuk telah berlaku.

memaklumkannya tentang amaun yang perlu dijelaskan. INFO
 D isediakan dalam dua salinan. Invois asal diserahkan
• Untuk mendapatkan
kepada pelanggan manakala invois salinan disimpan maklumat yang lebih lanjut
oleh pembekal. tentang cara menghasilkan
invois, sila imbas QR Code
 ' Syarat Angkutan Dibayar' dalam invois bermaksud kos berikut:
pengangkutan barangan ditanggung oleh pembekal.
https://www.youtube.com/
ASAL INVOIS No. dokumen: INV50117 watch?v=32bdv3VzirM
Kedai Hollysius Tarikh: 5 Ogos 2016
No.5, Jalan Cahaya, Taman Salleh, (Diakses pada 9 September 2016)
• K. & K. di K. merupakan
89740 Kuala Penyu, Sabah.
singkatan kepada
087-892 676 'Kesilapan dan Ketinggalan
diKecualikan'. Syarat ini
Kepada: membolehkan pembekal
Olympus Enterprise membuat pembetulan ke
No.7, Jalan Permata, 89740 Kuala Penyu, Sabah. atas invois yang silap, sama
ada kesilapan terlebih caj
Bil Butir Harga (RM) Unit Jumlah (RM) atau kesilapan terkurang caj.
1. Telefon Pintar Y
2 200 1 2 200 79

Tolak Diskaun Niaga 10% 2 200
JUMLAH
220
1 980

Ringgit: Satu ribu sembilan ratus lapan puluh sahaja

Syarat: 10% 7 hari –––––––(AP–em–n–igl–euy–rua–s–)–––––
Serahan: Angkutan dibayar
K. & K. di K.

––––––(P–Ae–hn–me–rai–md–a–)––––––

Contoh invois

Nota Debit Daya Fikir

 D ihantar untuk memberitahu pembeli bahawa baki 1 (a) Berikan sebab-sebab
hutangnya telah bertambah. mengapa nota debit
perlu dikeluarkan.
 D igunakan semasa:
• B utiran tertinggal rekod dalam invois. (b) Berikan tiga situasi
• Pelanggan dikenakan caj tambahan kerana meminta yang menggunakan
nota debit.
menukar ganti barang.
• F aedah dikenakan atas pelanggan kerana lewat 2 Tentukan sama ada nota
debit atau nota kredit perlu
menjelaskan invois. dikeluarkan oleh pembekal
• J umlah dalam invois terkurang nyata. dalam situasi berikut:
• B ayaran tambahan dikenakan kerana pelanggan
(a) Pak Chin memulangkan
tidak memulangkan bekas kosong. tin kosong minuman
soya kepada pembekal.
 Disediakan dalam dua salinan. Nota debit asal dihantar
kepada pembeli dan salinan disimpan oleh pembekal. (b) Kedai Suresh dikenakan
caj angkutan oleh
ASAL NOTA DEBIT No.: ND33240 penjual.
Tarikh: 1 Ogos 2016
Kedai Elektrik KWF (c) Restoran Burger Sedap
Jumlah (RM) dikenakan faedah
Lot 5, Jalan 5, Taman Sinar Daya, 45 oleh Pembekal Roti
Wangi kerana lewat
89740 Kuala Penyu, Sabah. menjelaskan invois.

Kepada: 087-844 918 (d) Dua buah kipas meja
dikembalikan kepada
Seung Keung pembekal kerana rosak.

Taman Emas, GLOSARI

89740 Kuala Penyu, Sabah. NOTA DEBIT: Invois tambahan
yang digunakan untuk
Akaun tuan/puan telah didebitkan seperti berikut: menambahkan baki hutang
dalam invois.
Butiran NOTA KREDIT: Dokumen yang
Caj ke atas bekas kosong yang tidak dipulangkan digunakan untuk mengurangkan
baki hutang dalam invois.
Ringgit: Empat puluh lima sahaja

––––S–e–u(–Pa–en–nge–r–Kim–e–au–)n–g–––– ––––––(–MP–e–nag–stu–ur–ur–as–) –––––

Contoh nota debit

Nota Kredit

 D ihantar untuk memberitahu pembeli bahawa baki
hutangnya telah berkurangan.

 D igunakan semasa:
• Pembeli memulangkan barangan kerana salah

jenama, rosak atau tidak sama model dengan barang
yang dipesan.
• Pembeli mengembalikan bekas kosong seperti tin
dan kotak kepada pembekal.
• K uantiti barangan yang diterima adalah kurang
daripada kuantiti yang dipesan.
• I nvois pembeli terlebih nyata.

80

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

ASAL NOTA KREDIT No.: NK00709 TIP
Tarikh:12 Jun 2016
Kedai Ali Pembekal perlu mengambil
kira diskaun niaga ketika
Blok 1, Lorong 3, Taman Tiga, mengeluarkan nota kredit
jika pembeli memulangkan
89740 Kuala Penyu, Sabah. barang.

Kepada: 087-842 454 Daya Fikir

Kedai Citra 1 Beri tiga situasi yang
menggunakan nota kredit.
Jalan 4, Tama Delima,
2 Puan Nelly telah membeli
89740 Kuala Penyu, Sabah. 20 pasang kasut sukan
berharga RM230 sepasang
Akaun tuan/puan telah dikreditkan seperti berikut: secara kredit daripada
Pembekal Kasut Tung.
Bil Butiran Kuantiti Harga seunit Jumlah Diskaun niaga ialah 10%.
12 (RM) (RM) Dua hari kemudian, Puan
1. Kasut Jenama K Nelly mengembalikan 2
2. 35.00 420.00 pasang kasut kerana salah
jenama. Hitung jumlah
Tolak Diskaun Niaga 10% 42.00 wang yang perlu dijelaskan
JUMLAH 378.00 oleh Puan Nelly.

Ringgit: Tiga ratus tujuh puluh lapan sahaja

––––––(–AP–el–nise–yr–aim––a–) ––––– ––––––(–PZ–eu–nrg–iu–ar–hu–s–) –––––

Contoh nota kredit

Bil Bayaran (Kadar Bayaran)
 D okumen yang dikeluarkan oleh pembekal perkhidmatan

(elektrik, air dan telefon) kepada peniaga tentang jumlah
bayaran yang perlu dijelaskan atas perkhidmatan
yang digunakan.

Contoh bil bayaran telefon GLOSARI
BIL BAYARAN: Makluman kepada
pelanggan tentang bayaran utiliti
atau telekomunikasi yang perlu
dijelaskan.

INFO

Sesetengah bil kadar bayaran
boleh dijelaskan melalui kiosk
pembayaran yang disediakan
oleh pembekal perkhidmatan
dan pembayaran atas talian.

81

Folio Pelanggan GLOSARI

 S atu dokumen yang menyenaraikan perkhidmatan FOLIO PELANGGAN: Dokumen yang
yang telah diberikan kepada pelanggan dan rekod menyenaraikan perkhidmatan
pembayaran pelanggan. yang telah diberikan kepada
pelanggan dan rekod
 Disediakan dalam sektor perkhidmatan seperti sektor pembayaran yang berkenaan.
perhotelan, perkhidmatan pos dan kurier, hospital dan
firma guaman.

Nota Kiriman Sila gunakan nombor di bawah untuk menyemak status kiriman menerusi laman web Pos Laju di
Domestik Pos Laju www.poslaju.com.my atau hubungi (Pos Laju) di 1-300-300-300

Domestic Pos Laju Consignment Note EH 22 571 846 4MY

Tekan kuat semasa menulis *WAJIB DIISI MENGGUNAKAN PEN DAKWAT KERING HITAM ATAU BIRU SAHAJA

1 Pengirim (Sender)

Nama (Name)* SRI WAHYU BINTI MOHD ZAIN

Alamat (Address)* POS 13,

BATU 12, SENGGARANG

3 Keterangan Kandungan (Description of Content) 4 Pengakuan (Declaration)

Bandar (City)* BATU PAHAT Negeri (State)* JOHOR DARUL TAKZIM No* Item* _Nilai (Value)- RM* Saya mengaku bahawa semua maklumat MFG DATE July 2015
yang diberi adalah benar dan bersetuju
1. BUKU menerima Terma & Syarat perkhidmatan
Pos Laju
Poskod (Postcode)* 8 3 2 0 0 Tel/Emel (Tel/Email)* Insuran (Insurance)* (I hereby certify that all information provided by
me is true and I agreed to accept Pos Laju
services Terms & Conditions.)

2 Penerima (Receiver) Ya (Yes) Nilai Insuran (Insured Value)

Copyright @ Pos Laju 2016 (wholly owned by Pos Malaysia Bhd) Nama & Alamat (Name & Address)* Kastam (Customs)*

S AP P UB L K E MB A R A S DN B HD Nilai diisytihar untuk Kastam
(Declared Value for Customs)

Kod Tarif (Tariff Code) Tandatangan (Signature)* Tarikh(Date)*

40 J AL AN BAGAN N I RA Pejabat Asal (Origin Office)

S E K SY EN 26

Bandar (City)* SHAH ALAM Pejabat Tuju/Destinasi (Destination Office) Pos PL1A Pin.3 1/2013
Negeri (State)* SELANGOR DARUL EHSAN
Tel/Emel (Tel/Email)* 03 - 5192 9822

Poskod Penerima
(Receiver Postcode)*

40 40 0

(Sila kosongkan ruangan ini) (Salinan Pengirim)

Contoh folio pelanggan dalam perkhidmatan pos dan kurier.

 Disediakan dalam dua salinan. Dokumen asal akan Daya Fikir
diserahkan kepada pelanggan ketika pembayaran
dibuat dan dokumen salinan disimpan oleh pihak Apakah kegunaan folio
berkenaan. pelanggan kepada perniagaan?

 Berfungsi sebagai resit dan menjadi bukti pembayaran INFO
oleh pelanggan terhadap perkhidmatan yang Untuk mengetahui tentang
dikenakan caj. perbezaan antara invois
dengan folio pelanggan dalam
Urus Niaga dan Dokumen Sumber perkhidmatan perhotelan, sila
imbas QR Code berikut:
Setiap dokumen sumber mempunyai fungsi yang berbeza
maka peniaga perlu mengeluarkan dokumen sumber
yang betul dan sesuai dengan urus niaga yang terlibat.

(http://travel.stackexchange.com/
questions/38785/what-is-the-
difference-between-folio-and-
invoice-in-hotel-management)

82

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

Berikut merupakan padanan urus niaga dengan dokumen:

Urus niaga Dokumen Aliran dokumen
Jualan tunai Bil tunai Penjual → Pembeli
(salinan)
Jualan barang niaga secara kredit Invois Penjual → Pembeli
• Pulangan barang niaga (salinan)

daripada pelanggan (pulangan Nota kredit
jualan/pulangan masuk) (salinan)
• Invois terlebih caj

Invois terkurang caj Nota debit
(salinan)

Belian tunai Bil tunai Penjual → Pembeli
Belian barang niaga secara kredit (asal)
• P ulangan barang niaga kepada Invois (asal)

penjual (pulangan belian/ Nota kredit Penjual → Pembeli
pulangan keluar) (asal)
• Invois terlebih caj Nota debit
Invois terkurang caj (asal)
Kos belian (angkutan masuk/ Nota debit
insurans atas belian/upah atas (asal)
belian/duti import)
Bayaran tunai/cek daripada Resit rasmi Penerima → Pembayar
Akaun Belum Terima untuk (salinan)
menjelaskan invois Resit rasmi
Terima sewa/komisen/hasil lain (salinan)
(secara tunai atau cek)
Terima dividen/pindahan kredit Makluman Bank → Penerima
(dibankkan terus ke akaun kredit (Pemilik akaun)
perniagaan oleh pembayar)
Baucar –
Bayar sewa/gaji/upah/belanja pembayaran –
lain yang tiada resit Keratan cek
(jika dibayar
dengan cek)

83

Urus niaga Dokumen Aliran dokumen

Bayar insurans/kadar bayaran/ Resit rasmi Penerima → Pembayar
belanja lain yang ada resit (asal)
daripada penerima
Keratan cek –
Caj bank/buku cek/faedah (jika dibayar
overdraf/faedah pinjaman dengan cek)

Beli aset bukan semasa secara Makluman Bank → Penerima
tunai (bayar dengan tunai debit (Pemilik akaun)
atau cek)
Bil tunai Pembekal → Pembeli
Beli aset bukan semasa (asal)
secara kredit
Bawa masuk aset bukan semasa Keratan cek –
peribadi pemilik ke dalam (jika dibayar
perniagaan/sumbangan dengan cek)
modal luar
Ambilan tunai di tangan Invois (asal) Pembekal → Pembeli
Ambilan tunai di bank
Ambilan barang niaga Memo –
Ambilan aset bukan semasa
Tunai di tangan didepositkan Memo –
(disimpan) ke dalam bank Memo/
Tunai di bank ditunaikan untuk Keratan cek
kegunaan kedai Memo
Memo

Slip bank Bank → Pemilik akaun
Slip bank

Keratan cek –

84

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

Diskaun Niaga ASAL INVOIS No. invois: INV50117
 P otongan harga senarai barangan yang diberikan oleh Kedai Hollysius Tarikh: 5 Ogos 2016
Jalan Cahaya, Taman Salleh,
pembekal pada masa belian dibuat.
 T ujuan diskaun niaga diberikan adalah untuk 89740 Kuala Penyu.

menggalakkan pembelian secara pukal kerana semakin 087-892 676
banyak barangan yang dibeli, semakin tinggi diskaun
niaga yang dinikmati oleh pembeli. Kepada:
 K ebiasaannya diskaun niaga dinyatakan dalam invois. Olympus Enterprise
 S esetengah pembekal memberikan diskaun niaga No.7, Jalan Permata, 89740 Kuala Penyu, Sabah.
berdasarkan volum jualan (kuantiti) barang. Ada
juga pembekal yang memberikan diskaun niaga Bil Butir Harga (RM) Unit Jumlah (RM)
berdasarkan jumlah harga barangan. 1. Telefon Pintar Y
2 200 1 2 200
CONTOH 1
Tolak Diskaun Niaga 10% 2 200
JUMLAH 220

1 980

Ringgit: Satu ribu sembilan ratus lapan puluh sahaja

Syarat: 10% 7 hari –––––––(Z–P–eun–rg–iu–ar–uh–s–) ––––
K. & K. di K.

–––––(–P–Ae–nl–eir–siym–a–a–) ––––––

Contoh diskaun niaga

Pemborong Minuman Cool menawarkan diskaun niaga sebanyak 10% atas pembelian melebihi
50 karton dan 15% atas pembelian melebihi 100 karton. Harga borong sekarton minuman ialah
sebanyak RM25.
Hitung diskaun niaga yang diberikan kepada setiap pelanggan berikut:
(a) Puan Priscilla membeli 48 karton minuman.
(b) Kedai Makan Ganesan membeli 76 karton minuman.
(c) Pasar Raya Morand membeli 150 karton minuman.

Penyelesaian
(a) Tidak layak diberi diskaun niaga kerana tidak memenuhi syarat diskaun niaga.

(b) Jumlah harga asal bagi 76 karton minuman = RM25 × 76 karton = RM1 900
Layak diberi diskaun niaga 10% kerana pembelian melebihi 50 karton
Diskaun niaga = RM1 900 × 10% = RM190

(c) Jumlah harga asal bagi 150 karton minuman = RM25 × 150 karton = RM3 750
Layak diberi diskaun niaga 15% kerana pembelian melebihi 100 karton
Diskaun niaga = RM3 750 × 15% = RM562.50

CONTOH 2

Perniagaan Murni menawarkan 20% diskaun niaga bagi pembelian cat yang melebihi 60 tin. Harga
jualan cat ialah sebanyak RM15 setin. Encik Musi membeli sebanyak 60 tin cat itu secara kredit.
Hitung:
(a) jumlah diskaun niaga,
(b) harga invois.

Penyelesaian
(a) Harga asal = RM15 × 60 tin = RM900
Diskaun niaga = RM900 × 20% = RM180

(b) Harga invois = Harga asal – Diskaun niaga

= RM900 – RM180

= RM720

85

Diskaun Tunai GLOSARI
 P otongan harga daripada harga invois yang diberikan
DISKAUN NIAGA: Potongan harga
oleh pembekal. senarai untuk menggalakkan
 D iskaun tunai diberikan adalah untuk menggalakkan pembelian secara pukal.
DISKAUN TUNAI: Potongan harga
pembayaran invois pada kadar segera. invois untuk menggalakkan
 S emakin awal bayaran invois dibuat semakin banyak pembayaran hutang dengan
segera.
jumlah diskaun tunai yang diterima mengikut terma
syarat pembayaran. INFO

ASAL INVOIS No. dokumen: INV50117 Untuk mendapatkan maklumat
Kedai Hollysius Tarikh: 5 Ogos 2016 lanjut tentang diskaun tunai,
No.5, Jalan Cahaya, Taman Salleh, sila imbas QR Code berikut:

89740 Kuala Penyu, Sabah. https://www.youtube.com/
watch?v=yc5l7Idec68
087-892 676 (Diakses pada 9 September 2016)

Kepada: CELIK KEWANGAN
Olympus Enterprise
No.7, Jalan Permata, 89740 Kuala Penyu, Sabah. Walaupun diskaun memberikan
penjimatan dalam pembelian
Bil Butir Harga (RM) Unit Jumlah (RM) tetapi kita haruslah rasional
1. Bateri Lite-on dan tidak terpengaruh dengan
45 20 900 potongan harga hingga
membeli tanpa kawalan. Jika
Tolak Diskaun Niaga 10% 900 tidak, pembaziran wang
JUMLAH 90 akan berlaku.
810
Daya Fikir
Ringgit: Lapan ratus sepuluh sahaja
Puan Aisyah membeli
Syarat pembayaran: 10% 14 hari, 5% 30 hari beberapa gulung kain
K. & K. di K. bernilai RM2 500 daripada
pemborong kain Seri Gading
–––––––H–i–sy–a–m–––––––– –––––––D–a–m––ie–n––––––– pada 1 Jan 2016 untuk butik
(Penerima) (Pengurus) pakaiannya. Pemborong
tersebut menawarkan diskaun
Contoh invois yang mempunyai terma syarat pembayaran. tunai 5% 10 hari dan 2% 15
hari. Kira jumlah yang perlu
 S yarat pembayaran di dalam invois merupakan syarat dibayar sekiranya Puan
pemberian diskaun tunai. Aisyah membayar pada
11 Jan 2016.
• ‘10% 14 hari’ bermaksud jika invois dijelaskan dalam
tempoh 14 hari dari tarikh invois, maka diskaun
tunai sebanyak 10% akan diberikan.

• ‘ 5% 30 hari’ bermaksud jika invois dijelaskan dalam
tempoh 30 hari dari tarikh invois, maka diskaun
tunai sebanyak 5% akan diberikan.

• J ika invois dijelaskan selepas 30 hari, maka tiada
diskaun tunai diberikan kepada pelanggan.

86

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

LATIHAN MINDA 3.2
1 Nyatakan dokumen perniagaan yang terlibat dalam setiap urus niaga berikut:

Urus Niaga Dokumen
(a) Beli barang niaga secara kredit.
(b) Beli aset bukan semasa secara kredit.
(c) Beli barang niaga dengan tunai.
(d) Beli barang niaga dengan cek.
(e) Jual barang niaga secara kredit.
(f) Jual aset bukan semasa secara kredit.
(g) Terima komisen jualan secara tunai.
(h) Bayar bil elektrik dengan cek.
(i) Bawa masuk kipas ke dalam perniagaan.
(j) Ambilan barang niaga untuk kegunaan keluarga.
(k) Deposit tunai ke dalam bank.
(l) Keluarkan tunai dari bank untuk kegunaan kedai.

2

ASAL NOTA DEBIT No.: ND22673
Kedai Tekekomunikasi NEL Tarikh: 11 Jun 2016
Lot 5, Jalan 5, Taman Sinar Daya,
Jumlah (RM)
89740 Kuala Penyu, Sabah. 80

087-844 525

Kepada:
Amran Aziz
54, Taman Bunga Raya,
89740 Kuala Penyu, Sabah.

Akaun tuan/puan telah didebitkan seperti berikut:

Butiran

Menukar telefon bimbit A yang berharga RM800
kepada telefon bimbit B yang berharga RM880.

Ringgit: Lapan puluh sahaja

–––––––A––m–r–a–n––––––– –––––––C–h–o–n–g––––––––
(Penerima) (Pengurus)

Berdasarkan nota debit di atas:
(a) Siapakah pihak yang menyediakan nota debit tersebut?
(b) Mengapakah nota debit ini dikeluarkan?

87

3.3 DOKUMEN BUKAN SUMBER STANDARD PEMBELAJARAN

Dokumen bukan sumber berfungsi sebagai dokumen Murid boleh:
sokongan yang menjadi rujukan bagi urus niaga yang
telah berlaku. • M enerangkan maksud
dokumen bukan sumber
Dokumen Bukan Sumber perniagaan.

• M enerangkan secara
ringkas fungsi dokumen
bukan sumber perniagaan.

Penyata Akaun Penyata Bank

Penyata Akaun Daya Fikir
 P enyata yang dikeluarkan oleh pembekal kepada
Nyatakan butir-butir penting
pelanggannya sebagai peringatan tentang jualan, yang perlu ada dalam
bayaran dan baki yang belum dijelaskan. penyata akaun.
 D alam penyata akaun, nombor invois yang masih
tertunggak dinyatakan bersama-sama jumlah bakinya. GLOSARI
Syarat pembayaran juga dinyatakan dengan jelas.
 P ada kelazimannya, jika semua invois telah dijelaskan, PENYATA AKAUN: Penyata yang
maka penyata akaun tidak akan dikeluarkan memaklumkan peniaga
kepada pelanggan. tentang baki hutang yang
masih tertunggak.
Penyata Bank PENYATA BANK: Penyata yang
 Penyata bulanan yang menyenaraikan semua urus dikeluarkan oleh pihak bank
kepada pemegang akaun.
niaga yang dibuat melalui bank. PENYATA PENYESUAIAN BANK:
 Dikeluarkan oleh pihak bank kepada pemegang akaun. Penyata yang disediakan oleh
 Maklumat yang terkandung dalam Penyata Bank peniaga untuk menyelesaikan
baki Penyata Bank dengan baki
adalah seperti baki awal tunai di bank, senarai urus Buku Tunai.
niaga yang akaun didebitkan, senarai urus niaga yang
akaun dikreditkan dan baki tunai di bank pada
akhir bulan.
 Setelah menerima Penyata Bank, peniaga perlu
menyemak semua urus niaga dalam Penyata Bank
dengan catatan akaun bank dalam Buku Tunai.
 B aki akhir Buku Tunai hendaklah sama dengan baki
akhir Penyata Bank.
 S ekiranya baki akhir Buku Tunai tidak sama dengan
baki akhir Penyata Bank, maka baki-baki ini perlu
diselaraskan dengan menyediakan Penyata
Penyesuaian Bank.

LATIHAN MINDA 3.3
Bezakan fungsi penyata akaun dengan fungsi Penyata Bank.

88

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

AKTIVITI PENGAYAAN Dokumen Sumber
Hasilkan pelbagai templat dokumen sumber dengan menggunakan Microsoft Word atau
Microsoft Excel.

Langkah-langkah:

1 Agihkan murid kepada beberapa kumpulan (Cadangan: 2 orang setiap kumpulan).

2 Setiap kumpulan dikehendaki menyediakan satu templat dokumen sumber, misalannya
invois, nota kredit, resit rasmi dan baucar pembayaran.

3 Setiap kumpulan boleh melakukan pencarian tutorial tentang cara menghasilkan templat
dokumen di Internet.

4 Cetak dan pamerkan hasil kerja setiap kumpulan pada sudut mata pelajaran dalam kelas.

Contoh:

ASAL NOTA KREDIT No. dokumen:
Tarikh:
Kepada:

Akaun tuan/puan telah dikreditkan seperti berikut:

Bil Butir Harga Unit Jumlah (RM)
(RM)

Tolak Diskaun Niaga
JUMLAH

Ringgit:

–––––––––––––– ––––––––––––––
(Penerima) (Pengurus)

89

DOKUMEN SUMBER PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT
Kegunaan dokumen perniagaan

• Bukti bertulis bahawa suatu urus niaga telah berlaku.
• Rujukan ketika membuat perekodan.
• Berfungsi sebagai rujukan pada masa hadapan.

Dokumen perniagaan
• D okumen sumber – dokumen yang menjadi rujukan utama bagi

perekodan ke dalam Buku Catatan Pertama.
• D okumen bukan sumber – dokumen yang tidak digunakan dalam

perakaunan tetapi menjadi dokumen sokongan dalam melancarkan
urusan perniagaan.
Jenis urus niaga belian dan jualan
• U rus niaga tunai – urus niaga jual beli yang melibatkan pembayaran tunai
ataupun cek.
• U rus niaga kredit – urus niaga jual beli secara berhutang dan pembeli
akan membuat pembayaran kemudian.
Bil tunai
• Bukti urus niaga belian dan jualan dengan menggunakan tunai atau cek.
Resit rasmi
• B ukti urus niaga yang melibatkan penerimaan dan pembayaran dengan
menggunakan tunai atau cek.
Keratan cek
• R ujukan yang mengandungi maklumat seperti tarikh cek, nama penerima,
tujuan pembayaran cek dan amaun cek tersebut.
Baucar pembayaran
• D okumen dalaman untuk menunjukkan suatu pembayaran telah dibuat
dan diperakui dan ditandatangani oleh penerima.
Baucar tunai runcit
• D okumen dalaman untuk membuktikan pembayaran bagi pembelanjaan
kecil secara tunai telah dibuat dengan menggunakan Dana Tunai Runcit.
Slip daftar tunai
• S lip senarai barang yang dibeli berserta jumlah bayaran. Slip ini ialah
cetakan daripada mesin daftar tunai.
Slip bank
• S lip untuk mendepositkan tunai ataupun mengeluarkan tunai
daripada bank.
Slip transaksi perbankan elektronik
• B ukti transaksi perbankan melalui mesin ATM dan mesin deposit (cek atau
tunai) bagi urus niaga pembayaran dan pindahan wang.

90

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

Slip pindahan wang
• S lip untuk membuat pindahan wang kepada pihak ketiga.

Makluman debit
• M akluman bertulis daripada pihak bank yang memaklumkan bahawa akaun

bank pelanggan telah dikurangkan. Pengurangan boleh disebabkan oleh caj
bank, caj pembaharuan kad ATM dan arahan tetap.
Makluman kredit
• M akluman bertulis daripada pihak bank yang memaklumkan bahawa akaun
bank telah bertambah. Penambahan ini boleh disebabkan oleh penerimaan
dividen atau pindahan kredit.
Memo
• D okumen dalaman yang mengandungi maklumat urus niaga yang tiada
dokumen sokongan.
Invois
• D igunakan dalam urus niaga jual beli secara kredit.
Nota debit
• D igunakan untuk menambahkan amaun invois yang telah
diterima sebelumnya.
Nota kredit
• D igunakan untuk mengurangkan amaun invois yang telah
diterima sebelumnya.
Bil bayaran
• D okumen yang dikeluarkan oleh pembekal perkhidmatan kepada
pelanggan yang mengandungi maklumat amaun yang perlu dibayar.
Folio pelanggan
• P enyata yang mengandungi senarai perkhidmatan yang telah diberikan
kepada pelanggan dan rekod pembayaran pelanggan. Penyata ini biasanya
disediakan oleh sektor perkhidmatan seperti perhotelan, pos dan kurier,
hospital dan firma guaman.
Diskaun niaga
• Potongan harga senarai.
• Untuk menggalakkan pembelian secara pukal.
Diskaun tunai
• Potongan harga invois yang tertakluk kepada syarat pembayaran.
• Untuk menggalakkan pembayaran hutang dengan segera.
Penyata akaun
• D okumen peringatan kepada peniaga tentang jumlah baki hutang yang
masih tertunggak yang perlu dijelaskan.
Penyata Bank
• S enarai urus niaga untuk tempoh sebulan mengenai keluar masuk wang
pelanggan di bank termasuk baki awal dan baki akhir akaun bank.

91

LATIHAN

Soalan Objektif

Arahan: Tiap-tiap soalan diikuti oleh empat pilihan jawapan iaitu A, B, C dan D. Bagi setiap soalan, pilih
satu jawapan yang paling sesuai.

1 Berikut merupakan kegunaan dokumen perniagaan dalam sesebuah perniagaan kecuali
A sebagai peringatan kepada peniaga tentang hutang yang perlu dijelaskan.
B sebagai bukti bertulis tentang berlakunya suatu urus niaga.
C untuk tujuan pemeriksaan taksiran cukai pendapatan oleh Lembaga Hasil Dalam Negeri.
D sebagai rujukan utama penyediaan Penyata Kewangan perniagaan pada akhir tahun.

2 Pernyataan berikut berkaitan dengan satu jenis dokumen perniagaan:

• Digunakan dalam urus niaga secara kredit.
• Diskaun niaga dan diskaun tunai dinyatakan dengan jelas dalam dokumen ini.

Dokumen manakah menepati pernyataan-pernyataan di atas?

A Resit rasmi C Memo

B Invois D Slip mesin daftar tunai

3 Pasangan urus niaga dan dokumen sumber yang manakah dipadankan dengan betul?

Urus niaga Dokumen sumber
A Ambilan barang niaga untuk kegunaan keluarga Baucar pembayaran
B Barang rosak dipulangkan kepada pembekal
C Caj angkutan dikenakan atas belian barang niaga Nota kredit
D Pembayaran upah kepada penjaga kedai Invois

Makluman kredit

4 Berikut ialah dialog antara pembekal dengan pembeli:

Saruddin: Encik Farhan, saya memulangkan 80 botol kosong minuman soya kepada awak.

Farhan: Baik, Encik Saruddin, setiap botol kosong yang dikembalikan akan diberikan

potongan RM0.50 daripada harga invois.

Apakah dokumen perniagaan yang perlu dikeluarkan oleh Encik Farhan kepada Encik Saruddin?

A Nota debit asal C Nota kredit asal

B Nota debit salinan D Nota kredit salinan

5 Syarat ‘K. & K. di K.’ yang dinyatakan dalam invois menunjukkan bahawa
A butiran boleh dibetulkan melalui nota debit atau nota kredit.
B butiran boleh dibetulkan melalui makluman debit atau kredit.
C penjual tidak bertanggungjawab terhadap sebarang keciciran dan kerosakan barangan.
D pembeli hanya boleh menuntut gantian barangan rosak dalam tempoh masa yang telah
dipersetujui antara pembekal dengan pembeli.

6 Mengapakah penyata akaun dikeluarkan oleh pembekal kepada pembeli?
A Untuk menunjukkan baki tunai di bank.
B Untuk memberikan ringkasan urus niaga kepada pembeli.
C Untuk menggalakkan pembeli membuat pembelian secara kredit.
D Untuk menggalakkan pembeli membuat pembelian secara tunai.

92

Modul 3: DOKUMEN PERNIAGAAN SEBAGAI SUMBER MAKLUMAT

Soalan 7 dan soalan 8 adalah berpandukan invois di bawah.

SALINAN INVOIS No. dokumen: INV4021

Sharina Trading

Lot 4, Blok A, Taman Bunga Emas,

89740 Kuala Penyu, Sabah.

087-834 6769

Kepada: Tarikh: 23 Julai 2016
Kedai Elektrik Lucy
Tkt 2, Bangunan Suria,
89740 Kuala Penyu, Sabah.

Bil Butir Harga (RM) Unit Jumlah (RM)

1. Seterika Jenama King 42.00 20 840.00

2. Periuk Nasi Jenama Bagus 75.00 8 600.00

1 440.00

Tolak Diskaun Niaga 10% 144.00
JUMLAH 1 296.00

Ringgit: Satu ribu dua ratus sembilan puluh enam sahaja

Syarat pembayaran: 10% 14 hari, 5% 30 hari
Angkutan dibayar
K. & K. di K.

––––––(P–eL–n–ue–cri–ym–a–)–––––– ––––––S(–P–he–nag–riu–nr–ua–s–) –––––

7 Pernyataan yang manakah menerangkan urus niaga di atas?
A Sharina Trading menjual barangan elektrik kepada Kedai Elektrik Lucy secara tunai.
B Sharina Trading menjual barangan elektrik kepada Kedai Elektrik Lucy secara kredit.
C Kedai Elektrik Lucy menjual barangan elektrik kepada Sharina Trading secara tunai.
D Kedai Elektrik Lucy menjual barangan elektrik kepada Sharina Trading secara kredit.

8 Ketika memeriksa senarai harga, didapati harga sebuah seterika sebenarnya ialah RM45

sebuah tetapi tersilap rekod sebagai RM42 dalam invois.

Apakah dokumen sumber yang digunakan untuk membetulkan kesilapan tersebut?

A Nota debit C Makluman debit

B Nota kredit D Makluman kredit

9 Pada 14 Jun 2016, Nancy membeli barangan berharga RM5 600 secara kredit daripada
Kedai Mesra. Syarat diskaun tunai ialah 10% 7 hari, 5% 14 hari.
Pada 16 Jun 2016, Nancy mengembalikan barangan berharga RM900 kerana salah jenama.

Jika Nancy menjelaskan invois pada 22 Jun 2016, berapakah amaun wang yang perlu dibayar

kepada Kedai Mesra?

A RM4 230 C RM5 040

B RM4 465 D RM5 320

10 Apakah tujuan utama diskaun tunai diberikan kepada pelanggan?
A Menggalakkan pembayaran hutang dengan segera.
B Mendorong pelanggan membeli dalam kuantiti yang banyak.
C Mengelakkan pelanggan membuat pembelian secara kredit.
D Menyediakan kemudahan pembayaran hutang yang fleksibel.

93

Soalan Struktur

1 Berikan dua kegunaan dokumen sumber dalam perakaunan.

2 Nyatakan kesan terhadap rekod perakaunan jika dokumen perniagaan tidak diurus
secara sistematik.

3 Nyatakan tiga keadaan nota kredit digunakan.

4 Pada 4 April 2016, Kedai Roti Johana telah menjual 400 sandwic kepada Kelab Mutiara
secara kredit. Harga jualan ialah RM3 setiap sandwic. Diskaun niaga 5% diberikan. Syarat
diskaun tunai adalah 10% 5 hari, 5% 10 hari.

Berpandukan maklumat yang diberi, lengkapkan invois berikut:

ASAL INVOIS No. dokumen: INV4021

Kepada: Butir Tarikh:
Bil Harga (RM) Unit Jumlah (RM)

Tolak Diskaun Niaga 5%
JUMLAH

Ringgit:

Angkutan dibayar –––––––––A–l–ex––––––––
K. & K. di K. (Pengurus)

–––––––R––ob–e–r–t –––––––
(Penerima)

5 Apakah perbezaan antara diskaun niaga dengan diskaun tunai?

6 Cik Stacy baru sahaja membuka Kedai Alat Sukan Stacy pada 16 Julai 2016. Untuk
mempopularkan perniagaan barunya serta untuk melariskan jualan, Cik Stacy bercadang
untuk menawarkan diskaun niaga dan diskaun tunai yang menarik seperti berikut:

• d iskaun niaga 5% diberikan atas pembelian melebihi RM2 000 dan 10% atas pembelian
melebihi RM5 000;

• diskaun tunai 2% 7 hari.
Pada 20 Julai 2016, Kelab Badminton Juara telah membeli 30 unit raket badminton berharga

RM230 seunit. Pembelian adalah secara kredit.

Pada 26 Julai 2016, Kelab Badminton Juara menjelaskan invois dengan tunai.

Hitung:
(a) Diskaun niaga yang diberikan kepada Kelab Badminton Juara.
(b) Diskaun tunai yang diberikan kepada Kelab Badminton Juara.
(c) Bayaran yang perlu dibuat oleh Kelab Badminton Juara.

(Jawapan: (a) RM690, (b) RM124.20, (c) RM6 085.80)

94