ศาสนาฯ ม.2 หน่วยที่ 4 พระศาสนพิธี พิธีกรรมตามแนวปฎิบัติของศาสนาอื่นๆ

มธั ยมศกึ ษาปี ท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

ศาสนพิธีหรือพิธีกรรม หมายถึง ระเบียบแบบแผน หรือแบบอย่างที่พึงปฏิบัติ
ในทางศาสนาเป็นองค์ประกอบอย่างหน่ึงของศาสนา เป็นส่ิงแสดงถึงความเช่ือ ความ
ศรัทธาของศาสนิกชนในศาสนาน้ัน ๆ ศาสนาแต่ละศาสนามีแนวปฏิบัติของศาสนพิธี
หรอื พธิ กี รรมท่ีแตกต่างกัน

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑. ศาสนาอิสลาม

ศ า ส น า อิ ส ล า ม มี ศ า ส ด า คื อ น บี มุ ฮั ม มั ด มี คั ม ภี ร์ ท า ง ศ า ส น า เรี ย ก ว่ า
คัมภีร์อัลกุรอาน นับถืออัลลอฮ์เป็นพระเจ้าสูงสุด หลักคาสอนของศาสนาอิสลาม
มี ๒ หลักใหญ่ ๆ คือ

๑ . ห ลั ก ศรัทธ า ๖ ป ร ะ ก า ร ได้ แ ก่ ศ รัทธ า ต่ อพ ร ะ เจ้ า ศ รัทธ า ต่ อเทว ทู ต
ศรทั ธาต่อคัมภีร์ ศรทั ธาต่อศาสนทตู ศรทั ธาต่อวนั ส้ินโลก และศรทั ธาต่อกฎของพระเจา้

๒ . ห ลั ก ป ฏิ บั ติ ๕ ป ร ะ ก า ร ถื อ เป็ น แน ว ป ฏิ บั ติ เป็ น พิ ธี ก ร ร ม ท่ี ช า ว มุ ส ลิ ม
ทกุ คนต้องถือปฏิบตั ิเปน็ สาคัญ ได้แก่

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๑ การปฏิญาณตน

ผู้ท่ีนั บถือศาสนาอิสลามต้องประกอบพิธีปฏิญาณตนว่า “ไม่มีพระเจ้าใด
น อ ก จ า ก อั ล ล อ ฮ์ แ ล ะ น บี มุ ฮั ม มั ด คื อ ศ า ส น ทู ต ข อ ง พ ร ะ อ ง ค์ ” เพ่ื อ แ ส ด ง ถึ ง
ความเช่อื ความศรทั ธาในอลั ลอฮ์และนบมี ุฮัมมดั

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๒ การละหมาด

การละหมาด คือ การสวดมนต์ การแสดงความเคารพต่อพระเจ้าซ่ึงชาวมุสลิม
จะต้องทาการละหมาดวันละ ๕ เวลา คือ ย่ารุ่งหรือก่อนพระอาทิตย์ข้ึน กลางวัน เย็น
พลบคา่ กลางคืนโดยหันหน้าไปทางเมอื งมกั กะฮ์ ประเทศซาอุดีอาระเบยี

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

มสั ยิด เปน็ สถานท่ีประกอบพธิ กี รรม ของศาสนาอิสลาม

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๓ การถือศีลอด

ศาสนาอสิ ลามกาหนดให้ชาวมุสลิมทกุ คนต้องถือศีลอด คือ การงดเวน้ จากการกิน
การดื่ม รวมถึงการมีเพศสัมพันธ์ตั้งแต่พระอาทิตย์ข้ึนจนพระอาทิตย์ตก ตลอดจน
การละเว้นความช่ัวทั้งทางกาย วาจา และใจ เป็นเวลา ๑ เดือนในช่วงเดือนเราะมะฎอน
ซ่ึงหมายถึงเดือน ๙ ของปฏิทินศาสนาอิสลาม เพื่อฝึกฝนร่างกายและจิตใจให้มี
ความอดทนและหนักแน่น

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๑.๔ การบริจาคซะกาต

ก า ร บ ริ จ า ค ซ ะ ก า ต ห ม า ย ถึ ง ก า ร จ่ า ย ท า น ข อ ง ช า ว มุ ส ลิ ม ผู้ มี ท รั พ ย์ สิ น
คร บร อบห น่ึ งปี เพ่ือช่ว ย เห ลื อค น ยา ก จน เป็ น กา ร ขัดเกล า จิตใจให้ รู้จักเสี ยส ล ะ
และขจดั ความตระหน่ีให้พน้ จากจติ ใจ

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๑.๕ การประกอบพิธีฮัจญ์

ก า ร ป ร ะ ก อ บ พิ ธี ฮั จ ญ์ ห รื อ ก า ร ไ ป แ ส ว ง บุ ญ เ ป็ น ก า ร อ อ ก เ ดิ น ท า ง
ไปปฏิบัติศาสนกิจท่ีเมืองมักกะฮ์ ประเทศซาอุดีอาระเบีย ซ่ึงเป็นพิธีกรรมท่ีมีข้อจากัด
ให้เฉพาะผู้ที่มีความสามารถเท่าน้ันคือ มีความพร้อมท้ังทางร่างกาย จิตใจ สติปัญญา
และทรพั ยส์ ิน พธิ นี ้ีจะกระทาในเดือน ๑๒ ของปฏิทินศาสนาอิสลามผู้ท่ีเข้ารว่ มพธิ ีทกุ คน
ต้องแต่งกายด้วยชุดสี ขาว ซ่ึงผู้ท่ีเดินทางมาร่วมประกอบพิธีกรรมดังกล่าวเป็น
ชาวมุสลิมที่มาจากประเทศต่าง ๆ ท่ัวโลก

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

๒. ศาสนาคริสต์

ศาสนาคริสต์ เป็นศาสนาที่มีรากฐานมาจากศาสนายิวซ่ึงมีโมเสสเป็นศาสดา
พระเยซู ผู้เปน็ ศาสดาของศาสนาครสิ ต์ ทรงปฏิรูปศาสนายิวให้บรสิ ุทธข์ิ ้นึ และก่อต้ังเป็น
ศาสนาใหม่ คือ ศาสนาครสิ ต์ มคี ัมภีรส์ าคัญเรยี กวา่ คัมภีร์ไบเบิล หลักคาสอนสาคัญของ
ศาสน าคริสต์ คื อ ห ลั กบัญญัติ ๑๐ ประ การ หลั ก ตรีเอกา นุ ภาพ หลั กคว ามรัก
และหลักอาณาจกั รของพระเจา้

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี ๒

สาหรับพิธีกรรมที่เป็นแนวปฏิบัติของศาสนาคริสต์ที่สาคัญ คือ พิธีรับศี ล

ศักด์ิสิทธมิ์ ี ดังน้ี

๑. ศีลล้างบาปหรอื ศีลจมุ่ ผูท้ ี่นับถือ

ศาสนาคริสต์ทุกคนต้องผ่านพิธีน้ี ก่อน

เป็นลาดับแรก จึงจะสามารถรับศีลอื่น ๆ

ต่ อ ไ ป ไ ด้ เป็ น ก า ร แ ส ด ง ว่ า ไ ด้ เ ข้ า ม า เป็ น

ส ม า ชิ ก ข อ ง ศ า ส น จั ก ร แ ล้ ว ผู้ รั บ ศี ล

ล้ า ง บ า ป ส า ม า ร ถ ท า ไ ด้ ตั้ ง แ ต่ เป็ น ท า ร ก

ห รื อ เ ป็ น ผู้ ใ ห ญ่ ส่ิ ง ส า คั ญ ใ น พิ ธี นี้ พธิ รี บั ศีลจุ่ม เป็นพธิ กี รรมแรก
คือ น้าศักด์ิสิทธเิ์ พอ่ื การชาระบาป ของผูท้ ่ีจะเข้ามาเป็นครสิ ตศาสนิกชน

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๒. ศีลกาลัง การรับศีลกาลังเป็นการบ่งบอกถึงการบรรลุนิติภาวะทางความเช่ือ
ความศรทั ธา พธิ กี รรมสาคัญ คือการเจมิ น้ามนั ท่ีหน้าผากของผูร้ บั ศีล

๓. ศี ลอภัยบาป เป็นพิธีอภัยบาปแก่ผู้ท่ีทาผิดพลาดไปเพื่อเร่ิมต้นชีวิตใหม่
โดยผู้รับศีลอภัยบาปจะไปสารภาพบาปกับบาทหลวงที่ถือว่าเป็นตัวแทนของพระเจ้า
เพอ่ื ให้บาทหลวงยกบาป ให้

๔. ศี ลมหาสนิท เป็นพิธีบูชาขอบคุณพระเยซูเจ้า โดยคริสตศาสนิกชนเชื่อว่า
พระเยซูเจ้าประทับอยู่ ในศีลมหาสนิท ตามประวัติกล่าวว่าอาหารม้ือสุดท้ายก่อนท่ี
พระเยซูจะถกู ตรงึ ไมก้ างเขน ทรงหักขนมปงั ส่งให้บรรดาสาวกพรอ้ มกับตรสั วา่ “นี่คือกาย
ของเราซ่ึงได้อุทิศให้พวกท่านจงทาอย่างนี้ เป็นท่ีระลึกถึงเรา” ดังน้ั น ขนมปังและ
เหล้าองุ่นจงึ เปน็ สิ่งสาคัญที่ ใช้ ในพธิ กี รรมน้ี

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๕ . ศี ล เ จิ ม ค น ไ ข้ เป็ น พิ ธี ก ร ร ม ส า ห รั บ ผู้ ป่ ว ย ห นั ก ห รื อ ก า ลั ง จ ะ สิ้ น ใ จ
พิธีกรรมที่สาคัญ คือเริ่มจากบาทหลวงอ่านพระคัมภีร์ เทศน์เตือนใจปกมือเหนือศีรษะ
ผูป้ ว่ ยแล้วเสกน้ามนั จากน้ันเจมิ น้ามนั ท่ีหน้าผากและมอื ของผู้ปว่ ย

๖. ศีลบวช เป็นพิธีสาหรับผู้ที่ต้องการบวชเป็นบาทหลวง เพ่ือมารับใช้ศาสนจักร
โดย มุ ข น า ย ก จะ ป ก มือเห นื อศี ร ษะ ข อ ง ผู้ที่ จะ บว ช แ ล ะ เจิม น้ ามั น เป็ น ก าร ม อบอ าน า จ
ความเป็นนักบวชเพอ่ื รบั ใช้งานของศาสนจกั รต่อไป

๗. ศี ลสมรส เป็นศี ลศั กดิ์สิ ทธิ์ท่ีคู่สมรสกล่าวต่อหน้ าบาทหลวง และผู้เป็น
สักขีพยานว่าจะรัก และซื่อสัตย์ต่อกัน ยกย่องให้เกียรติกัน และจะช่วยเหลือกันตลอด
ชีวติ (การหย่ารา้ งเป็นสิ่งต้องห้ามนอกจากมเี หตจุ าเปน็ )

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๓. ศาสนาพราหมณ์ – ฮินดู

ศาสนาพราหมณ์และศาสนาฮิ นดู เป็นศาสนาเดียวกัน โดยศาสนาฮินดูพัฒนา
ข้ึ น ม า จ า ก ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ์ ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ์ - ฮิ น ดู มี คั ม ภี ร์ ที่ ส า คั ญ เรี ย ก ว่ า
คัมภีรพ์ ระเวท เดิมมี ๓ คัมภีร์ คือ คัมภีร์ท่ีใช้สวดสรรเสรญิ เทพเจ้า (ฤคเวท) คัมภีรท์ ี่เป็น
ระเบยี บวธิ ใี นการทาพธิ บี ูชายัญและบวงสรวงต่าง ๆ (ยชุรเวท) คัมภีรท์ ี่ใชส้ วดในพธิ ถี วาย
น้าโสมแก่พระอินทร์และขับกล่อมเทพเจ้า (สามเวท)ต่อมาเพิ่มคัมภีร์ที่รวบรวม
คาถาต่าง ๆ (อถรรพเวท) จงึ รวมเปน็ ๔ คัมภีร์

ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ไม่มีศาสดา แต่นับถือเทพเจ้า คือ พระพรหม พระศิวะ
พระวษิ ณุ รวมเรยี กวา่ ตรมี ูรติ

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

พระอศิ วรหรอื พระศิวะ ๑ ใน ๓ เทพเจา้ สูงสุดของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๓.๑ หลักปฏิบัติเก่ียวกับวรรณะ

ศ า ส น า พ ร า ห ม ณ์ - ฮิ น ดู มี ก า ร แ บ่ ง ช น ช้ั น ว ร ร ณ ะ เ ป็ น ๔ ว ร ร ณ ะ
คือ พราหมณ์ กษั ตริย์ แพศย์ และศูทร แต่ละชั้นวรรณะต่างมีแนวปฏิบัติของตนเอง
ซ่ึงผู้ที่อยู่ในวรรณะน้ัน ๆ จะละเมิดมิได้ หลักปฏิบัติเกี่ยวกับวรรณะจะเกี่ยวข้องกับ
การแต่งงาน อาหารการกิน อาชีพ ที่อยูด่ ังน้ี

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๓.๑ หลักปฏิบัติเก่ียวกับวรรณะ

๑) การห้ามแต่งงานนอกวรรณะ ชายที่เป็นวรรณะพราหมณ์ แต่งงานกับ
หญิงวรรณะอ่ืนได้เรียกว่า อนุโลม แต่หญิงวรรณะพราหมณ์จะแต่งงานกับชายวรรณะ
อืน่ ไมไ่ ด้

๒) อาหารการกิน คนต่างวรรณะกันจะปรุงอาหารให้กันกินไม่ได้ ต้องให้ผู้ที่อยู่ใน
วรรณะเดียวกันปรุ งให้กัน

๓) อาชีพ บุคคลท่ีเกิดในวรรณะใดต้องประกอบอาชีพตามท่ีกาหนดไว้สาหรับ
บุคคลในวรรณะนั้น

๔ ) ท่ี อ ยู่ ห้ า ม ไ ม่ ใ ห้ ช า ว ฮิ น ดู มี บ้ า น เรื อ น ที่ อ ยู่ อ า ศั ย น อ ก ป ร ะ เท ศ อิ น เ ดี ย
และห้ามไมใ่ ห้เดินเรอื ในทะเล แต่ปัจจบุ นั ข้อปฏิบตั ิเปลี่ยนไปแล้ว

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชนั้ มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๓.๒ พธิ ีสังสการ

เป็นพิธีกรรมประจาบ้าน มี ๑๒ ประการ คือ พิธีต้ังครรภ์ พิธีเมื่อเข้าใจว่า
เ ด็ ก ใ น ค ร ร ภ์ มี ชี วิ ต พิ ธี แ ย ก ผู้ ห ญิ ง เ ม่ื อ มี ค ร ร ภ์ พิ ธี ค ล อ ด บุ ต ร พิ ธี ตั้ ง ช่ื อ บุ ต ร
พิธีนาเด็กอายุ ๔ เดือนออกไปดูดวงอาทิตย์รุ่งอรุณ พิธีป้อนข้าว พิธี โกนผม พิธีตัดผม
พิธีเร่ิมการศึกษา พิธีกลับบ้านเม่ือศึกษาจบ และพิธีแต่งงานโดยพราหมณ์จะเป็น
ผูท้ าพธิ ใี ห้

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๓.๓ พิธีศราทธ์

เป็นพธิ ที าบุญอุทิศให้แก่บดิ ามารดา หรอื บรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้ว ซ่ึงจะกระทา
กันในเดือน ๑๐ ตั้งแต่วนั แรม ๑ คา่ ถึงวนั แรม ๑๕ ค่าเรยี กการทาบุญนี้วา่ ทาบณิ ฑะ

๓.๔ พธิ ีบูชาเทพเจา้

ซ่งึ แต่ละวรรณะจะมกี ารปฏิบตั ิต่างกัน

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

๔. ศาสนาสิกข์

ศาสนาสิ กข์หรือซิกข์ ศาสดาองค์แรกคือ คุรุ นานั ก และมี คุรุ โควินทสิ งห์
เป็ น ศ า ส ด า อ ง ค์ สุ ด ท้ า ย เป็ น ศ า ส น า ท่ี เ กิ ด ข้ึ น เพื่ อ ใ ห้ ช า ว อิ น เ ดี ย ที่ นั บ ถื อ
ศาสนาฮิ นดูและศาสนาอิสลามมีความสามัคคีกั น ผู้ชายท่ีนั บถือศาสนาสิ กข์
แ ล ะ ผ่ า น พิ ธี “ ป า หุ ล ” จ ะ ไ ด้ น า ม ว่ า “ สิ ง ห์ ” ต่ อ ท้ า ย ช่ื อ เห มื อ น กั น ทุ ก ค น
ศ า ส น า สิ ก ข์ ส อ น ใ ห้ นั บ ถื อ เ ท พ เ จ้ า เ พี ย ง อ ง ค์ เ ดี ย ว ใ ห้ ค ว า ม ส า คั ญ
ในเรอื่ งความเสมอภาค และสอนว่าผู้หญิงกับผู้ชายมีความเท่าเทียมกัน คัมภีรส์ าคัญ
ของศาสนาสิกข์ เรยี กวา่ ครันถสาหิพ

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ๒

พธิ กี รรมทางศาสนาท่ีสาคัญของศาสนาสิกข์ คือ

๔.๑ พิธีอมฤตสังสการ

เป็นพิธีรับคนเข้าในศาสนา โดยให้ชาวสิ กข์นั่ งพร้อมกันในท่ีแห่งเดียวกัน
แล้วหยิบอาหารใส่ปากให้แก่กัน โดยไม่คานึงถึงชนช้ันวรรณะไมว่ า่ อยู่วรรณะใดก็รบั เข้า
ศาสนาสิกข์ทั้งหมด

๔.๒ พิธีสังคัต

เป็นพิธีชุมนุมของศาสนิกชน ผู้เข้ารว่ มพิธตี ้องเช็ดรองเท้า ตักน้าทาทุกอย่างด้วย
ตนเอง ไม่มีผู้ ใดได้รับการยกเว้น โดยเช่ือกันว่าหากผู้ ใดปฏิบัติตามได้มาก ย่ิงเป็น
ศาสนิกชนของศาสนาสิกขท์ ี่ดีมากเช่นกัน

สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ๒