2020 йил 25 январдан чиқа бошлаган
Ижтимоий-сиёсий газета № 171 (171), 2020 йил 8 сентябрь, сешанба
СЕН — ҚУДРАТ МАНБАИ, САОДАТ МАСКАНИ,
ЖОНАЖОН ЎЗБЕКИСТОНИМ!
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Тараққиёт мезонлари
ФАРМОНИ
МУСТАҚИЛ
ЕР ҲИСОБИ ВА ДАВЛАТ КАДАСТРЛАРИНИ ЮРИТИШ ЎЗБЕКИСТОН –
ТИЗИМИНИ ТУБДАН ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ ТЎҒРИСИДА ЯНГИ СТРАТЕГИЯ,
ЯНГИ ИМКОНИЯТЛАР
Ер умуммиллий бойлик, Ўзбекистон халқининг аниқлаш, салбий жараёнларнинг олдини олиш ва давлат геодезия назоратини амалга ошириш;
ҳаёти, фаолияти ва фаровонлиги асоси, энг муҳим оқибатларини тугатиш мақсадида уларнинг мони- в) давлат кадастрларини юритиш соҳасида: Элдор АРИПОВ, ва мустақилликка таҳдид туғдиради, деган
табиий ресурс ҳисобланади. Шу сабабли, ерлар- торингини ўтказиш Ўзбекистон Республикасида давлат кадастрларини юритиш соҳасида ягона Ўзбекистон Республикаси фикр ва қарашлар пайдо бўлаётгани сези-
дан оқилона, самарали ва белгиланган мақсадда атроф табиий муҳитнинг давлат мониторинги давлат сиёсатининг амалга оширилишини таъмин- Президенти ҳузуридаги либ қолмоқда. Баъзилар биз Россия таъ-
фойдаланишни таъминлаш, ерларни муҳофаза қи- доирасида амалга оширилиши белгилансин. лаш; Стратегик ва минтақалараро сирида, бошқалар Хитой, яна бирлари эса
лиш, ер билан узвий боғланган Давлат кадастрлари давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий дав- тадқиқотлар институти Америка таъсирида қолдик, деб ҳисобла-
ягона тизимини тўлақонли юритиш давлатнинг энг 2. Ўзбекистон Республикаси Ер ресурслари, ге- лат ҳокимияти органларининг давлат кадастрлари- директори шади. Фикрлар расмий Тошкентнинг муай-
муҳим вазифаларидандир. одезия, картография ва давлат кадастри давлат ни юритиш соҳасидаги фаолиятини мувофиқлашти- ян давлатлар билан олиб бораётган музо-
қўмитаси негизида Ўзбекистон Республикаси Дав- риш; Шу кунларда медиа- каралар жараёни ҳақидаги янгиликларнинг
Иқтисодий соҳадаги кенг кўламли ўзгаришлар ер лат солиқ қўмитаси ҳузуридаги Кадастр агентли- Давлат кадастрлари ягона тизимини юритиш, ҳу- маконда Ўзбекистон моҳиятига қараб ўзгариб турибди.
ва унга боғлиқ ресурсларнинг аниқ ҳисобини юри- ги (кейинги ўринларда — Кадастр агентлиги) таш- дудлар давлат кадастрининг самарали юритилиши- мустақиллигининг
тиш, улардан оқилона фойдаланиш тизимини янада кил этилсин. ни таъминлаш; 29 йиллигига бағишланган Халқаро молия тузилмалари ёки иқтисо-
такомиллаштиришни талаб этмоқда. давлат кадастрларини юритиш тартибларига мақолаларга кенг ўрин дий ташкилотлар, хусусан, Евроосиё иқти-
3. Қуйидагилар Кадастр агентлигининг асосий риоя қилинишини таъминлашга қаратилган самара- берилмоқда. содий иттифоқи билан ҳамкорликни кенгай-
Хусусан, ерларни ажратиш, уларнинг ҳисобини вазифалари ҳамда фаолият йўналишлари этиб ли кадастр назоратини амалга ошириш; тиришга қаратилган ҳаракатларга ҳам катта
юритиш, қишлоқ хўжалиги экинларини жойлашти- белгилансин: г) кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйха- Ушбу мақолалар ва интервьюларни шубҳа билан қарайдиганлар кам эмас.
риш, ер назоратини амалга ошириш вазифалари- тидан ўтказиш, геодезия, картография ва давлат ка- шартли равишда икки тоифага ажратиш
нинг ягона органда тўпланганлиги, ер участка- а) кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат дастрларини юритиш соҳасида халқаро ҳамкорлик- мумкин. Бир томондан, бу мустақиллик Муайян эксперт доираларида бу йўна-
лари, бино ва иншоотларга (кейинги ўринларда рўйхатидан ўтказиш соҳасида: ни кенгайтириш; йилларида эришилган натижалар тўғри- лишдаги сиёсат иқтисодий мустақиллик-
— кўчмас мулк) кадастр йиғмажилди рўйхатдан д) кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат сидаги расмий ҳисоботлар бўлса, бошқа нинг заифлашуви ва “эркин ҳаракатланиш”
ўтказувчи органнинг ўзи томонидан тайёрлани- кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйха- рўйхатидан ўтказиш, геодезия, картография ва дав- томондан, мавжуд ютуқларга нисбатан йўқотилишига олиб келиши мумкинлиги,
ши соҳада манфаатлар тўқнашувини юзага келтир- тидан ўтказиш соҳасида ягона давлат сиёсатининг лат кадастрларини юритиш соҳасида кадрларни танқидий қарашлардан иборатдир. бу, айниқса, яқинлашиб келаётган глобал
моқда. амалга оширилишини таъминлаш; қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни иқтисодий инқироз, жаҳон бозорларидаги
таъминлаш. Биринчи тоифадаги мақолалар муайян юқори ўзгарувчанлик шароитида хавф-
Ер ҳисоби ва давлат кадастрларини юритиш ти- кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйха- 4. Қуйидагилар: сабабларга кўра (бизда кўплаб рақамлар лидир, деган фикрлар кенг тарқалмоқда.
зимини тубдан такомиллаштириш мақсадида: тидан ўтказиш; кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларнинг, шу жум- билан тўлдирилган зерикарли матнларни Аммо бундай баёнотларнинг барчаси ҳеч
ладан, ер участкасига бўлган мулк ҳуқуқи, эгалик ўқишни ёқтиришмайди), камдан-кам ҳол- қандай далилга эга эмас ёки фактлар би-
1. Ўзбекистон Республикаси Ер ресурсла- давлат ер кадастри, бинолар ва иншоотлар дав- қилиш, фойдаланиш ва ижарага олиш ҳуқуқининг ларда топ мақолалар сафига кирса, иккин- лан тасдиқланмайди.
ри, геодезия, картография ва давлат кадастри лат кадастрини юритиш; вужудга келиши, ўзгариши, бошқа шахсга ўтиши, чи тоифадагилар эса жуда фаол ўқилади.
давлат қўмитасининг қишлоқ хўжалиги ерлари ва чекланиши ва бекор бўлиши фақат давлат рўйха- Шу боис, бундай вазиятда “Бугунги
экинларини мониторинг қилиш, қишлоқ хўжалиги кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларнинг давлат рўйха- тидан ўтказилгандан кейин кучга кириши; Жарангдор сарлавҳа ва баёнотлар, Ўзбекистон қаерга қараб бормоқда?”
экинларини жойлаштириш, қишлоқ хўжалиги ерла- тидан ўтказилишини таъминлашга ва ер участка- кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқни рўйхатдан ўтказиш аниқ факт ва далилларсиз (асосан тахмин деган саволга аниқ ва далиллар асо-
рини муҳофаза қилиш бўйича давлат назоратини ларининг ўзбошимчалик билан эгаллаб олинишига учун ўз вақтида мурожаат этмасликда айбдор шахс ва уйдирмалар) енгил матнлар ўқувчилар сида жавоб бериш орқали жамиятда
амалга ошириш, тупроқ бонитировкасини ўтказиш, йўл қўймасликка қаратилган самарали ер назорати- ларга маъмурий жавобгарлик белгиланганлиги; эътиборини тортади, мунозаралар қўзға- холис фикрни шакллантириш муҳим
қишлоқ хўжалиги ерларининг меъёрий қийматини ни амалга ошириш; тади ва баъзида у ёки бу воқеалар, қабул аҳамиятга эга.
аниқлаш, тупроқ унумдорлигини ошириш, тупроқ- Давоми 2-бетда қилинган қарорларни қандай англашимиз-
шунослик, геоботаникага оид тадқиқотларни амалга б) геодезия ва картография соҳасида: га таъсир қилади. Бундай нохолис ахбо- Шубҳасиз, охирги тўрт йилда иқтисодий
оширишга доир вазифалари, функциялари ҳамда геодезия ва картография соҳасида ягона давлат ротлар жамиятда замонавий Ўзбекистонга ва сиёсий ислоҳотларни чуқурлаштириш
ваколатлари Қишлоқ хўжалиги вазирлигига ўтка- сиёсатининг амалга оширилишини таъминлаш; нисбатан бирёқлама қарашлар кенг тарқа- борасида амалга оширилаётган ишлар
зилсин. аэрокосмик суратга олиш, топография-геодезия, лишига сабаб бўлаётгани ҳам сир эмас. аввалгисидан фарқ қилади. Мақсад ва ва-
картографияга оид изланишлар ҳамда тадқиқот- зифалар ўзгаришсиз қолган бўлиб, уларга
Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер- ларни, ерларни масофадан зондлаш, геодинамик Бу каби мақолалар нималарни англа- эришиш механизмлари ва йўллари аниқ
ларнинг таркибидаги ўзгаришларни ўз вақтида тадқиқотлар маълумотлари ва материалларидан тади? Ўзбекистоннинг бугунги ҳолати белгиланган. Мамлакатнинг мустақиллиги
фойдаланган ҳолда картографик мониторингни ва ривожланиш истиқболларини “доҳи- ва равнақи, халқ фаровонлигининг ўсиши
амалга ошириш; ёна баҳолаш”га асосланган бу турдаги ўзгармас мақсад бўлиб қолмоқда.
давлат картография-геодезия кадастрини юритиш; афсоналарнинг моҳияти нимада?
Шу билан бирга, очиқ тан олиш керакки,
Интервью Бундай нохолис ахборотлар, энг аввало, аввалги узоқ муддатли стратегия кўпроқ
аҳолида ташқи сиёсатга нисбатан шубҳа муайян “статус-кво”ни, иқтисодий ривожла-
ЕР ҲИСОБИ ВА ДАВЛАТ уйғотмоқда. Яъни ташқи сиёсатнинг фаол- нишнинг эришилган даражасини сақлаб
КАДАСТРЛАРИНИ ЮРИТИШ лашуви ва унинг очиқлиги мамлакатнинг қолишга қаратилган эди. Ушбу стратегия
халқаро майдонда заифлигини кўрсатади яккаланиш ва автаркия туфайли ташқи ха-
тизими тубдан такомиллашади тарларни максимал даражада камайтириш,
яъни ички бозорни ўрнатилган монополия-
Ер — умуммиллий бойлигимиз. Халқимизнинг ҳаёти, фаолияти ва ларга боғлаб қўйган ҳолда миллий иқтисо-
фаровонлиги асоси, энг муҳим табиий ресурс ҳисобланади. диётни изоляциялашни назарда тутган эди.
Шу сабабли ерлардан оқилона, самарали ва белгиланган мақсадда
фойдаланиш, уни муҳофаза қилиш, бу борада давлат кадастрлари Натижада кўп йиллар давомида
ягона тизимини тўлақонли юритиш энг муҳим вазифалар фақат муайян бир кафолатланган “қу-
сирасига киради. лайлик зонаси”ни сақлаш асосий вази-
Иқтисодий соҳадаги кенг кўламли ўзгаришлар, хусусан, ерларни фага айланди. Муаммоларни ҳал қилиш
ажратиш, уларнинг ҳисобини юритиш, қишлоқ хўжалиги ўрнига биз ўзимизни алдаб, уларни йўқ
экинларини жойлаштириш, ер назоратини амалга ошириш деб ҳисоблаб, улардан ўзимизни тўсиб
вазифаларининг ягона идорада тўпланганлиги, ер участкалари, қўйишни афзал кўрдик. Ташқаридан кел-
бино ва иншоотларга кадастр йиғмажилди рўйхатдан ўтказувчи ган инновация ва янгиликлар ўз потен-
органнинг ўзи томонидан тайёрланиши соҳада манфаатлар циалини амалга ошириш учун имконият
тўқнашувини юзага келтираётган эди. эмас, балки хавф ва таҳдид сифатида
қабул қилинди. Ташқаридаги ҳар нарсага
ўзимизга босим сифатида қараб, уларга
тўсиқ қўйиб, кўп соҳаларда турғунликка
дуч келдик.
Давоми 3-бетда
Қулайлик
Президентимизнинг “Ер ҳисоби вазифалари ҳамда ваколатлари- ЭЛЕКТРОН КУТУБХОНАЛАР
ва давлат кадастрларини юритиш нинг Қишлоқ хўжалиги вазирлигига
тизимини тубдан такомиллаштириш ўтказилиши, мутолаа масканлари хусусидаги тушунчаларни
чора-тадбирлари тўғрисида”ги фар- янги мазмун ва моҳият билан бойитади
монининг асосий мақсади мавжуд Давлат солиқ қўмитаси ҳузурида
муаммоларни ҳал этишга ва тизим- Кадастр агентлиги ташкил этилиши Кутубхона ҳужжатлаштирилган ахборотнинг
ни замонавий асосда ривожланти- ва мазкур агентликнинг асосий ва- замон ва маконда мавжудлигини таъминлайдиган
ришга қаратилган. Унга биноан, Ер зифалари ҳамда фаолият йўнали- ижтимоий институтдир. Бугунги кунга келиб ахборот
ресурслари, геодезия, картография шлари белгилаб берилди. технологияларининг мисли кўрилмаган ривожи туфайли
ва давлат кадастри давлат қўми- кутубхоналар янгича қиёфа касб этди.
тасининг қишлоқ хўжалиги ерлари Мазкур фармон асосида давла-
ва экинларини мониторинг қилиш, тимиз раҳбарининг қарори ҳам қа- Давоми 5-бетда
қишлоқ хўжалиги экинларини жой- бул қилинди.
лаштириш ва соҳага доир бошқа
Давоми 2-бетда
Бугунги кунда ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаш, ноқонуний қурилиш қилиш каби ҳолатлар 2020 йил 8 сентябрь, 171-сон
кўплаб баҳс-мунозараларга сабаб бўлмоқда. Фармонда бундай долзарб муаммоларга аниқ ечим
2 СИЁСАТ топиш, мавжуд вазиятни қоғозбозлик ва расмиятчиликдан холи тарзда назорат қилишнинг
замонавий тизимини яратиш вазифаси белгиланди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Интервью
ФАРМОНИ
Бошланиши 1-бетда
ЕР ҲИСОБИ ВА ДАВЛАТ
КАДАСТРЛАРИНИ ЮРИТИШ ТИЗИМИНИ
ТУБДАН ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
ЧОРА-ТАДБИРЛАРИ ТЎҒРИСИДА
Бошланиши 1-бетда ўтказмаслик, ер участкаларини ўзбошимчалик билан эгаллаб ЕР ҲИСОБИ ВА ДАВЛАТ
олиш ҳамда давлат кадастрларини юритиш тартибини бузиш КАДАСТРЛАРИНИ ЮРИТИШ
кўчмас мулкнинг тури, тавсифи, ҳажми, қиймати ва билан боғлиқ маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишлар
бошқа кўрсаткичларини аниқлаш мақсадида унинг ка- фақат Кадастр агентлиги органлари томонидан кўриб чиқили- тизими тубдан такомиллашади
дастр йиғмажилди тайёрланиши маълумот учун қабул шини назарда тутувчи қонун лойиҳасини;
қилинсин. Шуҳрат ТЕШАЕВ, Олимжон ФАЙЗИБОЕВ, ғоялар, тизимлар орқали соҳа-
кўчмас мулк объектларининг давлат кадастри соҳасида дав- қишлоқ хўжалиги ни ривожлантириш, малакали
5. Шундай тартиб жорий этилсинки, унга мувофиқ: лат хизматлари нархларини қайта кўриб чиқиш, шу жумладан, вазирининг Давлат солиқ қўмитаси кадрлар тайёрлаш, уларнинг
захирада турган ва янги ажратилаётган ер участкала- қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларига бўлган биринчи салоҳиятини ошириш масала-
рига кадастр йиғмажилди қишлоқ хўжалигига мўлжаллан- ҳуқуқларни давлат рўйхатидан ўтказиш учун ундирилади- ўринбосари: раиси ўринбосари: ларига ҳам жиддий эътибор
ган ерларда — туман (Қувасой шаҳар) қишлоқ хўжалиги ган йиғимни камайтириш бўйича ҳукумат қарори лойиҳасини қаратишимиз лозим.
бўлимининг, қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ерлар- киритсин; — Қишлоқ хўжалиги ерларини ривожлантириш, — Геодезия, картография
да — туман (шаҳар) қурилиш бўлимининг мурожаатига қишлоқ хўжалиги экинларини жойлаштириш, мо- соҳасида қилиниши лозим бўл- Ҳозирги кунда шундай вази-
мувофиқ туман (шаҳар) ҳокимлигининг буюртмасига асо- б) 2020 йил 1 ноябрга қадар онлайн геопортални синов та- ниторингини юритиш, геоботаник, тупроқшунослик ган ишлар, 21 та йўналишдаги ят юзага келганки, солиқ орган-
сан тайёрланади, ушбу харажатлар ер участкасига бўл- риқасида ишга туширсин; тадқиқотларини олиб бориш каби вазифалар эн- давлат кадастрларини юритиш ларининг базасидаги кўчмас
ган ҳуқуқни давлат рўйхатидан ўтказиш вақтида мазкур диликда Қишлоқ хўжалиги вазирлиги зиммасига бўйича барча маълумотлар- мулк ва ер майдон эгаларининг
ер участкасига эга бўлган шахс томонидан қопланади; в) 2020 йил 1 декабрга қадар барча қишлоқ хўжалиги юкланяпти. Кейинги ўн йилда ўзлашмай, фойда- ни жамлаш, уларни ваколатли сони давлат ер кадастр идора-
ер участкаларига бўлган ҳуқуқлар мазкур Фармон куч- хариталарининг онлайн геопорталга киритилишини ҳамда ланилмай турган бир миллион бир юз минг гектар органлар, манфаатдор шахс ларига нисбатан бирмунча кўп
га киргунга қадар вужудга келган, бироқ давлат рўйхати- унинг Миллий геоахборот тизимига интеграция қилинишини майдонни ўзлаштириб, суғориладиган ерга ўтказиб, ларга тақдим этиш бугунги бўлиб чиқяпти. Масалан, 2020
дан ўтказилмаган бўлса, уларга кадастр йиғмажилдини таъминласин; ундан самарали фойдаланишни йўлга қўйишимиз куннинг муҳим вазифаси са- йилнинг ўтган даври давомида
тайёрлаш ҳамда кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқни давлат керак. Мана шу ишларни амалга оширишда бу фар- налади. Шунингдек, кадастр 85 мингта ҳолатда 228 мингта
рўйхатидан ўтказиш ҳуқуқ эгаларининг буюртмала- г) 2021 йил 1 январдан бошлаб онлайн геопортални тўлиқ мон бизга ҳуқуқий асос бўлади. соҳасида халқаро тажрибадан ноқонуний ер эгалланиши бў
рига асосан уларнинг маблағлари ҳисобидан амалга ишга туширсин. келиб чиқиб, йирик инновацион йича маъмурий материаллар
оширилади; Мақсуд РЎЗМЕТОВ, кўриб чиқилган бўлса, бунинг
давлат органлари ва ташкилотлари, хўжалик бошқа- 8. Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вило- “Давергеодезкадастр” оқибатида бюджетга 200 мил-
руви органлари, шу жумладан, ўрмон хўжаликлари, сув ятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари Давлат солиқ қўмитаси, давлат қўмитаси лиард сўмдан ортиқ қўшимча
хўжалиги ташкилотлари, муҳофаза қилинадиган табиий Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ва Қурилиш вазирлиги билан бирга раиси ўринбосари: маблағ туширишга эришилди.
ҳудудлар, ижтимоий муассасаларга берилган ер участ- ер участкаларини ажратиш ҳақидаги қарорлар, аукцион ва тан- Бугунги фармон билан ана шу
каларига кадастр йиғмажилдини тайёрлаш ҳамда кўчмас лов баённомалари ҳамда ер участкаларига бўлган ҳуқуқлар- — Маълумки, бугунги кунда ерларни ўзбошим- маълумотларни ўзида жамлов-
мулкка бўлган ҳуқуқни давлат рўйхатидан ўтказиш ба- нинг вужудга келиши, ўзгариши ва бекор бўлишига асос бўлган чалик билан эгаллаш, ноқонуний қурилиш қилиш чи ягона база яратилади. Ушбу
лансда сақловчиларнинг буюртмаларига асосан ва бошқа ҳужжатларнинг 2021 йил якунига қадар Миллий геоах- каби ҳолатлар кўплаб баҳс-мунозараларга сабаб базани ишга тушириш орқали
уларнинг маблағлари ҳисобидан амалга оширилади; борот тизимида тўлиқ давлат рўйхатидан ўтказилишини таъ- бўлмоқда. Фармонда бундай долзарб муаммолар- ҳуқуқ эгалиги давлат рўйхати-
кадастр йиғмажилди Кадастр агентлиги томонидан минласин. га аниқ ечим топиш, мавжуд вазиятни қоғозбозлик дан ўтмаган объектлар бўйича
шаҳодатланган кадастр муҳандислари ҳамда Кадастр ва расмиятчиликдан холи тарзда назорат қилиш- мулк ва ер солиғидан бюджетга
агентлиги тизимидаги ташкилотлар томонидан шартно- 9. Белгилансинки, қишлоқ хўжалиги ерларининг норматив нинг замонавий тизимини яратиш вазифаси белги- тушумлар бир неча баробарга
ма асосида тайёрланади; қийматини аниқлаш ва қайта баҳолаш, тупроқ бонитировкаси ланди. ошиши кутиляпти.
2020 йил 1 октябрдан бошлаб ер участкаларига бўлган ва тупроқ хариталарининг корректировкасини ўтказиш, суғо-
ҳуқуқларнинг вужудга келиши, ўзгариши, бошқа шахсга риладиган ерларда тупроқ агрокимёвий тадқиқот ишларини Бу борада Миллий геоахборот тизими ва онлайн Шерзод ҲАБИБУЛЛАЕВ, сифати ва кафолатларини
ўтиши, чекланиши ва бекор бўлишини назарда тутувчи қа- бажариш ва агрокимёвий картограммалар тузиш, тупроқ (ер) геопортал яратилиши ер тури, контури, чегараси оширишга хизмат қилади. Қа-
рорлар, аукцион ва танлов баённомалари, нотариал тас- мониторингини ўтказиш учун Ўзбекистон Республикасининг ва ҳуқуқ эгалари ҳақидаги барча маълумотларнинг “Давергеодезкадастр” рорнинг асосий моҳиятидан
диқланган битимлар ҳамда бошқа ҳужжатлар Ў збекистон Давлат бюджетидан назарда тутиладиган маблағлар 2021 шаффоф ва очиқ юритилишига замин яратади. давлат қўмитаси раиси бири, халқаро тажрибадан ке-
Республикаси Миллий географик ахборот тизимида йил 1 январдан бошлаб Қишлоқ хўжалиги вазирлигига ажра- ўринбосари: либ чиққан ҳолда, янги йўна-
(кейинги ўринларда — Миллий геоахборот тизими) дав- тилади. Шунингдек, мазкур геопортал яратилиши натижа- лиш, яъни тадбиркорларнинг
лат рўйхатидан ўтказилганидан кейин кучга киради; сида эгаллаб олинган ер майдонларининг кимга те- — Мазкур меъёрий ҳуж- кадастр соҳасига кириб кели-
давлат ер кадастри, бинолар ва иншоотлар давлат ка- Қишлоқ хўжалиги вазирлиги икки ой муддатда тупроқ бонити- гишли эканлиги ва бўш турган ерлар ҳақида онлайн жат кадастр хизматларининг шини таъминлашдир. Бунда
дастрини юритиш кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни дав- ровкаси ишларини ўтказиш, қишлоқ хўжалиги ерларининг нор- тарзда аниқ ва очиқ маълумотга эга бўлиш мумкин. илғор мамлакатлардаги ама-
лат рўйхатидан ўтказиш орқали тўпланган маълумотлар матив қийматини аниқлаш ва геоботаникага оид тадқиқотларни лиёт асос қилиб олинди. Маъ-
асосида амалга оширилади. амалга оширишга тадбиркорлик субъектларини жалб қилиш лумки, кўпгина ривожланган
6. Белгилансинки, 2021 йил 1 январдан бошлаб: бўйича Вазирлар Маҳкамасига таклиф киритсин. давлатларда барча кадастр
ер тури, контури, чегараси ва ҳуқуқ эгалари ҳақида- хизматлари шахсий тадбир-
ги барча маълумотлар Кадастр агентлигининг онлайн 10. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 корлар томонидан амалга
г еопорталига (кейинги ўринларда — онлайн геопортал) апрелдаги “Қишлоқ хўжалиги соҳасида давлат бошқаруви оширилиб, давлат томонидан
киритилади; тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”- рўйхатга олинади. Бизда ҳам
онлайн геопортал Миллий геоахборот тизимига инте- ги ПФ-5708-сон Фармони 1-бандига 1-иловага мувофиқ қўшим- шундай тажрибанинг йўлга қў
грация қилинади; ча ва ўзгартириш киритилсин. йилишидан кўзланган асосий
ер баланси ва унинг ҳисоботи, туман (шаҳар) ер мақсад, хизмат сифатини оши-
кадастри дафтари фақат Миллий геоахборот тизимида 11. Ўзбекистон Республикаси Президентининг айрим ҳужжат- риш ҳамда соғлом рақобатни
юритилади; лари 2-иловага мувофиқ ўз кучини йўқотган деб ҳисоблансин. шакллантиришдир.
Давлат кадастрлари ягона тизими Миллий геоахбо-
рот тизимида шакллантирилади; 12. Давлат солиқ қўмитаси манфаатдор вазирлик ва идора-
тегишли давлат кадастрлари маълумотлари Миллий лар билан биргаликда Вазирлар Маҳкамасига:
геоахборот тизимига фақат телекоммуникация тармоқла-
ри орқали тўғридан-тўғри тақдим этиб борилади. икки ҳафта муддатда Ўзбекистон Республикаси Президенти-
7. Кадастр агентлиги: нинг “Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси ҳу-
а) икки ой муддатда Вазирлар Маҳкамасига: зуридаги Кадастр агентлиги фаолиятини ташкил этиш чо-
ер участкаларига бўлган ҳуқуқларни давлат р ўйхатидан ра-тадбирлари тўғрисида”ги қарори лойиҳасини;
икки ой муддатда қонун ҳужжатларига ушбу Фармондан келиб
чиқадиган ўзгартириш ва қўшимчалар тўғрисида таклифларни
киритсин.
13. Мазкур Фармоннинг ижросини назорат қилиш Ўзбекистон
Республикаси Бош вазири А.Н.Арипов зиммасига юклансин.
Ўзбекистон Республикаси Ш. МИРЗИЁЕВ
Президенти
Тошкент шаҳри,
2020 йил 7 сентябрь
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Балиқчилик тармоғини қўллаб-қувватлаш ва унинг
самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори қабул қилинди
ҚАРОРГА КЎРА, 2020 ЙИЛДАН АҲОЛИ ХОНАДОНЛАРИДА
БОШЛАБ СУНЪИЙ СУВ ҲАВЗАЛАРИДА
БАЛИҚ ЕТИШТИРАДИГАН 2022 ЙИЛ 1 ЯНВАРГА ҚАДАР ИНТЕНСИВ УСУЛДА БАЛИҚ
ХЎЖАЛИКЛАРГА СУВДАН
ФОЙДАЛАНГАНЛИК УЧУН СОЛИҚ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ЕТИШТИРИШ ЛОЙИҲАЛАРИНИ
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ ЕРЛАРИНИ
СУҒОРИШ УЧУН БЕЛГИЛАНГАН ТАБИИЙ СУВ ЗАХИРАЛАРИ АМАЛГА ОШИРИШ УЧУН
СТАВКАЛАРДА ҲИСОБЛАНАДИ.
ИХТИОФАУНАСИ ВА СУВ ДАСТУРЛАР ДОИРАСИДА
КОЛЛЕКТОР-ДРЕНАЖ СУВЛАРИДАН
ОЛИБ ФОЙДАЛАНИЛГАН СУВ БИОРЕСУРСЛАРИНИНГ ЯГОНА АЖРАТИЛАДИГАН КРЕДИТЛАР
РЕСУРСЛАРИ СОЛИҚ СОЛИШ
ОБЪЕКТИ ҲИСОБЛАНМАЙДИ. МАЪЛУМОТЛАР БАНКИ ТАШКИЛ УСТУВОР РАВИШДА
ЭТИЛАДИ. БАЛИҚЧИЛИККА ЎҚИТИШ
БЎЙИЧА КУРСЛАРНИНГ
ТЕГИШЛИ СЕРТИФИКАТИГА
БАЛИҚЧИЛИК ЭГА БЎЛГАН ФУҚАРОЛАРГА
ХЎЖАЛИКЛАРИ ВА АЖРАТИЛАДИ.
ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ
КОРХОНАЛАРИ ҚАРОРГА КЎРА, БАЛИҚЧИЛИК ХЎЖАЛИКЛАРИ
ТОМОНИДАН ҲАҚИҚАТДА РАҲБАРЛАРИ ВА МУТАХАССИСЛАРИНИ ЎҚИТИШ
ИСТЕЪМОЛ ҚИЛИНГАН МАҚСАДИДА ПУЛЛИК АСОСДА ЎҚУВ КУРСЛАРИ
ТАШКИЛ ЭТИЛАДИ.
СУВ ҲАЖМИНИ
АНИҚЛАШ ИМКОНИ
БЎЛМАГАНДА, СУВДАН БАЛИҚЧИЛИККА ЎҚИТИШ БЎЙИЧА ТАЯНЧ
ФОЙДАЛАНГАНЛИК УЧУН АУДИТОРИЯЛАР, КЎРГАЗМАЛИ БАЛИҚХОНАЛАР
СОЛИҚ БАЗАСИ СУВНИ ТАШКИЛ ЭТИЛАДИ, ШАРТНОМА АСОСИДА УШБУ
ИСТЕЪМОЛ ҚИЛИШ ЙЎНАЛИШДАГИ КЛАСТЕРЛАР, ФЕРМЕР ХЎЖАЛИКЛАРИ
НОРМАТИВЛАРИНИНГ ХОДИМЛАРИ, ШУНИНГДЕК, ИНТЕНСИВ УСУЛДА БАЛИҚ
50 ФОИЗИ МИҚДОРИДА ЕТИШТИРАЁТГАН АҲОЛИНИ ЎҚИТИШ ЙЎЛГА ҚЎЙИЛАДИ.
БЕЛГИЛАНАДИ.
Ҳуқуқий ахборот телеграм канали маълумотлари асосида тайёрланди.
Шарқнинг бутун инсоният тарихидаги ноёб ҳодиса бўлган ҳар икки Ренессанси ИСЛОҲОТ 3
2020 йил 8 сентябрь, 171-сон ана шу буюк аждодларимизнинг илм-маърифат, диний бағрикенглик ва
инсонпарварлик борасидаги эзгу ғоялари билан йўғрилган эди.
МУСТАҚИЛ ЎЗБЕКИСТОН – ЯНГИ
СТРАТЕГИЯ, ЯНГИ ИМКОНИЯТЛАР
Бошланиши 1-бетда ва минтақа учун ҳақиқатда муҳим аҳамиятга эга тўлиқ қондириш имконини беради. Минтақанинг
жиҳатлар ёритилган. Минтақанинг савдо-иқтисодий соҳадаги савдо-иқтисодий
Ўз навбатида, жадал ривожланаётган дунё соҳадаги мавжуд
принципиал жиҳатдан янги иқтисодий сиёсат- Орол муаммосини ҳал қилишга йўналти- мавжуд имкониятлари очилмоқда. 2016 йил- имкониятлари
ни, барча йўналишда — иқтисодиёт, таълим, рилган ва расмий Тошкент учун муҳим амалий дан 2019 йилгача бўлган муддатда минтақа очилмоқда. 2016
илмий-техникавий, ижтимоий, гуманитар каби аҳамиятга эга бўлган яна бир ташаббус ҳозирги ҳудудлари ўртасидаги савдо ҳажми қарийб 2 йилдан 2019 йилга-
соҳаларда катта ўзгаришлар учун янги имкони- кунда самарали амалга оширилмоқда. Бунда баробар ошиб, 7 миллиард АҚШ долларидан ча бўлган муддатда
ятларни топишга қаратилган фаол ташқи иқти- сўз Оролбўйи ҳудуди аҳолиси хавфсизлигини ортди. Шундай қилиб, Марказий Осиё мамла- минтақа ҳудудлари
содий стратегияни талаб қилди. Замоннинг ўзи таъминлаш учун БМТ шафелигида кўп томон- катларида нафақат минтақадан ташқари савдо ўртасидаги савдо
давлат бошқарувини ташкил этишда, шу жум- лама шериклик асосида Траст фонди тузиш шерикларига интилиш, балки яқин бозорларни ҳажми қарийб
ладан, ташқи сиёсат соҳасида янгича қараш ва ҳақида бормоқда. эгаллаш имконияти пайдо бўлмоқда. 2 баробар ошиб,
фикрлашни талаб қилди. 7 миллиард АҚШ
Траст фонди фаолиятини Афғонистонга нисбатан янги сиёсат натижа- долларидан ортди.
Табиийки, бундай шароитда муқаррар ўзга- сида ҳам минтақа учун кенг имкониятлар очил-
риш зарурлигини англаш эҳтиёжи пайдо бўлди. қўллаб-қувватлаш учун моқда. Биз аввалгидек ўзимизни Афғонистон-
Бу одатий зарурат ёки бир жойда қолиб кетиш дан тўсиб қўймаяпмиз, балки ушбу давлатни
эмас, балки муносиб ривожланишни таъмин- донорларнинг 26,1 миллион ўзаро манфаатли савдо-иқтисодий алоқаларга
лашнинг ягона йўли эканини англашдир. жалб қилмоқдамиз. Афғонистонда барқарор-
АҚШ доллари миқдоридаги ликни таъминлаш, унинг транзит ва инфрату-
Барча соҳаларда, давлат бошқаруви, жа- зилма салоҳиятини ишга солиш минтақалараро
мият, оммавий ахборот воситалари, иқтисо- маблағлари жалб қилинди. 2020 савдони ривожлантиришга, Марказий ва Жану-
диётда уйғониш бошланди. бий Осиёнинг ўзаро боғлиқлигини мустаҳкам-
йилда қарийб 200 миллион АҚШ лашга қаратилган йирик лойиҳаларни амалга
Президент навбатдаги Уйғониш даври (ре- оширишга кучли туртки бериши мумкин.
нессанс) учун шароит яратиш ҳақида гапирган- доллари миқдорида имтиёзли
да, бу шунчаки баландпарвоз сўзлар эмас, бал- ПРАГМАТИЗМГА Шу билан бирга, Ўзбекистон ҳарбий йўналишдаги турли ташкилотларда
ки Ўзбекистон ривожланишини янги рельсларга кредит ва грант маблағлари АСОСЛАНГАН иштирок этиши ҳақидаги тахминлар мутлақо асоссиздир. Худди шу
қўядиган ҳақиқий ишлардир. СИЁСАТ фикр мамлакат ҳудудида хорижий ҳарбий базаларни жойлаштириш
жалб этилиши кутилмоқда. ғоясига ҳам тегишли.
Ўз-ўзидан равшанки, кўпчилик
қайта мослашиши ва одатдаги Биринчи аризани қабул қилиш Бугунги кунда кўпчилик Ўзбекистоннинг уларнинг амалий аҳамияти ва фойдалилигига лотларда миллий манфаатларни ҳимоя қилиш
“қулайлик зонаси”дан чиқиб Е вроосиё иқтисодий иттифоқида ишти- боғлиқ. қобилиятига ва ўз позицияларини муваффа
кетиши кераклиги аниқ, лекин доирасида фонд томонидан 2 та рок этиши юзасидан ёндашув ўзгарганидан қиятли илгари суришга ишончидир.
ҳамма ҳам янги шароитларга ташвишда. Аммо биз бу вазиятни учинчи то- Халқаро тузилмаларни кўпинча манфаат-
муваффақиятли мослаша лойиҳа молиялаштирилди. мон босими назариясисиз, холисона баҳола- ларимизга зиён қилган ҳолда кўр-кўрона инкор Шу билан бирга, Ўзбекистон ҳарбий йўна-
олмайди. Кимдир содир сак, аслида нима ўзгарган? Энг аввало, на- этиш позицияси ўз ўрнини давлат манфаатлари лишдаги турли ташкилотларда иштирок эти-
бўлаётган воқеалар жадаллиги Узоқ йиллардан бери илк марта Ўзбекистон фақат Евроосиё иқтисодий иттифоқига, балки учун устувор бўлган ва амалий натижаларга қа- ши ҳақидаги тахминлар мутлақо асоссиздир.
ортидан шунчаки улгурмайди. номзодлиги БМТнинг махсус органларига ил- кўп томонлама тузилмаларга нисбатан муно- ратилган прагматик йўналишга бўшатди. Ушбу Худди шу фикр мамлакат ҳудудида хорижий
Шундай шароитда шубҳалар гари сурилмоқда. Октябрь ойида Ўзбекистон сабат қайта кўриб чиқилганини айтиш лозим. мантиқдан келиб чиқиб, Евроосиё иқтисодий ит- ҳарбий базаларни жойлаштириш ғоясига ҳам
муқаррар, ва натижада барча БМТнинг Инсон ҳуқуқлари кенгашига ўз ном- Ҳозир Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкило- тифоқига нисбатан ёндашув қайта кўриб чиқил- тегишли.
янгиликларни танқид қилиш зодини тақдим этиши зарур. Мутахассислар- тига аъзо бўлиши бўйича музокаралар фаол ди ва ҳамкорликнинг энг мақбул шакли — куза-
юзага келади. Кўпчилик одатий нинг фикри ва прогнозларидан келиб чиқадиган босқичда. Ўтган йили Ўзбекистон Туркий тилли тувчи мақомида иштирок этиш танланди. Ўзбекистон Республикасининг Ташқи сиё-
турмуш тарзини ўзгартиришни бўлсак, Ўзбекистонда кенгашнинг янги аъзоси давлатлар ҳамкорлик кенгашига аъзо бўлди. сий фаолияти концепцияси республиканинг
истамаслиги натижасида амалга бўлиш учун барча имкониятлар мавжуд. Бошқача қилиб айтганда, Тошкентнинг глобал Ушбу уюшмаларга ёндашувларнинг бундай ҳар қандай ҳарбий-сиёсий ташкилот ёки бло-
оширилаётган ўзгаришларни ва минтақавий майдонлардаги фаол иштироки ўзгариши яна нималардан далолат беради? кларда иштирок этишини, шунингдек, ўзининг
инкор этиб, қабул қилмасликни Энг муҳими, мана шундай ёндашув натижа- Энг аввало, бу давлатнинг ўз-ўзини таъмин- ҳудудида хорижий ҳарбий базаларни жой-
афзал кўради. сида Ўзбекистоннинг обрўси ортиб бормоқда. лаш имкониятига эга экани, халқаро ташки- лаштиришни тақиқлайди.
Яна бир омил — мамлакатни модернизация
Бундай кайфиятлар барча давлатлар қато- қилиш жараёнига жалб этган ҳолда БМТ ло ИҚТИСОДИЙ МУСТАҚИЛЛИК Сўнгги икки йил
ри бизни ҳам чеклаб ўтмаган инқироз пайтида йиҳалари, дастурлари ва унинг тузилмалари АМАЛДА БЎЛИШИ КЕРАК ичида Ўзбекистон
янада кучаймоқда. Даромади ёки даромад ман- ресурсларидан фойдаланиш имкониятининг етакчи учта
баини йўқотган фуқароларнинг муаммолари, мавжудлигидир. Сўнгги вақтларда республика- Ў збекистон ялпи ички маҳсулоти 20 ойдан ортиқ муддатга импорт- халқаро рейтинг
баъзи мансабдор шахсларнинг бепарволиги мизнинг иқтисодий жиҳатдан заиф- нафақат қисқармайди, аксинча 1,5 ни молиялаштириш учун етарли агентликлари
айрим скептик кишилар ва қўштирноқ ичидаги Юқорида айтиб ўтилганларнинг барчаси лиги ҳақида баҳс-мунозаралар кўп фоиз ошади. ҳисобланади. Бу ривожланаётган — “Fitch”,
экспертлар учун мамлакатда амалга ошири- Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги фаолия- бўлмоқда. Дарҳақиқат, иқтисодий мамлакатлар учун халқаро ташки- “Standard&Poor’s”
лаётган барча, жумладан, ташқи сиёсатдаги тидан айрим мисоллардир. жиҳатдан тўлиқ ўз-ўзини таъмин- Марказий Осиёнинг бошқа мам- лотлар томонидан тавсия этилган ва “Moody’s”
ислоҳотларни шубҳа остига қўйиш учун қулай ламасдан туриб ҳақиқий мустақил- лакатлари билан таққослаганда кўрсаткич — 3 ойдан анча кўпдир. томонидан суверен
сабаб бўлмоқда. Бундан ташқари, бугунги кунда Тошкент мин- лик ҳақида жиддий фикр юритиш бизнинг умумий экспорт таркиби- рейтингларни
тақавий ривожланишнинг асосий масалалари мумкин эмас. Хўш, бу борада миз ҳам маҳсулотлар ва бозорлар Сўнгги икки йил ичида Ўз- олди. Бу
Бироқ амалдаги стратегия ташқи ва ички ва динамикасини шакллантираётган муҳим Ўзбекистонда асл ҳолат қандай? жиҳатидан кўпроқ диверсификация бекистон етакчи учта халқаро рейтинглар давлат
сиёсатда ривожланишнинг янги драйверла- иштирокчилардан бирига айланганини ҳам лашган. 2016 йилдан бошлаб экс- рейтинг агентлиги — “Fitch”, ўз молиявий
рини фаол равишда ишлаб чиқиш ва улардан алоҳида қайд этиш жоиз. Жаҳон ҳамжамиятига Ҳозирги иқтисодий инқироз ва порт товарлари таркиби муттасил “Standard&Poor’s” ва “Moody’s” мажбуриятларини
фойдаланишга қаратилган мутлақо прагматик юзланган ҳолда Ўзбекистон бошқа давлатлар- коронавирус пандемиясини Ўзбе- ўсиб бормоқда. Агар олдинги давр томонидан суверен рейтингларни ўз вақтида ва
йўлдир. ни Марказий Осиё минтақасига ўзгача назар кистон минтақанинг бошқа давлат- билан таққосласак, масалан, 2010 олди. Бу рейтинглар давлат ўз мо- тўлиқ ҳажмда
билан қарашга ва унинг минтақавий ҳамкорлик ларига нисбатан енгилроқ ўтказ- йилдан бошлаб ташқи бозорларга лиявий мажбуриятларини ўз вақти- бажаришга
Янги йўналишнинг афзаллиги нима- имкониятларидан энг юқори даражада фойда- моқда. Жаҳон банки прогнозларига етказиб бериладиган маҳсулотлар да ва тўлиқ ҳажмда бажаришга тайёрлигини
да, у мустақиллигимизни қай тарзда ланишга ундамоқда. кўра, Марказий Осиё ва Шарқий сони қарийб 1,5 баравар ошган. тайёрлигини кўрсатади. кўрсатади.
м устаҳкамлайди? Европа давлатлари орасида
Бунинг ёрқин мисоли Ўзбекистон Республи- Янги савдо Шу билан бирга, бутун иқтисо- р ивожланаётган мамлакатлар учун
Аввало, ташқи сиёсат нуқтаи назаридан ол- каси Президентининг Марказий Осиё раҳбар- бозорлари фаол дий тизим эркинлашмоқда, иқти- иқтисодчилар ўлчови бўйича мос
ганда, ҳозирги кунда Ўзбекистон халқаро жара- ларининг Маслаҳат учрашувини ташкил этиш ривожланмоқда. содиётнинг реал секторида инвес кўрсаткичдир. Биз қўшимча маб
ёнларда янада фаол иштирок этиб, минтақавий борасидаги ташаббусидир. Бу ноёб формат. Натижада ўтган тициялар ва лойиҳаларни амалга лағларни инфратузилмани янгилаш
ва глобал кун тартибини белгилашда дадиллик йилнинг охирида ошириш учун янги имкониятлар дастурлари ва саноатни модерниза-
билан қатнашмоқда. Айни пайтда биз ўзимиз- Яхши эслаймизки, олдинлари Марказий экспорт ҳажми пул очилмоқда. Умуман, янгича ишби- ция қилиш учун оляпмиз. Бошқача
нинг яккаланган дунёмизда яшаётганимиз йўқ, Осиё давлатлари раҳбарлари фақатгина икки кўринишида 2016 лармонлик муҳити шаклланмоқда, айтганда, иқтисодиётимизнинг рақо-
атрофимизда содир бўлаётган жараёнларни томонлама ташрифлар ёки МДҲ ва ШҲТ дои- йилга нисбатан 56 инвесторларда кафолат пайдо батбардошлигини юксалтириш ва
ҳисобга олишга мажбурмиз. расидаги олий даражадаги тадбирларда, шу- фоиз ошди. бўлмоқда, бу эса уларда мамла- унинг экспорт салоҳиятини ошириш-
нингдек, бошқа халқаро доираларда учрашган. Шундай қилиб, биз катимизга инвестициялар киритиш га сармоя киритяпмиз. Демак, олин-
Пандемия туфайли юзага келган муаммолар- бир ёки иккита истиқболларига бўлган ишончни ган кредитлар жорий харажатларни
ни самарали ҳал этиш учун рақобат кучаяётган Айни пайтда бевосита учрашувлар учун им- экспорт йўналишига янада орттиради. тўлаш учун эмас, балки келажакка
бир шароитда ресурслар ва савдо бозорларига коният мавжуд. Маслаҳат учрашувлари — бу қатъий қарам сармоя қилинмоқда.
кириш ҳар қачонгидан ҳам муҳим. Бундай вази- Марказий Осиё давлатлари мустақил равишда, эмасмиз. Шунингдек, Табиийки, бундай шароитда
ятда Тошкент ўзининг миллий манфаатларидан бошқаларнинг аралашувисиз ва воситачилиги- биз бир турдаги Ўзбекистон кўплаб мамлакатлар, Шу билан бирга, барчамиз
келиб чиқиб, энг муҳим иқтисодий ва сиёсий му- сиз муҳим минтақавий масалаларни муҳокама экспорт маҳсулотига банклар ва бошқа молиявий инс жамиятда ютуқларга эришиш
аммоларни ҳал қилишда халқаро майдонда ўз қилиши ва ечимлар ишлаб чиқиши мумкин бўл- бўлган кучли титутлар билан ҳамкорлик қилиш ва тараққиётни юксалтириш ўз-
позициясини фаол равишда илгари сурмоқда. ган платформадир. қарамликни ҳам учун устувор давлатга айланмоқда. ўзидан бўлмаслигини, бу йўлда
Замонавий Ўзбекистоннинг мустақиллиги ва сезмаймиз. Катта салоҳиятнинг мавжудлиги ва ўзига хос мураккабликлар ҳам
салоҳияти автаркия ва ўз-ўзини яккалаш орқа- Яна бир мисол — 20 йилдан бери ҳал қилин- унинг ўзаро ҳамкорликка таъсири- юзага келишини тўғри англаши-
ли эмас, балки фаол халқаро ҳамкорлик орқали маган чегара масалалари кескинлик манбаи, Мамлакатда мустаҳкам хавф- ни инобатга олиб, улар сармоя ки- миз лозим. Чунки, ҳаётда тез ва
таъминланмоқда. таъсир ўтказиш воситаси ва ҳар қандай вақт- сизликнинг “молиявий пойдевори” ритишга тайёр. 2016 йилдан буён ҳеч қандай йўқотишларсиз ҳал
да “савдолашиш” предметига айланиши мум- шаклланган. Жорий йилнинг 1 ав- асосий капиталга жалб қилинган қилиб бўлмайдиган муаммолар
Масалан, биз кўп томонлама ташкилотларга кин эди. Бугунги кунда бундай сценарийларни густ ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг инвестициялар ва кредитлар ҳаж ҳам мавжуд. Барча ўзгаришлар
аъзолик имкониятларидан янада кенгроқ фой- амалга ошириш имкониятлари кескин камайди. захира активлари 34,7 миллиард ми қарийб 3 баравар ошди. Улар- учун, биринчи навбатда, вақт
даланишни бошладик. Ўзбекистон Қирғизистон ва Тожикистон билан долларни ташкил этди. Иқтисод- нинг географияси 51 та сармоядор ва изчиллик керак. Шу сабабли
давлат чегараларини делимитация ва демар- чилар фикрича, жорий захиралар мамлакат сонидан 82 тага етди, шу амалга оширилаётган стратегия
Илгари Ўзбекистоннинг Марказий Осиёда кация қилиш тўғрисидаги муҳим ҳужжатларни жумладан, халқаро молиявий инс нинг пировард муваффақияти
ядро қуролидан холи ҳудуд яратиш бўйича БМТ имзолади. титутлар ҳисобига кенгайди. ва унинг тўлиқ амалга оширили-
доирасидаги ташаббуси йиллар давомида та- ши учун биз жамият ҳаётидаги
ниқли ва муҳим ташаббус бўлиб келган. Сўнгги йилларда виза тартиблари содда- Умуман олганда, юқоридаги янгиланишларни қўллаб-қувват-
лаштирилди, қўшни давлатлар билан чегара- мисоллар идеалистик тасаввурни лашимиз ва бу йўлда бирлаши-
Сўнгги 3 йилнинг ўзида расмий Тошкентнинг ларда ўнлаб назорат пунктлари очилди. Нати- яратиш ёки ҳақиқатдан қочишга шимиз, ҳамиша олдинга қараб
ташаббуси билан БМТ Бош Ассамблеясининг жада ҳар куни ўзбек-қирғиз чегарасини кесиб уриниш эмаслигини таъкидлаш барқарор ва оғишларсиз ҳаракат
3 та резолюцияси қабул қилинди. Бу ҳужжат- ўтган фуқаролар сони 30 минг кишига, ўзбек-то- керак. Холисона айтганда, амалга қилишимиз лозим.
лар Марказий Осиё минтақасида ўзаро ҳам- жик чегарасида эса 20 минг кишига етди. оширилаётган стратегияда муай-
корликни мустаҳкамлаш, маърифий ва диний ян хавф ва харажатлар ҳам мав-
бағрикенглик, туризмни ривожлантириш каби Чегара масаласидан ташқари, қўшнилар би- жуд. Масалан, экспорт ҳажмининг
соҳаларга дахлдордир. Барча резолюцияларда лан яна бир мураккаб масала кун тартибидан ўсиши билан бир қаторда импорт
нафақат жорий масалалар, балки Ўзбекистон чиқарилди. Яъни сув-энергетика муаммоси ҳамда ташқи қарзнинг ўсиши ҳам
бўйича ўзаро англашувга эришилди. Яқин ке- кузатилмоқда.
лажакдаги режалар Марказий Осиё энергетик
ҳалқасини тўлиқ форматда ишга тушириш- Бироқ бу хавфларнинг барчаси
дан иборатдир. Ҳозир Ўзбекистон Қозоғистон мақбул, объектив ва назорат қи-
ва Қирғизистон билан мавсумий равишда, линадиган даражада. Импортнинг
Тожикист он билан умумий энергетик ҳалқа дои- ўсиши иқтисодиётни модернизация
расида муваффақиятли иш олиб бормоқда. Бу, қилиш учун зарур бўлган техника
ўз навбатида, аҳоли ва саноат соҳаларининг ва технологиялар етказиб бери-
электр энергиясига бўлган эҳтиёжини, айниқса, лаётгани туфайли рўй бермоқда.
қиш мавсумида талаб энг юқори бўлган пайтда Ташқи қарз ЯИМнинг тахминан
29 фоизини ташкил этади, бу эса
Маслаҳат учрашувлари — бу
Марказий Осиё давлатлари
мустақил равишда,
бошқаларнинг аралашувисиз
ва воситачилигисиз
муҳим минтақавий
масалаларни муҳокама
қилиши ва ечимлар ишлаб
чиқиши мумкин бўлган
платформадир.
4 ЖАМИЯТ 2020 йил 8 сентябрь, 171-сон
Муносабат
Миллатлараро тотувлик
Ҳаким ЙЎЛДОШЕВ олган сурат. Абдуманноб РАҲИМОВ,
Ўзбекистон Республикаси Конституциявий суди
Азамат ТОШЕВ, ОСОЙИШТАЛИК ВА котибияти мудири, юридик фанлар номзоди
ТИНЧЛИК ГАРОВИ
Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Сўнгги вақтларда эълон қилинаётган
Миллатлараро муносабатлар ва ДЎСТЛИКНИНГ МУСТАҲКАМ РИШТАЛАРИ матияси” механизмидан фаол фойдаланган маълумотларга кўра, ўтган 25 йил
хорижий мамлакатлар билан дўстлик ҳолда чет элдаги ватандошларимиз билан давомида истисно тариқасидаги баъзи
алоқалари қўмитаси раисининг Ўзбекистон учун ўта муҳим бўлган миллатлараро муносабатлар мунтазам ва ўзаро фойдали муносабатлар- ишларни айтмаганда, мамлакатимиз
ўринбосари масаласига устувор аҳамият қаратилиб, миллий маданий ни йўлга қўйиш, хорижий мамлакатлар билан судлари бирорта оқлов ҳукми
марказлар ва дўстлик жамиятлари фаолиятини амалий жиҳатдан дўстона муносабатларни ва маданий-маъри- чиқармаган. Суд органлари охирги
Ўзбекистон Республикаси қўллаб-қувватлаш мақсадида зарур чоралар кўрилмоқда. фий алоқаларни ҳар томонлама ривожлан- йилларда ноҳақ айбланган
Президенти Шавкат Мирзиёев тиришга салмоқли ҳисса қўшиб келмоқда. 2 минг 300 га яқин кишининг
2019 йилнинг 15 ноябрь куни Хусусан, пойтахтимиз кўркига кўрк қўшиб мустаҳкамлаш, қўшни мамлакатлар билан оқлаганини инобатга олганда,
“Миллатлараро муносабатлар турган “Дўстлик саройи”нинг Тошкент шаҳри- маданий-гуманитар алоқаларни кенгайти- Хорижий давлатлар билан дўстлик ва юқоридаги маълумот мазкур
соҳасида Ўзбекистон да фаолият юритаётган миллий маданий ришда “халқ дипломатияси” муҳим ўрин ту- маданий-маърифий алоқаларни мустаҳкам- тизим узоқ йиллар қандай аҳволда
Республикаси давлат сиёсати марказлар учун фойдаланишга берилиши бу тади. Шу боис, ўзбек халқининг маънавий лаш, “халқ дипломатияси” воситасида чет бўлганини яққол кўрсатади. Демак,
концепциясини тасдиқлаш борадаги амалий ишларнинг ёрқин ифодаси- оламига сингиб кетган дўстликни мустаҳкам- элдаги ватандошлар билан муносабатларни суд тизимидаги бугунги ислоҳотлар ўз
тўғрисида”ги фармонни дир. Бу масканда миллий байрамлар, фести- лаш мақсадида хорижий мамлакатлар билан кенгайтириш, фуқаролик жамияти институт- самарасини бера бошлади.
имзолаган эди. Ушбу Фармон валлар, концертлар, учрашувлар, таниқли дўстона алоқаларни ривожлантириш, ватан- лари билан ўзаро манфаатли ҳамкорликни
билан, миллатлараро маданият арбобларининг чиқишлари, конфе- дошларни қўллаб-қувватлаш ва чет элдаги янада ривожлантириш мақсадида дўстлик ПРОКУРОР СУДНИНГ
муносабатлар соҳасида ренциялар, семинарлар ва бошқа тадбирлар ўзбек диаспоралари билан яқин ҳамкорлик жамиятлари томонидан хорижий мамлакат- ҚОНУНИЙ КУЧГА КИРГАН
Ўзбекистон Республикаси мунтазам равишда ўтказиб келинмоқда. қилиш борасида кенг кўламли ишлар амалга лардаги турдош ташкилотлар ва ватандош ҲУКМИНИ ЎЗИ ИСТАГАН
давлат сиёсатининг асосий оширилмоқда. лар жамиятлари билан 40 га яқин ҳамкорлик
йўналишлари белгилаб олинди. Бинобарин, Президентимизнинг 2018 меморандуми имзоланди. ВАҚТДА ЧАҚИРИБ
йил 4 майдаги фармонига мувофиқ, Қо- Хусусан, Президентимизнинг 2018 йил 25 ОЛОЛМАЙДИ
Биродарлик, диний бағрикенглик, дўстлик рақалпоғистон Республикаси ва вилоятлар октябрдаги қарорига асосан тасдиқланган Дўстлик жамиятлари томонидан турдош
ва ҳамкорлик инсоний фазилатлардан бири марказларида “Дўстлик уйлари”нинг ташкил Ватандошлар билан ҳамкорлик соҳасида ташкилотлар билан ҳамкорликда 90 дан Таъкидлаш жоизки, ўтган қисқа даврдаги кенг кўламли
сифатида, аждодларимиздан маънавий мерос этилиши соҳага давлат раҳбарининг алоҳида Ўзбекистон Республикаси давлат сиёсати ортиқ халқаро семинар, давра суҳбати, кон- ўзгаришларга қарамай, суд ҳимоясини таъминлашдаги
бўлиб қолган. Президентимиз Олий Мажлисга эътибори ифодасидир. концепцияси бу борадаги ишларни сифат ференция ва бошқа тадбирлар ўтказилди. ортиқча бюрократик тўсиқлар сақланиб қолаётгани, суд
Мурожаатномасида “Биз жамиятда миллатла- жиҳатидан янги босқичга кўтарди. Бунинг Жумладан, АҚШ, Германия, Мўғулистон, қарорларини қайта кўришнинг бир-бирини такрорловчи
раро тотувлик, диний бағрикенглик муҳитини Жаҳон ҳамжамиятида мамлакатлар ўр- натижасида республикамизда фаолият юри- Озарбайжон, Тожикистон, Финляндия, Хитой, босқичлари мавжудлиги, инвесторлар ҳуқуқларининг суд
мустаҳкамлаш борасидаги ишларни изчил да- тасида ўзаро ишонч ва яхши қўшничилик- таётган 36 та дўстлик жамияти “халқ дипло- Қирғизистон, Қозоғистон каби давлатларга ҳимоясида бўлиши етарли даражада ташкил этилмагани
вом эттирамиз”, деб таъкидл аб ўтган эди. ни, миллатлараро ва динлараро тотувликни хизмат сафарлари доирасида 20 тадан ортиқ ва бошқа бир қатор камчиликлар судлар фаолиятининг
давра суҳбати ташкил этилди. самарадорлигига ўз таъсирини ўтказаётган эди.
Мамлакатимиз азал-азалдан турли миллат
ва элат вакиллари турли динларга эътиқод ЯГОНА ОИЛА – МУШТАРАК Президентимизнинг жорий йил 24 июлда қабул қи-
қилиб, дўстона, биродарликда, тинчлик-тотув- МАҚСАДЛАР линган “Судлар фаолиятини янада такомиллаштириш ва
ликда яшаган ўлка бўлиб ҳисобланади. Тарих- одил судлов самарадорлигини оширишга доир қўшим-
дан маълумки, аждодларимиз юртимиздаги Этномаданий инфратузилмани ри- каси давлат сиёсати концепциясининг ча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармони бу борадаги
бошқа дин вакилларига ҳамиша ҳурмат ва вожлантириш мақсадида Самарқанд амалий ифодасидир. долзарб муаммоларни бартараф этиш ва суд-ҳуқуқ ти-
эҳтиром билан муносабатда бўлган. Ватани- шаҳрида 2020 йилда фойдаланишга зимидаги ислоҳотларни янги босқичга кўтаришда муҳим
мизнинг ривожланиш босқичларида, унинг ҳар топширилган “Нурафшон” дўстлик уйи Шунингдек, қўмитанинг давлат ижти- дастуруламал бўлди.
бир ютуғи, ижтимоий-иқтисодий жиҳатдан рав- ҳамда Тошкент вилояти Юқоричирчиқ моий буюртмасига асосан, 2020 йилда
нақ топишида ҳам улар ҳалол меҳнатлари би- туманидаги “Миллатлар дўстлиги” ма- Олий Мажлис ҳузуридаги жамоат фон- Фармоннинг мазмун-моҳияти ҳақида сўз борар экан,
лан бир-бирига елкадош бўлиб хизмат қилган. даният саройи миллатлараро муноса- ди томонидан миллий маданий марказ- 2021 йил 1 январдан бошлаб суд ишларини назорат тарти-
батлар соҳасида Ўзбекистон Республи- ларни қўллаб-қувватлаш учун 600 мил- бида кўриш институтининг тугатилиши алоҳида эътироф
МУТЛАҚО ЯНГИ – лион сўм маблағ ажратилди. га молик. Бу тартиб келгусида суд қарорларининг барқа-
рорлигини таъминлаш баробарида, судьялар фаолиятига
СОҒЛОМ СИЁСИЙ, ҚАРДОШЛАР МАДАНИЯТИ бағрикенглик кунига бағишлаб Бағрикенглик қонуний аралашувларга чек қўйиши билан аҳамиятлидир.
ҳафталигини ўтказиш яхши анъанага айлан-
ИҚТИСОДИЙ ВА Ўзбекистонда Абдураҳмон Жомий, Махтумқули Фироғий, ди. Ушбу ҳафталик аҳоли, айниқса, ёшлар- Ўзбекистон Республикаси Олий
Абай Қўнонбоев, Чингиз Айтматов каби бошқа миллатларнинг нинг жамиятдаги фаоллигини ошириш, улар- суди раиси, Бош прокурори ва
МАДАНИЙ АЛОҚАЛАР кўплаб таниқли шахслари, адабиёт намояндаларининг номи ни мамлакатимизда истиқомат қилаётган ўринбосарларининг суднинг ҳал қилув
абадийлаштирилиб, уларга чуқур ҳурмат-эҳтиром кўрсатилди. миллатларнинг тили, маданияти, анъаналари қарорлари, ҳукмлари, ажримлари
Янги Ўзбекистоннинг янги тарихини яратиш ва урф-одатларини асрашга ундаши билан ҳамда қарорлари устидан назорат
даврида миллатлараро тотувлик ва бағрикенглик- Фуқароларнинг она тилида таълим олиш Янги Ўзбекистон – янги ҳам аҳамиятлидир. тартибида протест киритиш
ни таъминлаш, хорижий мамлакатлар билан ма- имкониятини таъминлаш мақсадида мамла- сайловлар” шиори остида ҳуқуқининг бекор қилиниши судлар
даний-маърифий алоқаларни кенгайтириш каби катимизнинг 2000га яқин таълим муассасаси- ўтган сайлов натижасида Жумладан, 2019 йилнинг 11-16 ноябрь мустақиллигини том маънода
муҳим масала Президентимиз ташаббуси билан да ўқиш 6 тилда, яъни қорақалпоқ, рус, тожик, сайланган халқ депутатлари кунлари ўтказилган Бағрикенглик ҳафталиги таъминлашга хизмат қилади.
ишлаб чиқилган 201–2021 йилларда Ўзбекистон қозоқ, қирғиз ва туркман тилларида олиб бо- вилоят кенгашлари доирасида “Марказий Осиё — умумий уйи-
Республикасини ривожлантиришнинг бешта усту- рилмоқда. Бундан ташқари, кўпгина миллий депутатларининг 10 фоизи, миз” мавзусидаги халқаро конференция таш- Яна бир муҳим янгилик — авваллари
вор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясида маданий марказларда якшанба мактаблари Сенат аъзоларининг кил этилиб, унда Қозоғистон, Қирғизистон, давлат айбловчиси (прокурор)
устувор вазифа этиб белгиланди. ташкил этилган бўлиб, уларда ёшларга ўз 8 фоизи, Қонунчилик Тожикистон, Россия, Хитой, Вьетнам каби камдан-кам ҳолатларда айбловдан
она тили, урф-одатлари ва анъаналари, ма- палатаси депутатларининг давлатлардан қўмитанинг турдош ва ҳамкор воз кечган. Кимдир бирор ишда
Ўзбекистоннинг очиқ, дўстона ва прагматик данияти ва санъатидан сабоқ берилади. Ҳо- 13 фоизи қорақалпоқ, рус, ташкилотлари раҳбарлари, Марказий Осиё айбдор деб топилдими, унга нисбатан,
ташқи сиёсати натижасида кейинги йилларда қўш- зир Ўзбекистон корейс маданий марказлари тожик, туркман, корейс, давлатларининг 100 нафарга яқин олим ва албатта, суднинг айблов ҳукми
ни, яқин ва узоқ мамлакатлар билан мутлақо янги уюшмаси, арман, грек, грузин, поляк, рус, қирғиз, қозоқ ва бошқа эксперти, 10 га яқин хорижий давлатдаги ўз- чиқарилган. Келгусида давлат
– соғлом сиёсий, иқтисодий ва маданий алоқалар татар, хитой, яҳудий ва бошқа миллий ма- миллатларга мансублиги бек миллий маданий марказлари раҳбарлари айбловчиси айбловдан воз кечган
йўлга қўйилди. Халқаро ҳамкорликнинг янги йўна- даний марказларда ана шундай мактаблар бизни қувонтиради. ҳамда Ўзбекистондаги дипломатик корпус ва тақдирда реабилитация асосларига
лишлари, янги механизмлари жорий этилмоқда. муваффақиятли иш олиб бормоқда. Таълим халқаро ташкилотлар ваколатхоналари ва- кўра жиноят ишини тугатиш
масканларида инглиз, рус, немис, француз, Ўзбекистонда яшаётган бошқа миллат ва- киллари иштирок этди. белгиланмоқда.
Хусусан, Президентимиз томонидан 2017 испан, итальян, араб, форс, турк, хитой, япон, киллари рўй бераётган муҳим сиёсий жара-
йил сентябрь ойида БМТ Бош Ассамблеясининг корейс, ҳинд ва урду тиллари чуқур ўқитила- ёнларнинг фаол иштирокчиси сифатида ҳам Мамлакатда дўстлик ва бағрикенглик Авваллари прокурор хоҳлаган вақтда, хоҳлаган жиноят
72-сессиясида илгари сурилган ташаббусга кўра, ётгани ёшларимизнинг жаҳон тилларини ўрга- халқимизга яхши танишдир. Жумладан, “Янги тамойили қанча мустаҳкам бўлса, байрам- ишини суддан чақириб олиб ўрганиши мумкин эди. Албат-
Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг нишлари учун яратилган имкониятнинг ёрқин Ўзбекистон — янги сайловлар” шиори остида лар байрамларга уланаверади. Миллат ва та, прокурорнинг бундай ваколатга эга бўлиши судларнинг
Маслаҳат учрашувларини мунтазам ўтказиш ифодасидир. ўтган сайлов натижасида сайланган халқ де- элатларнинг тотувлиги кенг қулоч ёзаверади. мустақил фаолиятига соя солгани кўпчиликка сир эмас.
амалиёти йўлга қўйилди. Барча қўшни давлатлар путатлари вилоят кенгашлари депутатлари- Юртимиздаги турли миллатлар миллий мада-
Президентларининг биргаликдаги саъй-ҳаракат- Маҳаллий олий таълим масканларида эса нинг 10 фоизи, Сенат аъзоларининг 8 фоизи, ний марказларининг умумхалқ байрамларида Фармон эса бу амалиётга барҳам беради. Келгусида
лари туфайли кейинги йилларда минтақамизда бир неча қардош ва хорижий тилларда таҳ- Қонунчилик палатаси депутатларининг 13 фо- фаол иштирок этиши, айниқса, Мустақиллик прокурорнинг судлар фаолиятига турли кўринишда арала-
сиёсий ишонч даражаси сезиларли равишда сил олиш имконияти яратилиши билан бирга, изи қорақалпоқ, рус, тожик, туркман, корейс, байрами арафасида “Ўзбекистон — умумий шувига чек қўйиш мақсадида прокурор томонидан суднинг
ошиб, кўплаб долзарб масалалар бўйича принци- амалга оширилган туб ислоҳотлар натижаси- қирғиз, қозоқ ва бошқа миллатларга мансуб- уйимиз”, “Ватан битта, Ватан ягона”, “Бизнинг қонуний кучга кирган ҳукми, ҳал қилув қарори, ажрими ёки
пиал жиҳатдан муҳим ечимлар топишга эришил- да хорижий давлатларнинг йигирмадан зиёд лиги бизни қувонтиради. кучимиз — бирлик ва ҳамжиҳатликда”, “Мил- қарори бўйича ишларни, ушбу ишлар юзасидан тарафлар
ди. Қўшни давлатлар билан дўстлик ва биродар- олий ўқув юртининг Ўзбекистондаги филиал- латлараро тотувлик — Ватанимиз тинчлиги ва мурожаати мавжуд бўлган ҳолдагина суддан чақириб олиб
лик алоқалари бутунлай янгича маъно-мазмун лари очилиши ёшларимизнинг рақобатбардош Миллий маданий марказлар вакилла- гуллаб-яшнаши гарови” мавзусида фестивал- ўрганиши мумкин.
касб этган ҳолда жадал тус олди. кадрлар бўлиб етишишига хизмат қилади. ри, олимлар, экспертлар, педагоглар, та- лар, тадбирлар ташкил этилиши ўзаро дўстлик
лаба-ёшлар, маънавият тарғиботчилари ришталарининг янада мустаҳкамланишига Шунингдек, қонунда назарда тутилган ҳоллардан
2019 йил 15 сентябрда Ўзбекистоннинг Туркий Телерадиокўрсатув ва эшиттиришлар 12 иштирокида ҳар йили 16 ноябрь — Халқаро хизмат қилмоқда. ташқари судларда бошқа шахсларнинг ташаббуси билан
кенгашга тўлақонли аъзо этиб қабул қилиниши тилда эфирга узатилаётгани, газета ва жур- қўзғатилган фуқаролик ва иқтисодий ишларнинг кўрили-
натижасида ташкилот доирасида нафақат мада- наллар 10 дан ортиқ тилда чоп этилаётгани Жумладан, арманларнинг гуллар байрами шида прокурор ўз ташаббуси билан иштирок этиши ис-
ний-маънавий алоқалар, балки савдо-иқтисодий диёримизда миллатлараро тотувлик ва ҳам- — “Вардавар”, болгарларнинг “Мартиница”, тисно этилмоқда. Бу ҳам судларнинг мустақил фаолият
муносабатлар ҳам янги босқичга кўтарилмоқда. жиҳатлик муҳитининг амалдаги намунасидир. бошқ ирдларнинг “Сабантуй”, грекларнинг юритиши ва уларга бўлган ишончни мустаҳкамлаш билан
“Охи”, корейсларнинг “Чхусок”, полякларнинг бевосита боғлиқ.
Сўнгги уч йилда давлатимиз раҳбарининг мил- Ўзининг яратувчанлик қобилияти, илмий- ҳосил байрами — “Дожинки”, русларнинг
латлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар ижодий салоҳиятини намоён этиб, катта “Рождество”, “Масленица”, татар ва немис- Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, юқорида қайд этилган
билан дўстлик алоқаларини янада ривожланти- муваффақиятларга эришаётган турли соҳа ларнинг бирдамлик куни сингари миллий бай- ўзгаришлар судларнинг чинакам мустақиллигини таъмин-
ришга қаратилган 3 та фармони, 2 та қарори ва вакиллари сафи кенгаймоқда. Санъат, спорт, рамлари Ўзбекистонда ҳам кенг нишонлана- лаш, уларнинг фаолиятини такомиллаштириш ва одил
ҳукуматимизнинг ўнга яқин ҳужжати қабул қилинди. илм-фан соҳасида юртимиз довруғини дунё ди. Байрамлар муносабати билан миллатлар судлов самарадорлигини оширишда муҳим аҳамият касб
га таратаётган, она Ватанимиз байроғини ўртасидаги меҳмондўстлик, қўни-қўшничилик этади. Шу билан бирга, фармонда белгиланган вазифалар
Айниқса, 2017 йилда Вазирлар Маҳкамаси кўкларга кўтараётган ёшларимиз орасида алоқалари янада кенгаяди. ўз вақтида ҳаётга татбиқ этилиши фуқароларнинг ҳуқуқ
ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хо- бошқ а миллат вакиллари ҳам кўп эканидан ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатлари-
рижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қалбимиз ғурур-ифтихор туйғуларига тўлади. 2018 йилда “O‘zbekiston” журнали таъсис ни янада мустаҳкамлаш, суд ҳокимиятининг мустақил ва
қўмитаси ташкил этилгани алоҳида эътирофга этилиб, ҳар йили 4 сони нашр қилинмоқда. самарали фаолият юритиши учун хизмат қилиш билан
лойиқдир. Мустақиллик йилларида халқимизнинг бир- “Ўзбекистон — умумий уйимиз” китоб-альбо- бирга мамлакатимиздаги суд-ҳуқуқ ислоҳотларининг янги
лиги ва жипслигини мустаҳкамлашга муносиб ми ўзбек, рус ва инглиз тилларида тайёрла- даврига мустаҳкам ҳуқуқий пойдевор бўлиб хизмат қили-
Бугун юртимизда 130 дан ортиқ миллат ва ҳисса қўшган миллий маданий марказларнинг ниб, ҳамкорларга етказилди. ши билан ҳам аҳамиятлидир.
элат вакиллари бир оила фарзандларидек аҳил 130 нафарга яқин фаоли фахрий унвонларга
ва иноқ яшамоқда. Ҳар бир миллат ўзининг умр- сазовор бўлди, орден ва медаллар билан тақ- Буларнинг барчаси мамлакатимизда мил-
боқий қадриятлари, миллий урф-одатларини кўз дирланди. Турли миллатлар вакили бўлган 14 латлараро муносабатлар соҳасида ноёб ти-
қорачиғидек асраб-авайлаб, уларни дунёга та- нафар ташаббускор ва фидойи юртдошимиз зим шаклланганидан далолат беради. Ушбу
раннум этишга, улуғлашга ҳаракат қилади. Ўзбе- “Ўзбекистон Қаҳрамони” каби юксак унвон серқирра фаолият мамлакатимизда тинч ва
кистонда истиқомат қилаётган бошқа миллатлар билан мукофотланганини алоҳида таъкидлаш фаровон ҳаётни таъминлаш, муҳим мада-
анъаналарига доимо ҳурмат ва эҳтиром кўрсатиб жоиз. ний-маърифий вазифаларни ҳал этиш, шу-
келинаётгани боис уларни асраб-авайлаш, урф- нингдек, хорижий давлатлар билан ҳамкор-
одатларнинг давомийлигини таъминлаш учун тенг ликни янада ривожлантиришга кенг имконият
шароит ва имкониятлар яратиб берилмоқда. Тур- яратади.
ли миллатлар миллий маданиятини кенг тарғиб
этиш, ўсиб келаётган ёш авлодда бошқа элат-
лар маданиятига ҳурмат ва эҳтиром туйғуларини
шакллантириш учун мамлакатимизда 143 та мил-
лий маданий марказ фаолият кўрсатмоқда. Улар
турли миллатлар маданияти, тили, халқ ҳунар-
мандчилигини ривожлантириб, маданиятлараро
алоқаларни бойитишга, ҳар бир миллат вакилида
кўп миллатли ягона оила туйғусини мустаҳкам-
лашга салмоқли ҳисса қўшмоқда.
2020 йил 8 сентябрь, 171-сон Ҳозирги ахборот жамиятида кутубхона мутахассислари фақат китобларни тақдим этувчи эмас, балки НИГОҲ 5
маслаҳатчи ва эксперт бўлиши лозим. Китобхонлар талабидан келиб чиқиб, кутубхоналарнинг иш
вақтини қайта кўриб чиқиши керак.
Қулайлик Қарор ва ижро
ЭЛЕКТРОН КУТУБХОНАЛАР Ҳулкар ҲАМРОЕВА,
Ўзбекистон давлат
мутолаа масканлари хусусидаги хореография академияси
тушунчаларни янги мазмун ва катта ўқитувчиси,
моҳият билан бойитади филология фанлари
номзоди
Бошланиши 1-бетда
Ўсиб келаётган ёш авлод онгу
шуурига эзгулик ва нафосат, эстетик-
маънавий камолотга муҳаббат
туйғуларини сингдиришда ўзбек
миллий рақс санъатининг ўрни
ҳамда аҳамияти беқиёс. Миллий
рақсларда халқимизнинг энг мунаввар
қадриятлари, инсоний фазилатлари,
миллий анъаналари ифодаланади.
ларини жорий этиш орқали фойдаланувчиларга дида барча кутубхоналар учун методик ва му- МИЛЛИЙ РА+С ТАЪЛИМ
интерактив ахборот-кутубхона хизматини кўрса- вофиқлаштирувчи марказ ҳисобланади. Йиғма ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШЯПТИ
тиш борасида тизимли чора-тадбирлар амалга электрон каталогларни шакллантиради.
Умида ТЕШАБОЕВА, оширилмоқда. Ахборот-кутубхона соҳаси дав- Ўзбекистон Президентининг 2020 йил 4 февралда- сари”, Россия) номли тадқиқотда эса миллий рақснинг
лат сиёсатининг муҳим йўналишларидан бирига Кутубхоналарнинг ижтимоий-маданий мар- ги “Рақс санъати соҳасида юқори малакали кадрлар тарихий илдизлари хусусида фикр ю ритилади.
Алишер Навоий номидаги айланганини мамлакатимизда 2019 йили барча казлар сифатида ривожланиши фан ва таъ- тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш ва
тоифадаги китобхонлар учун 186 та оммавий лимнинг тараққий этишига, инсон капиталининг илмий салоҳиятни янада ривожлантириш чора-тад- Шунингдек, Ўзбекистон давлат хореография ака-
Ўзбекистон Миллий ахборот-кутубхона маркази ташкил этилгани, ривожланишига олиб келади. Чунки бу муасса- бирлари тўғрисида”ги ҳамда “Миллий рақс санъатини демиясида “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб
улар аҳолининг маънавий-маърифий эҳтиёжи- салар фан ва таълимни манба билан таъминла- янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”- қилишга бағишланган веб-сайт ва мультимедиа маҳ-
кутубхонаси директори ни қондириш, маданий тадбирлар ўтказишга бгина қолмай, ижтимоий коммуникация маркази ги қарорлари маданият ва санъат тараққиётида ўзи- сулотлари тўпламини яратиш” мавзусида тайёрлан-
хизмат қилаётганидан билса бўлади. сифатида ахборот маданияти ҳамда компьютер га хос тарихий воқеа бўлди. Айни қарорлар асосида ган илмий-амалий лойиҳа Инновацион ривожланиш
Ҳозир китобхон кутубхона остонасидан саводхонлиги асослари бўйича ўқувлар, ахбо- Тошкент давлат миллий рақс ва хореография олий вазирлигининг олимларни ҳар томонлама қўллаб-қув-
ҳатлаб ўтадими ёки ундан минглаб чақи- Ахборот-кутубхона тизими турли вазирлик рот ресурслари бўйича тренинглар ташкил қи- мактаби негизида давлат олий таълим муассасаси ватлаш мақсадида ташаббускор илмий-тадқиқот ло
рим узоқда бўладими, интернет унга керакли ва идораларга қарашли 12 мингдан зиёд ку- лади. Ижтимоий-маърифий лойиҳалар, яъни шаклида Маданият вазирлиги тизимида Ўзбекистон йиҳалари танлови ғолиби сифатида барча босқичлар-
ахборотдан фойдаланиши учун кенг имконият тубхонани ташкил этади. Мамлакатда ахбо- китоб кўргазмалари, нашриёт тақдимотлари, давлат хореография академияси ташкил этилди. дан муваффақиятли ўтиб, молиялаштиришга тавсия
яратиб беради. Айни пайтда кутубхоналардаги рот-кутубхона фаолиятини тартибга солувчи ижодий учрашувлар, адабий-бадиий ва бошқа этилди. Бугунги кунда лойиҳа устида илмий изланиш
китоблар ва турли манбалар тизимлаштирил- меъёрий-ҳуқуқий база яратилган бўлиб, у “Ах- тадбирларни ўтказади. Турли-туман ижтимоий Ушбу академияда ўқитишнинг замонавий ва илғор лар олиб борилмоқда.
маган, электрон ресурс ҳолатига келтирилмаган борот-кутубхона фаолияти тўғрисида”ги қонун, акциялар уюштиради. услубларидан кенг фойдаланиш, ўқувчилар иқтидори-
бўлса, бу фойдаланувчилар учун қийинчилик Президент ва Вазирлар Маҳкамаси қарорлари, ни ҳар томонлама ривожлантириш таълим жараёнига Лойиҳанинг асосий мақсади ўзбек рақс санъати-
туғдиради. Масофадан туриб кутубхона хизма- миллий стандартлар, намунавий иш меъёрла- Кутубхоналарнинг стратегик вазифаларидан замонавий педагогик ва инновацион технологиялар- нинг тарихи, тарихий анъаналари, номлари ва усул-
тидан фойдаланиш имкониятини чеклаб қўяди. ри, ахборот-кутубхона муассасалари фаолияти- бири ҳужжатлаштирилган маданий меросни ни, маданият ва санъат соҳасида илм-фан бўйича ларини тиклаш ҳамда бойитиш, миллий рақс тарихини
Шу ҳолат эндиликда электрон кутубхоналарни нинг миллий модел стандартлари ва бошқалар- сақлашдир. Бу жараёнда китоб ва бошқа ҳуж- эришилган илғор ютуқларни татбиқ этиш ҳамда илмий ватанимизнинг ўтмиши, жаҳонга машҳур алломала-
ташкил этиш масаласини замонавий китобхон- дан иборат. жатларни асраб-авайлаш билан бирга рақамли тадқиқотлар натижалари бўйича маънавий-маърифий римизнинг ҳаёти ва ижоди билан боғлиқ ҳолда ўрга-
ларнинг биринчи даражали эҳтиёжига айлан- ресурсл арнинг хавфсизлигини таъминлаш ҳам ва илмий-оммабоп адабиётларни тайёрлаш ва нашр нишдир. Шунингдек, миллатимизнинг ўзбекона фа-
тирди. Аҳолининг маданий ҳаёт тарзини намоён назарда тутилади. Фондларни сақлаш қоидала- қилиш бугунги куннинг муҳим масалалари саналади. зилатлари, миллий қадриятлари, бой маънавиятини
қилувчи кўрсаткичлардан бири ахборот-кутуб- рига оғишмай амал қилиш, нодир ва ноёб нашр- Бундан мақсад — рақс таълим тизимини такомил- акс эттирувчи рақслари ва саҳна либослари, безак
Янги технологиялар кишиларнинг ахборот- хона хизматларидан фойдаланишдир. Бугунги ларни рақамлаштириш, қадимий ва алоҳида лаштириш, малакали кадрлар тайёрлашга бўлган ва тақинчоқларини кенг жамоатчиликка, хусусан, хо-
дан фойдаланиш имкониятини кенгайтирмоқда. кунда кўплаб кутубхона фондларининг эскириб қимматга эга ҳужжатларни реставрация қилиш эҳтиёжни тўла қамраб олиш, янги авлод дарсликлари рижий давлатлар ва сайёҳларга намойиш қилиш ҳам
Шу билан бирга, унга бўлган чекловларни ҳам кетгани, китобхонлар учун компьютерлар етиш- миллий-маданий меросни асрашнинг энг ишон- яратишдан иборат. муҳим ўрин тутади. Миллий рақс санъати соҳасида
юзага келтиряпти. Мунтазам кенгаяётган рақам- маслиги, аксар ҳолларда эса умуман йўқлиги чли усулларидир. мактаб яратган устозларнинг ижодий фаолиятини,
ли дунёда ахборий саводхонликнинг аҳамия- интернетдан фойдаланиш имкониятини кескин Айни пайтда академия ректори Ш.Тохтасимов рақс номларининг маъно-мазмунларини, элементла-
ти ортиб боради. Хусусан, мутолаа қилиш ва камайтиради. Масалан, Олий ва ўрта махсус Ахборот-кутубхона фаолиятининг ривожла- раҳбарлигида айни кунларимизгача етиб келган ма- ри, рамз, ҳаракат ва ишораларининг моҳиятини ўр-
рақамли воситалардан фойдаланишнинг база- таълим вазирлиги тасарруфидаги университет ниши, унинг истиқболлари мазкур соҳада илмий даний-маърифий меросни дунё халқларига яқиндан ганиш, ўзбек миллий рақсининг тарихий илдизларини
вий кўникмалари шулар жумласидан. Янги тех- ва институтларнинг ахборот-ресурс марказлари фаолият юритилиши, давлат дастурлари ва ло таништириш, ўзбек миллий рақс санъати ва мадания- аниқлаб, рақслар ва атамаларнинг ҳудудий харитаси-
нологиялар глобал рақамлашган иқтисодиётни 100, Халқ таълими вазирлиги тасарруфидаги йиҳаларида иштирок этиш, амалиётга инноваци- тини кенг тарғиб қилиш борасида жиддий тадқиқотлар ни ва картотекасини тузиш, унинг жаҳон маданияти-
ўзгартирмоқда. Кўплаб соҳалардаги бизнес болалар ва мактаб кутубхоналари 9, Соғлиқни он технологияларни татбиқ қилиш, долзарб наза- олиб борилмоқда. Илмий-услубий тадқиқотлар замо- да тутган ўрнини мустаҳкамлаш борасида ҳам эъти-
моделлари инқирозга учраётир. Инновацион сақлаш вазирлиги тасарруфидаги 30, Маданият рий ва амалий мавзуларда илмий конференция навий ўзбек хореографиясининг, ўзбек миллий рақс борга молик ишлар амалга оширилиши белгиланган.
қурилмаларнинг пайдо бўлиши одамларнинг вазирлигига қарашли 21, Фанлар академияси ва семинарлар уюштириш, илмий нашрларда Йўқолиб бораётган ноёб рақс намуналарини тўплаш,
хоҳлаган жойда ҳамда хоҳлаган ёшда касбий тасарруфидаги кутубхоналар 31, АОКА тизими- тадқиқот натижаларини чоп этиш, турли миллий Миллатимизнинг ўзбекона уларнинг тарихи ва тавсифининг изоҳли луғатини
ва иқтисодий ривожл аниши учун кенг имконият даги ахборот-кутубхона марказлари 30 фоиз ин- ва хорижий грантларни жалб қилиш, халқаро яратиш, республиканинг барча вилоятлари ва ту-
очмоқда. тернетга уланган, холос. Юртимиздаги вазирлик тажрибаларни ўрганиш ҳамда ўзимиз эришган фазилатлари, миллий қадриятлари, манларига илмий экспедициялар ташкил қилиш эса
ва идоралар ўртасида ўртача интернет билан ютуқлар юзасидан халқаро илмий форумларда лойиҳанинг муҳим йўналишларидан бирини ташкил
Замонавий ахборот-коммуникация техно- таъминланганлик даражаси 36,8 фоизни таш- чиқишлар қилиш билан таъминланади. бой маънавиятини акс эттирувчи қилади. Аудио ва видеомаҳсулотлар доирасида жон-
логиялари жамиятнинг, жумладан, сиёсат ва кил этмоқда. Уларнинг мавжуд электрон кутуб- ли интервьюлар тайёрлаш ҳамда хорижда истиқомат
иқтисодиётнинг ривожланишига жиддий таъ- хоналардан, жумладан, Ўзбекистон Миллий ку- Энди кутубхоналарнинг ривожланиши фао- рақслари ва саҳна либослари, қилаётган ватандошларнинг ўзбек маданияти, жумла-
сир кўрсатмоқда. “We Are Social” агентлиги ва тубхонаси ва республикадаги йигирмата йирик лиятнинг глобаллашуви, технологиялаштириш дан, ўзбек миллий рақс санъати анъаналарини сақлаб
“Hootsuite” платформаси маълумотларига кўра, кутубхонани бирлаштирган ягона UZNEL элек- ва интеллектлаштириш салмоғининг ортиши безак ва тақинчоқларини кенг қолиш ва ривожлантириш борасидаги фаолиятлари-
ҳозирги пайтд а Ўзбекистонда 18,34 миллион трон кутубхонасидан фойдаланиш, масофадан билан белгиланади. Рақамли технологиялар ни қўллаб-қувватлаш мақсадида улар билан маданий
одам интернетдан фойдаланади. Ўтган йили таълим олиш дастурларига уланиш имкони йўқ. тараққий этган бир даврда ахборот-кутубхона жамоатчиликка, хусусан, хорижий ҳамкорликни кучайтириш ҳам асосий вазифаларимиз-
ушбу кўрсаткич 7,1 фоиз камроқ бўлган. Смарт- соҳаси аҳолининг интеллектуал амалиётида дан ҳисобланади.
фондан фойдаланувчилар сони эса ўтган йил- Аҳолининг барча қатламига хизмат кўрсатув- билим ресурсларини бошқариш марказига ай- давлатлар ва сайёҳларга намойиш
дагидан қарийб бир фоиз ортиб, 25,14 миллион чи ахборот-кутубхона марказлари фондининг ланиб, ижтимоий-маданий аҳамият касб эта Шу нуқтаи назардан, Вазирлар Маҳкамаси ҳу-
нафарни ташкил қилмоқда. 3,2 миллион ўзбе- босма нашрлар билан тўлдирилиши охирги ўн олганида яққол намоён бўлади. Тажрибалар- қилиш ҳам муҳим ўрин тутади. зуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий
кистонлик 2020 йилда ижтимоий тармоқлардан йилда кескин камайган. Лекин айни пайтда ку- га кўра, ахборот-кутубхона муассасаларининг мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси
фаол фойдаланмоқда. Бу ўтган йилдагидан 4,4 тубхона фондларини рақамлаштириш ва элек- ижтимоий-маданий қийматига, уларнинг фан санъатининг назарий масалалари ва ечимлари баён ҳамкорлигида ўзбек миллий рақс санъатининг тари-
фоиз, яъни 972 мингга ошган. 2019 йил якунига трон китобл арни жамлаш белгиланган стра- ва таълим соҳасини ахборот билан таъминлаш этилгани билан қимматлидир. хи, анъаналари, етук намояндалари, атамалари, ли-
кўра, UZ доменида рўйхатдан ўтган фаол до- имкониятига етарлича эътибор ва баҳо бермас- бослари, безаклари ва тақинчоқлари ҳақида тайёрла-
менлар сони 71 мингдан ортган. Мутахассислар фикрича, лик маданий таназзулга, мамлакатнинг илмий Шу ўринда бир маълумотни келтириб ўтмоқчимиз. надиган мультимедиа маҳсулотлари миллий маданий
папирус ёки пергаментдаги ва ижтимоий-иқтисодий ривожланишдан ортда Таниқли санъатшунос, Ўзбекистон халқ артисти Р.Ка- марказлар ва хориждаги ватандошларнинг жамоат
Мутахассислар фикрича, папирус ёки перга- ёзув 5000, қоғоздаги қолишига олиб келади. римова “Ўзбек рақслари” китобида “Ўзбек халқининг ташкилотлари учун зарур манба бўлади. Бугунги кун-
ментдаги ёзув 5000, қоғоздаги маълумот (жум- маълумот (жумладан, миллий ифтихори бўлган рақс санъати неча-неча да лойиҳа илмий гуруҳи ҳам ўз олдига қўйган мақсад
ладан, фотосуратлар ҳам) — 300, магнит тас фотосуратлар ҳам) — Бунинг олдини олиш учун тизимли чора-тад- асрлар давомида шаклланди, ривож топди. Лекин бу ҳамда режаларини ушбу қарорда белгилаб берилган
масидаги — 50, компакт ва DVD дискларидаги 300, магнит тасмасидаги бирларни бажариш зарур. Кутубхоналарнинг санъат тури ёзма равишда ўз аксини топмаган”, де- вазифалар билан уйғун тарзда амалга ошириб кел-
— 15, қаттиқ дисклардаги ахборот 5–10 йилгача — 50, компакт ва DVD ахборот технологиялари инфратузилмасини ган эди. Ўзбекистон миллий энциклопедиясида эса: моқда, дастлабки изланишларнинг натижаси кўрин-
сақланиши мумкин. Бундан кўринадики, маълу- дискларидаги — 15, қаттиқ ривожлантириш дастурларини молиялаштириш “Ўзбекистонда гарчи рақс асрлар давомида яшаб, ри- моқда. Устоз — шогирд анъаналарига асосланиб,
мотларни сақлашнинг мақбул йўли уларни мун- дисклардаги ахборот 5–10 жараёнини давлат миқёсида ва маҳаллий да- вожланиб келган бўлса-да, ўтмишда рақс ёзилмаган. Ўзбекистон халқ артисти, Хоразм рақс мактабининг
тазам янги ташувчиларга қайта кўчириб бориш йилгача сақланиши мумкин. ражада қўллаб-қувватлаш, электрон кутубхона Натижада қанчадан-қанча мумтоз ва халқ рақслари етук намояндаси ва тарғиботчиси Гавҳар Матёқубо-
ҳисобланади. ресурсларини ташкил қилиш ҳамда электрон ах- изсиз йўқолиб кетган. Этнограф Ираида Бахта Фарғо- ва ҳаёти ва ижодий фаолиятига бағишланган моно-
тегия асосида амалга оширилмоқда. Зотан, боротларни сақлаш бўйича тегишли дастурлар на рақс туркумини сўз билан ёзиб олганлиги таъкид- графия ҳамда “Хоразм “Лазги”си: тарихи ва тавсифи”
Кутубхоначи ва китобхонлар олдида турган кутубхоналар фонди китобхоннинг ахборотга қабул қилиш, ахборот-кутубхона фондлари, ай- ланади. Умуман, кўпчилик рақсшунос мутахассислар- номли луғат-альбом устида тадқиқот ишлари олиб
бошқа муаммо ҳам борки, у ҳам бўлса, фойда- талаби асосида босма ва электрон формат- ниқса, туман (шаҳар) ахборот-кутубхона марказ- нинг тадқиқотларида “ўзбек рақсларини ёзиб олиш борилмоқда.
ланувчиларнинг маълумотлар орасидан ўзига лардаги ресурслар билан тўлдирилиши зарур. лари фондларини мазмунан қимматга эга ада- XX асрнинг 30-йилларидан бошланди”, деган фикр
керакли ахборотни излаб топиши билан боғ- Ҳудудий ахборот-кутубхона марказлари фаоли- биётлар билан бойитиш шулар жумласидандир. илгари сурилган. Истеъдодли хореограф-санъатшу- Яқинда лойиҳа доирасида Маънавият ва маърифат
лиқ. Бу масалада кўплаб электрон кутубхона- ятининг муҳим йўналиши мамлакатда чоп этил- нос Ш.Тохтасимовнинг “Ғолибо ул рақс анинг ихтирои- маркази ҳамда Ёзувчилар уюшмаси билан ҳамкорлик-
ларнинг тезкор фаолият юритиши, уйи ёки иш ган босма ҳужжатларнинг мажбурий нусхалари- Бўйсунувидан қатъи назар, барча ахбо- дур...” (ҳаммуаллиф Ҳ.Ҳамроева) мақоласида миллий да “Cанъат ва адабиёт: илмий-амалий изланишлар
жойини тарк этмагани ҳолда мижозга излаётган ни олиш орқали ҳужжатлаштирилган маданий рот-кутубхона муассасаларининг кадрлар тар- тикланишдан миллий юксалиш сари дадил одимла- йўлидаги илк одимлар” 1-Халқаро илмий-амалий та-
ахборотини тақдим этиши билан анъанавий меросни сақлашдир. кибини яқин йилларда янгилаш зарур. Бу ишни ётган мамлакатимизда халқимизнинг маънавий камо- лабалар онлайн конференцияси бўлиб ўтди. Унда
кутубхоналарни сиқиб чиқармоқда. Аммо бун- амалга ошириш учун ахборот-кутубхона соҳаси- лотини, эстетик савиясини белгиловчи кўплаб бадиий мамлакатимиздаги олий ўқув юртлари билан бир қа-
дай кутубхоналардан фойдаланишнинг иккита Ҳудудий кутубхоначилик сиёсатида йирик га замонавий билимга эга ёшларни жалб қилиш, қадриятларимизнинг янги қирраларини кашф этишга, торда Москва давлат университети, Осиё ва Африка
шарти бор: рўйхатдан ўтиш ва кириш учун ло- ахборот-кутубхона муассасалари муҳим ўрин шунингд ек, кутубхона мутахассиси ижтимоий уларнинг тарихий илдизларини тизимли ўрганишга халқлари институти, Москва давлат лингвистика уни-
гин-паролга эга бўлиш. Ҳатто кириш имконияти тутиши керак. Шундай муассасалар базасида мавқеини ҳамда маошини ошириш бўйича зару- алоҳида эътибор берилган. верситети, Туркиядаги Нейде университети талаба
таъминланганда ҳам бу ҳали барча ресурсдан электрон кутубхоналар ташкил этилмоқда. Улар рий чора-тадбирларни кўриш лозим. ва магистрлари ўзбек санъати, маданияти ва адаби-
тўлиқ, эркин фойдаланиш мумкин, дегани эмас. келгусида ягона Миллий электрон кутубхона- Муаллифлар буюк мутафаккир Заҳириддин Муҳам- ётига оид мақола ҳамда маърузалари билан иштирок
Чунки баъзи ҳужжатлар очиқ фойдаланиш учун нинг яратилишида муҳим аҳамият касб этади. Бугунги кун кутубхоналардан китобни мад Бобур ҳазратларининг туркий насрнинг бетакрор этишди.
тўлиқ жойлаштирилмайди. Анъанавий кутубхо- Вилоят ахборот-кутубхона марказлари ўз ҳуду- сақлайдиган ва тақдим этадиган жой бўлибгина намунаси бўлмиш “Бобурнома” асаридан рақс санъ-
налар эса барча ресурсларни тўлиқ тақдим эта қолмай, ўзида библиографик хизматни, таҳли- ати ҳақидаги қимматли фикрларни келтирар экан: Мамлакатимизда миллий ва умумбашарий аҳами-
олади, аммо уларнинг фаолиятида тезкорлик лий ва илмий функцияларни мужассам қилган “Миллий маданий меросимиз ҳақида сўз кетганда, ятга молик миллий рақс санъатини янада юксак мавқе-
етишмайди. кўптармоқли маданий ҳаёт маркази бўлишни рақс ёзуви азалдан мавжуд эканлиги илмий жиҳатдан га кўтаришга хизмат қиладиган, тарихий аҳамиятга эга
талаб этаётгани ҳам айни ҳақиқат. тан олиниши шарт. Зеро, миллий рақс санъатимиз на- ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Миллий рақсимиз
Ҳозир ижтимоий коммуникацияларнинг му- фақат юртимизда, балки хорижий мамлакатларда ҳам миллат тарихини, руҳияти, орзу-умидлари ва армон-
раккаблашуви, жамият ахборот муҳитидаги Китобхонларга хизмат кўрсатиш жараёнида катта қизиқиш билан ўрганилаётган маънавий-эстетик ларини акс эттирадиган санъат намунаси ҳисоблана-
трансформациялар, рақамли контент ва элек- фойдаланувчилар талабига эътибор қаратиш қадриятлар тизимидир. “Бобурнома” муаллифи Сай- ди. Унинг тарихини ўрганиш халқнинг урф-одатлари,
трон кутубхоналар фаолияти туфайли вужудга ҳамда уларга қулайлик яратиш муҳим аҳами- ид Бадр исмли кишининг рақсдаги ихтироси ва Ҳин- анъаналарини, бугуни ва келажагини ўрганиш, тадқиқ
келган рақобат шароити аҳолининг кенг қатла- ятга эга. Ҳозирги ахборот жамиятида кутубхона дистон лўлилари “ўюн”идаги ижро жараёни ҳақидаги қилиш демакдир. Академия илмий жамоаси саъй-ҳа-
мига хизмат кўрсатадиган оммавий кутубхона- мутахассислари фақат китобларни тақдим этув- фикрларини жуда аниқ, илмий мукаммалликда баён ракати миллий рақс миллатнинг ўзлигини, қадим ор-
лар, уларнинг фаолияти ва ахборот маконидаги чи эмас, балки маслаҳатчи ва эксперт бўлиши этади. Бу мукаммаллик замирида атоқли давлат арбо- зу-умидларини акс эттиришини ёшларга тушунтириш
истиқболини хавфга қўймоқда. Ижтимоий-мада- лозим. Китобхонлар талабидан келиб чиқиб, ку- би, улуғ шоир Бобур мирзонинг санъатшунос-тилшу- миллий рақсларимизни бебаҳо маданий меросимиз,
ний ва технологик ўзгаришлар суръати шу да- тубхоналарнинг иш вақтини қайта кўриб чиқиши нос-этнограф сифатидаги теран билими, рақс нафоса- мамлакатимизнинг ташриф қоғозларидан бири сифа-
ражадаки, агар кутубхона ўз фаолиятини янги керак. тини бевосита амалиёт билан боғлаб таҳлил эта олиш тида асраб-авайлашга қаратилган. Шунингдек, ўзбек
концептуал лойиҳалар асосида ташкил этмаса, салоҳияти борки, у ўзининг қонуний баҳосини олиши рақс санъатини тарғиб қилишга, истеъдодли талаба-
фан-техника соҳасидаги инновацион жараён- Жамиятда кутубхонанинг ўрни ва аҳамияти- шарт. Ва бу мулоҳазалар биз ҳали тарихимизни тўлиқ ларнинг хориждаги нуфузли олий даргоҳларда таҳсил
лар билан интеграцияга киришмаса, технологик ни тушунтириш бўйича тарғибот ишларини олиб билмаслигимизни, Шарқда қадимдан рақсларни ёзма олишларига, бу борада халқаро алоқаларни кучай-
ривожланишнинг “сиртида” қолиб кетади ва жа- бориш даркор. Замонавий коммуникация воси- ифодалаш тажрибаси борлигини англатади”, дейди. тиришга алоҳида эътибор берилмоқда. Айни кунлар-
мият тараққиётига ҳамқадам бўлолмайди. таларининг пайдо бўлиши кутубхона хусусида да Ўзбекистон давлат хореография академиясида
архаик ва кераксиз жой тушунчасини юзага кел- Академия илмий жамоаси миллий рақс санъатига М осква давлат лингвистика университети билан ўза-
Бугун мамлакатимизда ахборот-кутубхона тирди. Бироқ бугун кутубхона суст ахборот воси- оид муаммоларнинг ечимини излаш ва топишда, бу ро ҳамкорлик ҳақида шартнома тайёрланмоқда. Зеро,
соҳасидаги аҳвол қандай, деган савол туғилиши тачисидан билимларни бошқариш тизимидаги ҳақда жамоатчиликнинг фикрини уйғотишда алоҳида миллий рақс санъатининг маданий ҳаётимиздаги ўр-
табиий. Ўзбекистон Республикасини 2017–2021 самарали ва ҳаммабоп масканга айланмоқда. фидойилик кўрсатмоқда. Польшада инглиз тилида нини белгилаш, унинг йўқолиб бораётган турларини
йилларда ривожлантиришнинг бешта усту- чоп этилган “Хоразм “Лазги”си ҳақида” мақоласида тиклаш ва ноёб намуналарини асраб-авайлаш, янада
вор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси Электрон кутубхоналарнинг ривожланиши халфачилик санъатига асосланган “Гармон Лазги”нинг ривожлантириш, дунё миқёсида танитиш ва тарғиб қи-
доирасида жамиятда мутолаа маданиятини фондларни пухта режалаштириш, кутубхона- янги қирралари ҳақида, “Узбекское национальное тан- лиш энг устувор вазифалардан биридир.
ошириш, аҳоли, айниқса, ёшларнинг китобга чиликка янги ташаббусларни татбиқ этиш ва цевальное искусство: от становления к повышению”
қизиқишини, китобхонлик даражасини кўтариш, техник қўллаб-қувватлаш, рақамлаштирилган (“Ўзбек миллий рақс санъати: тикланишдан юксалиш
замонавий ахборот-коммуникация технология- нашрларни яратиш ҳамда бошқариш имконини
беради. Шу билан бирга, бундай кутубхоналар
электрон коллекцияларни бошқаришда катта
аҳамият касб этади. Уларнинг ноёблиги ар-
хивлар, нодир нашрлар ва махсус коллекциялар
мавжудлиги билан белгиланади.
6 МАЪНАВИЯТ Улар ўз миллатларидан етук олимлар, саноат ва қишлоқ хўжалиги 2020 йил 8 сентябрь, 171-сон
соҳаларининг замонавий, билимдон мутахассислари, маданият
арбоблари етишиб чиқиб, юртни обод, Ватанни озод, фаровон
этишларини орзу қилдилар ва шу йўлда фидойилик кўрсатдилар.
Мозий — ҳақиқатнинг тарозиси
Бу инсонлар ҳақиқий етакчилар, илғор зиёлилар,
адабиёт, маданият намояндалари, бошқача айтганда,
миллатимизнинг, халқимизнинг энг сара вакиллари
эди. Тасаввур қилинг, агар улар қатағон қилинмаганида
Ватанимиз ривожи учун, илм-фан, иқтисодиёт,
маданият ва адабиётимиз учун қандай буюк ишлар
қилган бўлар эди, халқимизни олдинга бошларди.
Шу билиб туриб қилинган. Бугун буни армон билан
эслаймиз.
Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Музаффар АБДУЛЛАЕВ олган сурат.
Ҳаким ЙЎЛДОШЕВ олган суратлар.
Шуҳрат РИЗАЕВ, О+ ТОНГЛАР КУЙЧИСИ
адабиётшунос қадар кўрсатган фаолиятида театрчилик соҳа- Бироқ Авлонийнинг ҳаёти текис кечмади. Миллат- “Ҳар бир миллатнинг дунёда Миллатнинг истиқболи йўлида ҳаётини бағишла-
сидаги хизматлари алоҳида аҳамиятга молик. нинг тараққиёти йўлида нимаики хайрли ишга бош борлиғини кўрсатадурғон ган жадид зиёлилари қаторида Абдулла Авлоний
Тошкентнинг Миробод бозорини кўрган бўл- Унинг 1913 йилда ташкил этган “Турон” номли қўшмасин, курашларсиз бўлмади. Авлоний нашр оинаи ҳаёти тил ва асарлари ҳам узоқ вақт нашр этилмади. Фақат
сангиз керак. Шу бозорга туташ кўчалардан бири театр тўгараги Туркистондаги биринчи театр эттирган биринчи газета “Шуҳрат”нинг ўнта сони адабиётидур. Миллий тилни 1960-йиллар охири ва 1970-йилларга келиб унинг
Сапёрлар (ҳозирги Миробод) номи билан аталар труппаси эди. “Турон” театр тўгараги кейинчалик чиқар-чиқмас ҳукумат томонидан тақиқланди. “Ту- йўқотмак миллатнинг асарларини чоп этишга муваффақ бўлинди. Бу
эди. У темир йўл вокзали билан Тупроққўрғондаги Ҳамза тузган труппа билан қўшилиб, Ҳамза но- рон” газетасининг тақдири ҳам шундай кечди. Ҳат- руҳини йўқотмакдур... Авлоний асарларига қизиқишнинг йиллар ўтиб су-
ҳарбий гарнизонни бир-бирига боғлаган. Бу ер- мидаги (ҳозирги Ўзбек Миллий) академик драма то Авлоний “кофир” деб эълон қилиниб, ўлимга Ёҳу, бизга на бўлди? сайганлигидан эмас, балки айрим эҳтиёткор ким-
ларда кўпроқ темир йўл ишчилари ҳамда аскар- театрига асос бўлди. Авлоний труппасида кей- маҳкум этилди. Фақат матбуот орқали “тавба-та- Боболаримиз йўлидан чиқиб саларнинг журъатсизлиги туфайли амалга оши-
лар истиқомат қилган. инроқ машҳур давлат ва маданият арбоблари зарру” уни ўлимдан сақлаб қолди. кетдук! Яхши қўшнингдан рилмади. Зеро, Авлонийнинг қуйидаги фикрлари
бўлиб танилган Низомиддин Хўжаев, Ғулом За- олгунча ёмон уйингни қидир, унинг аксарият асарлари каби бугунги кунимизга
XX аср бошларида бу ер инқилобий воқеалар- фарий, Шокиржон Раҳимий, Шамсиддин Шара- Авлоний кўпгина ҳур фикрли кишилар қатори демишлар. Боболаримизга ғоят ҳамоҳанг:
нинг қайнаган жойларидан эди. Ана шу кўчадаги фиддинов (Хуршид), Маннон Уйғур каби ёшлар О ктябрь инқилобига умид билан қаради, унинг ға- етушгон ва яраган муқаддас
74-уйда халқимизнинг атоқли фарзанди, маъри- қатнашар эдилар. Улар Маҳмудхўжа Беҳбудий, лаба қилишига, ғалабалари мустаҳкамланишига тил ва адабиёт бизга ҳеч “Ҳар бир миллатнинг дунёда борлиғини кўрса-
фатпарвар бобомиз Абдулла Авлоний яшаган. Ҳожи Муин, Ҳамза Ҳакимзода, Абдулла Бадрий, имкони қадар ҳисса қўшди. Биринчилардан бўлиб камлик қилмас. тадурғон оинаи ҳаёти тил ва адабиётидур. Мил-
Сақланиб қолган табаррук дастхатлар, юзлаб Абдулла Қодирийнинг пьесаларини ҳамда ўзла- фирқа аъзолигига ўтди. Туркистон коммунистла- лий тилни йўқотмак миллатнинг руҳини йўқотмак-
китоб ва ҳужжатлар гувоҳлик беришича, Абдулла ри оригинал саҳна асарлари ёзиб саҳналашти- рининг II съездида Марказий Комитет аъзолигига Минг тўққиз юз йигирманчи йилларда Авлоний дур... Ёҳу, бизга на бўлди? Боболаримиз йўлидан
Авлоний ўзбек болалар адабиёти, ўзбек миллий рар ва ролларни ҳам ўзлари ижро этар эдилар. сайланди. Биринчи бўлиб Карл Маркс ва Фридрих турли ижтимоий вазифалар билан бирга муал- чиқиб кетдук! Яхши қўшнингдан олгунча ёмон уй-
театри, драматургияси, педагогика ва матбаа- 1916 йили озарбайжонлик машҳур актёр Сидқий Энгельснинг “Коммунистик партия манифести”- лимлик касбини ҳам давом эттирди. Ҳарбий мак- ингни қидир, демишлар. Боболаримизга етушгон
чилигининг асосчиларидандир. Авлоний Турки- Руҳилло Тошкентга келиб, “Турон” труппаси би- ни ўзбек тилига ўгирди, “Иштирокиюн” (ҳозирги табда, Ўрта Осиё давлат университетида ўзбек ва яраган муқаддас тил ва адабиёт бизга ҳеч кам-
стонда жуда катта ижтимоий-маърифий ишларни лан бирга “Лайли ва Мажнун” спектаклини қўяди. “Ўзбекистон овози”) газетасига муҳаррирлик қил- тили ва адабиётидан дарс берди, илмий-методик лик қилмас. Ўз уйимизни қидирсак ва охтарсак,
амалга оширган жадидлар ҳаракатининг кўзга Авлоний бу спектаклда Қайснинг отаси Малуъ ди. Бироқ инқилобнинг, советлар ҳокимиятининг ишлар билан машғул бўлди. Авлоний ўзбек зиё- йўқолганларини ҳам топармиз. Йўқолса йўқолсун,
кўринган намояндаларидан эди. ролини ижро этади. Шу даврда Авлоний ўз те- халқ манфаатига тобора зид йўлдан бораётгани- лилари орасида биринчилар қатори профессор- ўзи бошимга тор эди, деб Ёврупо қалпоғини киюб,
атри учун “Пинак”, “Адвокатлик осонми?”, “Сиз ни ҳам англай олди. 1919 йилда “Хафалик соатда” лик даражасига ва “Меҳнат қаҳрамони” унвонига кулгу бўлмак зўр айб ва уётдур”.
XX аср бошларида Марказий Осиё ва Кав- ва биз” номли пьесалар ҳам ёзиб, саҳнага қўяди, деган шеър ёзди. Унда бундай сатрлар бор эди: сазовор бўлди.
казнинг марказий шаҳарлари ҳамда Қозонда татар ҳамда озарбайжон жадид драматурглари- Мазкур сўзлар она тилимиз ва миллий тарихий
юзлаб зиёли кишилар хурофот ва чор Россияси- нинг асарларини ўзбек тилига таржима қилади. Дерларки ой(н)инг ярми қаро, ярмиси Абдулла Авлоний 1934 йил августда Тошкент- хотирамиз қайта тикланаётган шу кунларда Аб-
нинг истибдодидан қолоқ аҳволга тушиб қолган Труппа аъзолари билан 1914-1916 йиллар даво- равшан, да вафот этди. дулла Авлонийни бизга замондош этади ва биз,
ўз халқларининг ижтимоий-маданий турмушини, мида Фарғона водийсида гастролларда бўлади. набираларидан авлонийлар даври тарихи ва ада-
онг-савиясини кўтариш, тараққий эттириш мақса- Ўттиз куни ҳам бизга букун қоп-қародур Мамлакатимизда минг тўққиз юз ўттизинчи биётига эътиборлироқ, синчковроқ бўлишни тақо-
дида ниҳоятда катта маърифатчилик ишларини 1917 йил февраль инқилобидан кейин Абдулла кўраман. йилларнинг иккинчи ярмида бошланган ялпи зо қилади.
олиб бордилар. Европача усулдаги театр тўгара- Авлоний янада қизғинроқ ижтимоий фаолият билан таъқиб, ҳалол, диёнатли кишилар номига ножо-
клари туздилар, турли газета ва журналлар чиқар- машғул бўлади. Турли ташкилотлар тадбирлари- (“Иштирокиюн” газетаси, 13-сон) из айблар ёғдириш оқибатида Авлоний мансуб
дилар. Театр томошалари ва матбуотдан тушган да қатнашади, маҳаллий муаллимлардан иборат 1919-1920 йилларда Авлоний Афғонистоннинг авлод шафқатсиз қатағонга учради. Маҳмудхўжа
маблағларга дунёвий илмларни ўқитадиган “усу- “Ўқитувчилар союзи”ни тузиб, ташвиқот-тарғибот Ҳирот шаҳрида Совет элчихонасида бош консул Беҳбудий, Абдулла Қодирий, Абдулла Авлоний,
ли жадид”, яъни янгича, илғор усулдаги макта- ишларини олиб боради, “Турон” исмида газета бўлиб ишлади. Халқларимиз ўртасида биродар- Мунавварқори Абдурашидхонов, Ҳамза, Тавалло,
блар очдилар ва бу мактабларда маҳаллий халқ нашр этиб, унда илғор қарашларни олға суради. ликни мустаҳкамлашдаги хизматлари учун Афғо- Чўлпон, Фитрат, Сиддиқий-Ажзий, Сидқий Хон-
болаларини ўқитдилар. Улар ўз миллатларидан нистон подшоси Омонуллохон томонидан кумуш дайлиқий, Мирмуҳсин Шермуҳамедов, Мирмулла
етук олимлар, саноат ва қишлоқ хўжалиги соҳа- соат билан тақдирланди. Булар Авлоний шахсия- Шермуҳамедов, Сўфизода, Садриддин Айний ва
ларининг замонавий, билимдон мутахассислари, тининг тарихимиздаги ўрни қанчалик муҳим экан- яна ўнлаб маърифатчи зиёлилар номи билан боғ-
маданият арбоблари етишиб чиқиб, юртни обод, лигидан далолат. лиқ жадидчилик ҳаракати ноҳақ қораланди, улар-
Ватанни озод, фаровон этишларини орзу қилди- нинг номлари ҳам, асарлари ҳам (айримларини
лар ва шу йўлда фидойилик кўрсатдилар. истисно қилганда) узоқ йиллар тилга олинмади.
Абдулла Авлоний ҳам шу мақсадда яшади ва
фаолият кўрсатди. 1907 йили Мирободдаги ўша
уйида “Шуҳрат” номли газета нашр эттирди. Ўз
маҳалласида мактаб очди, усули жадид макта-
блари учун тўрт қисмдан иборат “Адабиёт ёхуд
миллий шеърлар” ҳамда “Биринчи муаллим”, “Ик-
кинчи муаллим”, “Мактаб гулистони”, “Туркий гули-
стон ёхуд ахлоқ” каби дарслик ва ўқиш китоблари
яратди. Мактаб-маориф ишларига кўмак кўрса-
тувчи “Жамияти хайрия” ташкил этди. “Нашриёт”
ширкати тузиб, Хадрада “Мактаб кутубхонаси” ки-
тоб дўконини очди.
Абдулла Авлонийнинг Октябрь тўнтаришига
Тил — миллат кўзгуси
“КЕЛАР ЗАМОН УЧУН ҲОЗИРЛАНАЙЛУК,
ЎТГАН ЗАМОН УЧУН ЭМАС”
Зоҳид ШАКАРОВ, Беҳбудий тилнинг ривожи, унга бошқа арабча сўзларни ўзбекчалаштириш та- чет сўзлардан имкон қадар камроқ фой- чиликка, Беҳбудий тили билан айтганда, она тили”, бу яхши орзу. Аммо тилсиз
Давлат тест маркази тилларнинг таъсири, оддий сўзлашув тили рафдорлари йўқ эмас. Бунинг тилимиз даланиш зарурлигини таъкидлайди: “содда тил”га интилаётган бир пайтда оналар тилиға мактабий китоблар ёзила
директорининг маслаҳатчиси ва адабий тил каби долзарб масалаларга ривожи учун ҳеч бир фойдаси йўқлиги- “Тўғридан-тўғри демоқ керакки, бақадри адабий тилнинг аҳамияти нақадар юк- берса, Туркистонда ададсиз бузуқ она
алоҳида тўхталиб ўтади. Жумладан, мат- ни буюк маърифатпарвар бундай таъ- имкон арабий оз ёзулсун. Арабий исм- саклиги, яъни адабий тилсиз илм-фан ва тиллар шевасиға ададсиз китоблар ёз-
Ўзбек жадидчилигининг буот тилининг кўча тилидан, оддий сўзла- кидлайди: “Бир неча минг санадан бери лик нимарсалар жамланганда, туркча тараққиёт бўлмаслигини тушунишимиз моқ лозим келурки, Андижонда ёзилгани
асосчиси, буюк шув тилидан фарқ қилиши лозимлиги ху- форсий ва арабий тили ва маданияти ва жамлансун. Масалан, улум, фунун, ула- кераклигини эслатади. Бухорода, Авлиёотада ёзилгани Қарши-
маърифатпарвар сусида бундай дейди: “Матбуот майдониға салтанати таъсири остида қолган тур- мо, қуззот ва ...демоқ еринда фанлар, да англашилмайдир. Чунки бу оналарни
Маҳмудхўжа Беҳбудий биздан муқаддам отилган ва дўстлар ила кийни яна бир неча минг санада буларни илмлар, олимлар, қозилар ва... лар Шунингдек, аллома тилимизга ўзла- тили бир-биридан фарқликдур. Тараққий
бутун ҳаётини халқнинг, жарида ва мажаллаларға соҳиб бўлган таъсиридан чиқармоқ нари турсин, балки ёзингиз”. Айни фикрлар бугунги кунда шаётган барча сўзларни ҳам таржима этган миллатлар оналари ўқутар экан,
миллатнинг тараққийи, ичкари Русия ва Кафкоз мусулмонларини маънан ва моддатан ва фаннан маҳкум ҳам ўзининг долзарблигини йўқотган қилиб бўлмаслигини, бунга уриниш вақт- биз аввал онамизни ўқутуб, анга тил ўр-
унинг бошқа халқлардан матбуот тили ва ҳам кўча тилиға диққатлик миллатларни тили бўлган тилимизға яна эмас. Ҳозир ҳам тилимизга ўзлашаёт- ни бекор сарфлашга сабаб бўлишини, гатмоқимиз керак. Чунки бизни илм ва
кам бўлмаслиги йўлида кишиға маълумдирки, матбуотлари кўча ти- тараққий этган миллатларни луғатлари ган инглизча, русча сўзларни айнан қа- бунинг ўрнига тараққий этган қардош тилсизлигимиз алардандур”. Ушбу фикр
сарфлади ва шу йўлда лидан неча даража олийдур. Ва кундан кун ҳужум этар. бул қилишга интилиш бор, буни оқлаб тиллардаги илм-фан китобларини ўрга- лар айтилганига бир асрдан ортиқ вақт
қурбон бўлди. яна олийлашмоқдадур. ... Ҳеч бир фирқа бўлмайди. ниш фойдали бўлишини таъкидлайди: ўтган. Лекин ҳали-ҳануз она тили муам-
ва ё лаҳжанинг тили, авом тили матбуотға Туркистон халқининг мактаб ва мадра- “Барча илму фан истилоҳ ва луғатла- моси долзарб бўлиб турибди.
кирмайдур”. сасиндаги китобларға, жарида ва мажал- Беҳбудий миллат бирлиги учун ада- риға туркчадан муқобил охтариб вақт-
ласиндаги мақолаларға сирфи форсий ва бий тилнинг муҳимлигига алоҳида эъ- ни зое этмайлук. Тараққий этган туркий Хулоса қилиб айтганда, ҳазрат Беҳбу-
Маҳмудхўжа Беҳбудий нафақат матбу- арабийни қўймас тарафдори кишиларни тибор қаратади: “Содда тил нима учун шевадаги илмий ва фанний китобларни дий миллат тараққийсини илм-фанда,
от тили, балки фан, таълим-тарбия тили ўқловлариға, тўғриси, шошармиз. керак? Атрофиндаги қавму қариндоши англамоқға саъй ва ғайрат этайлук. Ке- таълимда деб билди. Яхши таълимнинг
ҳам оддий сўзлашув тилидан фарқ қили- илан сўйлашмоқ учун. Адабий ва илмий лар замон учун ҳозирланайлук, ўтган асосини эса тил ташкил этади. Негаки,
ши муҳимлигини таъкидлайди. Масалан, мактаб, мадраса, жарида, ма- тил нимага керак? Мавжуд илму фан ва замон учун эмас”. Беҳбудийнинг “Тил тил ривожланмаса, илмий жиҳатдан бо
жалла, китоб — ҳаммаси арабники. Исми- тарихни билмоқ ва алардан фойдалан- масаласи” мақоласидаги энг муҳим йимаса, бошқа фанлар таълимида ҳам
Дунёда ҳеч бир тил йўқки, бошқа тил- мизни ўндан тўққузи арабий. Энди бу ниҳо- моқ учун. Энди бизга лозимки, атроф, нуқталардан бири шундаки, у она тили- силжиш бўлмайди. Шунинг учун она тили-
лардан сўз олмаган бўлсин. Шу жумла- ясиз нимарсаларни ҳаммасиға туркийдан яъни теварагимизни адабийлаштурсак, нинг ҳақиқий она тилига айланиши учун, ни ривожлантириш, ҳимоя қилиш фақат
дан, ўзбек тилига ҳам асрлар давомида исм охтарибми, дунёдан ўтармиз?”. мунавварлаштурсак, яъни илму фан аввало, оналарни ўқитиш лозимлигини тилчи ё адабиётчининг, журналист ёки
форс ва араб тилларидан минглаб сўз- ила ёрутсак”. Алломанинг бу фикрлари айтади. Чунки оналари саводли бўлма- муаллимнинг вазифаси эмас, шу тилга
лар ўзлашганки, уларни тилимиздан айро Унинг фикрича, тил софлиги муҳим, худди бугун ёзилгандек. Адабий тилнинг ган миллатнинг она тилиси ҳам заволга дахлдор барчамизнинг бурчимиз эканини
тасаввур қилиб бўлмайди. Ҳозирги кунда лекин ҳар доим ҳам бу ўзини оқламай- мавқеи пасайиб бораётган, ҳамма шева- юз тутиши ҳақида тўхталади: “Она тили, унутмайлик!
ҳам ўз сўзимизга айланиб кетган ф орсча, ди. Чет тилдан сўз ўзлашар экан, уни
айнан олмасдан тилга мослаштириш,
МУАССИС: Бош муҳаррир: Салим Дониёров Таҳририятга келган қўлёзмалар тақриз Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Навбатчи муҳаррир: Хайриддин Мурод
қилинмайди ва муаллифга қайтарилмайди. Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги Мусаҳҳиҳ: Асолат Шербекова
Ўзбекистон Республикаси “Янги Ўзбекистон” газетаси учун масъул: Газетанинг етказиб берилиши учун обунани Дизайнер: Зафар Бакиров
Вазирлар Маҳкамаси бош муҳаррирнинг биринчи ўринбосари томонидан 2020 йил 13 январда 1047-рақам билан рўйхатга олинган.
расмийлаштирган ташкилот жавобгар. Нашр индекси — 236. Буюртма — 2296. Манзилимиз:
Бахтиёр Абдусатторов Газета таҳририят компьютер марказида 42311 нусхада босилди. 100029, Тошкент шаҳри,
Матбуотчилар кўчаси, 32-уй
саҳифаланди. Ҳажми — 3 табоқ. Офсет усулида босилган. Қоғоз бичими А2.
Газетанинг полиграфик жиҳатдан сифатли Баҳоси келишилган нархда. ЎзА якуни — 22:55 Топширилди — 00:40
чоп этилишига “KOLORPAK” МЧЖ масъул.
“KOLORPAK” МЧЖ босмахонаси. Корхона манзили:
Девонхона: (0-371) 233-70-98 Котибият: (0-371) 233-56-60 Эълонлар: (0-371) 233-57-15 E-mail: [email protected] Тошкент шаҳри, Яшнобод тумани, Элбек кўчаси, 8-уй.
Босмахона телефони: (71) 230-27-76
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
№ 171 (171), 2020 йил 8 сентябрь, сешанба кунги Янги Ўзбекистон нашри
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Янги Ўзбекистон 08.09.2020
- 1 - 6
Pages: