ศาสนาฯ ม.3 หน่วยที่ 1

ก ล่ า ว โ ด ย ส รุ ป ค า ส อ น ท า ง
พระพุทธศาสนามีส่วนร่วมในการเสริมสร้าง

คลกิ เพ่ือแก้ไขสไตอไดาล้แรยก์ชธ่ “รอ่ื พรมเุทขรธอธ่อื งรโรลงมกต”ดว้้นใยหก้แแากรบ่ชมนอบทบุกสชมาบตตั ิ ิอในนั ฐลา้านคะ่า
ที่พระพุทธศาสนานั้นเป็นส่วนส่งเสริมและ
คลิกเพ่อื แก้ไขสไตลสช์ ร่อื ้าเรงื่อสงรรอรงคต์อน้ าแรบยบธรรม ซึ่งเป็นรากฐานของวิถี
ชีวิตของมวลมนุษย์ที่มีพ้ืนฐานของเหตุผลที่
สามารถพิสจู นไ์ ด้

25/09/64 51 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ5ละ1วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๓

๒.๒ ความสาคัญของพระพุทธศาสนาในฐานะทชี่ ว่ ยสร้างความสงบสุขใหแ้ กโ่ ลก
พระพุทธศาสนาเป็นรากฐานอารยธรรม
ท่ี ส า คั ญ ข อ ง โ ล ก แ ล ะ ช่ ว ย ส ร้ า ง ค ว า ม ส ง บ สุ ข ใ ห้
แกช่ าวโลกได้ หากศึกษาในประวัติศาสตร์ท่ีผ่านมาน้ัน
สพันระตพิภุทาธพศแาสก่นมาควมลีลกมาิกนรสุษเรพย้า์งอ่ืเสชรแ่นรคก์อท้ไาาขรใยหสธ้เรไกริตดมกแลลาช์ะร ่ือเรื่องตน้ แบบ
เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ใ น เ ร่ื อ ง ก า ร แ บ่ ง ช น ชั้ น ว ร ร ณ ะ
ซ่ึงพระพุทธศาสนามีความคิดเหค็นลทกิ เี่แพต่ือกแกต้ไ่าขงสไถตืลอ์ชหือ่ ลเรัก่ืองรองตน้ แบบ
ว่า “คนมิใช่ประเสริฐหรือต่าทรามเพราะชาติกาเนิด
แต่จะประเสริฐหรือต่าทรามเพราะการกระทา ”
เพราะทุกสิ่งทุกอย่างล้วนเกิดจากกรรม หรือการ
กระทาของตนเอง อีกท้ังพระพุทธศาสนามิให้หวังผล
จากการออ้ นวอนบชู ายญั พระพทุ ธศาสนาชว่ ยพัฒนาศลี
สมาธิ และปญั ญาใหแ้ กม่ นุษย์

25/09/64 52 สงั คมศึกษา ศาสนา แ5ละ2วัฒนธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

๓. พทุ ธประวตั ิ

๓.๑ ศกึ ษาพุทธประวตั ิจากพระพทุ ธรูปปางต่าง ๆ

ภายหลังจากท่ีพระพุทธเจ้าปรินิพพานไปแล้ว

พุทธศาสนิกคชนลไกิด้สเรพ้าือ่งพแระกพไ้ ุทขธสรูปไขต้ึนลเพช์ ื่อ่ือเปเ็นรอ่ื งต้นแบบ

สั ญ ลั ก ษ ณ์ แ ท น พ ร ะ พุ ท ธ เ จ้ า ใ น ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมคพลกิ รเะพปอื่ แรกม้ไาขนสไุชติตลช์ชื่อิโเนรือ่รงสรทองรตงน้ แบบ
คิดแบบพระพุทธรูปอิริยาบถปางต่าง ๆ ตามที่มีใน
พทุ ธประวัติ ถวายพระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลา้ เจา้ อยู่หวั

25/09/64 53 สงั คมศึกษา ศาสนา แ5ละ3วฒั นธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๓

๓. การเลพือกรระับพแุทละธใรชูป้ขป้อมาูลงขต่า่าวงสาๆรทมเ่ี หดี มังนาะี้ สม

ข้อมูลข่าวสารที่ถ่ายทอดหรือนาเสนอมาจากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ ที่มีอยู่มากมาย และมีวิธีการ

คลิกเพอ่ื แก้ไขสไตล์ชอื่ เร่ืองตน้ แบบนาเสนอทีห่ ลากหลายสงิ่ สาคญั ท่ีควรนามาพิจารณาในการเลอื กรบั และใช้ขอ้ มูลข่าวสาร มดี ังน้ี

คลิกเพ่อื แก้ไขสไตล์ช่อื เรื่องรองต้นแบบ

25/09/64 54 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ5ละ4วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๓

๑) ปางมารวชิ ัย

ความเป็นมา ในวันขึ้น ๑๕ ค่า เดือน ๖ ก่อน
พุทธศักราช ๔๕ ปี ซึ่งเป็นวันที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ขณะที่
พระพุทธเจ้าประทับนั่งขัดสมาธิใต้ต้นพระศรีมหาโพธ์ิ และ
ทรงต้ังปณิธานว่าจะทรงบาเพ็ญเพียร ณ ที่น้ี หากยังไม่สาเร็จ

คลิกเพอื่ แก้ไขสไตลช์ ่ือเรอ่ื งตน้ แบบผลจะไมท่ รงลุกจากท่ีประทับ พญาวสวัตตีมารซึ่งคอยติดตาม
ขัดขวางพระพุทธเจ้ามาตลอด ได้ยกพลเสนามารเข้าล้อม
โพธิบัลลังก์ และกล่าวว่าโพธิบัลลคังลกกิ ์นเพั้นือ่ เแปก็น้ไขขสอไตงลตช์นอ่ื เพรอื่ รงะรพองุทตธน้ แบบ
องค์ตรัสตอบว่า โพธิบัลลังก์นั้นเกิดจากบุญบารมีที่ท่านได้
ส่ังสมมาหลายแสนชาติ พร้อมกับทรงช้ีไปท่ีพื้นปฐพีให้
แม่พระธรณีเป็นพยานแม่พระธรณีจึงผุดข้ึนมาจากพื้นดิน
แล้วบีบน้าในมวยผมจนเกิดกระแสน้าพัดพาพวกเสนามารไป พระพุทธรูปปางมารวชิ ยั
หมดสนิ้
55 สังคมศึกษา ศาสนา แ5ละ5วฒั นธรรม ชั้นมธั ยมศึกษาปที ่ี ๓
25/09/64

๒) ปางปฐมเทศนา

ความเป็นมา ในวันข้ึน ๑๕ ค่า เดือน ๘ หรือวัน

เพ็ญเดือนอาสาฬหปุณมี สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรอันเป็นปฐมเทศนาโปรด

ปัญจวัคคีย์ โกคณลฑัิกญญเพะไ่ือด้แเกิกดดไ้ วขงสตาไเตห็นลธช์ รรื่อมเร่ืองตน้ แบบ

(สาเร็จเป็นพระโสดาบัน) ในวันน้ัน และเป็นพระสงฆ์

รปู แรกในพระพุทธศาสนา คลิกเพอื่ แก้ไขสไตลช์ ่ือเรอ่ื งรองตน้ แบบ

ปางปฐมเทศนาเปน็ ปางนงั่ ขัดสมาธิ พระหตั ถซ์ ้าย

วางหงายบนพระเพลา พระหัตถข์ วายกข้ึนจีบนิ้วพระหัตถ์

เป็นรปู วงกลม เป็นกิริยาแสดงธรรม พระพุทธรปู ปางปฐมเทศนา

25/09/64 56 สังคมศึกษา ศาสนา แ5ละ6วฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปีที่ ๓

๓) ปางลีลา

ความเป็นมา พระพุทธรูปปางลีลามาจากพุทธ

ประวัติเมื่อคร้ังที่พระพุทธเจ้าเสด็จไปจาพรรษาที่

มสาวรรดราค์ชคั้นรั้นดาถวึงวดันึงคสข์้ึนลเพ๑ิก่ือ๕แเพสคด่า่อืงเธดแรือรนกมโ๑ไ้ ป๑ขรดอสพอไกรตะพพรลรุทษธช์ า-ื่อเร่ืองต้นแบบ
แล้ว พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ มหาชนจานวน
มากตา่ งพากนั แซ่ซ้องดว้ ยความยคินลดกิ ีเพื่อแกไ้ ขสไตล์ช่ือเร่อื งรองตน้ แบบ

ปางลีลาเป็นปางประทับยืน พระหัตถ์ซ้าย

ยกขนึ้ เสมอพระอรุ ะ (อก) พระหัตถข์ วาวางลงตามพระ

วรกายมีลกั ษณะออ่ นช้อย งดงาม พระพทุ ธรปู ปางลลี า

25/09/64 57 สังคมศึกษา ศาสนา แ5ละ7วฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ี่ ๓

๔) ปางประจาวันเกิด

(๑) พระประจาวันอาทติ ย์ ได้แก่ ปางถวายเนตร

ความเป็นมา หลังจากที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้ ในสัปดาห์

แรกไดป้ ระทับเสวยวิมตุ ติสุข (ความอ่ิมอกอ่มิ ใจ) ใต้ต้นพระศรี-

มหาโพธิ์นั้น ในสคัปดลาหกิ ์ทเ่ี ๒พเอ่ืสดแ็จไกปปไ้ รขะทสับไยืนตทลอดช์ พื่อระเเนรตื่อร งตน้ แบบ

ต้นพระศรีมหาโพธ์ิโดยไม่กะพริบพระเนตรตลอดท้ัง ๗ วัน

สถานที่ตรงนี้เรียกว่า “อนิมิสคเจลกิดเียพ์”อื่ แแกสไ้ ขดสงไตใหล์ช้เอื่หเ็รน่อื ถงึรงอคงวตน้าแมบบ

กตญั ญูกตเวทที ่ที รงได้อาศัยรม่ เงาจนได้ตรสั รู้

ปางถวายเนตรเป็นปางประทับยืน พระหัตถ์ซ้ายขวา

วางท่พี ระเพลา พระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซา้ ย พระพทุ ธรปู ปางถวายเนตร

25/09/64 58 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ5ละ8วฒั นธรรม ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ ๓

(๒) พระประจาวนั จนั ทร์ ไดแ้ ก่ ปางหา้ มญาติ หรือห้ามสมทุ ร

ความเป็นมา เกิดข้ึนเน่ืองจากพระญาติฝ่าย

พระพุทธบิดา คือ กรุงกบิลพัสด์ุ และพระญาติฝ่าย

พระพุทธมารดา คือ กรุงเทวทหะ ซ่ึงอาศัยอยู่คนละฝ่ัง

คลิกเพ่ือแกไ้ ขสไตล์ชอ่ื เร่ืองตน้ แบบของแม่น้าโรหิณี เกิดทะเลาะวิวาทแย่งน้าเพ่ือนาไป
เพาะปลูกกันข้ึน พระพุทธเจ้าจคึงลตกิ ้อเพงื่อเสแกด้ไ็จขสไปไตเลจช์ ร่อื จเราอื่ งรองตน้ แบบ
หา้ มทพั

ปางห้ามญาติเป็นปางประทับยืนยกพระหัตถ์

ขวาข้ึนข้างเดียว แต่ปางห้ามสมุทรยกพระหัตถ์ขวา

และซ้ายขึ้นท้ังสองข้างเสมอพระอุระฝ่าพระหัตถ์ยื่น พระพุทธรูป พระพุทธรปู

ออกไปด้านหนา้ ปางห้ามญาติ ปางหา้ มสมุทร

25/09/64 59 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ5ละ9วัฒนธรรม ช้ันมธั ยมศึกษาปที ่ี ๓

(๓) พระประจาวันอังคาร ได้แก่ ปางโปรดอสุรินทราหู (ลืมพระเนตร)

หรอื ปางไสยาสน์ หรอื ปางปรินพิ พาน (หลบั พระเนตร)
ความเป็นมา ปางไสยาสน์ หรือเรียกว่า ปางปรินิพพาน เป็นพุทธประวัติตอน

พระพุทธเจ้าได้รับส่ังให้พระจุนทะเถระปูอาสนะระหว่างต้นรังคู่หน่ึง ทรงประทับบรรทมแบบ
สีหไสยาสน์ ตั้งพระทัยไม่เสด็จลุกขึ้นอีก แต่ได้โปรดสุภัททะปริพาชกเป็นอรหันตอ์ งค์สุดท้ายก่อน
เสด็จดบั ขนั ธปรนิ พิ พาน

คลกิ เพ่อื แกไ้ ขสไตล์ชื่อเรื่องต้นแบบปางไสยาสน์เป็นปางประทับบรรทมตะแคงขวา พระหัตถ์ขวายกขึ้นมาหนุนแทนหมอน

พระหตั ถซ์ า้ ยปลอ่ ยราบไปตามพรคะลวกิ รเพก่อืาแยกพ้ไขรสะไตบลา์ชทอ่ื ซเรา้ ่ือยงรทอบั งตพน้ รแะบบบาทขวาลกั ษณะต้งั ซ้อนกนั

25/09/64 พระพุทธรปู ปางไสยาสน์

60 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ6ละ0วฒั นธรรม ชัน้ มธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

๔) พระประจาวันพธุ (กลางวัน) ไดแ้ ก่ ปางอุ้มบาตร
ความเป็นมา พระพุทธเจ้าได้เสด็จไปกรุงกบิลพัสด์ุ

เพื่อโปรดพระพุทธบิดา เมื่อทรงแสดงธรรมจบ พระพุทธบิดา

และพระประยูรญาติเกิดความปลาบปล้ืม แล้วทูลลากลับโดย

มิได้กราบทูลอาครลาธกิ นเาพใหื่อ้ไปแรับกภ้ไัตขตสาหไาตรลเช์ช้าใื่อนเวรัง ่อื งต้นแบบ

เช้าวันรุ่งข้ึนพระพุทธเจ้าทรงอุ้มบาตรเสด็จออกรับบิณฑบาต

พร้อมด้วยเหล่าสาวก อันเป็นพุทคลธกิ กเิพจอ่ืขแอกงไ้ ขพสรไะตลอช์งอ่ื คเ์รน่อื งับรอเปงต็น้นแบบ

ครั้งแรกท่ีชาวเมืองกบิลพัสด์ุได้มีโอกาสชมพระจริยวัตรขณะ

ทรงอุ้มบาตรโปรดเวไนยสัตว์

ปางอุ้มบาตรเป็นปางประทับยืน พระหัตถ์ทั้งสอง พระพุทธรปู ปางอมุ้ บาตร
ประคองบาตร

25/09/64 61 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ6ละ1วฒั นธรรม ชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๓

(๕) พระประจาวันพธุ (กลางคนื ) ได้แก่ ปางปาลไิ ลยก์

ความเป็นมา สาหรับปางน้ีกล่าวถึงเม่ือพระพุทธเจ้า

ประทับอยู่ที่เมืองโกสัมพี ครั้งน้ันพระภกิ ษุไม่สามัคคีปรองดองกัน

ไม่อยู่ในพุทธโอวาท พระองค์จึงเสด็จจาริกไปอยู่ตามลาพัง

พระองค์เดียวในปค่ารลักขกิ ิตวเัพน โือ่ดยแมีพกญไ้ าขช้าสงเไชตือกลหนช์ ึ่งแ่ือลเะรพญือ่ างต้นแบบ

ลิงคอยปรนนิบัติพระพุทธเจ้าด้วยความเคารพ ต่อมาชาวบ้านไป
เฝา้ พระพทุ ธเจ้าแต่ไมพ่ บและเมื่อคทลริกาเบพอื่เหแตก้ไุทข่ีแสไทตจ้ ลรช์ งิื่อกเรพ็ ่ือางรกอันงตตน้าแหบนบิ

ติเตียน พระภิกษุเหล่านี้จึงได้สานึก ขอให้พระอานนท์ไปทูลเชิญ

เสดจ็ กลบั มาจากเหตุการณ์ดังกล่าวชาวพุทธจึงได้สร้างพระปางน้ี

ขน้ึ เพื่อเป็นอนุสรณ์ พระพทุ ธรูปปางปาลิไลยก์

25/09/64 62 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ6ละ2วัฒนธรรม ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๓

(๕) พระประจาวันพุธ (กลางคืน) ไดแ้ ก่ ปางปาลิไลยก์

ปางปาลิไลยก์เป็นปางประทับนั่งบนก้อนศิลาห้อยพระ

คลกิ เพอ่ื แก้ไขสไตล์ชื่อเรอ่ื งตน้ แบบบาททั้งสองข้างลง พระหัตถ์ซ้ายคว่าบนพระชานุซ้าย

พระหัตถ์ขวาหงายวางบนพรคะลชิกาเพนอ่ื ุขแกวไ้ าขสไเตปล็นช์ ือ่กเิรรอื่ิยงารอทงรตน้งแรบับบ
มีช้างหมอบถอื นา้ ยื่นถวายมลี ิงหมอบถือรวงผ้ึงถวาย

25/09/64 พระพุทธรปู ปางปาลไิ ลยก์

63 สังคมศึกษา ศาสนา แ6ละ3วฒั นธรรม ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีที่ ๓

(๖) พระประจาวันพฤหัสบดี ได้แก่ ปางสมาธิ หรอื ปางตรสั รู้

ความเป็นมา ปางสมาธิ คือ ปางท่ีพระบรม

โพธิสัตว์ (พระพุทธเจ้าก่อนบรรลุธรรม) ทรงประทับ

ขัดสมาธิบนบัลลังก์หญ้าคาใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ใกล้

คลกิ เพ่ือแกไ้ ขสไตลช์ ื่อเรอ่ื งตน้ แบบฝ่ังแม่น้าเนรัญชราและได้ตรัสรู้พระสัมมาสัมโพธิญาณ
เเดปอื็นนพ๖ระกส่อัมนมพาทุ สธัมศพักุทราธชเจ๔้า๕เคมปล่ือีิกเวพัน่อื แเพก้ไ็ญขสขไต้ึนล์ช๑ื่อเ๕รื่อคงร่าองต้นแบบ

ปางสมาธิหรือปางตรัสรู้เป็นปางประทับ

น่ังขัดสมาธิพระบาทขวาทับพระบาทซ้าย พระหัตถ์

ขวาทบั พระหตั ถ์ซ้าย วางซอ้ นกนั บนพระเพลา พระพทุ ธรปู ปางสมาธิ

25/09/64 64 สงั คมศึกษา ศาสนา แ6ละ4วัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปที ่ี ๓

(๗) พระประจาวันศุกร์ ได้แก่ ปางราพงึ

ความเป็นมา ภายหลังจากที่ตรัสรู้ได้ไม่นาน

พระพุทธเจ้าได้ทรงราพึงพิจารณาถึงธรรมที่ตรัสรู้ว่า

เป็นธรรมที่มีความละเอียดลึกซ้ึง ยากที่มนุษย์ปุถุชนจะรู้ตาม

คลกิ เพ่ือแกไ้ ขสไตลช์ ่ือเรื่องต้นแบบได้ พระพุทธจริยาที่ทรงราพึงถึงธรรมที่จะแสดงโปรดบุคคล
ท่ี พ อ จ ะ โ ป ร ด ไ ด้ จึ ง เ ป็ น เ ห ตุ ใ ห้ ส ร้ า ง พ ร ะ พุ ท ธ รู ป
คลกิ เพอ่ื แก้ไขสไตลช์ ือ่ เรือ่ งรองต้นแบบ
ทเี่ รียกว่า ปางราพึง

ปางราพึงเป็นปางประทับยืน พระหัตถ์ทั้งสอง

ประสานกันยกขึ้นประทับพระอุระ พระหัตถ์ขวาทับ

พระหตั ถ์ซา้ ย พระพุทธรูปปางราพึง

25/09/64 65 สงั คมศึกษา ศาสนา แ6ละ5วฒั นธรรม ชัน้ มธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

(๘) พระประจาวันเสาร์ ไดแ้ ก่ ปางนาคปรก

ความเป็นมา เม่ือพระพุทธเจ้าตรัสรู้ ทรงประทับใต้ต้น

มุจลินท์ (ต้นจิก) ขณะน้ันฝนได้ตกลงมาไม่หยุด พญานาคตน

หนึ่งช่ือ “มุจลินท์ชนาคราช” ได้แสดงอิทธิฤทธิ์เข้าไปขดร่าง

คลกิ เพ่ือแก้ไขสไตลช์ อ่ื เร่อื งต้นแบบเป็นวงกลม เพื่อเป็นพุทธบัลลังก์ แล้วแผ่พังพานปกคลุมเหนือ

พระเศียรปพารงะนพาทุคปธเรจก้าเมปใิน็ หปฝ้ านงตปกรคตะลทกิ้อเงบัพพนอ่ื รแัง่ ะกขวไ้ ัดขรสสกไมาตายลธช์ ิรอื่ าเรบอื่ งทรอรงงตหน้ งแาบยบ

พ ร ะ หั ต ถ์ แ บ ว า ง ซ้ อ น กั น พ ร ะ หั ต ถ์ ข ว า ซ้ อ น ทั บ

พระหัตถ์ซ้าย เหมือนปางสมาธิแต่มีพญานาคแผ่พังพานอยู่ พระพทุ ธรปู ปางนาคปรก

เหนือพระเศยี ร

25/09/64 66 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ6ละ6วฒั นธรรม ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีที่ ๓

๓.๒ สรุปและวเิ คราะหพ์ ทุ ธประวัติ (ปฐมเทศนา โอวาทปาตโิ มกข์)
การแสดงปฐมเทศนา

พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาท่ีเรียกว่า ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร มีเน้ือหาโดยสรุปว่า
บรรพชิตไม่ควรปฏิบัติส่ิงท่ีสุดโต่ง ๒ อย่าง คือ การหมกมุ่นด้วยกามสุข (กามสุขัลลิกานุโยค)

คลกิ เพอ่ื แก้ไขสไตล์ชื่อเรือ่ งตน้ แบบและการบีบค้ันทรมานตน (อัตตกิลมถานุโยค) เพราะที่สุดทั้ง ๒ อย่างนี้ไม่ใช่ทางพ้นทุกข์

พระองค์ทรงค้นพบทางสายกลาคงล(ิกมเพชั ือ่ ฌแกิมไ้ าขปสไฏตปิ ล์ชทอื่ าเ)ร่อื ไงดรแ้อกงต่ น้มแรบรบคมีองค์ ๘ คือ สัมมาทิฏฐิ (ความ
เห็นชอบ) สัมมาสังกัปปะ (ดาริชอบ) สัมมาวาจา (เจรจาชอบ) สัมมากัมมันตะ (กระทาชอบ)
สัมมาอาชีวะ (เลี้ยงชีพชอบ) สัมมาวายามะ (พยายามชอบ) สัมมาสติ (ระลึกชอบ) และ
สัมมาสมาธิ (ตั้งจิตมั่นชอบ) แล้วทรงแสดงอริยสัจ ๔ (ความจริงอันประเสริฐ) คือ ทุกข์ สมุทัย
นิโรธ และมรรค

25/09/64 67 สังคมศึกษา ศาสนา แ6ละ7วฒั นธรรม ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓

พระธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงเป็นคร้ัง

ทแรี่วก่าเรดีย้วกยวก่าาธรัมคหมมลจุักนิกกวัปเงปพลว้อัตอ่ื แตหนแ่งสกธูตรรไ้ รแขมปสลเวปไ่า็นตพกลราะรช์สแูตอื่ผร่ เรื่องตน้ แบบ

อาณาจักรด้วยวงล้อแห่งธรครลกิมเทพื่อี่ไแมก่ก้ไข่อสใไหตล้เ์ชกื่อิดเรกือ่ างรรองตน้ แบบ
เบียดเบียนกัน แต่เป็นการแผ่อาณาจักรเพื่อประโยชน์
สุขแกม่ หาชน

25/09/64 68 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ6ละ8วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๓

๓. การเลือกรับและใชข้ อ้ มูลขา่ วสารทเี่ หมาะสม

จากพุทธประวัตติ อนนมี้ ปี ระเด็นทีพ่ ึงวเิ คราะห์
ข้อมูลข่าวสารเพที่ถ่ือ่าใยหท้เอกดิดหครือวนาามเสเนขอ้ามใาจจาดกงัแนหล้ี ่งข้อมูลต่าง ๆ ท่ีมีอยู่มากมาย และมีวิธีการ

คลิกเพ่ือแกไ้ ขสไตลช์ อ่ื เร่ืองตน้ แบบนาเสนอทห่ี ลากหลายสิ่งสาคญั ท่คี วรนามาพจิ ารณาในการเลอื กรับ และใช้ขอ้ มูลข่าวสาร มดี งั น้ี

คลิกเพ่อื แก้ไขสไตลช์ อ่ื เรือ่ งรองต้นแบบ

25/09/64 69 สงั คมศึกษา ศาสนา แ6ละ9วัฒนธรรม ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ ๓

๑. เมอ่ื พระองคต์ รัสรใู้ หม่ๆไดพ้ จิ ารณาถึงธรรมทพ่ี ระองคไ์ ด้บรรลนุ ้นั ล้าลึกและยากท่ี
คนอื่น ๆ จะเข้าใจได้จึงมีพระดา ริว่าจะไม่ทรงสั่งสอนธรรมแก่ผู้ใดให้รู้ตามแต่เมื่อพิจารณา

อย่างรอบคอบด้วยพระทัยที่เปี่ยมด้วยพระเมตตาก็ทรงเห็นว่า มนุษย์ท่ีมีปัญญาที่จะรู้ธรรมอัน

ลกึ ลา้ น้ันพอมีอย่จู งึ ได้ตัดสนิ พระทยั ท่จี ะส่งั สอนต่อไป

คลิกเพ่ือแก้ไขสไตลช์ อ่ื เรื่องตน้ แบบ๒. การที่พระพุทธองค์ทรงม่งุ มั่นทจ่ี ะสอนปัญจวคั คยี ์เน่อื งจากเหตผุ ลดังนี้

• ต้องการให้ปัญจควลคัิกคเพยี ื่อเ์ แขกา้ ้ไใขจสวไตา่ ลก์ชาือ่ รเทร่อื รงมรอางนตตน้ นแเบอบงมใิ ช่ทางตรสั รู้
• ต้องการสกั ขีพยานแหง่ การตรสั รู้

๓. เหตุที่พระธรรมเทศนานี้มีชื่อว่า ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เป็นพระธรรมเทศนาที่ว่า
ด้วยอริยสัจ ๔ คือความจริงอันประเสริฐ ๔ ประการ ได้แก่ทุกข์สมุทัยนิโรธและมรรคอันเป็น
ธรรมดจุ ล้อทีพ่ ระองคห์ มนุ เพ่อื กาจัดทาลายความโงเ่ ขลาของปวงชน

25/09/64 70 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ0วัฒนธรรม ช้ันมัธยมศึกษาปที ่ี ๓

โอวาทปาติโมกข์

เ มื่ อพุ ท ธ ส า ว ก แย กย้ า ย ไ ป ป ร ะ ก า ศ

พระพทุ ธศาสนายงั แคว้นตา่ ง ๆ แล้ว พระองค์เสด็จ

โดยลาพังไปโปรดพระเจ้าพิมพิสาร ณ เมือง

ราชคฤห์ แคว้นมคคธลพิกระเเจพ้าพือ่ ิมแพิสการไ้ ทขรงสเลไ่ือตมใสล์ชือ่ เรอื่ งตน้ แบบ

ในพระพุทธศาสนา ประกาศตนเป็นพุทธมามกะ

ถวายป่าไผ่สร้างวิหารที่ประทับคขลอิกงเพพ่อื รแะกไ้พขุทสไธตเลจช์ ้าอื่ เรอ่ื งรองตน้ แบบ

และภิกษุสงฆ์ เรียกว่า วัดพระเวฬุวัน อันเป็นวัด วนั ข้นึ ๑๕ คา่ เดือน ๓ พระสงฆส์ าวก ๑,๒๕๐ องค์
แหง่ แรกในพระพทุ ธศาสนา มาประชุมพรอ้ มกนั โดยมไิ ด้นดั หมาย

คร้ังพระจันทร์เสวยฤกษ์มาฆะ ตรงกับวันเพ็ญเดือน ๓ พระสงฆ์สาวก ๑,๒๕๐ องค์ ได้มา
เฝา้ พระพทุ ธเจา้ ท่ีวัดพระเวฬุวัน มเี หตุการณท์ ี่เกิดข้ึน ๔ เหตุการณ์ เรียกว่า จาตุรงคสันนบิ าต คือ

25/09/64 71 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ1วัฒนธรรม ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปีที่ ๓

๓. การเลอื กรบั แลจะาใชตข้ รุ ้องมคลู สขนั ่านวสิบาารตที่เหคมอื าะสม

๑. เป็นวนั ทพี่ ระสงฆส์ าวกของพระพุทธเจ้า จานวน ๑,๒๕๐ องค์
ข้อมูลข่าวสามราทป่ีถร่าะยชทมุอดพหรรอ้ ือมนกาันเสทนเ่ี อวมฬาุวจันากวแหิ หาลร่งใขน้อกมรูลุงตร่าางชๆคฤที่หมีอโ์ ดยู่มยามกิไมดาน้ ยัดแหลมะามยีวิธีการ

คลิกเพือ่ แกไ้ ขสไตลช์ ่ือเรือ่ งต้นแบบนาเสนอท่หี ลากหลายสง่ิ สาคญั ท่คี๒ว.รพนารมะาสพงจิ ฆาร์เณหลาใ่านนก้ีลาร้วเลนือเกปร็นบั เอแลหะิภใชิก้ขขอ้ ุอมุปลู ขส่าัมวปสาทรามดีคังือน้ีเป็นผู้ท่ีได้รับ

การอปุ สคมลบกิ ทเพโอื่ดแยกตไ้ ขรสงไจตาลกช์ พ่อื เรระอื่ พงรุทอธงตเจน้ า้แทบบง้ั สิน้
๓. พระสงฆ์ทุกองค์ที่ได้มาประชุมในครั้งนี้ ล้วนแต่เป็นผู้บรรลุ

พระอรหนั ต์
๔. เปน็ วนั ท่ีพระจันทร์เตม็ ดวงกาลังเสวยมาฆฤกษ์

25/09/64 72 สงั คมศึกษา ศาสนา แ7ละ2วฒั นธรรม ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๓

๓. การเลโืออกวรับาแทลปะาใชตข้ิโอ้มมกลู ขข์ า่ควอื สาหรทัวเ่ีใหจมขาอะสงพม ระพทุ ธศาสนา มีดงั น้ี

๑. การไม่ทาบาปท้ังปวง ได้แก่ การงดเว้น การลด ละ
ข้อมูลข่าวสาเรลทิก่ีถท่าายบทอาดปหทร้ังือปนวางเสอนนัอมไดาจแ้ ากก่ แคหวลา่งมขช้อ่ัวมทูลตา่างงกาๆยทที่มีอายงู่วมาากจมาาทย าแงลใะจมีวิธีการ

คลิกเพ่ือแกไ้ ขสไตลช์ อ่ื เร่ืองตน้ แบบนาเสนอทหี่ ลากหลายสอิ่งสนั าไคดัญ้แทกค่ี ๒่ วกร.านรกาทมาาารพคทิจวาาารกมณุศดาีทลในาใกงหากร้ถาเึลงยือพกทรราบั้องมแวลาะไจใดาช้แข้ แ้อกลม่ ะูลกทขา่าารวงสทใาจารคมวีดังานมี้ ดีทุกอย่าง
ค๓ล.กิ เกพาื่อรแทกไ้าขจสิตไตใลจช์ใ่อืหเ้ผรอ่ื ่องงรใอสงตไ้นดแ้แบกบ่ การทาจิตให้ผ่องใส ปราศจาก
นิวรณ์ซ่ึงเป็นเคร่ืองขัดขวางจิตไม่ให้เข้าถึงความสงบ มี ๕ ประการ
ได้แก่ ความพอใจในกาม ความอาฆาตพยาบาท ความหดหู่ท้อแท้
ความฟงุ้ ซ่านราคาญ ความลงั เลสงสัย

25/09/64 73 สังคมศึกษา ศาสนา แ7ละ3วฒั นธรรม ช้ันมัธยมศกึ ษาปีที่ ๓

คลิกเพือ่ แก้ไข๔ส.ไชตาดลกช์ ่อื เรื่องตน้ แบบ
คลิกเพพื่อรแะกโ้ไพขสธไิสชตลตัา์ชดว่ือบ์กเราอ่ืคเพงือรญ็อเงรบตื่อน้างรแรมบาบี วกตอ่ น่างเปๆ็นพขรอะงพพุทรธะเพจุทา้ ธเจ้าเมื่อครั้งเป็น

25/09/64 74 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ4วัฒนธรรม ชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๓

๔.๑ นันทิวิสาลชาดก

ในสมัยหน่ึง พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงตรัสอดีตนิทาน
เพื่อสอนว่าในสมัยของพระเจ้าคันธาระครองเมืองตักศิลา แคว้นคันธาระ พระโพธิสัตว์
เกดิ เป็นโคนามว่า นันทิวิสาล เป็นโคมรี ูปร่างสวยงาม มีพละกาลังมาก มีพราหมณ์คนหน่ึงได้

เล้ียงและรักโคคนี้เหลมกิือนเลพูกช่ือายแกโค้ไนข้ันคสิดจไะตตอลบแ์ชท่ือนบเุญรคอ่ื ุณงกาตรเน้ลี้ยแงดบูขอบงพราหมณ์ ในวัน

หนึ่งได้พูดกับพราหมณ์ว่า “พ่อ จงไปท้าพนันกับโควินทกเศรษฐีว่า โคของเราสามารถลาก
เกวียนหนงึ่ รอ้ ยเล่ม ที่ผกู ตดิ กนัคลใหิกเ้ พค่อืลแ่ือกน้ไขไสหไวตไลดช์ ้อ่ื พเรนื่อนังรดอว้งตย้นเงแนิบหบนงึ่ พนั กหาปณะเถดิ ”

25/09/64 75 สงั คมศึกษา ศาสนา แ7ละ5วัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๓

พราหมณ์ได้ไปที่บ้านเศรษฐีและตกลงกัน
ตามน้ัน นัดเดิมพันกันในวันรุ่งข้ึน ในวันเดิมพัน
พราหมณ์ได้เทียมโคนันทิวิสาลเข้าท่ีเกวียนเล่มแรก

เพ่ือลากเกวียนหคนึ่งลร้อิกยเเลพ่มทือ่ ี่ผูกแตกิดกไ้ ันขแสล้วไขต้ึนไลปน์ชั่งื่อเรอื่ งตน้ แบบ

บนเกวียนเงื้อปฏักขึ้นพร้อมกับตวาดว่า “ไอ้โคโกง
โคโง่ เจ้าจงลากเกวียนไปเด๋ียวคนล้ี”ิกเฝพ่าือ่ แยกโ้ไคขนสัไนตทลิ์ชว่ือิสเารื่อลงรองตน้ แบบ
เมื่อได้ยินพราหมณ์พูดเช่นน้ัน ก็คิดน้อยใจว่า
“พราหมณ์เรียกเราผู้ไม่โกง ว่าโกง ผู้ไม่โง่ ว่าโง่”
จงึ ยนื นิง่ ไม่เคลือ่ นไหว

25/09/64 76 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ6วฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีที่ ๓

โควินทกเศรษฐีจึงเรียกให้พราหมณ์นาเงิน
หน่ึงพันกหาปณะมาให้แล้วกลับบ้านไป ฝ่ายพราหมณ์
ผู้แพ้พนันเงินหน่ึงพันกหาปณะปลดโคแล้วก็เข้าไป
นอนเศร้าโศกเสียใจอยู่ในบ้าน ส่วนโคนันทิวิสาลเห็น

คลกิ เพอ่ื แก้ไขสไตลช์ ่ือเร่ืองต้นแบบพราหมณ์เศร้าโศกเสียใจ จึงเข้าไปปลอบและกล่าวว่า

“อพะไ่อรแฉตันกอไยหู่ในมเรเือคนยขเหอยงีทยบ่านใคตรลคลอๆกิ ดเพมเือ่คาแยกเคถ้ไข่ยาสยทไตอาลภุจช์ าจอ่ื ชเารนรื่องะะรองตน้ แบบ
ปัสสาวะในท่ีอันไม่ควรหรือไม่ เพราะเหตุใด ท่านจึง
เรียกเราว่าโคโกง โคโง่ ครั้งน้ีเป็นความผิดของท่านเอง
ไมใ่ ช่ความผิดของฉนั

25/09/64 77 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ7วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ี่ ๓

บัดนี้ขอให้ท่านไปเดิมพันกับโควินทกเศรษฐี
ใหม่ด้วยเงินสองพันกหาปณะ ขออย่างเดียว ท่าน
อย่าได้เรียกฉันว่า โคโกง โคโง่ ท่านจะได้ทรัพย์ตามท่ี
ท่านปรารถนาฉันจะไม่ทาให้ท่านเศร้าเสียใจ ”

พราหมณ์ได้ทาตคามลท่ีโกิ คนเันพทิวอ่ื ิสแาลกบอไ้ กขในสวไันตเดิมลพช์ ัน่ือเรอื่ งตน้ แบบ

พราหมณ์จึงพูดว่า“นันทิวิสาลลูกรัก เจ้าจงลาก
เกวียนท้ังร้อยเล่มนี้ไปเถิด” คโคลิกนเพัน่ือทแิวก้ไิสขาสไลตไลด์ช้่อืลเาร่ือกงรองต้นแบบ
เกวียนร้อยเล่มท่ีผูกติดกัน ด้วยการออกแรงลากเพียง
ครั้งเดียวเท่าน้ัน ก็ทาให้เกวียนเล่มสุดท้ายเคลื่อนไป
จอดในตาแหน่งท่ีเกวียนเล่มแรกเคยจอดอยู่ทาให้
พราหมณ์ชนะพนัน ได้เงนิ สองพนั กหาปณะ

25/09/64 78 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ8วัฒนธรรม ชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ ๓

พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่า “ภิกษุท้ังหลาย ช่ือว่า คาหยาบ
ย่อมไม่เป็นท่ีชอบใจของใคร ๆ แม้กระทั่งสัตว์เดรัจฉาน” แล้วได้

คลิกเพือ่ แตกรัสไ้ พขรสะคไาตถาลว่์ชา อื่“บเุครคื่อลคงวตรน้พูดแแตบ่คบาท่ีน่าพอใจเท่าน้ัน
ไม่ควรพูดคาที่ไม่น่าพอใจในกาลใด ๆ เมื่อพราหมณ์พูดคา
คลทกิ ่ีนเพ่าื่อพแอก้ไใขจสไโตคลน์ชื่อันเรทอื่ ิวงิรสอางลต้นไดแ้บลบากสัมภาระอันหนักได้ ทั้งยังทาให้
พราหมณ์ผู้นั้นได้ทรัพย์อีกด้วย ส่วนตนเองก็เป็นผู้ปลื้มใจ เพราะ
การช่วยเหลอื นน้ั ดว้ ย”

25/09/64 79 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ7ละ9วัฒนธรรม ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๓

ข้อคิดจากชาดก สอนใหเ้ ราประพฤติตน เชน่
๑. ความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มพี ระคุณ
๒. การพูดจาไพเราะอ่อนหวานทาให้ส่ิงท่ีมุ่งหวังประสบ

ความสาเรค็จ ลกิ เพ่อื แก้ไขสไตลช์ ือ่ เรือ่ งตน้ แบบ

๓. การพนันเป็นอบายมุขอย่างหน่ึง เป็นทางแห่งความ
เส่ือมและทาให้เสียทรัพย์ คลิกเพอื่ แกไ้ ขสไตล์ชื่อเร่ืองรองต้นแบบ

25/09/64 80 สงั คมศึกษา ศาสนา แ8ละ0วัฒนธรรม ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ ๓

๔.๒ สวุ ัณณหังสชาดก

ในอดีตพระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภกับภิกษุณี
ช่ือ “ถุลนันทา” ผู้ไม่รู้จักประมาณในการบริโภค สร้างความเดือดร้อนให้ชาวบ้าน ได้ตรัส
เล่าอดีตนทิ านเพ่ือสอนวา่

ในอดคีตพลระิกโพเธพิสัต่อื ว์แเกิดกเปไ้ ็นขพสราไหตมณล์ใช์นตือ่ ระเกรูลอ่ืหนงึ่งตมน้ีภรแรยบาแบละลูกสาว ๓ คน

ชื่อ นันทา นันทวดี และสุนันทา ต่อมาพราหมณ์ก็เสียชีวิตและเกิดเป็นหงส์ทองระลึกชาติได้
วันหนึ่งได้เห็นความยากลาบคาลกกิขเพอือ่งแนกา้ไงขพสไรตาลห์ชอื่มเณรอ่ื ีแงรลอะงลต้นูกแสบาบวของตนท่ีต้องรับจ้างเล้ียงชีพ
จึงเกิดความสงสาร ได้โผบินไปที่บ้านของนางพราหมณี แล้วเล่าเรื่องราวให้นางพราหมณี
และลูกสาวฟัง และได้สลัดขนให้แก่พวกเขาเหล่าน้ันวันละหน่ึงขนแล้วก็บินจากไป หงส์ทอง
ได้บินมาที่บ้านเป็นระยะ ๆ มาครั้งใดก็สลัดขนให้คร้ังละหน่ึงขน นางพราหมณีและลูกสาว
จงึ ร่ารวยและมคี วามสขุ

25/09/64 81 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ8ละ1วฒั นธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปีที่ ๓

ต่อมาวันหน่ึงนางพราหมณีเกิดความโลภ
อยากได้ขนทองคามากกว่าเดิม จึงปรึกษากับลูก ๆ
ว่า “ถา้ หงสท์ องมาครงั้ น้ี พวกเราจะจบั ถอนขนเสยี
ให้หมด เพ่ือจะได้มีทรัพย์สมบัติมาก” พวกลูก ๆ

คลกิ เพ่ือแกไ้ ขสไไหมตน่เ่ึงหลห็นงช์ดสีด์ทอ่ื ้วอยงเมรแาื่อตอี่กนงานตงาพงน้ กรา็ไแดห้จมบับณถบีไอมน่สขนนใเจสียคใหรั้น้หวมันด
คลกิ เพอื่ แกไ้ ขสขไตนลเ์ชหื่อลเร่า่ือนงร้ันอกงลตน้าแยบเปบ็นขนนกธรรมดาเท่านั้น เพราะ
หงส์ทองมิไดใ้ ห้ดว้ ยความสมคั รใจ นางพราหมณไี ด้
เล้ียงหงส์ทองนั้นจนขนงอกขึ้นมาใหม่เต็มตัว
นางพราหมณีและบุตรสาวได้รบั ความ หงส์ทองก็ได้บินหนีไปโดยไม่ได้กลับมาอีกเลย
ช่วยเหลอื จากหงสท์ องซ่งึ แทจ้ รงิ คอื พระพุทธเจ้าทรงตรัสว่า “บุคคลได้ส่ิงใดควรยินดี
พราหมณผ์ ู้เป็นสามขี องนางในอดีต สงิ่ น้นั เพราะความโลภเกนิ ประมาณเป็นความชว่ั ”

25/09/64 82 สงั คมศึกษา ศาสนา แ8ละ2วฒั นธรรม ช้นั มธั ยมศึกษาปีที่ ๓

ขอ้ คิดจากชาดก สอนใหเ้ ราประพฤตติ น เชน่
๑. ไม่เป็นคนโลภ เพราะความโลภทาให้ขาดสติจน

นาไปสู่การทาช่ัว

๒. กทาีอ่ ราไจวน้วาาทงใกุคจขผลม์ อู้ าืน่กิสมูต่ เานกพเก่อื นิ ไแป กกอ่ ไ้ใหข้เกสดิ คไวตามลปช์ระือ่มาเทรอื่ งตน้ แบบ

คลกิ เพื่อแก้ไขสไตลช์ อื่ เรื่องรองต้นแบบ

25/09/64 83 สงั คมศึกษา ศาสนา แ8ละ3วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๓

๕. วันสาคัญและเทศกาลสาคัญทางพระพุทธศาสนา

วนั สาคัญทางพระพุทธศาสนา และหลักการปฏบิ ัตติ น มดี งั นี้
๕.๑ วนั วสิ าขบูชา (วันสาคญั สากล)

เปน็ วคันทลี่พิกระพเพทุ ธอ่ืเจ้าแปกระสไ้ ูตขิ ตสรัสไรตู้ ล์ชือ่ เรอื่ งต้นแบบ

และปรินิพพาน ซึ่งเกิดขึ้นในวันและเดือน
เดียวกัน คือ วันเพ็ญขึ้น ๑๕คลกิคเ่าพ่อื เแดกือ้ไขนสไ๖ตล์ชอื่ เรอ่ื งรองตน้ แบบ
แตต่ า่ งปีกนั

25/09/64 พุทธศาสนกิ ชนรว่ มกนั เวยี นเทยี นในวนั วสิ าขบูชา

84 สังคมศึกษา ศาสนา แ8ละ4วฒั นธรรม ชั้นมธั ยมศึกษาปที ่ี ๓

๕.๑ วนั วิสาขบูชา (วันสาคญั สากล) (ตอ่ )

ครั้งแรก เม่ือพระพุทธเจ้าประสูติเป็นเจ้าชายสิทธัตถะ พระราชโอรส

คลิกเพอื่ แกไ้ ขสไตลช์ ่อื เร่อื งต้นแบบของพระเจ้าสุทโธทนะและพระนางสิริมหามายาแห่งกรุงกบิลพัสด์ุ
โดยประสูติทีล่ มุ พนิ วี นั

พ รคะลชิกเนพมอ่ื คแารกย้ั งไ้ ุ ขท๓ส่ี สไ๕ตอลพงช์ ่อื รเเรรมือ่ษ่ื องารเอจไง้ดตา้้นตชแราบัสยบรสู้พิ ทรธะั ตอถนะุตทร ร ง อ อ ก ผ น ว ช ไ ด้ ๖ ปี
สั ม ม า สั ม โ พ ธิ ญ า ณ เ ป็ น

พระอรหันตสมั มาสัมพทุ ธเจ้า ณ รมิ ฝ่ังแม่นา้ เนรัญชรา

ค รั้ ง ที่ ส า ม เ กิ ด เ ม่ื อ พ ร ะ อ ร หั น ต สั ม ม า สั ม พุ ท ธ เ จ้ า เ ส ด็ จ

ดับขันธปรนิ ิพพาน เม่ือพระชนมายุ ๘๐ พรรษา ณ เมอื งกุสนิ ารา

25/09/64 85 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ8ละ5วฒั นธรรม ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี ๓

วันวิสาขบูชาจึงนับว่าเป็นวันสาคัญสูงสุดในพระพุทธศาสนา
เป็นวันท่ีก่อให้เกิดพระพุทธเจ้า ผู้ตรัสรู้พระธรรมและนามาสั่งสอน
แก่สรรพสัตว์และพระสงฆ์สาวกผู้สืบทอดพระพุทธศาสนาต่อมา
จนถึงปจั จบุ นั

คลกิ เพื่อแก้ไขสไตล์ช่อื เรอ่ื งตน้ แบบ

คลิกเพื่อแกไ้ ขสไตล์ชอ่ื เรอื่ งรองต้นแบบ

25/09/64 86 สังคมศึกษา ศาสนา แ8ละ6วฒั นธรรม ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี ๓

องคก์ ารสหประชาชาตไิ ดป้ ระกาศใหว้ นั วิสาขบชู าเป็นวันสาคญั สากลแห่งโลก

กิจกรรมที่พุทธศาสนิกชนพึงปฏิบัติ

ในวันวิสทาาขบบุญคูชตาักลบเชกิาน่ตเรพกาอ่ื รปแฏกิบัต้ไิธขรรสมไแตละลฟัง์ช่ือเร่อื งต้นแบบ
พระธรรมเทศนา ร่วมเวียนเทียนรอบอุโบสถท่ีวัด
เพื่อราลึกถึงพระพุทธ พรคะลกิธเรพอ่ืรแมกไ้ ขพสรไตะลส์ชอ่ืงเฆรื่อ์ งรองต้นแบบ

รว่ มกจิ กรรมเกย่ี วกับวันสาคญั ทางพระพทุ ธศาสนา

บาเพญ็ สาธารณประโยชน์ ทาบุญตกั บาตร

25/09/64 87 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ8ละ7วฒั นธรรม ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๓

หลักธรรมที่ควรนามาปฏิบตั ิในวันวสิ าขบูชา ไดแ้ ก่
๑. ความกตัญญู คือ การรู้คุณ เป็นคุณธรรมท่ีคู่
กับความกตเวที ซึ่งหมายถึง การตอบแทนคุณที่มีผู้ทาไว้
ความกตัญญูและกตเวทีเป็นเคร่ืองหมายของคนดี ทาให้
ครอบครัวและสังคมมีความสุข ซึ่งความกตัญญูกตเวทีนั้น

คลิกเพ่อื แก้ไขสไตล์ช่อื เรอ่ื งต้นแบบสามารถเกิดข้ึนได้กับทั้งบิดามารดาและลูก ครูอาจารย์กับ
ศิษย์ นายจา้ งกับลกู จา้ ง
ในพระพุทธศาส น าเปรคีลยิกบเพเทือ่ แียกบ้ไขพสไรตะลพช์ ่อืุทเรธอื่ เงจร้อางตน้ แบบ
เสมือนกับบุพการี ผู้ช้ีให้เห็นทางหลุดพ้นจากความทุกข์
ดังนั้น พุทธศาสนิกชนจึงควรตอบแทนด้วยความกตัญญู
ก ต เ ว ที ท า นุ บ า รุ ง พ ร ะ พุ ท ธ ศ า ส น า แ ล ะ ด า ร ง
พระพุทธศาสนาใหค้ งอยสู่ ืบไป

25/09/64 88 สงั คมศึกษา ศาสนา แ8ละ8วัฒนธรรม ชนั้ มธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

๒. อรยิ สจั ๔ คือ ความจรงิ อันประเสริฐ ๔ ประการ ได้แก่

ทกุ ข์ คือ ปัญหาของชีวิต สภาวะที่ทนได้ยาก ซึ่งทุกข์ข้ันพ้ืนฐาน คือ การเกิด

การแก่ การเจ็บ และการตาย ล้วนเป็นสิ่งท่ีมนุษย์ทุกคนต้องเผชิญ ส่วนทุกข์จร คือ

คลกิ เพอื่ แกไ้ ขสไตลช์ ื่อเร่ืองตน้ แบบทุกข์ที่เกิดขึ้นในการดาเนินชีวิตประจาวัน เช่น การพลัดพรากจากส่ิงอันเป็นที่รัก
หรือความยากจน
คลิกเพื่อแกไ้ ขสไตลช์ ือ่ เร่อื งรองตน้ แบบ

สมุทัย คือ ต้นเหตุของปัญหา หรือสาเหตุของการเกิดทุกข์ สาเหตุส่วนใหญ่ของ

ปัญหาเกดิ จาก “ตัณหา” อนั ได้แก่ ความอยากไดต้ ่าง ๆ อย่างไมม่ ที ่ีสน้ิ สดุ

25/09/64 89 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ8ละ9วฒั นธรรม ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

๒. อรยิ สจั ๔ คือ ความจริงอนั ประเสรฐิ ๔ ประการ ไดแ้ ก่

นโิ รธ คือ ความดับทุกข์ เป็นสภาพที่ความทุกข์หมดไป เพราะสามารถดับ

กิเลสตัณหาคออลกไิกปไเดพ้ ือ่ แกไ้ ขสไตลช์ อื่ เรอ่ื งต้นแบบ

มรรค คอื หนทางท่นี คาลไกิ ปเพสอ่ื กู่ แากร้ไดขสับไทตลุก์ชขอ่ื ์ เเรปอื่ ็นงรกอางรตป้นแฏบบิ บตั เิ พ่ือแกป้ ัญหา มี ๘ ประการ

ได้แก่ ความเห็นชอบ ดาริชอบ วาจาชอบ กระทาชอบ เลี้ยงชีพชอบ พยายามชอบ
ระลกึ ชอบ ตั้งจติ ม่ันชอบ

25/09/64 90 สังคมศึกษา ศาสนา แ9ละ0วัฒนธรรม ช้ันมธั ยมศึกษาปที ี่ ๓

๓. ความไม่ประมาท คือ

การมีสติตลอดเวลา ไม่ว่าจะทา
พเพูดรอาะะไรสคตคิ ิดลคอือกิะกไรเาพรลร้วะอื่ นลตึกแ้อไดกง้ ไ้ ขสไตลช์ อื่ เรื่องต้นแบบ
อะไร
ใช้สติ

การระลึกไดอ้ ยู่เสมอจะทาให้เรคาลใิกชเ้พอื่ แกไ้ ขสไตล์ช่อื เรือ่ งรองต้นแบบ

ชีวิตอย่างไม่ประมาท ซึ่งความ

ประมาทนั้นจะทาให้เกิดปัญหา

ยุ่งยากตามมา

25/09/64 91 สงั คมศึกษา ศาสนา แ9ละ1วฒั นธรรม ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี ๓

วันวิสาขบูชา เป็นวันท่ีมีความสาคัญสาหรับพุทธศาสนิกชนทุกคน
เป็นวันที่มีการทาพิธีพุทธบูชา เพื่อเป็นการราลึกถึงพระวิสุทธิคุณ พระ
ปัญญาคุณ และพระมหากรุณาธิคุณของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าที่มีต่อมวล
มนษุ ย์และสรรพสตั ว์ อีกท้ังเพ่ือเป็นการราลึกถึงเหตุการณ์อันน่าอัศจรรย์ท้ัง
๓ ประการ ท่ีมาบังเกิดในวันเดียวกัน และนาหลักธรรมคาสั่งสอนของ

คลิกเพื่อแก้ไขสไตล์ชอื่ เร่ืองต้นแบบพระพทุ ธเจา้ มาเป็นแนวทางในการประพฤตปิ ฏิบตั ใิ นการดารงชวี ิต

คลิกเพื่อแก้ไขสไตล์ช่ือเรือ่ งรองต้นแบบ

25/09/64 92 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ9ละ2วัฒนธรรม ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๓

๕.๒ วนั ธรรมสวนะ

วันธรรมสวนะ หรือที่เรียกกันว่า วันพระ

หมายถึง วันสาหรับฟังธรรม หาความรู้ความเข้าใจที่

ถูกต้อง ด้วยการศึกษาเล่าเรียน สดับตรับฟัง ในเดือน

คลกิ เพอื่ แกไ้ ขสไตล์ชื่อเรอ่ื งตน้ แบบหนึ่ง ๆ จะกาหนดให้มีวันพระ ๔ วัน คือ วันข้ึน ๘ ค่า
และข้ึน ๑๕ ค่า วันแรม ๘ าคคดล่ากิ เจแพือ่ละแะเกปแไ้ ข็รนสมไต๑ล๑์ช๔๕อื่ เรคคอ่ื ่่าางรองต้นแบบ
ห า ก เ ดื อนใ ด เ ป็ น เ ดื อ น ข

ซ่ึงพุทธศาสนิกชนมักนิยมเรียกวันข้ึนหรือแรม ๘ ค่า

ว่ า วั น พ ร ะ เ ล็ ก แ ล ะ เ รี ย ก วั น ขึ้ น ห รื อ

แรม ๑๕ หรอื ๑๔ ค่าวา่ วันพระใหญ่

25/09/64 93 สงั คมศกึ ษา ศาสนา แ9ละ3วัฒนธรรม ช้นั มัธยมศึกษาปที ี่ ๓

กจิ กรรมทีพ่ ทุ ธศาสนกิ ชนพึงปฏบิ ัติในวนั ธรรมสวนะ

วันธรรมสวนะในอดีตนั้นถือเป็นวันสาคัญ เพราะเป็น
วันท่ีพุทธศาสนิกชนจะไปทาบุญท่ีวัด นอกจากการฟังธรรมที่วัด
แล้ว กิจกรรมท่ีพุทธศาสนิกชนนิยมกระทากันในวันธรรมสวนะ

คลิกเพ่อื แกไ้ ขสไตลช์ ่ือเร่อื งต้นแบบได้แก่ ทาบุญตักบาตร รักษาศีล เจริญสมาธิภาวนา ถวาย

ภัตตาหารแด่พระภิกษุ ใหท้ าน ลคะลเวกิ น้เพอ่ือบแกา้ไยขมสขุไตทลั้ง์ชปื่อวเรงอ่ื งรองตน้ แบบ

25/09/64 94 สงั คมศึกษา ศาสนา แ9ละ4วัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ี่ ๓

๕.๓ เทศกาลสงกรานต์

วันที่ ๑๓-๑๕ เมษายนของทุก ๆ ปี เป็นวันสงกรานต์ ธรรมเนียมไทยจะมีกิจกรรม
หลายอยา่ ง เชน่

การทาบุญตักบาตร

ทาบุญตักเมบ่ือาถตึงรวทัน่ีวคัดสลงทกุกกิ รคาเนนพจตะ์ปอื่แรตะแ่งชกกาาชย้ไดนข้วจยะสเพสไ้ือากตผัน้าลชไปุดช์ อ่ื เร่อื งตน้ แบบ

ใหม่สีสันสดใส เม่ือทาบุญตักบาตครลหิกเรพือื่อเแลก้ียไ้ ขงสพไรตะลเ์ชปือ่ ็นเร่ืองรองตน้ แบบ
ท่ีเรียบร้อยแล้ว จะมีการบังสุกุลอัฐิของบรรพบุรุษผู้
ล่วงลับเพ่ืออุทิศส่วนกุศลไปให้ นอกจากน้ียังมี
กจิ กรรมอื่น ๆ เช่น ก่อพระเจดีย์ทราย ซ่ึงเป็นการขน
ทรายเขา้ วดั สาหรบั ไว้ใช้ในงานกอ่ สรา้ งโบสถ์ วหิ าร การขนทรายเข้าวดั ในวันสงกรานต์

25/09/64 95 สงั คมศึกษา ศาสนา แ9ละ5วัฒนธรรม ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี ๓

การสรงน้าพระพทุ ธรปู การสรงน้าพระสงฆ์

มกี ารนาดอกไมธ้ ูปเทียนไปบูชาพระพุทธรูป แล้วนา

นา้ อบไปประพรมท่อี งค์พระ เพ่ือความเปน็ สิริมงคล บางแห่ง

มีการอัญเชิญพระพุทธรูปแห่ไปรอบ ๆ หมู่บ้านเพื่อให้

ประชาชนมีโอกาคสไดล้สกิรงเนพ้ากือ่ันอแย่ากงทไ้ ั่วขถึสงหไรือตจละอช์ัญเ่อื ชิญเร่อื งตน้ แบบ

พ ร ะ พุ ท ธ รู ป จ า ก ห้ิ ง บู ช า ใ น บ้ า น ม า ท า พิ ธี ส ร ง น้ า กั น
คลิกเพ่อื แกไ้ ขสไตล์ชอ่ื เรอ่ื งรองต้นแบบ
ในครอบครัว

ชาวบ้านจะไปชุมนุมกันท่ีวัด นิมนต์พระในวัดมายัง การสรงนา้ พระพทุ ธรปู

สถานท่ีประกอบพิธี การรดน้าควรรดท่ีมือของท่าน น้าท่ีใช้ ในวนั สงกรานต์

ต้องเป็นน้าฝนหรือน้าสะอาดผสมน้าอบไทย เม่ือสรงน้าแล้ว

พระจะใหศ้ ลี ใหพ้ รเพื่อความเปน็ สริ ิมงคล

25/09/64 96 สังคมศึกษา ศาสนา แ9ละ6วฒั นธรรม ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๓

การรดน้าดาหัวขอพรญาติผใู้ หญแ่ ละผ้ทู ี่เคารพนับถอื

การรดน้าผู้ใหญ่ จะเชิญพ่อแม่ ปู่ย่า ตายาย

ญาติผู้ใหญ่ มานั่งในที่ท่ีจัดไว้ แล้วนาน้าอบน้าหอม

ผสมน้ามารดให้ท่าน ในระหว่างที่รดน้าท่านก็ให้พร

แก่ลูกหลาน เสร็จคพลิธีแกิ ลเ้วพจึงื่อผลแัดกเปไ้ ลข่ียนสชไุดตใหลม่ท์ช่ี ือ่ เรือ่ งตน้ แบบ

ลูกหลานจัดเตรียมไว้ให้ เป็นการสร้างความสัมพันธ์อัน
ดีภายในครอบครัว การรดน้าดาหัวคผลิกู้ใหเพญ่ือแ่สก่วไ้ นขสใไหตญล์ช่จื่อะเรมือ่ ี งรองตน้ แบบ

ผ้าไหว้ เช่น เสื้อผ้า และผ้าขาวม้าไปมอบให้ด้วย การ

รดน้าส่วนใหญ่จะรดที่มือ ขอศีลขอพร เป็นการแสดง การรดน้าดาหวั ขอพรญาติผูใ้ หญ่
ความเคารพผู้มีอาวุโส และผู้มีพระคุณตามธรรมเนียม

อันดีของไทย

25/09/64 97 สงั คมศึกษา ศาสนา แ9ละ7วฒั นธรรม ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ี่ ๓

หลกั ปฏบิ ตั ติ นในวนั สาคญั ทางพระพุทธศาสนา

๑. การฟงั พระธรรมเทศนา

คลกิ เพอื่ แกไ้ ขสกไารตบลูชากช์ พา่อืรรฟะเังรรพัตรือ่นะตธงรรตัยรมแ้นเลทะแศสนบมาานบท้ีจะากนรศะีลทแาหล้ลวังโจดากย
คลิกเพอ่ื แกไ้ ขพมสรไรตระลคธ์ชนรอื่ ารเรยมือ่ กเงทจรอศะงเนตปา้น็นพแผบึงู้กบนลั่ง่าปวรอะานรมาธมนือาธแรลระมตั้งผใู้ไจปฟร่วังมดฟ้วยัง
ความเคารพ ฟังด้วยจิตท่ีสงบ พร้อมท้ังคิดพิจารณา
ไตร่ตรองถึงธรรมหรือสิ่งที่พระภิกษุกาลังแสดง
เพ่อื ให้ไดค้ วามรู้ความเขา้ ใจทถ่ี ูกต้องชดั เจน

25/09/64 98 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ9ละ8วฒั นธรรม ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี ๓

๒. การแตง่ กายในการประกอบศาสนพิธที ี่วัด

การแต่งกายในการประกอบศาสนพิธี

ท่ีวัด ผู้ไปร่วมพิธีจะต้องปฏิบัติให้ถูกต้องและ

เเคหามราพะแสลมะกใับหก้เกาียลครเทตลิแศกะิก่สเถพเาพื่อนเทป่อื ่ี็นรแกวมากรถแึง้ไสผขดู้ทงี่มสคาวรไ่วาตมม ล์ช่ือเร่อื งตน้ แบบ

พิธีด้วย โดยเน้นความสะอาด สคุภลกิาเพพ่ือเแรกียไ้ บขสรไ้อตยลช์ ื่อเรอ่ื งรองต้นแบบ
เนื้อผ้าไม่บางเกินไป สตรีไม่ควรใส่เส้ือผ้ารัดรูป

และเผยหรือเน้นให้เห็นสัดส่วน รวมท้ังไม่นุ่ง

กระโปรงส้ันจนเกินไป การใส่เคร่ืองประดับกค็ วร การแต่งกายภายในวดั
ใสแ่ ต่พองาม ไมม่ ากจนเกนิ ไป

25/09/64 99 สังคมศกึ ษา ศาสนา แ9ละ9วฒั นธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๓

๓. การงดเว้นอบายมขุ

อบายมขุ หมายถงึ ทางแห่งความเสื่อม มี ๖ ประการ ได้แก่

๑. ติดสุราและของมนึ เมา ทาให้เสียทรพั ย์ ก่อการทะเลาะวิวาท ทาลายสขุ ภาพ และเสียช่ือเสียง

๒. ชอบเทย่ี วกลางคนื เปน็ การไม่รักษาสงิ่ ตา่ ง ๆ เหลา่ นี้ คอื ตนเอง ครอบครัว และทรัพยส์ มบตั ิ

คลกิ เพ่ือแกไ้ ขสไตลช์ ่อื เร่อื งต้นแบบ๓. ชอบเที่ยวดกู ารละเล่น ทาใหเ้ กดิ โทษ เพราะเสียเวลา เสยี สมาธิ เสียงาน
๔. คเลบน่ คกนาชรพวั่ เนปัน็นมเปติ ็นรกทาารใกหอ่ ก้ เควลลรากิเยมเเพื่อปื่อชน็ แนคกไ้ะนขชสเสไั่วตยี ลคดช์ ือา่ือยเนรท่อืักรงกัพราอยรงเ์ตพม้นนอ่ื แันแบพบน้ กั เลงผู้หญงิ
๕. นกั เลงสุรา

๖. เกยี จคร้านการงาน โดยยกเหตตุ า่ ง ๆ เปน็ ข้ออา้ ง แล้วไม่ทางาน ทาใหท้ รัพยห์ มดไป

ดงั นั้น พทุ ธศาสนิกชนที่ดคี วรหลีกเล่ียงจากอบายมุขท้งั ปวง ซงึ่ ถา้ ปฏิบัติไดก้ ็จะนาความเจรญิ

มาสชู่ วี ติ

25/09/64 100 สงั คมศึกษา ศาสนา แ1ล0ะว0ัฒนธรรม ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี ๓